Tuhan Yesus pung utusan dong pung
Carita
1. Tuhan Allah janji mau kirim datang Dia pung Roh yang Barisi (1:1 - 1:5)
2. Tuhan Yesus ta'angka nae pi sorga (1:6 - 1:11)
3. Dong cari orang laen ganti sang Yudas (1:12 - 1:26)
4. Orang dong takaná Tuhan Allah pung Roh (2:1 - 2:13)
5. Petrus angka omong di orang banya (2:14 - 2:42)
6. Orang parcaya dong pung cara idop (2:43 - 2:47)
7. Petrus bekin bae satu orang lumpu (3:1 - 3:10)
8. Petrus angka omong di Ruma Sambayang Pusat (3:11 - 3:26)
9. Agama Yahudi pung bos-bos pange Petrus deng Yohanis datang mangada (4:1 - 4:22)
10. Yesus pung orang dong sambayang minta ko dong jang taku (4:23 - 4:31)
11. Orang parcaya dong idop pikol barát sama-sama, deng sanáng sama-sama (4:32 - 4:37)
12. Ananias deng Safira mati, tagal dong mau coba Tuhan pung Roh (5:1 - 5:11)
13. Petrus dong bekin bae banya orang (5:12 - 5:16)
14. Tuhan Yesus pung utusan dong dapa susa (5:17 - 5:42)
15. Dong pili tuju orang ko urus sang orang kici dong (6:1 - 6:7)
16. Dong tangkap ame sang Stefanus (6:8 - 6:15)
17. Stefanus bela diri di tampa urus parkara agama (7:1 - 7:53)
18. Dong lempar bekin mati sang Stefanus (7:54 - 8:1a)
19. Saulus bekin sangsara sang Tuhan Yesus pung orang dong (8:1b - 8:3)
20. Filipus kasi tau Tuhan Yesus pung Carita Bae di propinsi Samaria (8:4 - 8:25)
21. Filipus katumu deng satu pagawe tinggi dari Afrika (8:26 - 8:40)
22. Saulus maso iko jadi Yesus pung orang (9:1 - 9:19a)
23. Saulus kasi tau Carita Bae di kota Damsik (9:19b - 9:25)
24. Saulus pi di Yerusalem (9:26 - 9:31)
25. Petrus bekin bae satu laki-laki di Lida (9:32 - 9:35)
26. Petrus kasi idop kambali sang mama Tabita yang su mati (9:36 - 9:43)
27. Komandán tantara Roma satu, nama Kornelis, pange sang Petrus (10:1 - 10:8)
28. Petrus datang lia sang Kornelis (10:9 - 10:48)
29. Petrus bela diri so'al dia sarani orang yang bukan Yahudi (11:1 - 11:18)
30. Tuhan Yesus pung orang dong tasiram pi mana-mana. Ada banya dari dong yang bakumpul di kota Antiokia (11:19 - 11:30)
31. Yakobis pung mati; Petrus pung maso bui; deng orang parcaya dong pung sambayang (12:1 - 12:5)
32. Tuhan kasi kaluar sang Petrus dari bui (12:6 - 12:19)
33. Raja Herodes, yang dong ju pange Agripa, mati (12:20 - 12:25)
34. Orang Antiokia utus Barnabas deng Saulus (13:1 - 13:3)
35. Barnabas deng Saulus dong pi di pulo Siprus (13:4 - 13:12)
36. Dong bawa Carita Bae pi di kota Antiokia laen, di propinsi Pisidia (13:13 - 13:43)
37. Orang Yahudi pung bos-bos dong tola buang sang Paulus dong (13:44 - 13:52)
38. Paulus deng Barnabas di kota Ikonium (14:1 - 14:7)
39. Paulus dong di kota Listra deng Derbe (14:8 - 14:20)
40. Paulus deng Barnabas kambali pi jama'at di kota Antiokia di propinsi Siria (14:21 - 14:28)
41. Tua-tua orang Kristen dong bakumpul di Yerusalem (15:1 - 15:21)
42. Surat kasi orang parcaya dari bangsa-bangsa bukan Yahudi (15:22 - 15:35)
43. Paulus deng Barnabas bapisa jalan (15:36 - 15:41)
44. Timotius bagabung deng Paulus deng Silas (16:1 - 16:5)
45. Paulus dapa pange pi Makedonia (16:6 - 16:10)
46. Di kota Filipi, mama Lidia parcaya sang Tuhan Yesus (16:11 - 16:15)
47. Dong kasi maso sang Paulus deng Silas pi dalam bui di kota Filipi (16:16 - 16:40)
48. Paulus dong pi di kota Tesalonika (17:1 - 17:9)
49. Paulus dong pi di kota Berea (17:10 - 17:15)
50. Paulus di kota bésar Atena (17:16 - 17:34)
51. Paulus bakanál deng susi Priskila deng bu Akila di kota Korintus (18:1 - 18:17)
52. Dari Korintus, Paulus pi ulang lai di kota Antiokia di propinsi Siria (18:18 - 18:23)
53. Apolos di kota Efesus deng kota Korintus (18:24 - 18:28)
54. Paulus kambali pi di kota Efesus (19:1 - 19:7)
55. Tuhan pake sang Paulus di Efesus (19:8 - 19:10)
56. Sakewa pung ana-ana dong (19:11 - 19:20)
57. Orang bekin huru-hara di kota Efesus (19:21 - 19:41)
58. Paulus dong pi kambali di propinsi Makedonia (20:1 - 20:6)
59. Nyong Yutikus jato dari jandela di kota Troas (20:7 - 20:12)
60. Dari kota Troas pi di kota Miletus (20:13 - 20:16)
61. Paulus ba'omong deng tua-tua Kristen di kota Efesus (20:17 - 20:38)
62. Paulus dong pi kambali di Yerusalem (21:1 - 21:14)
63. Paulus dong sampe di Yerusalem (21:15 - 21:17)
64. Paulus dong pi lia sang Yakobis (21:18 - 21:26)
65. Paulus kaná tangkap di Ruma Sambayang Pusat (21:27 - 21:36)
66. Paulus minta bela diri di muka orang banya (21:37 - 22:22)
67. Tantara dong bawa Paulus pi di benteng (22:23 - 22:29)
68. Paulus di tampa urus parkara agama Yahudi (22:30 - 23:11)
69. Orang dong basakongkol ko mau bunu sang Paulus (23:12 - 23:22)
70. Dong antar sang Paulus pi di gubernor Feliks di kota Kaisarea (23:23 - 23:35)
71. Orang Yahudi dong datang baparkara deng Paulus di Kaisarea (24:1 - 24:9)
72. Paulus bela diri di muka Feliks (24:10 - 24:23)
73. Paulus omong deng Feliks deng dia pung bini Drusila (24:24 - 24:27)
74. Gubernor Festus pareksa Paulus pung parkara (25:1 - 25:12)
75. Festus minta nasiat sang raja Agripa so'al Paulus (25:13 - 25:22)
76. Raja Agripa mau dengar Paulus pung omong (25:23 - 26:32)
77. Dong bawa sang Paulus pi di Roma (27:1 - 28:15)
78. Paulus di Roma (28:16 - 28:31)



Tuhan Yesus pung utusan dong pung
Carita
Tuhan Allah janji mau kirim datang Dia pung Roh yang Barisi
11-3Pak Teofilus*Nama Teofilus dalam bahasa Yunani pung arti ‘orang yang sayang sang Tuhan’. Ini, Lukas pung buku kadua yang dia tulis kasi sang Teofilus. Lia ju Lukas 1:1-4. yang bae. Salam dari beta, Lukas.
Di beta pung buku yang dolu, beta su tulis memang samua-samua so'al Tuhan Yesus pung idop. Andia, samua yang Dia su bekin, deng samua yang Dia su ajar dari dia pung mula-mula. Bilang, Dia pili ame Dia pung utusan dong. Biar orang su bekin susa deng bekin mati sang Dia, ma Tuhan Allah kasi idop kambali. Waktu Dia su idop kambali, ju Dia kasi tunju Dia pung diri sang Dia pung utusan dong. Dong dapa lia sang Dia ulang kali sampe ampa pulu hari, ko dong tau memang, bilang, Dia su idop batúl-batúl. Dia ju kasi tau sang dong, bilang, Tuhan Allah tu, sama ke Raja yang pegang parenta. Dia ju utus sang dong pake Tuhan Allah pung Roh yang Barisi pung kuasa. Sampe-sampe Tuhan Yesus nae kambali pi sorga.
Itu samua tu, yang beta parná tulis.
4-5Satu kali, Yesus ada bakumpul deng Dia pung utusan dong di gunung Saitun. Dia kasi parenta sang dong, bilang,
“Inga! Dolu Yohanis sarani orang pake aer sa, ma sakarang bosong musti tunggu barapa hari lai, te Tuhan mau bekin lebe hebat kasi bosong, tagal Dia mau kasi Dia pung Roh yang Barisi sang bosong. Jadi, bosong jang jalan kasi tenga ini kota Yerusalem dolu. Ma bosong tunggu di sini sampe Beta pung Bapa kasi Dia pung Roh sang bosong, sama ke Dia su parná janji tu. Deng Beta ju su kasi tau sang bosong bagitu.”aLukas 24:49, Mateos 3:11, Markus 1:8, Lukas 3:16, Yohanis 1:33
Tuhan Yesus ta'angka nae pi sorga
6Waktu Yesus ada bakumpul deng Dia pung utusan dong, ju dong tanya sang Dia, bilang, “Bapa! Botong mau tanya bagini: Bapa tantu inga dolu-dolu waktu negara Isra'el parenta dia pung diri. Naa. Sakarang Bapa su mau kasi bebas sang kotong dari orang laen pung parenta, ko, kotong musti tunggu waktu yang laen?” Tuhan Yesus omong deng Dia pung ana bua dong
7Ais Yesus manyao, bilang, “Bosong sonde usa cari tau dia pung waktu. Cuma Beta pung Bapa sa yang ada hak ator dia pung waktu. 8Ma nanti kalo Tuhan Allah pung Roh yang Barisi su datang maso sang bosong, baru bosong dapa kuasa. Ais bosong musti pi kasi tau samua orang so'al Beta. Kasi tau orang-orang di kota Yerusalem, deng di samua kampong di propinsi Yudea deng propinsi Samaria, tarús sampe di dunya pung huk-huk.”bMateos 28:19, Markus 16:15, Lukas 24:47-48 9Omong abis bagitu, ju Yesus ta'angka nae pi langit di dong pung muka. Dia ta'angka sampe awan tutu ame sang Dia, ais dong sonde dapa lia sang Dia lai.cMarkus 16:19, Lukas 24:50-51
10Waktu dong masi lia pi langit, takuju sa ada dua orang su badiri di dong pung sablá, deng pake pakean puti barisi. 11Itu dua orang omong, bilang, “We! Orang Galilea dong! Akurang ko bosong masi tanganga bodo lia pi langit? Tadi bosong su lia deng bosong pung mata biji sandiri Yesus ta'angka nae pi langit sampe awan tutu ame sang Dia. Bosong lia Dia nae karmana, nanti Dia ju turun kambali bagitu.”
Dong cari orang laen ganti sang Yudas
12Abis itu, ju Yesus pung utusan dong turun dari gunung Saitun kambali pi kota Yerusalem. Itu gunung pung jao dari kota kira-kira ada satu kilo.Itu waktu, guru agama Yahudi dong bekin atoran, bilang, pas deng hari barenti karjá, orang Yahudi dong sonde bole jalan jao. Dong ator ko orang jang jalan lebe jao dari dua kilo (pulang-pergi). Tulisan bahasa Yunani di ini ayat tulis, bilang, ini gunung pung jao dari Yerusalem sama deng “jalan dari hari barenti karjá pung jao.” Jadi, deng bagitu kotong tau, bilang, itu gunung ada satu kilo dari kota.
13Sampe di kota, ju dong maso pi dalam satu ruma yang dong pake manumpang. Ais dong nae pi kamar atas. Itu utusan dong pung nama, andia:
Petrus,
Yohanis,
Yakobis,
Anderias,
Filipus,
Tomas,
Bartolomeos,
Mateos,
Yakobis (Alpius pung ana),
Simon (anggota partei Selot),Kata ‘Selot’ deng kata ‘Patriot’ pung arti, bilang, Simon ni jadi anggota partei politik pro-mardeka. Dong mau usir buang pamarenta Roma dari orang Isra'el pung tana aer.
deng Yudas (Yakobis pung ana).dMateos 10:2-4, Markus 3:16-19, Lukas 6:14-16
14Dong samua biasa bakumpul ko sambayang deng satu hati. Dong ju sambayang sama-sama deng Yesus pung mama Maria, barapa parampuan laen, deng Yesus pung adi-adi dong.
15Ais satu kali, ju dong bakumpul lai, kira-kira ada saratus dua pulu orang. Tarús Petrus bangun badiri ko omong, bilang, 16“Mama-bapa deng sodara dong samua! Tantu bosong masi inga sang Yudas, yang dolu bawa dia pung rombongan ko pi tangkap ame sang Yesus. Samua yang kaná deng Yudas tu, memang su musti bagitu. Te dolu-dolu Tuhan Allah pung Roh su pake sang raja Daud ko tulis so'al Yudas bagitu. 17Dia tu, dolu kotong pung orang. Dia ju iko karjá deng kotong.”
18(Ma waktu Yudas su jual abis sang Yesus, ju dong ame itu doi kotor ko pi béli ame tana sapotong. Ais, itu tana jadi dia pung tampa mati, te dia jato matono di situ sampe dia pung parú tabalá, deng dia pung tali parú dong matlolo kaluar. 19Ais ju orang dong mulai bacarita dari mulu pi mulu sampe samua orang yang tenga di kota Yerusalem su dengar so'al Yudas pung mati tu. Andia ko dong kasi nama itu tana pake dong pung bahasa Aram, bilang, ‘Hakeldama ’, deng dia pung arti tu ‘Tana Dara’.)eMateos 27:3-8
20Petrus omong tarús lai, bilang, “Dolu-dolu raja Daud su tulis memang bagitu dalam buku Lagu Puji dong. Dia ada tulis, bilang,
‘Biar ko dia pung tampa tenga tu, jadi sunyi;
sonde bole ada orang yang tenga lai di situ.’
Abis dia ju tulis lai, bilang,
‘Biar dia pung tugas tu, dong kasi pi orang laen sa.’fLagu Puji dong 69:25, 109:8
21-22Jadi, kotong musti cari orang ko ganti sang Yudas. Kotong parlú satu orang yang su lama iko sama-sama deng kotong. Dia tu, musti orang yang iko deka-deka deng Tuhan Yesus pi mana-mana, mulai dari Yohanis sarani sang Yesus. Dia ju musti lia sandiri deng dia pung mata biji, bilang, Tuhan Yesus su idop kambali dari Dia pung mati, sampe Dia pung nae kambali pi sorga.”gMateos 3:16, Markus 1:9, 16:19, Lukas 3:21, 24:51
23Waktu Petrus omong abis bagitu, ais orang yang iko bakumpul di situ kasi maso dua nama. Satu orang pung nama Matias, deng yang satu lai, nama Yusuf, (yang dong biasa pange Barsabas; dia pung nama satu lai, andia Yustus). 24-25Abis dong sambayang, bilang, “Bapa di sorga! Bapa tau batúl samua orang pung isi hati. Yudas su jato mati kasi tenga dia pung karjá. Jadi Bapa kasi tunju sang botong dari dua orang ni, sapa yang Bapa pili ganti sang Yudas, ko botong mau angka dia jadi Tuhan Yesus pung utusan.” 26Abis dong buang lot pake itu dua orang pung nama. Ju itu lot jato kaná sang Matias. Andia ko dong angka sang dia, jadi utusan sama-sama deng dong sablás orang tu.
Orang dong takaná Tuhan Allah pung Roh
21-2Pas deng orang Yahudi dong pung hari bae yang dong subu, bilang, ‘Hari Pentakosta’,*Orang Yahudi itong hari bae Pentakosta, mulai dari hari bae Paska, tamba tuju minggu. Deng bagitu kotong tau, bilang, Tuhan Yesus pung mati tu, su lima pulu hari. samua orang yang iko sang Tuhan Yesus ada bakumpul di satu ruma.aKapala Agama dong pung Atoran 23:15-21, Carita Ulang so'al Jalan Idop 16:9-11 Takuju sa, dong dengar ada bunyi datang dari langit sama ke angin tofan. Itu bunyi talalu bésar, sampe orang dong di situ sonde bisa dapa dengar orang laen pung suara lai. 3Abis ju dong dapa lia ke ada api manyala tabagi-bagi pi atas dong satu-satu. 4Ju dong samua takaná Tuhan Allah pung Roh. Ais dong mulai ba'omong pake orang laen dong pung bahasa macam-macam, iko apa yang Roh kasi sang dong ko omong. Tuhan pung Roh yang Barisi tabagi-bagi pi di Yesus pung orang dong
5Itu waktu, ada banya orang Yahudi dari macam-macam negrí di anteru dunya datang bakumpul di Yerusalem. Dong pung hati rindu iko sang Tuhan Allah. 6Waktu dong dapa dengar itu bunyi, ju dong datang makarubu di itu tampa. Deng dong satu-satu dapa dengar dia pung bahasa sandiri dari Tuhan Yesus pung orang dong pung mulu. Andia ko dong taheran-heran. 7Dong samua tanganga, ju dong omong, bilang, “Ini orang yang ba'omong dong ni, dong samua orang Galilea, wuang? 8Ma karmana ko kotong dengar dong bisa omong pake kotong satu-satu pung bahasa negrí sandiri? 9Kotong ni, datang dari propinsi Partia, Media, Elam, Mesopotamia, Yudea, Kapadokia, Pontus, Asia, 10-11Frigia, Pamfilia, Masir, dari Libya deka deng kota Kirene; ada ju kotong saparu yang datang dari kota Roma; ada lai yang datang dari pulo Kreta, deng dari tana Arab. Kotong saparu orang Yahudi, deng ada ju orang dari bangsa-bangsa laen yang su maso agama Yahudi. Ma kotong samua dapa dengar ini orang dong omong pake kotong pung bahasa satu-satu, so'al hal-hal yang luar biasa, yang Tuhan Allah su bekin. Awii! Kotong heran mo mati na!” Dari ini negrí-negrí dong, orang datang bakumpul di Yerusalem
12Dong samua tanganga, ko dong batanya satu deng satu, bilang, “Karmana ko bisa jadi bagitu, é? Dia pung arti apa tu?”
13Ma ada orang laen yang olok-olok sang dong. Itu orang dong bilang, “Weh! Jang toe sang dong! Te dong tu, ada mabok barát na!”
Petrus angka omong di orang banya
14Di situ ada Petrus deng Tuhan Yesus pung sablás utusan laen dong. Ais dia maju pi muka ko angka bicara kasi itu orang banya dong yang ada makarubu di situ. Dia omong kuat-kuat, bilang, “Bapa-bapa, mama-mama, deng sodara-sodara dong samua! Bosong yang orang Yahudi, deng bosong yang datang tenga di ini kota Yerusalem! Pasang talinga bae-bae ko dengar beta pung omong ni, te ada hal pantíng yang beta mau kasi tau sang bosong samua. 15Bosong jang kira ini orang dong ada mabo. Sonde mungkin bagitu! Inga, te sonde ada orang yang minum mabo papagi hari. Apalai sakarang baru jam sambilan! 16Bosong dengar ini orang dong ba'omong pake bosong satu-satu pung bahasa. Yang batúl bagini: itu waktu, Tuhan Allah su kasi tau memang ini hal pake Dia pung jubir Yoel, bilang:
17‘Tuhan Allah omong, bilang, “Nanti kalo hari-hari su mau abis,
Beta mau po'a kasi Beta pung Roh pi samua orang.
Bosong pung ana nyong dong, deng bosong pung ana nona dong,
nanti Beta pake jadi Beta pung jubir.
Bosong pung ana muda dong,
nanti dapa lia apa yang Beta mau kasi tunju sang dong.
Deng bosong pung orang tua dong,
nanti dapa mimpi apa yang Beta mau kasi lia sang dong.
18Pas di waktu hari-hari yang su mau abis tu,
Beta kasi Beta pung Roh pi di Beta pung tukang suru-suru dong.
Beta kasi pi di laki-laki dong,
deng Beta ju kasi pi di parampuan dong.
Nanti dong omong apa yang Beta kasi tau sang dong.
19-21Nanti Tuhan pung Hari sampe. Itu Hari balóm datang,
ma Beta bekin lebe dolo tanda-tanda heran di langit di atas.
Tanda heran ke matahari jadi galáp;
deng bulan ju jadi mera sama ke dara.
Beta ju mau bekin hal-hal luar biasa di bumi di bawa.
Itu hal dong, tingka ke dara, api, deng asap kaboak-kaboak nae pi atas.
Nanti sampe Tuhan pung hari-hari yang luar biasa tu, orang yang batarea minta tolong sang Tuhan Allah,
dong tu yang dapa salamat.’”bYoel 2:28-32
Itu tu, yang dolu Yoel su bilang. Petrus omong kasi sang orang banya dong
22Naa! Sodara-sodara orang Isra'el dong! Bosong pasang talinga ko dengar apa yang beta mau omong sakarang. Tuhan Allah su tunju ame sang Yesus, orang Nasaret tu. Botong su tau, bilang, itu batúl, tagal botong su lia sandiri Tuhan Allah pake Yesus ko bekin tanda-tanda heran deng hal-hal luar biasa. Bosong ju su tau ini hal, tagal Yesus su bekin itu tanda heran dong di bosong pung teng-tenga. 23Ma bosong bunu bekin mati sang Dia, andia bosong pi buju orang jahat ko dong paku sang Dia di kayu palang. Padahal, Tuhan Allah su tau itu samua dari dolu-dolu, yang memang pas deng Dia pung rancana.cMateos 27:35, Markus 15:24, Lukas 23:33, Yohanis 19:18 24Memang bosong bekin bagitu sampe Dia su mati batúl. Ma Tuhan Allah sonde mau ko Yesus mati tarús. Andia ko Tuhan buka kasi lapás sang Dia dari mati pung kuasa, deng kasi idop kambali sang Dia. Te mati pung kuasa sonde bisa ontong sang Dia na.dMateos 28:5-6, Markus 16:6, Lukas 24:5
25Dolu-dolu raja Daud su tulis memang so'al Yesus tu, bagini:
‘Beta tau Tuhan salalu ada sama-sama deng beta.
Andia ko sonde ada satu apa ju yang bisa kasi jato sang beta,
tagal Tuhan Allah salalu ada di beta pung sablá.
26Andia ko beta pung dalam hati sanáng;
ju beta puji-puji tarús sang Dia,
deng beta tanáng-tanáng tunggu sang Tuhan sa.
27Te Dia sonde kasi biar beta pung roh tenga tarús di orang mati dong pung tampa.
Deng Tuhan sonde kasi biar Dia pung Orang Barisi pung mayat jadi busuk dalam kubur.
28Tuhan su kasi tunju sang beta jalan idop yang batúl.
Andia ko beta pung hati sanáng mo mati,
ko Tuhan ada sama-sama deng beta na.’eLagu Puji dong 16:8-11
Itu tu yang dolu raja Daud su tulis.
29Naa, sodara dong samua! Sakarang kasi isin sang beta dolo, ko beta omong taráng-taráng deng bosong so'al kotong pung ba'i Daud tu. Dia omong bagitu, ma dia sonde tunju dia pung badan sandiri. Tagal dia su mati, deng su kubur sang dia. Dia pung kubur masi ada di kotong pung teng-tenga sampe ini hari. 30Raja Daud tu, jadi Tuhan Allah pung jubir satu. Deng dia tau, bilang, Tuhan su janji pake sumpa, bilang, Daud pung turunan satu nanti pegang parenta, andia itu Orang yang Tuhan su tunju memang dari dolu tu.fLagu Puji dong 132:11, 2 Samuel 7:12-13 31Itu waktu, Daud lia jao pi muka. Deng dia kasi tau lebe dolo so'al itu Orang yang Tuhan su tunju memang. Nanti itu Orang mati, ma Dia ju idop kambali. Ais Daud ju bilang itu Orang sonde tenga tarús di orang mati dong pung tampa, deng dia pung mayat sonde jadi busuk.
32Itu Orang yang Daud su bilang-bilang tu, andia Yesus tu! Tuhan Allah su kasi idop kambali sang Dia dari Dia pung mati. Ais ko botong samua ni su lia Dia pung idop kambali deng botong pung mata biji sandiri na! 33Deng sakarang ni, Tuhan Allah su angka sang Yesus ko pegang pangkat yang paling tinggi. Ais Dia ada dudu di Tuhan pung sablá kanan di tampa yang Tuhan su sadia memang. Deng Dia pung Bapa su kasi sang Dia, Bapa pung Roh yang Barisi tu, parsís ke Tuhan su janji memang dari dolu. Te Dia janji mau kasi Dia pung Roh Barisi tu, kasi sang kotong ju. Jadi, yang bosong ada dengar deng bosong ada lia sakarang ni, andia Tuhan ada kasi Dia pung Roh. 34Daud sandiri sonde nae pi sorga, ma dia tulis, bilang,
‘Tuhan Allah ada omong deng beta pung Bos, bilang,
“Dudu di Beta pung sablá kanan di tampa yang Beta su sadia memang,
35sampe Beta bekin Lu pung musu dong ta'alok sang Lu.’”gLagu Puji dong 110:1
36Andia ko samua orang Isra'el musti tau batúl-batúl so'al itu Yesus yang bosong su paku bekin mati di kayu palang tu. Dia tu, Kristus yang Tuhan Allah su pili memang dari dolu. Deng Dia ju jadi kotong pung Bos!”
37Dengar bagitu, ju orang dong pung hati tatusuk memang. Ju dong tanya sang Petrus deng utusan laen dong, bilang, “Bu dong! Ais botong musti bekin apa lai?”
38Ju Petrus manyao, bilang, “Bosong satu-satu musti kasi tenga bosong pung dosa-dosa dong deng bosong pung sala-sala dong samua, ko iko kambali sang Tuhan. Abis itu, bosong musti minta ko dapa sarani, ko jadi tanda, bilang, bosong su bale iko Yesus Kristus pung Jalan Idop. Itu ju jadi tanda, bilang, Tuhan su hapus buang bosong pung sala-sala dong. Ais bosong ju dapa Tuhan Allah pung Roh yang Barisi.
39Te Tuhan Allah su janji memang itu hal kasi sang samua orang yang maso jadi Dia pung orang. Deng bagitu, Dia pung janji tu, kasi sang bosong deng bosong pung turunan. Dia ju janji kasi orang laen dong.”
40Petrus masi omong panjang lebar sang dong bagitu ko kasi tau sang dong, bilang, “Sakarang, banya orang su serong dari jalan idop yang batúl. Andia ko bosong musti ati-ati, ko bosong jang iko orang jahat dong pung jalan. Ma bosong musti iko Tuhan Allah pung jalan lurus sa. Deng bagitu bosong dapa salamat ko idop tarús deng Dia.”
41Ais ju, itu orang banya dong tarima Petrus pung omong kasi sang dong. Ju dong maso iko Yesus pung Jalan Idop, deng dong minta ko sarani sang dong. Itu hari ju ada tiga ribu orang yang maso bagabung deng Yesus pung orang dong. 42Dong suka bakumpul sama-sama deng orang-orang laen yang iko Yesus. Deng dong bae-bae satu deng satu. Tiap-tiap hari dong rajin dengar Tuhan Yesus pung utusan dong pung ajaran. Dong suka sambayang sama-sama. Deng dong ju suka makan sama-sama.
Orang parcaya dong pung cara idop
43Itu waktu, Tuhan pung utusan dong bekin banya tanda heran, sampe samua orang dong taheran-heran deng taku. 44Itu orang dong yang iko Tuhan Yesus pung Jalan Idop tu, bakumpul deng idop satu hati, sampe apa sa yang dong pung, dong pake sama-sama.hUtusan dong pung Carita 4:32-35 45Ais ada yang bajual dong pung barang-barang deng dong pung harta milik, ju dong babagi dia pung doi kasi pi orang parcaya dong, iko satu-satu pung parlú. 46Tiap hari dong suka bakumpul di Tuhan Allah pung Ruma Sambayang Pusat. Dong makan ba'iko-iko dari satu ruma pi satu ruma deng hati sanáng. Deng dong samua idop suka batolong satu deng satu, deng dong sonde kake'ek. 47Saban hari dong samua angka nae puji sang Tuhan Allah sonde putus-putus. Samua orang luar dong suka mo mati deng dong. Tiap hari Tuhan Allah kasi salamat orang, ais dong maso ko bagabung deng Tuhan Yesus pung orang dong. Ais dong tamba banya tarús.
Petrus bekin bae satu orang lumpu
31Satu hari, jam tiga sore, Petrus deng Yohanis pi di Tuhan pung Ruma Sambayang Pusat ko mau sambayang deng orang laen dong. 2Dong mau maso iko satu pintu garbáng, nama ‘Pintu Indah’. Di situ dong dapa lia satu laki-laki yang dia pung kaki lumpu memang mulai dari dia pung mama barana sang dia. Tiap hari orang dong dongko bawa sang dia pi di itu tampa, ko dia bisa minta-minta dari sapa sa yang mau maso pi di itu Ruma Sambayang Pusat. 3Waktu dia dapa lia Petrus deng Yohanis ada mau maso pi dalam, ju dia sorong tangan ko minta, bilang, “Papa dong! Kasian sang beta, do. Kasi beta apa, ko?” Petrus deng Yohanis lia itu orang kaki lumpu
4Dong dua lia bae-bae sang dia, ais Petrus bilang, “Bu! Lia sini dolo!”
5Ju itu orang angka muka ko lia sang dong dua, deng dia ada pikir-pikir, kata, “We! Dong dua ni, pasti mau kasi apa-apa sang beta ni.”
6Ma Petrus bilang, “Bu! Beta sonde ada doi satu sen ju. Ma beta mau kasi sang bu apa yang beta ada sakarang. Bu dengar bae-bae, é! Deng kuasa dari Yesus Kristus, itu orang Nasaret tu, beta suru bu bangun badiri ko jalan su!”
7Ais Petrus pegang itu orang lumpu pung tangan kanan, ko tolong hela kasi badiri sang dia. Itu waktu ju dia pung kaki dong bae memang. 8Takuju sa, dia malompa badiri, ais mulai bajalan pi-datang, ko coba dia pung kaki. Abis itu, dia iko maso pi dalam Ruma Sambayang sama-sama deng dong dua tu. Dia jalan, malompa-malompa deng puji-puji sang Tuhan Allah. 9Ais samua orang dapa lia sang dia bajalan deng puji-puji sang Tuhan Allah.
10Waktu dong kanál sang dia, ju dong tanganga, ko bilang, “Dia ni, andia itu orang lumpu tukang minta-minta yang suka dudu di Pintu Indah tu, wuang? Karmana ko bisa bagitu, é?”
Petrus angka omong di Ruma Sambayang Pusat
11Ais, itu orang iko deka-deka sang Petrus deng Yohanis. Dong tiga sampe di satu ruma loos yang dia pung nama ‘Ruma Loos Raja Soleman’. Ju samua orang datang makarubu sang dong deng taheran-heran. 12Waktu Petrus lia itu orang dong, ju dia angka bicara, bilang, “He, orang Isra'el dong! Akurang ko sodara dong heran lia ini hal? Akurang ko bosong maen lia-lia tarús sang botong? Bosong kira, kata, ini orang bisa jalan tagal botong ada pake ilmu, ko, tagal botong rajin iko sang Tuhan Allah? Ko, karmana? 13Beta mau kasi tau bagini: kotong pung nene-moyang dong, andia ba'i Abraham, ba'i Isak, deng ba'i Yakob, sémba sang Tuhan Allah. Itu Tuhan tu, yang su angka nae tinggi-tinggi Dia pung Orang yang Dia su pili tu, andia Yesus. Yesus tu, andia Orang yang tempo hari bosong su angka buang deng sarakan sang Dia pi di gubernor Pilatus. Te gubernor mau kasi lapás sang Dia, ma bosong malawan dia pung mau, ko biar jang lapás sang Yesus tu.aKaluar dari Masir 3:15 14Ma Yesus tu, satu Orang yang sonde ada pung sala. Dia pung hati bae. Gubernor mau kasi lapás itu Orang yang sonde pung sala tu, ma bosong samua malawan sang dia. Ais yang lebe jahat lai, bosong tusu-tusu ko suru dia kasi lapás satu orang jahat, yang tukang bunu orang, ko kasi pulang sang bosong.bMateos 27:15-23, Markus 15:6-14, Lukas 23:13-23, Yohanis 19:12-15 15Ais bosong yang bunu bekin mati sang Yesus. Padahal Dia tu yang bekin kotong samua bisa idop. Memang Dia su mati, ma Tuhan Allah su kasi idop kambali sang Dia dari Dia pung mati tu. Deng Dia ni yang botong su lia sandiri deng botong pung mata biji.
16Naa, bosong su kanál ini orang lumpu ni. Sakarang dia su kuat, ma bukan botong yang bekin bae sang dia. Botong sonde ada pung kuasa apa-apa. Itu kuasa datang dari Yesus sa. Ini orang su jadi kuat kambali, tagal dia parcaya sang Tuhan Yesus. Te Yesus tu, yang su bekin bae sang dia di bosong pung muka.
17Sodara dong samua! Sakarang beta tau, bilang, bosong, deng bosong pung bos-bos dong, su bekin jahat sang Yesus tu, ma bosong sonde tau dia pung akibat dong. 18Ma Tuhan Allah su kasi tau memang dari dolu kala pake Dia pung jubir dong, bilang, Kristus, andia itu Orang yang Dia su pili tu musti pikol sangsara. Deng sakarang, itu hal su jadi. 19Tagal itu, bosong musti bale kasi tenga bosong pung sala-sala dong, deng kambali pi Tuhan Allah, ko biar Dia hapus buang deng sonde inga lai sang bosong pung sala-sala dong. 20Tuhan Allah nanti kasi kuat bosong pung hati. Deng Tuhan Allah ju mau kirim kambali kasi sang bosong, Itu Kristus yang Dia su pili. Deng itu Kristus tu, andia Yesus yang Dia su parná kirim datang kasi sang bosong. 21Dari dolu kala, Tuhan su omong pake Dia pung jubir dong, bilang, ‘Tuhan Allah nanti bekin lurus samua hal sampe samua jadi baru.’ Ais, Yesus musti tunggu di Dia pung Tampa yang Barisi sampe Dia pung waktu datang, ko Dia bekin baru samua hal.
22Dolu-dolu, ba'i Musa ju parná omong kasi orang Isra'el, bilang,
‘Bosong pung Bos, andia Tuhan Allah, nanti utus satu Orang dari bosong ko jadi Dia pung jubir, sama ke Dia pake sang beta jadi Dia pung jubir. Jadi, bosong musti pasang talinga ko dengar samua-samua yang Dia mau kasi tau sang bosong.cCarita Ulang so'al Jalan Idop 18:15, 18 23Ma orang yang sonde mau dengar bae-bae itu Orang pung omong tu, nanti tapisa buang dari Tuhan pung orang dong. Ais, sonde ada pung hak lai deng dong.’dCarita Ulang so'al Jalan Idop 18:19
24Bukan cuma ba'i Musa sa yang omong bagitu. Te Tuhan ju pake orang-orang laen dong, ko jadi Dia pung jubir, deng dong ju ada kasi tau bagitu. Sama ke itu waktu Tuhan su pake sang ba'i Samuel, ko kasi tau hal-hal yang kotong sakarang ada lia deng kotong pung mata biji sandiri. 25Tuhan Allah ju janji kasi sang kotong pung ba'i Abraham, bilang,
‘Dari lu pung turunan, nanti Beta kasi berkat sang samua bangsa di dunya.’eCarita Mula-mula 22:18
Naa! Itu janji-janji yang Tuhan kasi jubir dolu-dolu dong tu, sakarang su jadi di bosong, andia beta pung sodara-sodara bangsa Isra'el dong. 26Tuhan Allah utus Dia pung Ana yang Dia su pili tu, ko kasi tunju jalan ko biar bosong kasi tenga bosong pung sala-sala dong. Deng bagitu, Dia kasi tunju Dia pung hati bae sang bosong. Tuhan kirim itu Ana lebe dolo kasi sang bosong, baru Dia kirim kasi sang bangsa laen dong. Itu jadi berkat kasi kotong samua.”
Agama Yahudi pung bos-bos pange Petrus deng Yohanis datang mangada
41Itu waktu, Petrus deng Yohanis masi ba'omong deng itu orang dong, te orang bésar barapa orang dong datang. Dong saparu, kapala agama Yahudi, saparu orang dari partei agama Saduki, deng kapala jaga Ruma Sambayang Pusat. Dong datang ko mau bakanjar sang Petrus deng Yohanis. 2Itu orang bésar dong mara tagal dong dua suka kasi tau orang dong samua, bilang, “Yesus su idop kambali dari Dia pung mati! Deng bagitu, Dia buka jalan kasi orang mati dong, ko dong ju bisa idop kambali.”*Orang dari partei agama Saduki dong sonde tarima itu ajaran yang bilang orang mati nanti bisa idop kambali. 3Ais ju dong parenta dong pung orang ko pi tangkap sang dong dua. Ma tagal matahari su mau tanggalám, ju dong tola kasi maso sang dong dua pi dalam bui. Ko dia pung beso, baru dong mau urus itu parkara. 4Ma dari orang yang suka dengar itu utusan dong, banya orang su mangaku, bilang, apa yang dong ajar tu, memang batúl. Andia ko dong pung orang batamba banya sampe kira-kira lima ribu orang. Orang bésar dong tudu sang Petrus dong
5Dia pung beso ju, orang Yahudi pung orang-orang bésar dong bakumpul di kota Yerusalem. Andia, kapala-kapala, tua-tua adat, deng guru agama Yahudi dong. 6Deng kapala agama Yahudi pung bos bésar ju ada di situ. Dia pung nama Hanas. Orang bésar-bésar laen dong, andia Kayafas, Yohanis, Aleksander, deng bos bésar pung kelu laen dong ju ada di situ. 7Waktu samua su maso, ju dong parenta orang ko pi ame bawa Petrus deng Yohanis, datang ko mangada di itu bos-bos dong. Waktu dong su maso, tarús dong tanya, bilang, “Karmana ko bosong bisa bekin bae itu orang lumpu? Bosong pake sapa pung kuasa? Sapa yang kasi isin ko bosong barani bekin bagitu?”
8Ais Tuhan Allah pung Roh bekin barani sang Petrus, ko dia manyao, bilang,
“Bapa-bapa dong, andia yang jadi orang bésar, deng tua-tua adat bangsa Isra'el dong! Jang mara kalo botong ada bingung sadiki. 9Tingka ke bapa dong ada mau bekin parkara deng botong, tagal botong su tolong bekin bae satu orang lumpu. Ais bapa dong mau cari tau botong pake sapa pung kuasa? 10Jadi, beta mau manyao bagini: bapa dong tantu masi inga itu orang Nasaret yang Dia pung nama tu, Yesus. Dia tu, andia Kristus, yang Tuhan su tunju memang dari dolu. Ma bosong su paku bekin mati sang Dia di kayu palang. Ma Tuhan Allah su kasi idop Dia kambali dari Dia pung mati. Beta mau ko bapa dong deng samua bangsa Isra'el tau sa, te botong bekin bae itu orang lumpu, pake itu Yesus tu pung kuasa. 11Ini Yesus ni, yang dong su tulis memang di Tuhan Allah pung Tulisan Barisi, bilang,
‘Ada satu batu yang tukang dong su angka buang;
ma sakarang itu batu su jadi batu alas.’aLagu Puji dong 118:22
12Di anteru dunya, Tuhan sonde buka jalan laen lai ko kasi salamat sang kotong dari kotong pung sala-sala dong. Cuma ada satu jalan sa, andia Yesus. Kalo bukan Dia, na, sonde ada satu orang laen lai yang bisa kasi salamat sang kotong.”
13Orang yang ada dudu di situ dong tau, bilang, Petrus deng Yohanis tu, cuma orang kici biasa sa, sama ke orang yang sonde tau baca-tulis. Ma dong taheran-heran deng dong dua pung barani, tagal dong omong sonde pake pele-pele. Tamba lai dong tau, bilang, itu dua orang tu, satu kaki deng Yesus. 14Andia ko dong pung mulu su takancing sampe dong sonde bisa omong banya lai, apalai itu orang yang su bae dari dia pung lumpu tu, ada badiri bae-bae di situ ju, pas di dong pung muka idong. 15Ais ju dong suru Yesus pung utusan dua orang tu, bilang, “Bosong kaluar tahan dolo.” Ju dong ba'omong ko mau cari akal. 16Dong ba'omong, bilang, “Sodara dong samua! Kotong musti bekin apa deng ini dua orang? Te samua orang di Yerusalem su tau, bilang, dong dua yang bekin ini tanda heran ni. Kotong mau manyangkal apa lai, ko dia pung bukti su ada tu? 17Lebe bae kotong cari jalan ko biar ini hal sonde sampe tasiar pi mana-mana lai. Ada lebe bae kalo kotong bekin taku sang dong dua, ko dong jang ajar lai so'al Yesus pung Jalan Idop. Kalo sampe dong sonde mau dengar, na, dong tau sandiri sa!”
18Abis ju dong pange maso itu dua orang kambali, ko kasi tau, bilang, “Awas, é! Bosong sonde bole ajar orang so'al itu Yesus lai!”
19Ma Petrus deng Yohanis manyao, bilang, “Co bapa dong pikir sandiri sa. Mana yang lebe bae? Iko bapa dong pung parenta, ko, iko Tuhan Allah pung parenta? 20Te botong sandiri su lia deng mata biji, deng botong su dengar deng botong pung talinga sandiri banya hal. Karmana ko botong musti tutu mulu sampe botong sonde bisa kasi tau orang lai!”
21Ais, itu orang dong yang dudu urus itu parkara tu, larang ulang sang dong lai. Ju dong kasi lapás sang itu dua orang, tagal dong sonde tau mau hukum karmana lai. Deng dong ju taku, jang-jangan orang banya di luar dong bangun mangamok. Te dong su puji-puji Tuhan, tagal itu orang lumpu tu, su jadi bae. 22(Itu orang su lumpu lebe dari ampa pulu taon, baru dia bisa dapa jalan.)
Yesus pung orang dong sambayang minta ko dong jang taku
23Waktu dong kasi lapás sang Petrus deng Yohanis, ju dong dua kambali pi di dong pung tamán dong. Ais ju dong carita samua yang itu kapala agama Yahudi pung bos-bos deng tua-tua adat dong su larang sang dong. 24Dengar bagitu, ju dong pung tamán samua tu, bakumpul deng satu hati ko sambayang, bilang, “Tuhan Allah yang Paling Kuasa. Bapa yang bekin ame langit deng bumi, deng dia pung isi samua.bKaluar dari Masir 20:11, Nehemia 9:6, Lagu Puji dong 146:6 25Dolu Tuhan pung Roh yang Barisi su pake ba'i Daud jadi Tuhan pung jubir. Dia kasi tau memang, bilang, nanti orang lawan sang Yesus. Te dia tulis, bilang: Petrus dong sambayang
‘Orang dari bangsa-bangsa laen dong su mara tagal kabar burung;
Dong su sambarang sa, ko bekin parkara yang sonde ada pung ujung-pohon.
26Raja-raja di ini dunya dong bakumpul ko mau paráng lawan sang Tuhan;
deng kapala-kapala dong ba'akór ko pi lawan sang Tuhan Allah deng Kristus,
andia Orang yang Tuhan su tunju memang dari dolu.’cLagu Puji dong 2:1-2
27Naa, apa yang ba'i Daud su tulis tu, sakarang su jadi. Deng dia pung arti ju sakarang su taráng. Memang di ini kota, raja Herodes deng gubernor Pontius Pilatus su bakumpul deng botong pung orang tua-tua dong dari Isra'el, deng bangsa laen dong pung kapala-kapala. Ais dong samua basakongkol ko malawan Yesus, itu Orang yang Tuhan su pili memang.dMateos 27:1-2, Markus 15:1, Lukas 23:1, 7-11, Yohanis 18:28-29 28Ma sakarang kotong su tau itu samua kaná pas deng Tuhan pung mau, iko apa yang Tuhan su putus memang dari dolu. 29Sakarang, Tuhan coba lia, te dong ada garatak bekin taku sang botong. Jadi, botong minta ko Tuhan bekin botong barani. Ko botong jalan pi kasi tau orang di mana-mana, Tuhan pung Carita Bae so'al Yesus ni. Deng botong sonde usa taku apa-apa. 30Botong ju minta ko Tuhan kasi kuasa sang botong, ko botong bisa bekin bae orang saki dong. Botong ju minta kuasa ko bekin tanda heran macam-macam ko orang dong tau, bilang, itu kuasa tu, datang dari Orang Barisi yang Tuhan suru tu, andia Yesus. Tuhan, bagini sa, botong pung sambayang.”
31Bagitu dong ada sambayang, te itu ruma yang dong ada bakumpul tu, tagoyang. Ju dong samua takaná Tuhan pung Roh yang Barisi. Ais ju dong kaluar ko kasi tau Tuhan Allah pung Kabar Bae, deng sonde pele-pele.
Orang parcaya dong idop pikol barát sama-sama, deng sanáng sama-sama
32Abis ju, samua orang yang parcaya sang Yesus tu, dong satu hati, deng dong idop basayang satu deng satu. Sonde ada yang sakikir, ais dong suka bakasi apa-apa pi di yang laen. Satu-satu orang yang ada pung barang sandiri, dia ator ko dong pake sama-sama.eUtusan dong pung Carita 2:44-45 33Ais Tuhan kasi kuasa di Dia pung utusan dong, ko kasi tau orang, bilang, Tuhan Yesus su idop kambali dari Dia pung mati. Ko dong su lia deng mata kapala sandiri na. Ais Tuhan kasi berkat lebe-lebe sang dong. 34-35Dari dong tu, ada ju orang yang jual dia pung tana, ko dia pung ruma sandiri. Dia pung doi, dia kasi pi di Tuhan pung utusan dong. Ju dong pake ko urus kasi orang banya dong pung parlú. Andia ko dong sonde ada yang kurang satu apa ju.
36-37Conto ke Yusuf. Dia ni, Lewi pung turunan, dari pulo Siprus. Tuhan pung utusan dong pange dia deng nama kici, bilang ‘Barnabas’, te itu nama pung arti, ‘orang yang suka kasi samangat orang laen’. Dia pi jual dia pung tana sapotong, ais bawa dia pung doi, ko pi kasi di Tuhan pung utusan dong.
Ananias deng Safira mati, tagal dong mau coba Tuhan pung Roh
51Ma itu waktu ju ada satu laki-laki, nama Ananias. Dia pung maitua, nama Safira. Dong dua ni, ju ada jual dong pung tana sapotong. 2Ma dong dua ada basakongkol ko sambunyi doi saparu dari itu tana pung harga. Abis jual itu tana, Ananias pi kasi tau sang Tuhan pung utusan dong, bilang, “Botong baru jual botong pung tana sapotong. Sakarang botong mau kasi dia pung doi samua sang Tuhan Allah.” Ananias sarakan doi saparu sang Petrus
3Ma Petrus togor sang dia, bilang, “Weh! Ananias! Lu pung talalu lai! Karmana ko lu sampe hati sambunyi doi dari tana yang lu su jual tu? Lu pung hati su talalu jahat, tagal lu iko setan dong pung bos pung mau. Lu barani putar-balek deng Tuhan Allah pung Roh yang Barisi! 4Bagini! Lu mau jual itu tana, ko sonde mau jual, tarsará lu sa. Kalo lu su jual, lu mau kasi dia pung doi anteru, ko sonde, itu ju tarsará lu. Ma karmana ko lu sampe bisa bekin bagitu? Lu coba-coba bekin bodo sang botong manusia ni, ma sonde ada orang yang bisa bekin bodo sang Tuhan!”
5Dengar Petrus omong bagitu ju, takuju sa Ananias jato tabanting di tana, tarús dia mati memang. Ais samua orang yang dengar itu kabar jadi taku mo mati. 6Ais ju ana-ana muda dong barapa orang maso, ju dong bungkus Ananias pung mayat ko bawa pi kubur sang dia.
7Abis kira-kira tiga jam lai ju, Ananias pung maitua maso datang. Ma dia sonde tau hal ni. 8Ju Petrus tanya sang dia, bilang, “Karmana, mama? Mama dong su jual itu tana deng dia pung harga bagini, ko?”
Ju dia manyao bale, bilang, “Batúl, Papa. Dia pung harga, andia bagitu su.”
9Ais Petrus togor, bilang, “Karmana ko lu deng lu pung paitua basakongkol ko mau coba Tuhan pung Roh tu? Lu lia sa! Itu orang dong yang baru bawa lu pung laki ko pi kubur tu, su kambali. Sonde lama lai, te dong ju dorok bawa lu pung mayat ko pi kubur di lu pung laki pung rebis.”
10Dengar Petrus pung omong tu, ju takuju sa, itu parampuan jato, ju mati memang di tampa. Waktu itu ana-ana muda dong maso kambali, dong dapa lia te itu parampuan ju su mati. Ais dong dorok bawa dia pung mayat ko pi kubur di dia pung laki pung rebis. Safira mati takuju tenga tampa
11Ais orang yang parcaya sang Yesus dong, jadi taku. Deng samua orang laen yang dapa dengar so'al Ananias deng Safira pung mati tu, ju iko taku.
Petrus dong bekin bae banya orang
12Itu waktu, Yesus pung utusan dong ada bekin tanda-tanda heran banya sakali, ju orang dong dapa lia. Itu utusan dong suka maso pi Tuhan pung Ruma Sambayang Pusat. Dong bakumpul deng satu hati di Ruma Loos Raja Soleman. 13Itu waktu ju, banya orang puji-puji sang Tuhan Yesus pung orang dong. Ma kalo ada orang yang balóm parcaya sang Yesus, dia sonde barani maso pi bakumpul deng dong di situ.
14Ma orang yang parcaya sang Yesus tu, tamba lama tamba banya. Ada laki-laki deng ada parampuan ju. 15Itu waktu su jadi bagitu macam, sampe orang dong bawa datang orang saki dong, ko taro di atas tikar di pinggir jalan. Tagal dong pikir, kata, “Wee! Kalo Petrus deng Yohanis jalan lewat di sini, biar kaná dong dua pung bayangan sa ju, ini orang saki dong bisa jadi bae.” 16Ais, orang dong datang sonde tau abis, dari kampong-kampong di kota Yerusalem pung pinggir. Dong dorok bawa dong pung orang-orang saki dong, ais ju Tuhan pung utusan dong bekin bae sang dong samua. Dong ju antar bawa dong pung orang yang takaná setan dong, ais Tuhan pung utusan dong usir kasi kaluar itu setan dong samua.
Tuhan Yesus pung utusan dong dapa susa
17Tagal Tuhan Yesus pung utusan dong pung karjá, andia ko kapala agama Yahudi pung bos bésar deng dia pung konco-konco dari partei Saduki, dong pung hati kakodok. 18Andia ko dong pi tangkap ame Yesus pung utusan dong, ko tola kasi maso sang dong pi dalam bui.*Itu kata di bahasa Yunani, dia pung arti bisa, “kasi maso di bui umum.” Ko, dia pung arti ju bisa, “kasi maso di bui ko bekin malu sang dong di orang banya pung muka.”
19Ma itu malam ju, Tuhan pung ana bua dari sorga satu datang di itu bui, ko buka dia pung pintu. Ais dia antar sang dong bawa pi luar. Ju dia pasán, bilang, 20“Sakarang bosong pi memang di Tuhan pung Ruma Sambayang Pusat. Pi kasi tau samua-samua sang orang-orang di sana, ko dong iko Tuhan pung Jalan Idop yang baru ni.”
21Dia pung beso papagi, dong bekin iko itu Tuhan pung ana bua dari sorga pung pasán tu. Ais dong maso pi di Ruma Sambayang Pusat pung kintal, ju dong ajar orang-orang di situ. Tuhan pung ana bua kasi kaluar Petrus dong dari bui
Sonde lama lai ju, itu bos bésar deng dia pung tamán dong datang sama-sama deng orang-orang bésar deng tua-tua adat dari anteru Isra'el. Dong bakumpul ko mau pareksa parkara agama so'al Tuhan Yesus pung utusan dong. Ais dong suru orang jaga ko pi ame Petrus dong dari bui, ko dong mau urus itu parkara.
22Ma waktu itu orang jaga dong sampe di bui, Petrus dong su sonde ada lai. Ais orang jaga dong pi kasi tau sang orang-orang bésar di tampa urus parkara agama tu. 23Dong lapor, bilang, “Bapa dong jang mara. Waktu botong sampe di bui, botong dapa lia dia pung pintu samua ada takonci mati. Deng orang jaga dong samua ada badiri di situ. Ma waktu botong suru dong buka itu pintu ko botong maso, na, botong sonde dapa lia apa-apa, ma.”
24Dengar bagitu, ju kapala agama Yahudi dong pung bos-bos, deng kapala jaga Tuhan pung Ruma Sambayang Pusat, dong samua babingung-bodo, tagal dong su ilang akal na.
25Ais itu, ada satu orang datang kasi tau, bilang, “Bapa-bapa, dengar dolo! Itu orang dong yang bosong tahan di bui tu, ada di luar sini! Sakarang ni dong ada badiri ko ajar orang di Ruma Sambayang Pusat ni!”
26Dengar bagitu, ju itu kapala jaga Ruma Sambayang pange ame dia pung ana bua dong, ko pi tangkap ulang sang Petrus deng dia pung tamán dong. Ma dia pung ana bua dong taku, tagal orang banya dong ada dengar Petrus ba'omong. Dong pikir, jang sampe itu orang banya dong mangamok, ais dong lempar sang tukang jaga dong deng batu. Andia ko, waktu dong tangkap ulang Petrus dong, dong sonde barani ame deng paksa.
27Ais dong bawa Petrus dong pi di tampa pareksa parkara. Ju bos bésar mulai batanya sang dong, 28bilang, “Botong su larang bosong ko jang ajar orang so'al itu Orang yang mau bekin jalan idop yang baru tu, wuang! Bosong ni, kapala batu! Ais bosong sonde toe deng botong pung parenta lai, te bosong bekin iko bosong pung mau sa! Bosong pi ajar kuliling sini-sana di kota Yerusalem ni. Sama ke bosong ada lempar sala di botong, bilang, botong ni yang suru orang ko pi bekin mati sang Yesus tu.”aMateos 27:25
29Ais Petrus badiri ko jadi utusan dong samua pung jubir. Ju dia manyao, bilang,
“Bapa dong! Kalo ada manusia pung parenta yang malawan sang Tuhan Allah pung mau, botong sonde bisa iko. Ma botong musti iko Tuhan Allah pung parenta sa! 30Naa, Orang yang buka botong pung jalan idop baru tu, andia Yesus. Dia tu, Orang yang bosong su paku bekin mati di kayu palang. Dari dolu, kotong pung ba'i-ba'i dong suka sambayang sang Tuhan Allah. Itu Tuhan tu, yang su kasi idop kambali Yesus dari Dia pung mati!
31Sakarang Tuhan Allah su angka Yesus, ko jadi Dia pung tangan kanan. Ais Yesus su pegang kuasa sama ke raja bésar. Dia su buka jalan ko orang dapa talapás dari dong pung sala-sala dong. Dia mau kasi jalan sang kotong orang Isra'el ni, ko kotong barenti dari kotong pung sala dong samua. Deng bagitu, Tuhan Allah pung hati bisa jadi dingin sampe Dia su sonde lia kotong bangsa Isra'el pung sala lai. 32Te kotong ni, su lia deng mata biji sandiri, bilang, Yesus memang su mati, ma Dia idop kambali. Sakarang Tuhan pung Roh yang Barisi ju kasi tau ini hal di orang yang iko Yesus pung Jalan Idop.”
33Dengar abis Petrus pung omong bagitu, ju samua orang yang dudu di tampa pareksa parkara tu, mulai maruak sampe dong mau bunu bekin mati sang Tuhan pung utusan dong. 34Ma di situ ju ada satu orang yang iko dudu pareksa itu parkara. Dia pung nama Gamaliel. Banya orang taro hormat sang dia, te dia ni, partei agama Farisi pung guru yang pintar satu. Ais waktu Petrus su omong abis, ko dong mau bunu sang dia, ju Gamaliel badiri ko suru orang dong bawa kaluar tahan sang Petrus dong. 35Waktu dong su kaluar, ju dia angka bicara sang itu bos-bos di situ, bilang, Gamaliel
“Sodara dong samua! Kotong musti ati-ati, ó! Jang sampe kotong kaburu-kaburu bekin jahat sang ini orang dong. Kotong musti pikir panjang dolo. 36Te bosong masi inga satu orang, yang dia pung nama Teudas. Dia su lama mati, ma waktu dia masi idop, dia angka diri sandiri, bilang, dia tu, orang bésar, sampe kira-kira ada ampa ratus orang iko sang dia. Ma waktu orang bunu bekin mati sang dia, dia pung ana bua dong lari tasiram, sampe sakarang itu orang yang iko sang dia tu, sonde ada dong pung batang idong lai. Dong su lari ilang pi parsetan!
37Abis bosong musti inga satu carita lai. Itu waktu pas pamarenta ada bekin sensus itong orang di anteru negrí. Ada satu orang, nama Yudas, dari propinsi Galilea. Orang banya ju iko sang dia. Ma dia ju kaná bunu. Ais orang-orang yang iko sang dia ju lari tapontas kiri-kanan sampe su sonde dapa lia sang dong lai.
38Jadi sakarang, sodara-sodara, beta pung pikir bagini sa: sonde usa bekin mati sang dong. Kasi tenga pi sa. Te dong pung ajaran, deng dong pung garák tu, kalo dia dari manusia, tantu sonde akan batahan lama lai, pasti dia su ilang buang. 39Ma kalo ini ajaran memang datang dari Tuhan Allah, nanti bosong sonde bisa kasi jato sang dong. Tagal itu, bosong ati-ati dolo. Te jang sampe bosong sandiri ada malawan sang Tuhan Allah.”
Dengar bagitu, ju dong samua iya bae sa, iko sang Gamaliel pung nasiat. 40Abis itu, dong pange bawa maso itu utusan dong, ju dong suru orang dong ko firuk sang dong. Ais ju dong larang sonde bole subu-subu Yesus pung nama lai. Tarús, dong lapás buang itu utusan dong.
41Ais, itu utusan dong jalan kaluar kasi tenga itu tampa urus parkara. Dong pikir biar dong pung nama su rusak tagal dong su iko sang Yesus, ma dong ju rasa sanáng, tagal Tuhan Allah su anggap sang dong pantas dapa susa bagitu. Andia ko dong pung hati sanáng mo mati. 42Ju tiap hari, dong pi ajar orang, bilang, “Itu Orang yang Tuhan Allah su tunju memang dari dolu tu, andia Yesus.” Ju dong kasi tau itu hal tarús-tarús di orang pung ruma-ruma dong, deng di Ruma Sambayang Pusat ju.
Dong pili tuju orang ko urus sang orang kici dong
61Itu waktu, Tuhan Yesus pung orang dong su batamba banya. Ma dong ada dua kalompok bahasa. Dong saparu, andia orang Yahudi yang omong pake bahasa Aram. Deng saparu lai, andia orang Yahudi yang omong pake bahasa Yunani. Lama-lama timbul parkara di ini dua kalompok. Kalompok yang pake bahasa Yunani dong sonde bagitu sanáng deng kalompok yang pake bahasa Aram. Dong bilang, “Ini ni, sonde batúl! Kalo bosong ada bagi makan hari-hari, na, bosong jang barát sablá! Te botong pung mama-mama janda dong sonde dapa dong pung bagian.”
2Tagal itu ju, Tuhan pung utusan dua blas orang tu, pange bakumpul Tuhan Yesus pung orang dong samua. Ju dong omong, bilang, “Sodara dong samua! Kalo botong barenti ko urus bosong pung makan-minum sa, itu ju bisa, ma itu sonde pantas! Tagal botong ni, musti ajar Tuhan pung Kata-kata tarús-tarús. 3Jadi, botong pung pikir bagini: lebe bae, bosong pili tuju orang dari bosong. Cari orang yang dia pung nama bae, dia tau bawa diri, dia mangarti banya hal, deng Tuhan pung Roh ada ator dia pung idop. Kalo bosong su pili ame orang model bagitu, na, nanti botong angka sang dong ko urus itu so'al makan-minum. 4Deng bagitu, botong bisa sambayang lebe banya deng ajar Tuhan pung Kata-kata.”
5Ais ju dong iya bae deng Petrus dong pung omong tu. Ju dong pili ame tuju orang. Andia:
satu orang, nama Stefanus. Dia tu parcaya batúl-batúl sang Tuhan Yesus, deng Tuhan pung Roh yang Barisi ada pake sang dia. Deng dia pung tamán laen dong, andia:
Filipus,
Prokorus,
Nikanor,
Timon,
Parmenas,
deng Nikolas, dari kota Antiokia. Dia bukan orang Yahudi, ma dia su maso agama Yahudi.
6Tarús dong antar bawa itu tuju orang yang dong su pili tu, pi di Tuhan pung utusan dong. Ju itu utusan dong taro tangan, deng sambayang ko angka sang dong jadi orang yang urus makan-minum ko orang kici dong samua dapa bagian sama rata.
7Jadi, Tuhan pung Kata-kata dong tasiar pi mana-mana. Deng orang yang iko Yesus pung Jalan Idop tu, batamba tarús-tarús di Yerusalem. Tarús, ada banya kapala agama Yahudi ju yang pinda maso di Yesus pung orang dong.
Dong tangkap ame sang Stefanus
8Itu waktu Tuhan Allah kasi tunju Dia pung hati bae bam-banya sang sang Stefanus. Dia ju kasi kuasa ko Stefanus bisa bekin tanda-tanda heran deng hal luar biasa ko orang banya dong dapa lia deng dong pung mata biji sandiri. 9Di situ, ada barapa orang Yahudi yang datang dari tampa-tampa yang jao. Andia, kota Kirene, kota Aleksandria, propinsi Kilikia, deng propinsi Asia. Dolu, dong jadi orang laen pung budak, ma lama-lama ju dong pung tuan su kasi bebas sang dong. Ais, ini orang dong ada bakumpul di Yerusalem. Dong biasa maso pi satu ruma sambayang yang ada pung nama, ‘Bebas dari Budak’. Ais satu kali, dong su dengar Stefanus pung omong, ma dong sonde suka, ju dong mulai bakanjar deng dia. 10Ma Stefanus tu, orang yang pintar batúl, tagal dia omong pake kuasa dari Tuhan pung Roh yang Barisi. Andia ko dong sonde bisa ontong ame sang dia. 11Tagal itu, dong cari akal jahat. Ju dong pi sogok ame barapa orang ko biar dong pi omong putar-balek, bilang, “Botong ada dengar ini orang omong tar bae-bae sang Musa deng Tuhan Allah! Dia memang hojat bagitu!”
12Dong tusu-tusu orang dong, sampe orang Yahudi pung tua-tua adat dong, deng guru agama dong, ju dapa dengar. Dengar bagitu, ju dong mara. Ais dong pi tangkap ame sang Stefanus, ju dong hela bawa sang dia pi mangada di tampa urus parkara agama. 13Dong pung saksi palsu dong omong karang-karang so'al Stefanus, bilang, “Ini orang maen omong jahat tarús-tarús so'al Ruma Sambayang Pusat. Deng dia ju suka omong bekin rusak Tuhan Allah pung parenta dong yang ba'i Musa su kasi turun datang sang kotong. 14Botong ju su dengar dia omong, bilang, Yesus, orang Nasaret tu, mau kasi rubu ini Ruma Sambayang Pusat. Deng Dia ju mau bongkar buang kotong pung atoran adat samua yang ba'i Musa su kasi turun sang kotong tu!”
15Ais itu ju, samua orang yang ada dudu bakumpul di tampa urus parkara agama tu, lia bae-bae sang Stefanus, tagal dia pung muka sama ke Tuhan pung ana bua dari sorga dong pung muka.
Stefanus bela diri di tampa urus parkara agama
71Ais ju kapala agama Yahudi pung bos bésar tanya sang Stefanus, bilang, “Yang dong tudu sang lu tu, batúl ko sonde?” Stefanus omong deng orang-orang bésar dong di tampa urus parkara agama Yahudi
2-3Stefanus manyao bale, bilang, “Bapa-bapa deng sodara dong samua! Bosong coba dengar sang beta dolo. Dolu-dolu, kotong pung nene-moyang Abraham balóm pinda dari dia pung kampong asal. Ma Tuhan yang hebat tu, su kasi tunju Diri sang dia. Tuhan parenta sang dia, bilang, ‘Pi jalan kasi tenga lu pung negrí ni, deng kasi tenga lu pung kelu dong. Barangkat su, ko pi di satu negrí yang nanti Beta kasi tunju sang lu!’ Abis, baru dia barangkat dari itu tana Mesopotamia, ko pinda pi di kota Haran.*Tana Mesopotamia tu, sakarang dong subu, bilang, negara Irak. Deng kota Haran tu, sakarang ada dia pung tampa bakás di negara Siria. Lia Carita Mula-mula 12:1 ju. 4Ju dia jalan kasi tenga orang Kasdim dong pung negrí, ko pinda pi di kota Haran. Waktu dia pung papa barana mati, ju Tuhan Allah bawa sang dia pinda datang di Kana'an, andia ini tana yang bapa-bapa deng sodara dong ada tenga sakarang ni.aCarita Mula-mula 11:31, 12:4 5Itu waktu, Tuhan Allah sonde bagi kasi tana satu jingkal ju dari ini negrí ko jadi ba'i Abraham pung tana pusaka. Ma Tuhan Allah su janji memang, bilang, nanti Dia kasi ini tana sang dia jadi dia pung turunan dong pung tana pusaka. Padahal itu waktu dia sonde ada ana barana satu ju.bCarita Mula-mula 12:7, 13:15, 15:18, 17:8 6Ma Tuhan Allah omong sang dia, bilang, ‘Lu pung turunan dong nanti pi tenga di orang laen dong pung negrí. Ju nanti itu orang dong takán sang dong bekin jadi dong pung budak, deng bekin sang dong sonde karu-karuang sampe ampa ratus taon. 7Ma abis ampa ratus taon tu, nanti Beta hukum itu bangsa yang bekin sang lu pung turunan ko jadi dong pung budak. Ais ju lu pung turunan jalan kasi tenga itu negrí, ko datang di ini tampa ko sambayang minta tarima kasi sang Beta.’cCarita Mula-mula 15:13-14; Kaluar dari Masir 3:12 8Omong abis bagitu, ju Dia ika itu janji deng acara sunat ko jadi tanda, bilang, Abraham deng dia pung turunan dong, su jadi Tuhan Allah pung orang. Abis, waktu dia pung ana Isak baru umur dalapan hari, ju Abraham sunat sang dia. Lama-lama, ju Isak sunat sang dia pung ana Yakob. Ais Yakob ju kasi sunat dia pung ana laki-laki dua blas orang tu, waktu dong satu-satu pung umur dalapan hari. Dong samua ni, andia kotong orang Yahudi pung nene-moyang.dCarita Mula-mula 17:10-14, 21:2-4, 25:26, 29:31--35:18
9Ais satu kali, kotong pung nene-moyang dong saki hati sang dong pung adi Yusuf, sampe dong jual buang sang dia ko pi jadi budak di tana Masir sana. Ma Tuhan Allah sonde parná kasi tenga sang dia.eCarita Mula-mula 37:11, 28, 39:2, 21 10Andia ko Tuhan kasi lapás sang dia dari dia pung susa dong samua. Tuhan Allah ju kasi sang dia otak encer ko bisa mangarti banya hal, sampe raja Masir sayang sang dia, tarús angka sang dia jadi gubernor di anteru tana Masir. Deng dia ju pegang kuasa di dalam raja pung ruma jabatan.fCarita Mula-mula 41:39-41
11Abis itu, musim lapar datang hantam tana Masir deng tana Kana'an. Musim lapar tu, hebat talalu, sampe banya orang dong sangsara di mana-mana. Andia ko itu waktu, kotong pung nene-moyang dong ju su sonde bisa dapa makan apa-apa.gCarita Mula-mula 42:1-2 12Ma ba'i Yakob dengar kabar, bilang, ada makanan di tana Masir. Ais ju dia suru dia pung ana-ana dong, andia kotong pung nene-moyang dong ni, ko jalan pi di tana Masir ko béli makanan di sana. 13Béli abis, ju dong pulang. Waktu dong pung makanan tu su abis, ju Yakob suru dong pi ulang lai ko coba béli makanan di tana Masir. Baru itu kali Yusuf buka kartu, bilang, dia ni, dong pung adi barana Yusuf. Ais itu, baru dia kasi kanál dia pung kelu dong sang Raja Masir.hCarita Mula-mula 45:1, 16 14Abis, Yusuf minta ko dia pung papa deng dia pung kelu samua pinda pi tana Masir. Dong samua yang datang di sana, ada tuju pulu lima orang.iCarita Mula-mula 45:9-10, 17-18, 46:27 15Jadi, Yakob pinda pi tana Masir, sampe dia deng kotong pung nene-moyang dong mati di sana.jCarita Mula-mula 46:1-7, 49:33 16Ma lama sakali, dong bawa pulang nene-moyang dong pung tulang pi di kampong Sikem di tana Kana'an. Ais dong kubur itu tulang dong di tampa kubur yang tempo hari ba'i Abraham su béli ame dari Hemor pung turunan dong.”kCarita Mula-mula 23:3-16, 33:19, 50:7-13, Yosua 24:32
Stefanus manyao so'al Musa deng orang yang sonde mau dengar sang dia
17Stefanus sambung dia pung omong, bilang, “Ini samua jadi, tagal Tuhan su janji memang, bilang, nanti Dia kasi tana pusaka sang Abraham di itu tampa. Waktu su mulai deka-deka dia pung hari ko Tuhan bekin ganáp Dia pung janji tu, kotong pung bangsa Yahudi su batamba banya sakali di tana Masir sana. 18Itu waktu, ada satu raja baru yang mulai pegang parenta di Masir. Ma dia sonde tau so'al Yusuf.lKaluar dari Masir 1:7-8 19Itu raja inja barmaen sang kotong pung bangsa. Dia kajám mo mati deng kotong pung nene-moyang dong. Deng dia paksa sang dong ko buang kasi tenga dong pung ana-ana mea dong, ko biar dong mati.mKaluar dari Masir 1:10-11, 22 Raja Masir pung ana parampuan angka ame Musa dari aer
20Itu waktu, ba'i Musa pung mama barana sang dia. Deng dia pung badan pung ba'isi lai! Dia pung mama deng papa dong sonde iko itu raja pung parenta. Ais dong piara sambunyi-sambunyi itu ana di dong pung ruma sampe dia pung umur tiga bulan.nKaluar dari Masir 2:2 21Waktu dong sonde bisa sambunyi itu ana dalam dong pung ruma lai, ju dong lapás buang sang dia. Ma raja Masir pung ana parampuan satu dapa katumu itu ana, ais dia angka ame itu ana ko dia piara sama ke dia pung ana sandiri.oKaluar dari Masir 2:3-10 22Tagal itu, orang Masir dong ajar kasi dong pung ilmu samua sang Musa, sampe dia sandiri jadi orang hebat. Deng dia tu, pintar ba'omong deng pintar karjá.
23Ais waktu dia pung umur su ampa pulu taon, Musa mau pi cari kanál sang dia pung orang Isra'el dong sandiri. 24Waktu dia pi kaluar ju, dia dapa lia satu orang Isra'el kaná papoko dari satu orang Masir. Ais dia pi tolong dia pung orang satu bangsa, ju dia bunu bekin mati itu orang Masir. 25Te Musa kira dia pung bangsa su tau, bilang, Tuhan Allah su kirim sang dia, ko kasi lapás sang dong dari dong pung susa. Ma dong balóm mangarti itu hal. 26Dia pung beso, Musa kaluar lai ko pi lia dia pung orang Isra'el dong. Ju dia dapa lia dua orang ada bafait. Ais ju dia coba kasi dame sang dong dua, bilang, “Weh! Bosong dua ni, bakaka-adi. Ma karmana ko sampe bosong babakalai bagini ni?”
27Ma orang yang papoko dia pung kawan tu tola buang sang ba'i Musa pi pinggir, ko bilang, ‘Sapa yang angka sang lu jadi botong pung kapala! Deng sapa ju yang angka sang lu jadi botong pung tukang putus parkara ni? 28Lu kira lu mau bunu bekin mati sang beta, sama ke lu su bunu bekin mati itu orang Masir kamaren, ko?’ 29Dengar bagitu, ju Musa bangun bongkar dari Masir. Ais dia pi tenga di orang Median dong pung negrí. Dia kawin di situ, ju dong dapa dua ana laki-laki.pKaluar dari Masir 2:11-15, 18:3-4 Musa deng pohon tabakar yang sonde angus
30Abis ampa pulu taon ju, Musa pi di satu tampa karíng deka-deka deng satu gunung yang orang bilang gunung Sinai. Di situ Tuhan Allah pung ana bua dari sorga datang katumu deng Musa dari dalam api di pohon kici satu. Itu pohon tabakar, ma sonde angus. 31Lia bagitu, ju Musa tanganga bodo sa. Ju dia pi deka-deka ko mau tau ada apa tu. Ma takuju, te dia dengar Tuhan omong dari dalam itu api, bilang, 32‘Beta ni, lu pung nene-moyang dong pung Tuhan Allah; andia ba'i Abraham, ba'i Isak, deng ba'i Yakob pung Tuhan Allah.’ Dengar bagitu, ju dia taku mo mati sampe dia gamatar dingin, deng dia sonde barani angka muka ko lia itu pohon yang ada tabakar.
33Abis itu ju Tuhan omong lai, bilang, ‘We, Musa! Lu ada badiri di tana yang barisi. Lapás buang lu pung sandal! 34Jang sangka, bilang, Beta su lupa buang Beta pung orang Isra'el di Masir sana. Sonde! Beta masi inga sang dong. Beta tau dong pung sangsara. Beta su dengar dong batarea minta tolong. Jadi Beta sakarang turun ko Beta pi kasi lapás sang dong. Mari sini dolo! Beta mau kirim sang lu ko kambali pi Masir sana.’qKaluar dari Masir 3:1-10
35Deng bagitu, Tuhan Allah yang kasi tunju Diri dalam api tu, parenta sang Musa ko pulang pi di Masir. Tuhan tunju sang dia ko kasi lapás orang Isra'el dari dong pung sangsara. Musa ni, andia orang yang dolu dong tanya, bilang, ‘Sapa angka sang lu jadi botong pung kapala?’ Ma sakarang Tuhan sandiri yang angka sang dia!rKaluar dari Masir 2:14 36Ais ju, Musa kambali pi Masir. Di situ dia bekin tanda heran bésar-bésar. Abis, dia bawa kaluar orang Isra'el dong dari Masir. Dia bawa sang dong jalan lewat Laut Mera, tarús dong jalan kuliling tampa kosong sampe ampa pulu taon.sKaluar dari Masir 7:3, 14:21, Daftar Sensus 14:33
37Te Musa sandiri kasi tau sang orang Isra'el dong, bilang, ‘Nanti Tuhan Allah angka ame satu orang dari bosong pung teng-tenga, ko jadi Dia pung jubir, sama ke Dia su angka sang beta ni.’tCarita Ulang so'al Jalan Idop 8:15, 18 38Musa ada sama-sama deng kotong pung orang Isra'el dong di tampa kosong. Dia tu, yang jadi jambatan kasi kotong pung nene-moyang dong deng Tuhan Allah pung ana bua dari sorga. Te itu ana bua tu, kasi turun Tuhan Allah pung Kata-kata sang Musa, yang kasi tunju sang kotong jalan idop yang batúl. Itu Kata-kata dong yang Tuhan kasi turun di gunung Sinai tu.uKaluar dari Masir 19:1--20:17, Carita Ulang so'al Jalan Idop 5:1-33
39Biar bagitu ju, ma kotong pung nene-moyang dong sonde mau dengar sang Musa. Ju dong tola buang sang dia, ko dong mau pulang kambali pi Masir sa. 40Ais dong pi kokoe sang Harun, bilang, ‘Lu pung adi Musa su bawa kaluar sang kotong dari tana Masir. Ma sakarang, botong sonde tau dia su ada di mana lobang. Jadi botong minta ko lu bekin kasi botong sosonggo, ko biar dia sandiri sa yang antar bawa sang botong.’vKaluar dari Masir 32:1 41Ais dong bekin ame itu sosonggo. Dia pung model sama ke sapi ana satu. Ais dong horo binatang kasi itu sosonggo. Tarús dong bekin pesta rame-rame, tagal dong pung hati puas deng itu barang yang dong su bekin deng dong pung tangan sandiri.wKaluar dari Masir 32:2-6 42Lia bagitu, ju Tuhan Allah bale balakang sang dong. Ju dong mulai songgo lai barang di langit sama ke matahari, bulan, deng bintang-bintang. Ma Tuhan Allah kasi tenga sang dong bagitu sa. Itu pas deng apa yang Tuhan Allah pung jubir dong su tulis dari dolu, bilang,
‘Weh! Bosong orang Isra'el dong!
Ampa pulu taon bosong jalan kuliling di itu tampa kosong,
abis bosong horo binatang dong ko sémba sang Beta, ko,
bosong songgo sang sapa?
43Bosong bukan puji-puji sang Beta!
Tiap hari bosong maen songgo bosong pung sosonggo dong sa.
Bosong suka maso-kaluar pi di setan Molok pung ruma songgo.
Bosong ju suka songgo sang bintang satu pung setan, nama Refan.
Jadi, bosong maen songgo apa yang bosong su bekin deng bosong pung tangan sandiri!
Andia ko nanti Beta pasti angka buang jao-jao sang bosong pi Babel pung sablá sana.’”xAmos 5:25-27
Stefanus manyao so'al Ruma Sambayang Pusat
44Stefanus sambung dia pung omong, bilang, “Tuhan Allah kasi tunju sang ba'i Musa satu tampa sambayang pung model. Ju Musa dong kasi bangun satu Tenda SambayangTuhan ukir Sapulu Hukum di batu plat, ais sarakan kasi ba'i Musa, ko biar orang Isra'el bekin iko samua. Itu batu plat tu, dong subu, bilang, ‘Saksi’. Dong simpan itu batu plat di Tenda Sambayang. Andia ko dong ju subu sang itu Tenda, bilang, “Tenda Saksi”. Di ini ayat, ada tatulis, bilang, Tenda Saksi ju. yang dong bekin dari kulit binatang deng kaen, iko itu model. Jadi, orang Isra'el dong datang sambayang sang Tuhan Allah di situ. Kalo dong pinda dari satu tampa pi satu tampa, dong bongkar itu Tenda Sambayang, ais dong ika sang dia, ju dong dorok pi tampa yang baru. Di situ, dong kasi badiri ulang itu Tenda.yKaluar dari Masir 25:9, 40 Tenda Sambayang
45Lama-lama, waktu Yosua dong baparáng lawan bangsa-bangsa laen dong di tana Kana'an, Tuhan Allah usir kasi kaluar sang dong. Abis Dia bagi-bagi itu negrí kasi sang kotong pung nene-moyang dong. Waktu dong maso pi rampas ame itu negrí, dong ju bawa Tuhan pung Tenda Sambayang pi di situ. Itu Tenda badiri tarús di situ sampe raja Daud pegang parenta.zYosua 3:14-17 46Raja Daud ni, sambayang sang Tuhan Allah yang sama ke kotong pung ba'i Yakob dong ju sambayang sang Dia. Ais Daud bekin sanáng Tuhan pung hati, ju Tuhan kasi berkat sang dia. Ais ju dia minta sang Tuhan, ko dia yang kasi bangun Ruma Sambayang Pusat yang baru.aa2 Samuel 7:1-16, 1 Sajara Isra'el deng Yahuda 17:1-14 47Ma Daud pung ana Soleman yang kasi bangun Tuhan pung Ruma Sambayang Pusat.ab1 Raja-raja dong 6:1-38, 2 Sajara Isra'el deng Yahuda 3:1-17
48Ma kotong tau, bilang, Tuhan Allah yang Paling Tinggi sonde tenga di ruma yang manusia bekin, tagal dolu Tuhan pung jubir satu su tulis memang, bilang,
49‘Langit tu, Beta pung korsi parenta.
Deng bumi tu, Beta pung tampa alas kaki.
Karmana ko bosong bisa bangun kasi Beta satu ruma yang pantas ko Beta tenga di situ? Sonde mungkin!
50Ko langit deng bumi pung isi samua, Beta yang bekin!’”acYesaya 66:1-2
Stefanus tudu sang kapala-kapala, bilang, dong sonde kanál sang Tuhan pung Orang Barisi
51Ais Stefanus sambung dia pung omong, deng masparak sang dong, bilang, “Dasar manusia kapala batu dong! Bosong sama ke orang yang sonde kanál sang Tuhan Allah, deng sonde mau dengar sang Dia sa. Bosong tukang malawan sang Tuhan Allah, sama ke nene-moyang dong yang bale balakang sang Dia! Sakarang bosong masi mau malawan sang Tuhan pung Roh yang Barisi lai, ko?adYesaya 63:10 52Bosong pung nene-moyang dong ju bekin susa tarús sang Tuhan Allah pung jubir dong. Coba bosong kasi tau: jubir mana yang dong sonde bekin sangsara sang dia? Sonde ada, wuang! Dolu Tuhan pung jubir dong, suka kasi tau memang, bilang, nanti Tuhan Allah mau kirim Dia pung Orang yang Barisi. Ma bosong pung nene-moyang dong bunu mati Tuhan pung jubir-jubir dong. Sampe bosong sandiri ju pake orang laen bunu bekin mati Tuhan pung Orang yang Barisi tu. 53Deng Tuhan Allah pung ana bua dari sorga dong ju su antar bawa samua atoran adat yang Tuhan mau kasi sang kotong, ma bosong sonde mau toe.”
Dong lempar bekin mati sang Stefanus
54Waktu orang yang ada dudu urus parkara dengar Stefanus pung omong tu, dong tau memang dia ada lempar sala kasi sang dong. Ais dong saki hati deng makan gigi.
55Ma Stefanus yang takaná Tuhan pung Roh yang Barisi tu, angka mata ko lia pi langit. Di situ, dia dapa lia Tuhan Allah pung hebat samua, deng Tuhan Yesus ada badiri di Tuhan Allah pung sablá kanan di tampa yang paling hormat tu. 56Ju Stefanus omong, bilang, “Bagini, bapa-bapa dong. Beta ada lia langit tabuka, deng Manusia Tulen ada badiri di tampa yang paling hormat di Tuhan Allah pung sablá kanan.”
57Dengar bagitu, ju orang yang urus itu parkara dong tutu dong pung talinga. Abis dong batarea suru Stefanus paróp dia pung mulu. Ju dong samua malompa rame-rame ko mau ru'i barmaen sang dia. 58Ais dong hela raroso bawa sang dia pi di luar kota. Tarús saksi-saksi dong buka dong pung baju luar, ko kasi pegang di satu orang muda. Dia pung nama Saulus, deng dia jadi dong pung tukang kipas. Ais ju, dong pi lempar barmaen sang Stefanus deng batu. Dong lempar bekin mati sang Stefanus
59Waktu dong masi lempar sang Stefanus, ju dia batarea deng suara karás, bilang, “Tuhan Yesus! Beta pung waktu su deka-deka. Tarima sang beta suda!” 60Abis ju dia jato talipa di dia pung lutut ko batarea lai deng suara karás, bilang, “Bapa, jang kasi sang dong pikol ini dosa!” Ais itu, dia pung napas putus, ju dia mati.
Deng Saulus ju ada di itu tampa, deng dia tarima bae dong bunu sang Stefanus.
Saulus bekin sangsara sang Tuhan Yesus pung orang dong
1b-2Waktu Stefanus mati tu, ada barapa orang yang rindu sang Tuhan. Dong pi ame Stefanus pung mayat ko pi kubur sang dia, deng manangis makarereu sang dia.
Mulai itu hari, orang mulai bekin susa Tuhan Yesus pung orang dong di kota Yerusalem, sampe dong sangsara satenga mati. Ais dong lari tasiar pi di propinsi Yudea deng propinsi Samaria. Dong samua lari, cuma tenga Yesus pung utusan dong sa di Yerusalem.
3Ma Saulus ada cari-cari jalan ko mau bekin ancor Yesus pung orang dong. Dia pi cari sang dong di mana-mana. Dia maso-kaluar ruma-ruma ko cari sang dong. Biar laki-laki ko parampuan, dia tangkap bawa, ais lempar buang pi dalam bui.aUtusan dong pung Carita 22:4-5, 26:9-11 Dong tangkap ame laki-laki deng parampuan ko mau kasi maso dalam bui
Filipus kasi tau Tuhan Yesus pung Carita Bae di propinsi Samaria
4Biar orang dong ada bekin susa sang Yesus pung orang dong, sampe dong lari tasiram, ma dong sonde barenti kasi tau Tuhan Yesus pung Carita Bae kasi orang di mana-mana. 5Conto ke, satu waktu, Filipus pi di satu kota di propinsi Samaria, ko kasi tau orang dong, bilang, Yesus tu, itu Kristus, andia Orang yang Tuhan Allah su tunju memang dari dolu. 6Waktu orang banya dapa lia tanda-tanda heran yang dia bekin, ju dong bakumpul ko dengar bae-bae apa yang dia omong.
7Conto ke, di situ ju ada orang-orang yang takaná setan dong. Deng itu setan dong kaluar kasi tenga dong pung orang deng batarea kuat-kuat. Ada ju banya orang lumpu deng orang kaki hela dong jadi bae memang. 8Andia ko orang dong di itu kota sanáng mo mati.
9Di itu kota tu, ada satu orang pintar, nama Simon. Su lama dia bekin orang Samaria dong pake-pake dia pung ilmu. Dia angka-angka dia pung diri, bilang, “Beta ni, orang hebat!”
10-11Jadi dari itu kota, ana kici ko orang bésar, laki-laki ko parampuan, samua ada omong-omong itu orang pung nama, bilang, “Awii! Ini orang ni, hebat talalu! Apa yang dia bekin tu, datang dari Tuhan Allah pung kuasa!” Gara-gara dia pung ilmu-ilmu, sampe orang dong suka pake sang dia dari dolu.
12Ma sakarang, dong dapa dengar Filipus ajar sang dong so'al Tuhan Allah pung parenta. Deng dia ju kasi tunju jalan ko dong bisa maso jadi Tuhan pung orang, bawa Yesus pung nama. Dengar abis bagitu, ju orang banya dong parcaya, ko maso jadi Tuhan pung kelu. Laki-laki deng parampuan, samua ju jadi bagitu. Andia ko dong dapa sarani. 13Ma tau-tau, te Simon ju parcaya deng mau jadi Yesus pung orang. Ju dong sarani sang dia. Ais dia pi iko-iko deng Filipus pi mana-mana. Waktu dia lia tanda-tanda heran yang Filipus ada bekin tu, ju dia goyang kapala, bilang, “Awii! Yang bagini ni, su talalu hebat ni!”
14Itu waktu, Tuhan Yesus pung utusan dong yang ada di Yerusalem dapa dengar, bilang, orang di propinsi Samaria dong su parcaya sang Tuhan pung Carita Bae. Ais ju dong kirim Petrus deng Yohanis pi sana. 15-17Waktu dong dua sampe di sana, ju dong dapa tau, bilang, itu orang yang ada di situ dong, balóm tarima Tuhan pung Roh yang Barisi. Dong cuma dapa sarani pake Yesus pung nama sa. Ais Petrus deng Yohanis taro tangan di itu orang dong, deng dong sambayang, minta ko orang Samaria ju dapa tarima Tuhan pung Roh yang Barisi. Ais ju, itu orang dong tarima memang.
18Itu waktu, Simon dapa lia dong dua taro tangan pi atas itu orang dong, ju dong tarima Tuhan pung Roh. Ais Simon sorong kasi Petrus deng Yohanis doi, deng minta, bilang, 19“We! Bapa dong! Bosong kasi itu kuasa sang beta ju. Ko biar kalo beta mau taro tangan pi atas sapa sa, na, dong ju tarima Tuhan Allah pung Roh yang Barisi tu.”
20Ma Petrus masparak sang dia, bilang, “Kutuk sang lu, deng lu pung doi tu! Lu kira lu bisa béli kuasa dari Tuhan pung Roh yang Barisi deng doi? Sonde! Orang sonde bisa béli Tuhan pung Roh! 21Lu sonde ada pung hak apa-apa deng Tuhan pung Roh, te lu pung hati sonde lurus. Lu cuma cari-cari akal sa. 22Lu barenti suda dari lu pung dosa ni. Lebe bae lu sambayang minta sang Tuhan ko, kalo bisa, na, Dia hapus buang lu pung akal busuk. 23Beta tau, bilang, lu ponu deng iri hati, deng ada banya hal jahat yang ika sang lu!”
24Ais Simon minta sang dong dua, bilang, “Bapa dong! Kalo bagitu, na, bosong tolong sambayang kasi sang beta, ko biar kutuk yang bosong su omong tadi tu, jang kaná sang beta.”
25Abis itu, Petrus deng Yohanis carita Tuhan Yesus pung Carita Bae samua, deng dong kasi tau Tuhan pung Kata-kata di itu kota. Ju dong pulang pi Yerusalem. Iko-iko jalan, dong singga di kampong-kampong di propinsi Samaria, ko bawa Tuhan Yesus pung Carita Bae kasi orang-orang di situ.
Filipus katumu deng satu pagawe tinggi dari Afrika
26Ais Tuhan pung ana bua dari sorga suru Filipus, bilang, “Ana, é! Lu barangkat iko jalan pi salatan. Iko itu jalan lama yang dari kota Yerusalem tambús pi negrí Gasa.” 27-28Dengar itu parenta, ju Filipus barangkat memang. Waktu dia ada di itu jalan, ju dia dapa lia satu orang. Dia tu, satu orang bésar dari negrí Etiopia.*Tulisan Yunani ju bilang ini orang bésar ni, orang kabiri. Etiopia tu, satu negrí di Afrika pung sablá timur. Dia yang urus ratu Kandake pung harta dong samua. Dia baru abis iko sambayang di Yerusalem, deng sakarang dia ada pulang pake kareta. Waktu Filipus dapa lia sang dia, dia ada dudu baca di atas itu kareta. Dia ada baca dari Tuhan Allah pung jubir ba'i Yesaya pung tulisan. 29Ais Tuhan pung Roh suru sang Filipus ko pi jalan deka-deka deng itu kareta ko katumu deng itu orang. 30Waktu dia su deka-deka, ju dia dapa dengar itu orang baca dari Ba'i Yesaya pung tulisan. Ju dia tanya, bilang, “Bapa! Bapa mangarti apa yang bapa ada baca tu, ko sonde?”
31Ais, itu orang manyao, bilang, “Sonde. Musti ada orang yang kasi mangarti sang beta dolo, baru beta bisa tau. Mari nae datang ko dudu deng beta di sini.” 32Naa, itu tulisan yang dia ada baca pung bunyi bagini:
“Dong hela bawa sang Dia, sama ke orang hela bawa domba,
ko mau horo.
Dia ju jadi sama ke domba ana yang orang gunting Dia pung bulu,
ma Dia sonde batarea apa-apa.
Dia sonde buka Dia pung mulu,
deng sonde manyao satu kata ju.
33Ais dong hina ame sang Dia;
Dong putus sonde batúl Dia pung parkara.
Itu waktu, dong bunu bekin mati sang Dia,
padahal Dia sonde ada pung sala apa-apa.
Naa, kotong mau bilang apa lai?”bYesaya 53:7-8 Filipus ajar Tuhan pung Kata-kata sang orang bésar dari Afrika
34Baca abis bagitu, itu orang bésar tanya sang Filipus, bilang, “Karmana? Ba'i Yesaya ni ada omong kaná deng dia pung diri ko, dia omong kaná deng orang laen?”
35Ais Filipus ajar kasi ini bapa, Tuhan Yesus pung Carita Bae. Dia mulai dari Yesaya pung tulisan tadi tu, ko kasi tunju jalan iko sang Yesus. 36Waktu dong masi bajalan, itu bapa dapa lia aer di kali. Ais dia potong Filipus pung omong ko usul, bilang, “Bapa. Coba lia dolo, te ada aer di situ. Kalo sonde ada kabaratan, na, mari kotong turun ko bapa sarani sang beta di sini suda.”
37[Ais Filipus manyao, bilang, “Kalo pak memang parcaya batúl-batúl sang Tuhan Yesus, na neu, sonde ada halangan. Mari kotong turun ko beta sarani sang pak.”
Ais dia mangaku, bilang, “Beta parcaya batúl-batúl, bilang, Yesus tu, Orang yang Tuhan Allah su tunju memang dari dolu. Dia tu, Tuhan Allah pung Ana.”]Ayat 37 ni, sonde ada di barapa tulisan Yunani yang paling tua.
38Ais, itu bapa suru kasi barenti dia pung kareta. Ju dong turun ko maso pi dalam itu aer. Tarús Filipus sarani sang dia di situ.
39Bagitu dong dua kaluar dari aer, ju Tuhan pung Roh yang Barisi angka bawa sang Filipus ko pi di tampa laen. Itu orang bésar su sonde dapa lia sang dia lai. Jadi, itu pak jalan tarús, deng dia pung hati sanáng mo mati. 40Ma, Filipus muncul di satu kampong, nama Asotus.Itu kampong pung nama dalam bahasa Yunani, bilang, Asotus. Dolu-dolu, waktu orang Filistin pegang parenta di Isra'el, itu kampong pung nama Asdod. Dari situ dia jalan tarús ko kasi tau orang dong so'al Yesus pung Carita Bae. Dia jalan singga-singga di samua kampong, sampe di kota Kaisarea.
Saulus maso iko jadi Yesus pung orang
(Utusan dong pung Carita 22:6-16,26:12-18)
91Itu waktu, Saulus maen ancam tarús deng bekin sangsara sang orang dong yang iko sang Yesus. Dia ju cari jalan ko mau bunu bekin mati sang dong. Andia ko dia pi di kapala agama Yahudi dong pung bos bésar 2ko minta surat kuasa dong ko dia bawa pi kasi kapala ruma sambayang dong di kota Damsik sana. Dia minta ko kalo dia katumu orang yang iko sang Yesus pung Jalan Idop, mau laki-laki ko, parampuan ko, dia tangkap ame deng ika ame sang dong, ko hela bawa kambali pi Yerusalem.
3Tarima ame itu surat kuasa dong, ju dia deng dia pung tamán dong pi di Damsik. Waktu dia su deka di itu kota, takuju sa ju ada satu taráng bakilat dari langit senter pas sang Saulus. 4Tarús dia jato tabanting pi tana. Ju dia dengar satu suara omong deng dia, bilang, “Saulus! Saulus! Akurang ko lu bekin sangsara sang Beta bagini, é?”
5Saulus tanya, bilang, “Ko Bos yang omong ni, sapa?”
Itu suara manyao, bilang, “Beta ni, Yesus, yang lu maen siksa satenga mati. 6Sakarang, bangun ko maso pi dalam kota suda. Nanti di situ baru Beta kasi tau sang lu, bilang, lu musti bekin apa.” Saulus jato di tana
7Deng dia pung tamán dong ada dengar itu bunyi suara, ma dong sonde dapa lia sapa-sapa ju. Ais dong ilang kira sampe dong sonde bisa omong apa-apa.
8Tarús Saulus bangun badiri. Dia coba buka mata, ma dia su sonde bisa dapa lia apa-apa lai. Ju dong pegang dia pung tangan ko hela bawa sang dia maso pi di kota Damsik. 9Tiga hari dia sonde bisa dapa lia apa-apa. Deng dia sonde makan-minum satu apa ju.
10Di situ ada Tuhan Yesus pung orang satu, nama Ananias. Tuhan datang kasi tunju rupa sang dia sama ke mimpi, abis pange sang dia, bilang, “Ananias!”
Ananias manyao, bilang, “Iya, Tuhan!”
11Tuhan kasi tau, bilang, “Mari dolo. Lu pi cari Beta pung orang satu. Pi di Jalan Lurus, di satu orang, nama Yudas, pung ruma. Di situ, lu cari satu orang kota Tarsus yang nama Saulus. Sakarang, itu orang ada sambayang. 12Beta ju ada kasi lia sang dia, bilang, nanti ada satu laki-laki datang pi sang dia. Andia lu, Ananias. Jadi, lu pi ko taro tangan di dia, ko biar dia bisa dapa lia kambali.”
13Ma Ananias manyao bale, bilang, “Bagini, Tuhan! Botong su dengar orang bacarita kiri-kanan so'al itu orang tu, tagal dia su bekin sangsara mo mati sang Tuhan pung orang dong di Yerusalem. Sampe dong su tar bisa-bisa lai! 14Sakarang botong dengar lai, bilang, itu kapala agama dong pung bos-bos ada kasi sang dia kuasa ko datang tangkap sampe abis orang dong yang su maso iko Tuhan Yesus pung Jalan Idop tu.”
15Ma Tuhan omong lai deng Ananias, bilang, “Biar bagitu ju, sakarang lu pi sa! Te Beta su pili ame sang dia ko pi buka jalan, ko biar dia bawa Beta pung Kabar Bae kasi bangsa-bangsa laen dong, raja-raja dong, deng kasi orang Isra'el dong ju. 16Deng nanti Beta kasi tunju sang dia, ko biar dia tau sangsara macam apa yang ada tunggu sang dia, tagal dia iko sang Beta.”
17Dengar Tuhan omong bagitu, ju Ananias jalan pi di itu ruma, tarús dia maso di situ. Ju dia taro tangan pi sang Saulus, bilang, “Bu Saul. Tuhan Yesus yang bu lia di tenga jalan waktu bu datang di sini, Dia yang suru sang beta ko datang katumu deng bu. Dia suru beta sambayang deng taro tangan sang bu, ko biar bu bisa dapa lia lai. Deng Dia mau ko bu tarima Dia pung Roh yang Barisi.”
18Waktu dia omong abis ju, Saulus rasa satu barang macam ke ikan pung sisik takupas buang dari dia pung mata, ju dia dapa lia kambali. Ais dia bangun, ju dong sarani sang dia. 19aAbis itu ju, dia makan-minum. Tarús dia pung badan kuat kambali.
Saulus kasi tau Carita Bae di kota Damsik
19bSaulus masi tenga barapa hari lai deng Tuhan Yesus pung orang dong di kota Damsik. 20Deng dia pi maso langsung di orang Yahudi dong pung ruma sambayang, ais dia kasi tau sang dong, bilang, “Bosong dengar bae-bae! Memang Yesus tu, batúl-batúl Tuhan Allah pung Ana.” Saulus omong di orang Yahudi pung ruma sambayang
21Samua orang dong heran deng bingung dengar Saulus omong bagitu. Ju dong ba'omong, bilang, “Ko dia ni yang su bekin ancor Yesus pung orang dong di Yerusalem, wuang? Ais dia datang di sini ko mau tangkap bawa sang dong pi di kapala agama Yahudi dong pung bos-bos! Su karmana ni?”
22Ma Saulus suka kasi tunju bukti, bilang, Yesus tu, andia Orang yang Tuhan Allah su janji dari dolu-dolu ko mau kirim datang. Saulus ajar bagitu rupa, sampe orang Yahudi dong sonde ontong sang dia. Deng bagitu, Saulus pung pangaru tamba lama, tamba bésar.
23Sonde lama lai, ju orang Yahudi dong basakongkol ko mau bunu bekin mati sang Saulus. 24Ma Saulus dapa ciom ame dong pung akal busuk tu. Orang dong su batepa siang-malam di kota pung pintu dong, ko mau bunu sang dia. 25Ma satu malam ju, Saulus pung tamán barapa orang dong ame sang dia, ko dong kasi turun sang dia dalam satu karanjang, lewat kota pung tembok. Deng bagitu, dia lari kasi tenga kota Damsik.a2 Korintus 11:32-33 Dong kasi turun sang Paulus pake karanjang
Saulus pi di Yerusalem
26Ais ju, Saulus pi di Yerusalem. Sampe di sana, dia coba pi bagabung deng Tuhan Yesus pung orang dong. Ma dong samua taku sang dia, tagal dong kira, kata, dia cuma sangaja bekin diri sama ke orang parcaya yang iko sang Tuhan Yesus. Ma nanti baru dia tangkap bale sang dong. 27Ma ada satu orang, nama Barnabas. Dia yang kasi kanál sang Saulus deng Tuhan Yesus pung utusan dong di situ. Dia carita kasi sang dong, so'al apa yang su jadi deng Saulus di itu jalan. Dia ju kasi tau, bilang, Saulus su katumu deng Yesus. Deng Tuhan ju su omong langsung deng dia. Deng dia ju carita sang dong, itu Saulus pung barani kasi tau orang-orang di Damsik so'al Tuhan Yesus pung Jalan Idop.
28Dengar bagitu, ju dong samua tarima sang Saulus. Ais dia tenga sama-sama deng dong di kota Yerusalem. Dia ju barani kasi tau Tuhan Yesus pung Carita Bae sang sapa-sapa sa, ko dia sonde taku na. 29Dia ju baso'al-jawab deng barapa orang Yahudi dong yang omong pake bahasa Yunani. Ma dong sonde mau tarima dia pung omong tu, andia ko dong cari jalan ko mau bunu bekin mati sang dia. 30Ma waktu Tuhan Yesus pung orang dong dapa dengar, bilang, orang su cari akal jahat bagitu, ju dong ame bawa Saulus pi di kota Kaisarea di pinggir laut. Tarús dong kirim sang dia pulang pi di kota Tarsus.
31Abis itu, Yesus pung orang dong di propinsi Yudea, di propinsi Galilea, deng propinsi Samaria, idop deng aman. Dong tamba banya. Dong ada iko Tuhan pung mau. Ju Tuhan pung Roh yang Barisi kasi kuat dong pung hati.
Petrus bekin bae satu laki-laki di Lida
32Itu waktu, Petrus suka jalan kuliling pi di mana-mana ko lia Tuhan pung orang dong. Satu hari dia pi lia sang dong yang ada tenga di kampong Lida. 33Di sana dia katumu deng satu laki-laki, nama Eneas. Itu orang pung kaki lumpu, deng su sonde bangun-bangun dari dia pung tampa tidor su dalapan taon.
34Petrus bilang sang dia, “Eneas! Sakarang ni, Yesus Kristus bekin bae sang lu. Jadi, bangun suda! Manyimpan lu pung tampa tidor!”
Dengar bagitu, ju itu orang bangun memang. 35Samua orang di kampong Lida deng kampong Saron dapa lia Eneas su bae bagitu, ju dong samua parcaya sang Tuhan Yesus.
Petrus kasi idop kambali sang mama Tabita yang su mati
36Itu waktu, ada satu mama nama Tabita yang tenga di pinggir laut di kota Yope. (Itu mama pung nama dalam bahasa Yunani ju bilang, ‘Dorkas’, yang dia pung arti, bilang, ‘rusa’).*Ini mama pung nama dua, ma dong pung arti sama. Deng bahasa Aram, Tabita pung arti, bilang, ‘rusa’. Deng bahasa Yunani, Dorkas pung arti ju bilang, ‘rusa’. Dia parcaya sang Tuhan Yesus. Deng dia salalu bekin hal-hal yang bae kasi orang dong, deng suka tolong orang kasian dong. 37Itu waktu, mama Tabita jato saki, ju dia mati. Ais dong kasi mandi sang dia, ju dong bungkus dia pung mayat, tarús dong kasi baring sang dia di dia pung kamar atas. 38Ais, itu waktu, dong dapa dengar, bilang, Petrus su ada di Lida, satu kota yang kira-kira jalan kaki satenga hari dari Yope. Tarús dong kirim dua orang ko pi pange sang Petrus, bilang, “Bapa! Botong minta ko bapa datang capát-capát di Yope dolo.”
39Dengar bagitu, ju Petrus bangun ko pi iko memang sang dong. Sampe di sana, ju dia langsung maso pi mama Tabita pung kamar. Itu kamar su ponu deng mama janda dong yang ada datang manangis makarereu di situ. Dong kasi tunju sang Petrus, dong pung baju deng pakean laen yang Dorkas ada jaet kasi sang dong waktu dia masi idop. Petrus kasi idop orang mati
40Petrus suru sang dong samua ko kaluar dari itu kamar. Ju dia tikam lutut ko sambayang. Abis itu, dia bale mangada itu mayat, ju dia omong, bilang, “Tabita! Bangun suda!” Takuju sa, itu mama buka dia pung mata. Waktu dia lia sang Petrus, ju dia bangun dudu. 41Ais Petrus pegang dia pung tangan ko tolong kasi badiri sang dia. Ju Petrus pange mama-mama janda deng orang laen dong, ko sarakan itu mama yang su idop kambali tu, kasi sang dong.
42Itu kabar tasiar pi di mana-mana di anteru kota Yope, sampe banya orang yang jadi parcaya sang Tuhan Yesus. 43Petrus tenga di situ barapa hari lai di satu orang pung ruma. Itu orang, nama Simon. Dia pung karjá, tukang bekin barisi kulit binatang.
Komandán tantara Roma satu, nama Kornelis, pange sang Petrus
101Itu waktu, ada satu tantara Roma, nama Kornelis. Dia jadi komandán dari tantara saratus orang. Dong datang dari jao, dari Italia. Deng dia ada tenga di kota Kaisarea. 2Dia pung hati rindu sang Tuhan Allah, deng dia pung isi ruma samua ju bagitu. Ma banya orang Roma laen dong sonde bagitu. Dia banya tolong orang miskin dong, deng dia suka sambayang sang Tuhan Allah. Komandán Kornelis sambayang sang Tuhan Allah
3Satu hari, kira-kira jam tiga sore, sama ke dia ada mimpi, dia dapa lia deng taráng-taráng Tuhan Allah pung ana bua satu dari sorga datang ko pange sang dia, bilang, “Kornelis!”
4Kornelis lia itu ana bua dari sorga, ju dia taku mo mati. Ais dia tanya, bilang, “Ada apa, Bos?”
Itu ana bua manyao, bilang, “Tuhan su dengar lu pung sambayang dong, deng Dia inga lu pung hati bae deng samua orang. Ais Tuhan ju ada lia sang lu. 5Jadi sakarang, suru orang pi di kota Yope, ko pange bawa sang satu orang, nama Simon Petrus. 6Dia ada manumpang di satu ruma di pinggir laut, deng satu orang tukang bekin barisi kulit binatang. Dia pung nama ju Simon.”
7Waktu itu ana bua dari sorga kasi tenga sang Kornelis, ju dia pange dia pung orang karjá dua orang, deng dia pung tantara satu yang dia pung hati ju rindu sang Tuhan. 8Kornelis carita abis itu hal samua, tarús dia suru sang dong ko pi di kota Yope.
Petrus datang lia sang Kornelis
9Ais dia pung beso, kira-kira tenga hari, Kornelis pung utusan dong su deka di Yope. Itu waktu, Petrus nae ko sambayang di Simon pung ruma pung emper atas. Petrus sambayang di atas ruma
10Dia ada sambayang, ma dia ju su rasa lapar. Dia ada tunggu orang dong ator meja. Waktu dia ada sambayang bagitu, ju Tuhan Allah kasi tunju sang dia tingka ke dia ada mimpi. 11Dia lia sama ke langit tabuka, ais satu isprei bésar muncul, yang ada tagantong di dia pung jiku ampa-ampa. Ju itu isprei mulai turun datang. 12Dalam itu isprei, dia dapa lia binatang macam-macam, andia binatang yang kaki ampa, binatang marayap, deng burung macam-macam. Petrus lia binatang macam-macam dalam isprei
13Ju dia dengar satu suara suru sang dia, bilang, “Pe'u! Bangun suda! Horo ame ini binatang dong ko lu makan suda!”
14Ma Petrus manyao, bilang, “Sonde bisa, Bos! Jang bagitu! Te beta balóm parná makan binatang macam bagitu! Botong orang Yahudi pamali deng itu binatang dong samua!”
15Ma itu suara balas, bilang, “Kalo Tuhan Allah su omong, bilang, satu barang barisi, na, lu jang bilang dia kotor lai!” 16Itu isprei muncul bagitu sampe tiga kali, ju dia ta'angka kambali pi langit.
17Ais Petrus masi bapikir pi-datang ko cari tau itu mimpi pung arti apa. Pas itu waktu, Kornelis pung ana bua dong sampe di Simon pung ruma. Dong su badiri di muka pintu. 18Ju dong pange, bilang, “Botong ada cari satu tamu yang ada manumpang di ini ruma. Dia pung nama Simon Petrus. Mangkali papa tau, ko?”
19Itu waktu, Petrus masi pikir-pikir cari tau itu mimpi pung arti, te Tuhan pung Roh yang Barisi kasi tau sang dia, bilang, “We, Pe'u. Ada orang*Ada barapa tulisan Yunani yang bilang ‘tiga orang’ yang datang. Deng ada satu tulisan yang bilang cuma ‘dua orang’ sa. Ma ada banya tulisan yang sonde bilang barapa orang yang datang cari sang Petrus. di bawa, datang cari sang lu. 20Lu turun ko pi iko sang dong suda. Sonde usa pikiran. Biar dong tu, bukan orang Yahudi, ma lu jang noju sang dong deng anggap dong orang kamomos, iko orang Yahudi pung adat. Te Beta ni, yang suru ko dong datang ame sang lu.” 21Ais Petrus turun ko pi katumu deng itu orang dong, ju dia bilang, “Beta ni, yang bosong cari. Ma bosong ada parlú apa sang beta?”
22Ais dong manyao, bilang, “Ada tantara Roma pung komandán satu yang suru botong datang di sini. Dia tu, komandán dari saratus tantara. Deng dia pung hati lurus, deng rindu sang Tuhan Allah. Banya orang Yahudi dong su tau ini orang pung bae. Baru kamaren sa, Tuhan pung ana bua dari sorga datang ko suru botong pung bos minta bapa datang di dia pung ruma, ko dia mau dengar dari bapa.”
23Dengar bagitu, ju Petrus minta sang dong ko manumpang tidor itu malam di situ. Dia pung beso ju, dong bangun, ais Petrus jalan sama-sama deng dong. Ada barapa dari Tuhan pung orang yang di Yope dong, pi batamán deng dong.
24Itu malam dong tidor di jalan, baru dia pung beso dong sampe di kota Kaisarea. Sampe di Kornelis pung ruma, ju dia ada tunggu sang dong. Dia su kumpul ame dia pung kelu deng dia pung tamán satu kaki dong di situ. 25Waktu Petrus mau maso di itu ruma, Kornelis lari pi muka, ais dia jato tikam lutut di Petrus pung kaki ko sémba sang dia. 26Ma Petrus angka kasi bangun sang dia, bilang, “Bu! Badiri suda. Jang sémba sang beta. Te beta ni, manusia biasa sama ke bu, ju.”
27Dengar bagitu, ju Kornelis bangun badiri. Ais dong dua mulai ba'omong, ko jalan maso pi dalam ruma. Tarús Petrus dapa lia orang banya su bakumpul di situ, tunggu sang dia. 28Ais dia lia kuliling sang dong, ju dia omong, bilang, “Sodara dong samua. Bosong tau memang botong orang Yahudi pung adat. Iko botong pung adat tu, botong sonde bole bacampor deng orang laen dong. Apalai maso pi dalam dong pung ruma. Ma Tuhan Allah su kasi tunju sang beta, bilang, kalo Dia sandiri su omong, bilang, satu barang barisi, na, beta jang bilang itu barang kotor. Jadi sakarang, beta sonde bisa noju sang orang laen lai. Te beta musti anggap sang dong beta pung kelu sandiri. 29Andia ko waktu bosong datang pange sang beta, beta barangkat memang. Beta sonde ba'iu, tagal Tuhan su kasi tau bagitu sang beta. Ma coba bosong kasi tau dolo! Bosong ada parlú apa deng beta di sini, é?”
30Ais Kornelis carita samua-samua, bilang, “Ampa hari lalu, waktu su mulai sore, beta ada sambayang di beta pung ruma ni. Takuju sa, ada satu laki-laki badiri di beta pung muka. Dia pung pakean tu, mangkilat. 31Ju dia pange sang beta, bilang, ‘Kornelis! Tuhan su dengar lu pung sambayang dong, deng Dia inga lu pung hati bae kasi samua orang. 32Jadi sakarang, suru orang pi di kota Yope ko pange bawa sang satu orang, nama Simon Petrus. Dia ada manumpang di satu ruma di pinggir laut, di satu orang tukang bekin barisi kulit binatang. Dia pung nama ju Simon.’ 33Andia ko, beta suru orang memang ko pi pange ame sang pak. Botong ada basukur mo mati, tagal pak datang memang. Jadi sakarang, botong bakumpul di sini ko mau dengar samua yang Tuhan Allah suru sang pak ko kasi tau sang botong!”
Petrus omong so'al Tuhan Yesus pung Jalan Idop kasi sang orang yang bukan Yahudi dong
34Ais Petrus omong, bilang, “Sakarang, baru beta tau, bilang, Tuhan Allah tu, batúl-batúl lia samua orang sama rata. Dia sonde bapili muka, kalo ini orang Yahudi, deng yang laen bukan orang Yahudi.aCarita Ulang so'al Jalan Idop 10:17 35Kalo ada orang dari suku mana sa yang dia pung hati lurus, deng dia suka sambayang sang Tuhan, ais bekin iko Dia pung mau, itu orang tantu bekin sanáng Dia pung hati. 36Te bosong tau apa yang Tuhan su kasi tau sang botong bangsa Isra'el, bilang, Dia su kirim itu Kristus, andia Yesus tu. Ais Yesus tu, mati ko bekin dame sang manusia deng Tuhan. Deng Dia ju jadi samua orang pung Bos.
37Bosong ju su dengar apa yang su jadi di anteru propinsi Yudea. Itu carita mulai dari Yohanis kasi tau orang, bilang, dong musti barenti dari dong pung sala-sala dong. Deng dong ju musti dapa sarani, ko bekin tanda, bilang, dong su babae deng Tuhan. 38Ais Tuhan Allah kasi Dia pung Roh yang Barisi sang Yesus, itu orang Nasaret. Tuhan ju kasi Dia pung kuasa sang Yesus. Abis, Yesus pi maso-kaluar kampong-kampong, ko bekin hal bae kasi orang dong. Deng Dia tolong orang yang setan dong pung bos bésar ada bekin susa sang dong. Dia bekin bagitu, tagal Tuhan Allah ada sama-sama deng Dia tarús. 39Ko botong ni, yang lia deng mata biji sandiri, apa yang Dia su bekin di kota Yerusalem deng di orang Yahudi pung tana anteru.
Biar bagitu ju, ma orang masi paku kasi tagantong sang dia di kayu palang sampe mati. 40Dia mati batúl-batúl, ma dia pung lusa ju, Tuhan Allah kasi idop kambali sang Dia. Ais Dia kasi tunju Dia pung diri, ko orang dapa tau, bilang, Dia batúl-batúl su idop kambali. 41Ma sonde samua orang dapa lia sang Dia, cuma botong sa. Waktu Dia su idop kambali tu, botong biasa makan-minum sama-sama deng Dia. Tuhan Allah ju tunju sang botong ko pi kasi tau Yesus pung Carita Bae tu sang banya orang di mana-mana.
42Jadi, Tuhan yang suru botong ko pi kasi tau taráng-taráng so'al itu Orang yang Dia su tunju memang dari dolu, andia Yesus tu. Deng Tuhan ju angka sang Yesus ko jadi Tukang Putus Parkara yang bilang, sapa yang nanti bisa idop tarús deng Tuhan Allah, deng sapa yang sonde. Yesus tu, yang putus parkara kasi orang yang su mati deng orang yang masi idop dong. 43Dari dolu kala, Tuhan Allah pung jubir samua ju tunju sang ini Yesus, bilang, samua orang yang parcaya sang Dia, nanti Tuhan Allah tarima sang dong, deng Tuhan nanti hapus buang dong pung sala-sala dong.”
Orang yang bukan Yahudi dong tarima Tuhan Allah pung Roh yang Barisi
44Waktu Petrus masi ba'omong bagitu ju, takuju sa Tuhan pung Roh yang Barisi datang maso pi di itu orang samua yang ada dengar sang dia. 45Di situ ju ada Petrus pung tamán orang Yahudi dong yang datang sama-sama deng dia dari kota Yope, pi di Kornelis pung ruma di kota Kaisarea tu. Waktu dong lia itu orang banya tarima Tuhan pung Roh tu, dong taheran-heran, tagal dong baru lia Tuhan kasi Dia pung Roh sang orang bukan Yahudi. 46Dong dengar itu orang-orang di Kornelis pung ruma dong ba'omong pake bahasa macam-macam, deng dong puji-puji sang Tuhan Allah.
Ais Petrus omong, bilang, 47“Bosong lia sandiri sa! Ini orang dong su tarima Tuhan pung Roh sama ke kotong ju. Jadi sakarang, mari ko kotong sarani sang dong suda. Sonde ada yang bisa larang lai.” 48Ais Petrus suru ko dong sarani Kornelis deng orang-orang yang ada di situ dong, ko dong maso jadi Tuhan Yesus pung orang. Abis, dong minta ko Petrus tenga deng dong barang barapa hari lai, baru dong lapás sang dia pulang pi Yerusalem.
Petrus bela diri so'al dia sarani orang yang bukan Yahudi
111Petrus balóm pulang, ma Yesus pung utusan deng orang laen dong yang parcaya di Yerusalem su dapa dengar, bilang, orang yang bukan orang Yahudi su tarima ame Tuhan pung Carita Bae. 2Jadi, waktu Petrus kambali sampe di Yerusalem, ada barapa orang parcaya dari partei Yahudi*Kalo ada orang yang bukan Yahudi mau iko sang Yesus, orang dari partei agama ni bilang dong tu, musti sunat iko orang Yahudi pung adat, deng dong ju musti iko samua atoran agama Yahudi yang laen dong. yang kasi sala sang dia, 3bilang, “Hee! Lu su bekin karmana tu? Lu tau kotong pung adat, ko sonde? Lu barani maso pi orang yang bukan Yahudi pung ruma! Makan minum lai deng dong! Sonde bole bagitu, te dong tu, balóm parná iko kotong pung adat sunat! Kotong sonde pantas bacampor deng dong!”
4Ais Petrus carita ame samua-samua yang su jadi, bilang, 5“Satu hari waktu beta di kota Yope, pas beta ada sambayang, ju Tuhan kasi tunju sang beta sama ke mimpi. Beta lia sama ke langit tabuka, ais satu isprei bésar muncul, yang ada tagantong di dia pung jiku ampa-ampa. Ju itu isprei mulai turun datang sang beta. 6Waktu beta maloi pi dalam itu isprei, ju beta dapa lia binatang macam-macam, andia binatang yang kaki ampa, binatang marayap, deng burung macam-macam. Samua tu, kotong orang Yahudi pung binatang pamali. 7Ju beta dengar satu suara suru, bilang, ‘Pe'u! Bangun suda! Horo ame ini binatang dong, ko lu makan suda!’
8Ma beta manyao, bilang, ‘Sonde bisa, Bos! Jang bagitu! Te beta balóm parná makan binatang macam bagitu! Itu binatang dong samua tu, kotong orang Yahudi pamali!’
9Ma itu suara balas, bilang, ‘Kalo Tuhan Allah su omong, bilang, satu barang barisi, na, lu jang bilang dia kotor lai!’
10Beta lia itu isprei muncul bagitu sampe tiga kali, ju dia ta'angka kambali pi langit.
11Pas itu waktu, ada tiga orang sampe di itu ruma. Dong datang dari Kaisarea ko cari sang beta. 12Ais Tuhan pung Roh yang Barisi kasi tau sang beta, bilang, ‘Lu turun ko pi iko sang ini orang dong suda. Sonde usa pikir-pikir. Biar dong tu, bukan orang Yahudi, ma lu jang noju sang dong, ko anggap sang dong kamomos.’ Waktu beta dengar abis bagitu, kotong pung sodara anam orang ni, dong ju iko sama-sama deng beta pi Kaisarea. Di situ botong samua maso pi di tantara Roma pung komandán satu pung ruma. 13Itu komandán bacarita, bilang, barang barapa hari yang su lewat ni, dia dapa lia Tuhan pung ana bua dari sorga badiri di dia pung ruma, ko bilang, ‘Suru orang pi di Yope ko pange satu orang, nama Simon Petrus. 14Nanti itu orang kasi tunju sang lu, deng lu pung isi ruma dong samua, Tuhan pung jalan karmana ko kasi salamat sang bosong, deng hapus buang bosong pung sala-sala dong.’
15Tagal itu, beta mulai kasi tunju Tuhan pung Jalan Idop sang dong. Takuju sa, Tuhan pung Roh yang Barisi datang maso pi di itu orang samua, sama ke yang kotong ju su tarima tempo hari. 16Lia bilang dong ju tarima Tuhan pung Roh bagitu, ju beta inga Tuhan Yesus pung omong dolu, bilang, ‘Yohanis kasi sarani sang bosong pake aer sa, ma nanti Tuhan Allah mau bekin lebe hebat kasi bosong, andia Dia kasi Dia pung Roh yang Barisi sang bosong.’aUtusan dong pung Carita 1:5 17Te Tuhan sandiri yang kasi Dia pung Roh sang itu orang laen dong, parsís ke Dia kasi sang kotong. Jadi, bosong pung mau beta lawan sang Tuhan, ko karmana? Jadi, beta mau omong apa lai?”
18Dengar Petrus bela diri bagitu, ju dong su sonde kasi sala sang dia lai. Ais dong samua puji-puji sang Tuhan Allah, bilang, “We! Talalu hebat! Tuhan su buka jalan ko orang laen ju bisa kasi tenga dong pung idop yang sala, ko Tuhan hapus buang dong pung sala-sala dong, ais dong ju dapa idop tarús deng Dia.”
Tuhan Yesus pung orang dong tasiram pi mana-mana. Ada banya dari dong yang bakumpul di kota Antiokia
19Dolu, waktu dong su bunu bekin mati abis sang Stefanus, ju dong mulai bekin sangsara deng bekin susa Yesus pung orang dong. Andia ko dong lari tasiram pi mana-mana. Saparu lari pi propinsi Fenisia. Saparu ju lari pi di pulo Siprus, deng saparu lai lari jao-jao sampe di kota Antiokia di propinsi Siria. Orang-orang yang lari dong ni, ju kasi tau Tuhan Yesus pung Carita Bae pi mana-mana. Ma dong cuma kasi tau sang dong pung orang Yahudi sandiri sa. Dong sonde kasi tau sang orang laen dong.bUtusan dong pung Carita 8:1-4
20Ma ada ju Tuhan pung orang dong dari pulo Siprus deng dari kota Kirene. Dong saparu jalan tarús pi kota Antiokia di propinsi Siria. Dong ni yang kasi tau Tuhan Yesus pung Carita Bae kasi sang orang yang bukan Yahudi dong di situ. 21Tuhan kasi Dia pung kuasa sang dong, sampe orang bam-banya jadi parcaya sang Tuhan Yesus. Yesus pung orang dong lari pi mana-mana
22-24Itu waktu, Tuhan Yesus pung orang dong di Yerusalem dapa dengar, bilang, orang laen di Antiokia ju su parcaya sang Yesus. Ais dong kirim satu orang, nama Barnabas, ko pi lia sang dong di sana. Barnabas ni, orang yang hati bae, deng parcaya batúl-batúl sang Tuhan Allah. Tuhan pung Roh ju ada pimpin sang dia.
Waktu dia datang sampe di sana, dia dapa lia, bilang, memang batúl Tuhan Allah su ada karjá di teng-tenga itu orang laen dong pung idop. Ju dia pung hati sanáng. Ais dia kasi samangat sang dong, ko biar dong iko tarús Tuhan pung Jalan Idop deng batúl-batúl. Deng bagitu, Tuhan pung orang dong tamba lama, tamba banya.
25Abis itu, ju Barnabas pi di kota Tarsus ko mau cari sang Saulus. 26Waktu katumu deng dia, dia kokoe sang Saulus, ko dong sama-sama kambali pi Antiokia. Ais dong dua tenga di Antiokia sama-sama deng Tuhan pung orang dong, sampe satu taon. Hari-hari, dong dua ajar Tuhan Yesus pung Jalan Idop kasi banya orang. (Di itu kota Antiokia tu, baru orang mulai kasi nama sang Tuhan Yesus pung orang dong, bilang, ‘orang Kristen’).Kata ‘Kristen’ tu, dia pung asal dari kata ‘Kristus’. Dia pung arti, bilang, ‘orang yang iko sang Kristus’. Kristus pung arti, bilang, ‘Orang Barisi yang Tuhan Allah tunju memang dari dolu ko mau kirim datang’.
27Waktu dong dua masi ada di Antiokia, ada barapa orang datang dari Yerusalem. Tuhan biasa pake itu orang dong ko jadi Dia pung jubir. 28Dari itu jubir dong, ada satu orang, nama Agabus. Tuhan pung Roh ada kasi tau sang dia, bilang, “Nanti ada musim lapar yang hebat di anteru dunya, sampe di huk-huk dong.” Ju dia pi kasi tau ulang sang orang dong. (Dia pung omong tu, jadi batúl waktu Roma pung raja bésar Keser, nama Klaudius, ada pegang parenta.)cUtusan dong pung Carita 21:10 29Dengar Agabus pung omong bagitu, ju Tuhan Yesus pung orang di Antiokia dong, ba'akór ko dong kumpul doi kasi dong pung sodara dalam Yesus yang idop susa di propinsi Yudea. Satu-satu kasi iko dong pung mampu. 30Kumpul abis, ju dong tunju Barnabas deng Saulus, ko dong dua antar bawa itu doi, ko kasi sang kapala jama'at dong di sana, ko bagi kasi orang-orang susa.
Yakobis pung mati; Petrus pung maso bui; deng orang parcaya dong pung sambayang
121Itu waktu, ju raja Herodes*Raja Herodes ni, dong ju kanál deng nama Herodes Agripa. Dia pung ba'i, dong kanál deng nama Herodes Bésar (andia Herodes Agung). Dia tu, yang suru bunu ana mea waktu Tuhan Yesus lahir di Betlehem. mulai bekin sangsara satenga mati sang Tuhan Yesus pung orang dong saparu. 2Dia parenta orang ko dong pi bunu bekin mati sang Yakobis pake kalewang. Yakobis tu, Yohanis pung bu. 3Waktu Herodes lia, bilang, Yakobis pung mati tu, bekin sanáng orang Yahudi pung bos-bos dong, ju dia bekin tamba-tamba lai. Pas deng hari bésar yang dong subu, bilang, pesta Roti Sonde Pake Ragi,Itu hari bae, badeka deng Hari Paska. ju dia suru orang pi tangkap ame sang Petrus lai. 4Tangkap abis sang dia, ju dong lempar kasi maso sang dia pi dalam bui. Tarús dong tunju ampa kalompok tantara ko jaga baganti sang Petrus siang hari malam. Satu kalompok tantara, ada ampa orang. Herodes mau ko putus Petrus pung parkara di orang banya pung muka, nanti kalo itu pesta su abis.aKaluar dari Masir 12:1-27 5Jadi, waktu dong tahan sang Petrus dalam bui, Tuhan Yesus pung orang dong sambayang sonde putus-putus, minta ko Tuhan lia sang Petrus.
Tuhan kasi kaluar sang Petrus dari bui
6Dia pung beso, raja Herodes mau putus Petrus pung parkara di muka umum. Ma itu malam, dong ika sang Petrus deng dua rante di dalam bui. Abis dia tidor di dua tantara pung teng-tenga. Deng ada tantara laen dong yang bajaga di muka pintu. Tuhan pung ana bua dari sorga datang ko kasi kaluar Petrus dari bui
7Takuju sa, Tuhan pung ana bua satu dari sorga datang badiri di situ, ju itu kamar taráng bacaya. Ais, itu ana bua goyang kasi bangun sang Petrus, bilang, “Pe'u, é! Bangun capát!” Itu waktu ju, itu rante bési talapás memang dari Petrus pung tangan. 8Abis ju, itu ana bua suru sang dia, bilang, “Pake lu pung baju! Deng pake lu pung sandal!” Petrus pake abis, ju itu ana bua suru lai, bilang, “Pake lu pung baju luar, ko mari iko sang beta suda!”
9Ju Petrus iko itu ana bua, ko jalan kaluar dari dalam bui. Ma Petrus kira, kata, dia cuma mimpi sa. Padahal, memang jadi batúl bagitu. 10Waktu dong su lewat tampa jaga partama deng kadua, ju dong sampe di pintu bési. Itu pintu tabuka sandiri bagitu sa, abis ju dong dua kaluar ko iko jalan yang pi di kota. Takuju sa, Tuhan pung ana bua tu, pi kasi tenga sang Petrus sandiri di situ.
11Abis ana bua tu ilang, ju Petrus sadar, bilang, “Memang batúl, é! Sakarang baru beta tau. Tuhan tu, batúl-batúl su kirim datang Dia pung ana bua ko kasi lapás sang beta dari Herodes pung tangan. Tuhan bekin bagitu ko orang Yahudi dong pung akal busuk sonde kaná di beta.”
12Abis bagitu, ju Petrus pi di mama Maria pung ruma. Dia tu, andia Yohanis pung mama. Yohanis tu, pung nama laen, Markus. Di situ, banya orang ada bakumpul sambayang, minta ko Tuhan tolong Petrus deng dia pung parkara. 13Sampe di itu ruma, ju Petrus toki deng eki dari pagar pung pintu. Tarús satu pambantu parampuan, nama Rode, pi maloi sapa yang ada datang tu. 14Dengar Petrus pung suara tu, ju dia kanál memang. Dia sanáng mo mati, tarús dia lari capát-capát pi dalam, ko kasi tau orang dong, bilang, “We! Petrus ada badiri di luar!” Ma tagal dia su babingung tu, dia lupa buka pintu kasi sang Petrus.
15Ma dong manyao, bilang, “Sonde mungkin! Jang maen gila bagitu!”
Ma itu parampuan batahan karás, bilang, “Sonde! Itu batúl-batúl Petrus pung suara! Dia ada di luar sana!”
Ma dong acu sa, bilang, “Mangkali, itu cuma Tuhan pung ana bua dari sorga sa, yang ada jaga sang Petrus.”
16Dong masi batola-bahela, ma Petrus ada ba'eki tarús, sampe dong pi buka pintu. Buka abis, ju dong tanganga bodo, te dia tu, andia Petrus. 17Petrus goyang dia pung tangan ko biar dong samua tanáng. Abis ju dia carita karmana ko sampe Tuhan Allah su kasi kaluar sang dia dari dalam bui. Ju dia suru sang dong, bilang, “Bosong pi kasi tau ini hal samua sang Yakobis deng utusan laen dong, é.” Tarús Petrus kaluar pi di tampa laen.
18Dia pung beso papagi, waktu tantara jaga dong lia, bilang, Petrus su sonde ada lai, ju dong bingung, deng dong taku mo mati, tagal dong sonde tau nanti jadi karmana deng dong. 19Waktu Herodes dapa tau itu hal, ju dia parenta sang dong ko pi cari sang Petrus. Ma dong sonde katumu sang dia. Ju Herodes parenta ko dong pareksa itu tantara jaga dong. Pareksa abis, ju dia suru ko bunu bekin mati sang itu tantara jaga dong samua.
Ais ju, Herodes pi jalan kasi tenga Yudea, ko tenga di kota Kaisarea.
Raja Herodes, yang dong ju pange Agripa, mati
20Itu waktu, ada orang dong dari dua kota, nama Tirus deng Sidon, suka béli makan dari raja Herodes pung negrí. Ma su dari lama, itu raja su bamusu deng dong. Ais dong ba'akór ko cari jalan pi badame deng dia. Ju dong pili satu rombongan ko pi katumu deng Herodes. Sampe di Kaisarea, dong batamán deng satu orang dalam, nama Blastus. Dia tu, bos di raja pung ruma jabatan. Dong basakongkol deng Blastus ko dia jadi dong pung tukang buju ko buka jalan sang dong bisa katumu deng Herodes.
21Ais Herodes satuju ko tarima sang dong, ju dong pili satu waktu ko dong bakatumu. Itu hari, dong bekin acara bésar. Herodes pake dia pung pakean jabatan, abis dudu di dia pung korsi parenta. Ju dia mulai angka omong sang dong. 22Dengar dia pung suara, ju orang dong mulai puji angka nae sang dia, bilang, “Dengar dia pung suara tu! Ini bukan manusia pung suara! Ini dewa pung suara!” 23Takuju sa, Tuhan Allah pung ana bua satu dari sorga kirim kasi Herodes satu panyaki, tagal dia tarima dong pung puji sang dia, deng dia ju seti kasi ondor sang Tuhan Allah. Ju cacing dong makan buang sang Herodes pung badan sampe dia mati mampos.
24Deng samua hal yang su jadi tu, Tuhan Allah pung Kabar Bae tasiar tamba luas, deng orang yang iko Tuhan Yesus pung Jalan Idop ju tamba banya.
25Waktu Barnabas deng Saulus antar abis orang Antiokia dong pung bantuan pi Yerusalem tu, ju dong pulang kambali pi Antiokia. Dong ada bawa satu orang muda sama-sama deng dong. Dia pung nama Yohanis. Ma dong ju pange sang dia, bilang, Markus.
Orang Antiokia utus Barnabas deng Saulus
131Di kota Antiokia, banya orang su parcaya sang Tuhan Yesus. Ada barapa orang yang Tuhan Allah ada pake sang dong jadi Dia pung jubir, deng ada barapa lai yang Dia pake ko ajar orang. Dong tu, andia:
Barnabas,
Simeon, yang orang biasa pange sang dia ‘Si Itam’,*Tulisan bahasa Yunani bilang, ‘Niger’, deng dia pung arti, bilang, ‘itam’, ko, ‘galáp’.
Lukius, dari kota Kirene,
Menahem, yang dong piara dari kici sama-sama deng raja Herodes,Raja Herodes ni, dong ju kanál deng nama Herodes Antipas. Dia tu, yang bunu bekin mati sang Yohanis, Tukang Sarani. Dia pung bapa, dong kanál deng nama Herodes Bésar (andia Herodes Agung). Dia tu, yang suru bunu ana mea waktu Tuhan Yesus lahir di Betlehem. Raja Herodes yang bunu sang Yakobis, deng yang mati kaná cacing tu, dong kanál deng nama Herodes Agripa.
deng Saulus.
2Satu waktu, dong ada puasa, deng dong ada bakumpul ko sémba sang Tuhan Allah. Ais Tuhan pung Roh yang Barisi kasi tau sang dong, bilang, “Pili ame sang Barnabas deng Saulus. Te Beta pung karjá ada banya. Deng dong musti bekin ame karjá yang Beta mau ator kasi sang dong.”
3Waktu dong puasa deng sambayang abis, ju dong taro tangan pi di Barnabas deng Saulus ko tabis sang dong. Tarús dong utus sang dong dua pi ko kasi jalan Tuhan pung karjá.
Barnabas deng Saulus dong pi di pulo Siprus
4-5Waktu Tuhan pung Roh yang Barisi parenta Barnabas deng Saulus ko dong dua jalan pi kuliling, partama dong pi di satu kota di pante, nama Seleukia. Yohanis (itu orang yang dong ju pange, bilang, Markus) ju iko sama-sama deng dong. Sampe di situ, dong nae kapal ko balayar pi di pulo Siprus, ais dong turun di satu kota, nama Salamis. Di situ, dong suka maso pi di orang Yahudi dong pung ruma sambayang ko ajar Tuhan Allah pung Kata-kata kasi orang dong. Dong jalan di pulo Siprus
6-8Abis, dong jalan singga-singga dari satu kampong pi satu kampong, sampe dong datang di satu kota di itu pulo pung ujung sablá, nama Pafos. Gubernor ada tenga di itu kota. Dia pung nama Sergius Paulus. Dia tu, orang otak encer. Waktu dia dengar, bilang, Barnabas dong su datang di dia pung kota, ju dia suru orang ko pi pange sang dong, te dia pung hati su rindu mau dengar nasiat dari Tuhan.
Ma di situ, ju ada satu orang Yahudi, nama Bar Yesus (deng dia pung nama laen dalam bahasa Yunani, bilang, ‘Elimas’). Dia tu, tukang suanggi. Dia biasa putar-balek orang, bilang, dia ju Tuhan Allah pung jubir. Dia batamán bae deng itu gubernor. Jadi waktu Barnabas dong datang, dia tusu-tusu sang gubernor ko jang tarima sang dong. Dia coba-coba pangaru itu gubernor ko sonde usa parcaya sang Yesus. Paulus togor sang tukang suanggi
9Ma Tuhan pung Roh yang Barisi ada kasi kuasa sang Saulus (yang dong ju pange, bilang, Paulus), ju dia pe'e mata ko lia karás-karás itu tukang suanggi. Ais dia omong, bilang, 10“He, Elimas! Lu ana setan! Tukang putar-balek! Sampe kapan lu masi mau tipu orang! Lu malawan samua yang bae. Tagal bagitu, botong tau lu iko setan dong pung bos bésar. Lu jang bekin bagitu lai! Lu jang coba-coba tutu Tuhan pung jalan yang lurus lai! 11Weh! Lu dengar, é! Nanti Tuhan hukum sang lu. Lu pung mata nanti jadi buta, deng lu sonde dapa lia apa-apa, sampe barapa hari.”
Paulus omong abis bagitu, ju itu orang pung mata buta memang. Ais dia jalan raba-raba, ko cari orang pegang dia pung tangan, ko hela bawa jalan sang dia.
12Waktu gubernor lia deng dia pung mata kapala sandiri bagitu, deng dia dengar Barnabas dong ajar so'al Yesus, dia taheran-heran, ais ju dia parcaya sang Yesus.
Dong bawa Carita Bae pi di kota Antiokia laen, di propinsi Pisidia
13Dari kota Pafos di pulo Siprus, Paulus dong nae kapal ko balayar pi satu kota di propinsi Pamfilia, nama Perga. Di situ, dong turun dari kapal, ais Yohanis Markus jalan kasi tenga sang dong ko pulang pi Yerusalem. 14Dari Perga dong jalan iko darat pi di kota Antiokia di propinsi Pisidia.
Dong sampe di itu kota. Ais, waktu orang Yahudi dong pung hari barenti karjá, ju dong pi iko ibadat di orang Yahudi dong pung ruma sambayang. 15Itu waktu, dong ada baca dari ba'i Musa pung tulisan, deng dari Tuhan pung jubir laen dong pung tulisan. Ais, itu ruma sambayang pung bos-bos dong, minta sang Paulus dong, bilang, “Bapa dong. Kalo bosong ada pasán kasi botong, na, botong minta deng hormat ko bosong omong bekin kuat kotong samua di sini pung hati.”
Paulus mulai angka omong kasi orang Yahudi dong di Antiokia
16Ais Paulus bangun badiri pi di muka. Ju dia angka tangan ko minta sang dong tanáng. Ais dia mulai angka omong, bilang, “Sodara-sodara, bangsa Isra'el dong. Deng mama-bapa yang laen dong, yang su maso agama Yahudi, tagal bosong pung hati ju rindu sang bangsa Isra'el pung Tuhan Allah. Beta minta bosong pasang talinga ko dengar sang beta!
17Tuhan Allah su pili ame kotong bangsa Isra'el pung nene-moyang dong dari dolu. Waktu dong pi tenga di tana Masir, yang bukan dong pung negrí sandiri, Tuhan kasi sang dong tenga deng sejahtara, sampe dong pung turunan tamba banya. Abis ju, Tuhan pake Dia pung kuasa bésar ko bawa kasi kaluar sang dong dari Masir.aKaluar dari Masir 1:7, 12:51 18Ais itu, dong idop bapinda-pinda di itu tampa kosong sampe ampa pulu taon. Biar dong kapala batu tarús, ma Tuhan antar sang dong deng sabar sa.bDaftar Sensus 14:34, Carita Ulang so'al Jalan Idop 1:31 19Abis ju, Tuhan kasi ancor tuju bangsa di tana Kana'an. Tarús dia bagi-bagi dong pung tana tu, kasi kotong pung nene-moyang dong, ko jadi dong pung tana pusaka.cCarita Ulang so'al Jalan Idop 7:1, Yosua 14:1 20Dong idop bagitu sampe ampa ratus lima pulu (450) taon.
Abis itu, Tuhan Allah angka kasi sang dong tukang putus parkara dong, ko pimpin sang dong, sampe deng Tuhan angka Dia pung jubir satu, nama Samuel.dTukang Putus Parkara dong 2:16, 1 Samuel 3:20 21Waktu Samuel jadi Tuhan pung jubir, kotong pung nene-moyang dong mau-mau ko dapa raja. Ais Tuhan angka sang Kis pung ana, nama Saul, dari suku Benyamin. Saul pegang parenta sampe ampa pulu taon.e1 Samuel 8:5, 10:21 22Ju Tuhan kasi turun sang dia. Ais Tuhan angka Isai pung ana, nama Daud, ko ganti sang dia jadi raja baru. Tuhan tau batúl Daud pung hati, bilang, ‘Isai pung ana Daud ni, cocok deng Beta pung hati. Tantu dia nanti bekin iko Beta pung mau samua.’f1 Samuel 13:14, 16:12, Lagu Puji dong 89:20 23Itu waktu, Tuhan janji ko mau kirim Daud pung turunan satu, ko kasi salamat sang orang Isra'el dari dong pung sala-sala dong. Beta mau kasi tau sodara dong samua, bilang, Daud pung turunan yang Tuhan janji tu, andia Yesus.”
Paulus bilang Yesus tu, Orang yang Tuhan janji mau kirim datang
24Paulus sambung dia pung omong, bilang, “Waktu Tuhan Yesus balóm angka Dia pung karjá, ada satu orang, nama Yohanis, pi kasi tau orang Isra'el dong, bilang, dong musti barenti dari dong pung sala-sala dong, deng bale ko iko sang Tuhan. Ais, dong musti sarani ko jadi tanda, bilang, dong su babae deng Tuhan.gMarkus 1:4, Lukas 3:3 25Ma waktu Yohanis pung karjá su mau abis, dia kasi tau orang dong, bilang, ‘Jang bosong pikir beta ni, Orang yang Tuhan su janji dari dolu ko mau kirim datang. Inga bae-bae! Bosong musti tunggu satu Orang yang nanti mau datang. Dia lebe hebat dari beta, sampe jadi Dia pung tukang suru-suru sa ju, beta sonde pantas.’Tulisan bahasa Yunani yang asli tulis, bilang, ‘tondo ko buka dia pung tali sapatu ju, beta sonde pantas’. Dia pung arti, bilang, banding deng Tuhan Yesus, Yohanis rasa diri cuma orang kici sa. Baca di Mateos 3:11, Markus 1:7, Lukas 3:16, Yohanis 1:20, 27.
26Sodara dong samua! Bosong yang memang ba'i Abraham pung turunan, deng bosong yang laen yang pung hati rindu sang Tuhan. Dengar sang beta dolo! Tuhan Allah su kasi tau ini hal sang kotong, ko kotong dapa tau Dia pung jalan idop. Dia kasi salamat sang kotong dari kotong pung sala-sala dong. 27Dari dolu, Tuhan su pake Dia pung jubir dong ko dong tulis kasi tau orang so'al itu Orang yang Tuhan janji mau kirim. Ju kotong pung bos-bos agama dong, deng orang laen di Yerusalem, su baca ulang-ulang apa yang jubir dong su tulis. Tiap hari barenti karjá, dong maso pi ruma sambayang, ko dong baca bagitu di Tuhan pung Tulisan Barisi. Ma dong sonde mangarti so'al itu Orang yang Tuhan su janji mau kirim tu, andia Yesus. Ais dong cari akal ko hukum mati sang Dia. Padahal ini hal ju pas deng apa yang Tuhan pung jubir dong su tulis. 28Dong bekin-bekin parkara deng Yesus ko mau hiki kasi jato sang Dia, ma dong sonde dapa Dia pung sala apa-apa. Biar bagitu, ju dong pi minta sang gubernor Pilatus ko bunu bekin mati sang Dia.hMateos 27:22-23, Markus 15:13-14, Lukas 23:21-23, Yohanis 19:15 29Itu gubernor satuju, ais dong paku kasi tagantong sang Yesus di kayu palang, sampe Dia mati. Ma samua ni, ju pas deng apa yang Tuhan pung jubir dong su tulis. Ais itu, dong kasi turun Dia pung mayat dari itu kayu palang, ju dong koko bawa sang Dia pi taro dalam kubur.iMateos 27:57-61, Markus 15:42-47, Lukas 23:50-56, Yohanis 19:38-42 30Ma Tuhan Allah pake Dia pung kuasa, ko kasi idop kambali sang Yesus dari Dia pung mati.
31Waktu Yesus su idop kambali, Dia kasi tunju Dia pung diri banya kali kasi sang orang-orang. Dong tu, yang su datang sama-sama deng Dia dari propinsi Galilea pi di Yerusalem. Deng dong tu yang sakarang jadi saksi kasi sang orang Isra'el dong.”jUtusan dong pung Carita 1:3
Paulus kasi tunju, bilang, Tuhan su pake Dia pung jubir dong ko kasi tau memang so'al Yesus
32-33Paulus sambung dia pung omong, bilang, “Naa, bagini! Botong dua ni, andia beta deng Barnabas, su datang dari jao ko kasi tau sang bosong, ko biar bosong tau, bilang, apa yang Tuhan su janji sang kotong pung nene-moyang dong, sakarang ni, samua su jadi. Tuhan su kasi idop kambali sang Yesus dari Dia pung mati. Di buku Lagu Puji nomer dua, Tuhan su pake orang ko tulis so'al Yesus, itu Orang yang Dia janji mau kirim datang, bilang:
‘Lu ni, Beta pung Ana.
Ini hari, Beta angka sang Lu ko pegang parenta.’kLagu Puji dong 2:7
34Dari dolu Tuhan Allah ju su janji, bilang, nanti Dia mau kasi idop kambali itu Orang yang Dia su janji mau kirim, deng itu Orang sonde akan mati lai. Tagal itu, Tuhan su pake Dia pung jubir ko tulis, bilang,
‘Dari dolu Beta su ika janji deng raja Daud ko mau kasi berkat sang dia.
Jadi sakarang, Beta ju mau ika itu janji lai deng lu, tagal lu jadi Daud pung turunan.’lYesaya 55:3
35Ada Lagu Puji laen yang bilang,
‘Tuhan sonde kasi tenga Lu pung Orang Barisi pung mayat,
ko jadi ancor-ancor dalam Dia pung kubur.’mLagu Puji dong 16:10
36-37Dia pung batúl bagini: ini lagu puji sonde tunju sang Daud sandiri sa! Kotong tau bagitu, tagal raja Daud su bekin banya hal-hal bae kasi dia pung bangsa dong, ais ju dia mati. Dia mati, ais dong kubur sang dia. Deng dia pung mayat su ancor abis. Jadi kotong tau, bilang, itu Lagu Puji sonde tunju sang Daud, ma ada tunju sang Orang laen. Itu Orang yang dia su tunju tu, nanti kalo itu Orang su mati, Tuhan Allah kasi idop kambali sang Dia. Andia ko Dia pung mayat sonde ancor sadiki ju.
38-39Jadi, sodara dong, dengar bae-bae! Itu Orang tu, andia Yesus! Ais kalo kotong parcaya sang Dia, baru Dia mau pikol sala-sala, yang kalo iko dia pung batúl, kotong sandiri yang musti pikol. Deng bagitu Tuhan Allah hapus buang kotong pung sala-sala dong. Ma kotong su tau, bilang, biar kotong iko ba'i Musa pung atoran adat samua, itu sandiri sa sonde bisa bekin kotong batúl di Tuhan pung muka. 40-41Andia ko bosong musti pikir bae-bae. Jang sampe, apa yang Tuhan pung jubir dolu-dolu dong su kasi tau, jato kaná sang bosong. Dong su tulis, bilang,
‘Awas bosong, tukang olok-olok dong, yang suka pandang enteng!
Tagal Beta, Tuhan Allah, ada bekin hal-hal yang bekin orang taheran-heran;
ma bosong nanti tarima bosong pung bagian, ko bosong mati mampos.
Beta bekin satu hal, waktu bosong masi idop,
ma bosong sonde mau tarima.
Biar orang su kasi tau ju,
bosong sonde mau mangarti.
Lebe bae bosong pikir bae-bae ini hal dong, ko bosong heran ju.’nHabakuk 1:5
Jadi, sodara dong. Pikir bae-bae apa yang beta su kasi tau tadi. Jang lempar buang apa yang bosong su dengar tadi, sama ke tukang olok-olok dong pung bekin. Bagitu sa, beta pung omong. Makasi banya!”
42Omong abis, ju Paulus deng Barnabas badiri ko mau jalan kasi tenga itu ruma sambayang. Ju orang di situ dong minta ko dong kambali lai minggu datang, ko kasi tau lebe alus lai, apa yang dong su omong tadi tu. 43Waktu dong kaluar dari itu ruma sambayang, ada banya orang dari situ yang pi iko sang Paulus deng Barnabas. Ais dong dua kasi nasiat sang dong, bilang, “Kotong tau, bilang, Tuhan pung hati talalu bae sang kotong. Andia ko bosong ju musti bapegang karás-karás sang Dia.”
Orang Yahudi pung bos-bos dong tola buang sang Paulus dong
44Dia pung minggu muka, pas deng orang Yahudi pung hari barenti karjá, amper samua orang di itu kota datang ko mau dengar Tuhan pung Kata-kata. 45Ma waktu orang Yahudi pung bos-bos dong dapa lia orang banya mau datang dengar sang Paulus dong, ju dong saki hati. Ais waktu dia ada omong, dong malawan buta sang Paulus, deng omong kasi jato sang dong.
46Ma Paulus dong sonde ondor, deng dong omong sonde pele-pele lai. Dong bilang, “Memang Tuhan Allah su buka jalan lebe dolo kasi kotong orang Yahudi, deng Dia kasi Kabar Bae sang kotong. Deng itu memang pantas! Ma bosong sonde mau tarima. Jadi, deng bosong pili bagitu, bosong kasi tunju, bilang, bosong sonde pantas dapa idop tarús deng Tuhan Allah. Jadi sakarang, botong mau bawa itu Kabar Bae kasi bangsa-bangsa laen dong, tagal bosong su tola buang sang dia. 47Te Tuhan Allah su utus sang botong, parsís ke Yesaya su tulis, bilang,
‘Beta su angka sang bosong ko jadi sama ke lantera yang bawa taráng kasi bangsa-bangsa laen dong, yang bukan bangsa Yahudi,
ko biar bosong senter bekin taráng itu jalan yang datang di Beta,
ko biar Beta kasi lapás sang dong dari dong pung sala-sala dong.
Deng bosong ju musti kasi tunju itu jalan di ini dunya dari ujung pi ujung.’”oYesaya 42:6, 49:6
48Waktu orang-orang bangsa laen yang bukan Yahudi dong dengar bagitu, ju dong sanáng mo mati. Tarús dong puji-puji sang Tuhan Allah, bilang, “Puji Tuhan! Tuhan pung Kabar Bae tu, talalu bae!” Deng di situ ada orang-orang yang Tuhan Allah su putus dari dolu ko bisa idop tarús deng Dia. Ais dong samua parcaya sang Tuhan Yesus.
49Tuhan Allah pung Kata-kata tasiar dari mulu pi mulu di itu da'era samua.
50Di itu kota, ada orang-orang bésar, laki-laki deng parampuan. Ada saparu yang rindu sang Tuhan. Ma orang Yahudi pung bos-bos dong datang ko tusu-tusu sang itu orang bésar-bésar dong, sampe dong usir kasi kaluar Paulus deng Barnabas dari dong pung da'era. 51Kaluar dari itu kota, ju dong dua bekin satu acara adat deng kabás buang abu dari dong pung kaki ko jadi tanda, bilang, orang-orang di itu kota dong sonde mau dengar sang dong dua. Ais dong bale balakang ko jalan kasi tenga itu kota. Ju dong pi di satu kota laen, nama Ikonium.pMateos 10:14, Markus 6:11, Lukas 9:5, 10:11
52Ma, orang-orang yang su parcaya sang Tuhan Yesus di Antiokia, dong pung hati sanáng, tagal Tuhan pung Roh yang Barisi kasi kuat dong pung hati.
Paulus deng Barnabas di kota Ikonium
141Waktu Paulus deng Barnabas sampe di kota Ikonium, ju dong maso pi orang Yahudi pung ruma sambayang. Di situ, dong omong panjang lebar Tuhan Allah pung Kabar Bae, sampe banya orang Yahudi deng banya orang bangsa laen ju, parcaya sang Tuhan Yesus. 2Ma di situ, ada barapa orang Yahudi yang fanatik, yang sonde mau tarima Paulus dong pung omong. Ais dong tusu-tusu orang laen dong ko dong binci mo mati sang orang-orang yang parcaya sang Yesus tu. 3Ma Paulus dong sonde taku. Dong kasi tau tarús Tuhan Yesus pung Carita Bae kasi sapa sa. Dong kasi tau, bilang, Tuhan Yesus pung hati tabuka kasi samua orang. Dia ju ada kasi kuasa ko dong bisa bekin tanda heran macam-macam, ko biar orang banya dong tau, bilang, Tuhan ada pake sang dong.
Itu waktu, Paulus dong tenga lama di itu kota. 4Ais ada muncul dua kalompok di itu kota. Yang satu iko deng orang Yahudi yang fanatik; deng yang satu lai bela mati deng Tuhan pung utusan dong. Itu dua kalompok dong ada bakanjar.
5Ais ada barapa orang Yahudi yang fanatik dong basakongkol deng orang laen dong, deng dong pung bos-bos ju, ko bekin susa sang Tuhan pung utusan dong. Dong ju mau lempar Paulus dong deng batu. 6Ma ada orang yang kasi tau sang Paulus dong, bilang, ada kalompok yang mau bekin jahat sang dong. Ju dong lari pi cari salamat di propinsi Likonia, di kota Listra deng kota Derbe, deng kampong-kampong kuliling di situ. 7Di situ dong ju bacarita Tuhan Yesus pung Carita Bae. Jalan dari Perga pi di Derbe
Paulus dong di kota Listra deng Derbe
8Sampe di kota Listra, Paulus deng Barnabas dapa katumu satu laki-laki. Dia pung kaki dua-dua lumpu, mulai dari dia pung mama barana sang dia. Jadi dia balóm parná jalan. 9Itu orang ada dudu ko dengar Paulus pung carita. Ais Paulus taro mata sang dia, deng pikir, bilang, “Ini orang pung parcaya bisa bekin bae sang dia!” 10Ju Paulus pange sang dia, bilang, “Bu! Badiri suda!” Dengar bagitu, ju itu orang malompa bangun memang, ju dia mulai bajalan. Paulus bekin bae orang lumpu
11Waktu orang dong dapa lia Paulus bekin bagitu, ju dong samua tanganga. Ju dong omong pake dong pung bahasa Likonia, bilang, “Bosong dengar dolu! Ini orang dua ni, dewa-dewa yang turun datang di bumi pake manusia pung badan!” 12Itu orang dong omong bagitu, tagal dong kira Barnabas tu, sama deng dong pung dewa satu, nama Seus. Ais Paulus, yang tukang omong, dong kira dia tu, dewa Hermes.*Iko dong pung parcaya, Hermes tu, tukang bawa pasán antara dewa-dewa dong. 13Di luar kota pung pintu maso, ada ruma songgo satu, kasi dong pung dewa Seus. Lia Paulus dong, Seus pung tukang songgo bawa bunga-bunga deng hela bawa barapa sapi laki bésar, ko mau songgo sang dong. Ju orang banya iko itu tukang songgo ko pi songgo sang Tuhan Yesus pung utusan dong. Orang dong mau songgo sang Paulus dong
14Ma waktu dong dapa tau, bilang, itu orang dong mau songgo sang dong, ju Paulus deng Barnabas protes sang dong. Ais dong lari pi di itu orang banya dong pung muka, tarús dong ru'i kasi tarobe dong pung baju sandiri ko bekin tanda, bilang, dong sonde satuju deng apa yang orang dong mau bekin. Ais dong dua batarea, bilang, 15“Aduuu! Akurang ko bosong bekin bagini? Jang kira, kata, botong ni, dewa. Botong ni, manusia biasa, sama ke bosong ju. Botong datang di sini ko kasi tau sang bosong satu carita yang bae. Bosong musti bale balakang kasi tenga bosong pung dewa dong yang sonde ada pung guna apa-apa. Bosong musti bale iko sang Tuhan Allah yang batúl-batúl idop. Te Dia ni, yang bekin ini langit deng bumi, deng dong pung isi samua.aKaluar dari Masir 20:11, Lagu Puji dong 146:6 16Dari dolu, bangsa-bangsa dong idop iko dong pung mau sandiri-sandiri. Tuhan Allah ju kasi biar sang dong bagitu. 17Ma Tuhan sonde lupa kasi tanda macam-macam, ko samua bangsa dapa tau, bilang, Tuhan tu, bae. Dia yang kirim ujan kasi sang kotong. Dia yang kasi kotong pung kabón dong pung hasil bae. Dia yang kasi makan sang kotong, deng bekin kotong samua pung hati sanáng.”
18Biar Paulus deng Barnabas su larang sang dong ko jang bekin bagitu, ma itu orang dong mau-mau diri ko bawa itu sosonggo kasi sang dong.
19Itu waktu, ada barapa orang Yahudi yang datang dari kota Antiokia deng kota Ikonium pi di kota Listra. Dong tusu-tusu itu orang banya dong ko iko sang dong malawan sang Tuhan Yesus pung utusan dong. Ju dong lempar sang Paulus deng batu. Dong kira dia su mati, ais dong hela bawa sang dia ko buang sang dia pi di luar kota. Dong lempar Paulus deng batu, sampe dia jato
20Ma waktu Yesus pung orang parcaya dong badiri kuliling sang Paulus, ju dia bangun. Ais ju dia maso kambali pi dalam kota. Dia pung beso, ju dia deng Barnabas jalan sama-sama pi kota laen, nama Derbe.
Paulus deng Barnabas kambali pi jama'at di kota Antiokia di propinsi Siria
21Di Derbe, Paulus deng Barnabas kasi tau Tuhan Yesus pung Carita Bae. Ais itu, banya orang parcaya sang Dia. Tarús dong dua pi ulang Listra. Dari sana, dong kambali pi di Ikonium. Dari situ, dong jalan tarús pi di Antiokia di propinsi Pisidia. 22Di situ, dong omong deng orang yang iko sang Yesus ko kasi kuat dong pung hati. Dong kasi inga, bilang, “Sodara dong samua! Kalo kotong maso jadi Tuhan Allah pung orang, jang pikir, kata, kotong sonde dapa susa lai. Te biar karmana ju, kotong musti dapa susa. Ma kotong musti batahan, ko iko tarús sang Yesus.” Dong dua ajar bagitu sang Yesus pung orang dong di itu kota.
23Ais ju Paulus deng Barnabas mulai cari orang ko dong angka jadi pimpinanJama'at pung pimpinan di ini ayat, dalam bahasa Yunani bilang, presbuteros . di jama'at satu-satu. Dong sambayang deng puasa ko cari Tuhan pung mau. Ju dong taro tangan deng sambayang, ko angka itu orang yang Tuhan su kasi tunju, ko jadi jama'at pung pimpinan.
24Abis itu, ju Paulus deng Barnabas jalan tarús kasi tenga propinsi Pisidia, ko dong pi di propinsi Pamfilia. 25Dong sampe di satu kota, nama Perga. Di situ, dong kasi tau Tuhan pung Carita Bae. Ais itu, dong jalan tarús, sonde jao lai, ju dong sampe di kota Atalia. 26Di situ, dong nae kapal ko balayar kambali pi di kota Antiokia di propinsi Siria. Tempo hari, Tuhan Yesus pung orang di Antiokia tu, yang utus sang dong, deng sarakan sang dong pi di Tuhan pung tangan ko Dia lia bae-bae sang dong. Jadi sakarang, Paulus dong mau pulang, ko lapor kasi jama'at Antiokia dong, bilang, dong su bekin abis dong pung karjá. Kapal layar dari jaman Roma
27Sampe di Antiokia, ju Paulus dong kumpul ame Tuhan pung orang samua yang ada di situ. Ais dong carita panjang lebar samua yang Tuhan su bekin kasi sang dong. Bilang, Tuhan su buka jalan ko orang-orang yang bukan Yahudi dong ju parcaya sang Yesus. 28Abis ju, Paulus deng Barnabas tenga lama deng Tuhan Yesus pung orang parcaya dong di situ.
Tua-tua orang Kristen dong bakumpul di Yerusalem
151Itu waktu, barapa orang Yahudi Kristen datang jao-jao dari propinsi Yudea pi di Antiokia. Sampe di situ, dong ajar Tuhan Yesus pung orang dong, bilang, “Bosong su parcaya sang Yesus tu, ju bae. Ma, itu balóm cukup. Kalo bosong mau batúl-batúl salamat, na, bosong ju musti sunat, iko botong pung adat, yang Tuhan sandiri su kasi lewat ba'i Musa.”aKapala Agama dong pung Atoran 12:3
2Ma Paulus deng Barnabas bamalawan karás-karás deng itu orang dong pung omong. Dong bakanjar satenga mati. Ju Paulus dong bilang, “Bosong sala! Bangsa laen yang bukan Yahudi, yang parcaya sang Yesus sonde parlú iko orang Yahudi pung adat sunat!” Tagal dong bamalawan bagitu, ju dong ba'akór ko utus sang Paulus deng Barnabas, deng barapa tamán laen dari Antiokia, ko pi bawa ini so'al kasi sang Tuhan pung utusan dong, deng tua-tua Kristen laen di Yerusalem.
3Tagal itu, orang Kristen di Antiokia suru Paulus dong pi Yerusalem. Dong iko jalan darat, lewat propinsi Fenisia deng propinsi Samaria. Di dong pung jalan tu, dong singga-singga di orang parcaya dong pung ruma. Ais dong carita sampe alus-alus, bilang, “Orang yang bukan Yahudi dong, ju su bale datang ko parcaya sang Tuhan!” Dengar bagitu, ju samua orang sanáng.
4Sampe di Yerusalem, Yesus pung orang samua tarima sang dong deng bae-bae. Tuhan pung utusan dong, deng tua-tua Kristen dong, ju tarima sang dong. Ais ju, Paulus dong carita samua yang Tuhan su bekin kasi sang dong, sampe banya orang laen ju su iko sang Tuhan Yesus. Deng dong ju carita dong pung bakanjar so'al sunat. 5Itu orang yang iko dengar sang Paulus dong pung carita, ada barapa orang Yahudi Kristen dari partei Farisi. Dong bangun badiri, ais dong omong karás-karás, bilang, “Dengar bae-bae, é! Kalo ada orang bukan Yahudi mana sa, yang mau iko sang Yesus, dong musti iko kotong pung adat sunat deng kotong pung atoran adat laen, yang Tuhan Allah sandiri su kasi turun lewat ba'i Musa.” Petrus
6Ais orang sarani samua ba'akór ko Tuhan pung utusan dong, deng tua-tua Kristen dong, bakumpul ko timbang-timbang itu hal. 7Ais dong batukar pikiran panjang lebar. Ahirnya, ju Petrus bangun badiri ko omong, bilang, “Sodara dong samua! Bosong sandiri tau, bilang, dolu, Tuhan su tunju sang beta dari bosong pung teng-tenga, ko beta pi kasi tau Yesus pung Carita Bae sang orang bukan Yahudi dong. Te Tuhan ju mau, ko dong parcaya sang Yesus.bUtusan dong pung Carita 10:1-43 8Tuhan kanál kotong manusia satu-satu pung hati. Deng Dia yang kasi Dia pung Roh yang Barisi sang dong, sama ke Dia su kasi sang kotong. Deng bagitu, kotong tau, bilang, Tuhan ju tarima sang dong.cUtusan dong pung Carita 2:4, 10:44 9Te Tuhan Allah sonde bapili-pili muka, dong deng kotong. Dia sonde bekin beda sang dong dari kotong. Te Dia su bekin barisi dong pung hati, tagal dong ju su parcaya sang Yesus, sama ke Dia ju bekin barisi kotong pung hati. 10-11Naa, karmana? Kalo Tuhan su tarima sang dong, akurang ko kotong masi mau mua tamba lai ko bekin barát sang dong deng ini adat sunat? Padahal, kalo mau omong jujur, kotong, deng kotong pung nene-moyang dong, sonde mampu pikol kotong pung atoran agama samua! Jadi, kotong jang paksa sang dong bagitu! Beta mau tanya bagini: Tuhan kasi salamat sang kotong, tagal kotong iko atoran agama, ko? Sonde, to! Dia kasi salamat, tagal Tuhan Yesus sayang deng hati bae sang kotong. Naa, jang lupa! Tuhan ju sayang deng hati bae sang orang laen bagitu.”
12Dengar bagitu ju, sonde ada orang yang mau batamba pikiran lai.
Abis itu, Paulus deng Barnabas carita ulang lai, karmana Tuhan su pake sang dong. Dong carita itu tanda-tanda heran, deng hal luar biasa, yang Tuhan Allah su bekin di teng-tenga bangsa-bangsa bukan Yahudi dong. 13Carita abis, ju satu orang, nama Yakobis, bangun badiri ko omong, bilang, “Sodara dong! Bosong dengar sang beta dolu! 14Bu Pe'u*Tulisan bahasa Yunani ada tulis, bilang, ‘Simeon’. Simeon deng Simon tu, sama. Simeon/Simon tu, andia Petrus pung nama laen baru carita abis kasi sang kotong, bilang, Tuhan Allah su angka ame orang bukan Yahudi dong, ko kasi maso sang dong jadi Tuhan Yesus pung kelu. 15Naa, itu ju pas deng apa yang Tuhan pung jubir dong su kasi tau memang dari dolu. Te dong su tulis, bilang:
16‘Pas dia pung waktu, Beta kambali.
Tagal Beta mau kasi bangun ulang raja Daud pung parenta.
Te dia pung turunan yang su ancor-ancor tu,
Beta mau kasi bangun ulang, deng bekin kuat sang dia lai.
17-18Deng bekin bagitu, orang-orang dari bangsa laen ju datang cari ko katumu deng Beta.
Te Beta ju su pili ame sang dong, ko jadi Beta pung orang.
Ko Tuhan Allah su omong bagitu dari dolu na!’dAmos 9:11-12
19-20Jadi dari beta, Yakobis, bagini: kalo orang dari bangsa laen mau maso iko Tuhan Allah, kotong orang Yahudi jang bekin susa sang dong. Kotong jang bekin barát sang dong deng suru sang dong ko iko kotong pung adat sunat. Jadi, kotong musti tulis satu surat, ko kirim kasi sang dong, bilang, dong sonde usa iko kotong pung atoran adat Yahudi samua. Kotong ju kasi inga sang dong, bilang, dong jang maen serong deng orang yang bukan dong pung laki ko dong pung bini. Dong sonde bole makan daging sosonggo. Dong sonde bole makan binatang pung dara. Deng dong ju sonde bole makan binatang mati taceke pung daging.eKaluar dari Masir 34:15-17, Kapala Agama dong pung Atoran 17:10-16, 18:6-23 21Naa, kalo kotong taro atoran bagini, ini bukan hal baru lai. Te banya orang su tau, kotong orang Yahudi pung adat memang su bagitu. Tagal itu atoran dari ba'i Musa dong, kotong baca di samua ruma sambayang, tiap hari barenti karjá, di mana-mana sa. Jadi, banya orang bangsa laen dong su tau. Naa, beta pung omong bagitu sa. Makasi!”
Surat kasi orang parcaya dari bangsa-bangsa bukan Yahudi
22Abis itu, Tuhan pung utusan deng tua-tua yang laen dong, ba'akór ko mau kirim orang ko pi kasi tau dong pung putusan sang orang sarani di mana-mana. Ju dong cari orang yang jama'at dong hormat, yang cocok deng itu tugas. Ais dong pili ame dua orang. Satu pung nama Silas, deng yang satu lai, nama Yudas (yang dong ju pange, bilang, Barsabas). Tarús dong suru ko dong dua pi sama-sama deng Paulus deng Barnabas. 23Dong bawa surat ko kasi orang dari bangsa laen di kota Antiokia, di propinsi Siria, sampe jao di propinsi Kilikia. Itu surat pung bunyi bagini:
“Salam manis dari botong, Tuhan Yesus pung utusan, deng tua-tua laen di sini di kota Yerusalem. Botong tulis ini surat kasi sang bosong, yang botong sayang sama ke sodara sandiri.
24Botong tulis ini surat, tagal botong ada dengar, bilang, ada barapa orang dari Yerusalem sini yang su pi katumu deng bosong di sana. Dong ada ajar sambarang, sampe bekin susa deng bekin bingung sang bosong. Asal bosong tau sa, botong sonde parná utus itu orang dong. 25Waktu botong su dengar, bilang, ada orang yang bekin susa sang bosong bagitu, botong bakumpul di sini ko timbang itu hal. Naa, botong su ba'akór, deng su putus abis itu hal. Jadi sakarang, botong su pili ame orang ko datang kasi tau sang bosong, botong pung putusan tu. Dong ada datang sama-sama deng Barnabas deng Paulus, yang botong sayang. 26Te kotong pung dua orang tu, dong su pikol sangsara sampe amper mati. Dong dapa sangsara bagitu, tagal dong iko kotong pung Bos Yesus Kristus. 27Jadi botong utus sang Yudas deng Silas, ko biar dong kasi tau sang bosong, ini surat pung isi.
28Tuhan pung Roh yang Barisi su kasi tau sang botong, deng botong samua satuju bagitu, bilang, bosong tar usa iko botong pung adat Yahudi samua, conto ke adat sunat tu. Te itu adat dong bekin barát parcuma sang bosong. Ma ada satu-dua hal, yang memang bosong musti inga:
29Jang maen serong deng orang yang bukan lu pung laki ko lu pung bini.
Jang makan daging sosonggo.
Jang makan dara.
Deng jang makan daging dari binatang yang mati taceke.
Kalo bosong jaga diri dari itu hal samua, bosong sonde bekin noju bosong pung sodara orang Yahudi Kristen dong. Deng bagitu, bosong bisa bagabung bae-bae deng dong. Botong pung surat ni, bagitu sa. Saloom.”
30Dong tarima ame itu surat abis, ju Paulus dong togor, tarús dong jalan pi di kota Antiokia. Sampe di sana, dong kumpul ame samua orang sarani dong, ju dong kasi itu surat. 31Waktu dong baca abis itu surat, itu orang dong samua sanáng, tagal itu surat pung isi su kasi kuat dong pung hati.
32Yudas deng Silas ju jadi Tuhan pung jubir. Dong dua tu, bacarita bam-banya deng orang parcaya di itu kota. Dong kasi nasiat deng kasi kuat itu orang dong pung hati. 33Waktu dong dua su tenga di situ sadiki lama, ju orang sarani di Antiokia kasi loos ko dong pulang kambali pi di orang yang su utus sang dong. Dong lapás sang dong dua deng salamat. 34[Ma Silas mau tenga tarús di Antiokia sa.]Tulisan bahasa Yunani saparu sonde mua ini ayat 34.
35Paulus deng Barnabas tenga barapa lama di situ. Dong ju tolong orang laen yang ada ajar Tuhan Yesus pung Jalan Idop.
Paulus deng Barnabas bapisa jalan
36Waktu Paulus deng Barnabas su tenga sadiki lama di Antiokia, ju Paulus omong sang Barnabas, bilang, “Bu! Mari ko kotong pi kambali di samua tampa yang dolu kotong parná singga. Kotong pi lia coba kotong pung sodara dong pung idop. Dong tu, su karmana, é? Te ini orang dong, balóm lama parcaya sang Tuhan Yesus. Tempo hari tu, kotong su mulai ajar sang dong. Jadi, mari ko kotong pi lia sang dong.” 37Dengar Paulus minta bagitu, ju Barnabas iya bae sa. Dia mau bawa sang Yohanis ko iko deng dong. (Dong ju pange sang Yohanis ni, bilang, Markus). 38Ma Paulus sonde mau. Tagal tempo hari, di propinsi Pamfilia, Markus bangun jalan kasi tenga sang dong.fUtusan dong pung Carita 13:13 39Paulus deng Barnabas bakanjar hebat bagitu, sampe dong dua bapisa jalan. Ju Barnabas bawa ame sang Markus, ko dong dua nae kapal pi balayar sampe di pulo Siprus.
40Ma Paulus ame bawa sang Silas. Waktu dong mau barangkat, itu orang parcaya dong di Antiokia sambayang minta Tuhan ko jaga sang dong, deng Tuhan ju kasi tunju Dia pung hati bae sang dong. Sambayang abis, ju dong dua barangkat. 41Ais dong pi kuliling propinsi Siria deng propinsi Kilikia. Di mana-mana dong kasi kuat orang parcaya dong pung hati.
Timotius bagabung deng Paulus deng Silas
161Abis itu, Paulus dong jalan tarús ko pi lebe dolo di kota Derbe. Dari situ, dong jalan tarús pi di kota Listra. Di itu kota, dong katumu satu orang muda, nama Timotius. Dia pung bapa, orang Yunani. Ma dia pung mama, parampuan Yahudi yang su parcaya sang Yesus. Timotius ju su jadi Yesus pung orang. 2Samua orang parcaya di kota Listra deng kota Ikonium tau, bilang, Timotius tu, orang bae. 3Paulus mau ko Timotius iko sang dong. Ma ada orang Yahudi di situ, yang tau, bilang, Timotius pung bapa orang Yunani, jadi dia tu, balóm sunat iko adat Yahudi. Tagal itu, Paulus ator ko dong sunat sang Timotius.*Paulus tau, bilang, orang yang balóm sunat, sonde bole maso pi dalam orang Yahudi dong pung ruma sambayang. Kalo Timotius mau tolong sang Paulus ko kasi tau Yesus pung Carita Bae sang orang Yahudi dong, na, dia musti sunat dolo. Deng bagitu, dia bisa gampang maso-kaluar pi di orang Yahudi dong pung teng-tenga. Timotius deng Paulus
4Abis itu, dong jalan dari satu tampa pi satu tampa, ko kasi tau itu putusan yang Tuhan Yesus pung utusan deng tua-tua orang Kristen dong su putus di Yerusalem. 5Deng bagitu, dong bekin tamba kuat orang parcaya dong pung hati. Tiap hari, orang baru yang parcaya dong, tamba banya.
Paulus dapa pange pi Makedonia
6Abis itu, Paulus dong jalan tarús. Dong pi di propinsi Frigia deng propinsi Galatia, tagal Tuhan pung Roh yang Barisi larang sang dong ko dong jang pi kasi tau Tuhan pung Carita Bae di propinsi Asia. 7Waktu dong sampe di satu da'era yang babatas deng propinsi Misia, dong mau coba maso pi di propinsi Bitinia. Ma Yesus pung Roh larang sang dong ko jang pi di sana.Sakarang ni, propinsi-propinsi yang dolu dong bilang Frigia, Galatia, Asia, Misia, deng Bitinia, samua ada di negara Turki. 8Abis, dong jalan lewat propinsi Misia, ju dong turun sampe di kota Troas di laut pung pinggir.
9Itu malam, Tuhan Allah kasi lia Paulus sama ke dalam mimpi. Dia lia satu orang badiri di laut pung sablá, di satu propinsi, nama Makedonia. Itu orang batarea minta tolong, bilang, “Pak! Mari sini ko tolong sang botong dolo!” 10Paulus lia bagitu, ju botongDalam ini carita, di sini mulai pake kata ‘botong’, tagal Lukas su bagabung deng Paulus dong di sini. Lukas yang tulis ini buku. putus ko botong pi di Makedonia. Botong pikir, bilang, itu memang Tuhan Allah yang suru ko botong pi kasi tau Dia pung Jalan Idop pi di orang-orang di laut pung sablá. Andia ko Dia larang sang botong ko sonde bole pi tampa laen.
Di kota Filipi, mama Lidia parcaya sang Tuhan Yesus
11Ais ju, botong nae kapal di kota Troas, ko balayar pi di satu pulo kici, nama Samotrake. Dia pung beso, botong balayar tarús sampe di satu kota, nama Neapolis. Ju botong turun di situ. 12Dari situ botong jalan iko darat pi di satu kota bésar, nama Filipi. (Filipi tu, kota pantíng di propinsi Makedonia; pamarenta Roma ju pegang kuasa di situ.) Botong tenga barapa hari di situ. Paulus dong katumu mama Lidia
13Pas deng orang Yahudi pung hari barenti karjá, botong pi cari orang Yahudi dong pung tampa sambayang. Botong ba'itong itu tampa sambayang tantu ada di kali pung pinggir. Jadi, botong jalan kaluar sadiki dari kota, sampe botong dapa satu kali. Di situ, botong katumu mama-mama barapa orang.§Iko atoran, musti ada 10 laki-laki orang Yahudi, baru bisa bekin ruma sambayang. Dong sonde itong parampuan dong. Jadi, tagal ada barapa parampuan yang sambayang di kali Gangites pung pinggir, kotong dapa tau, di kota Filipi, laki-laki orang Yahudi sadiki sa. Jadi, botong dudu ba'omong deng dong. 14Dari itu mama dong samua, ada satu yang nama Lidia. Dia dari satu kota yang jao di propinsi Asia, nama Tiatira. Ini mama bajual kaen warna ungu, yang mahal mo mati kasi orang bésar dong. Dia rajin sambayang sang Tuhan Allah. Jadi, waktu dia dengar sang Paulus pung omong, dia tarima memang.
15Ais ju botong sarani memang sang mama Lidia deng dia pung isi ruma samua. Sarani abis, ju dia undang sang botong, bilang, “Bapa dong. Kalo bosong pikir beta ni, su parcaya batúl sang Tuhan Yesus, na, bosong datang ko manumpang di botong pung ruma.” Dia noki tarús, sampe ahirnya botong iko.
Dong kasi maso sang Paulus deng Silas pi dalam bui di kota Filipi
16Satu hari, waktu botong ada bajalan pi tampa sambayang, ju botong katumu satu nona di jalan. Dia tu, orang pung budak. Dia takaná setan jahat, sampe dia bisa kasi tau orang pung nasib. Dia ju bisa tau masala dong pung ujung-pohon dari mana. Jadi, banya orang suka kasi sang dia doi ko minta tolong lia dong pung nasib. Ma itu doi dong, nona pung bos-bos yang dapa samua, sampe dong jadi kaya. 17Itu hari, waktu botong ada jalan, itu nona maen iko-iko sang botong tarús. Ais dia batarea, bilang, “Ini orang dong, Tuhan Allah yang Paling Tinggi pung tukang suru-suru dong. Dong datang ko mau kasi tunju jalan, bilang, karmana ko orang bisa dapa salamat, deng lapás dari dong pung sala-sala dong!”
18Itu nona bekin bagitu sampe barapa hari. Lama-lama ju Paulus jadi bosan dengar itu parampuan pung eki-eki tu. Ais dia bale ko lia karás-karás sang itu nona, ju dia parenta itu setan, bilang, “Hee! Lu setan jahat! Deng Tuhan Yesus pung kuasa, beta parenta sang lu, kaluar dari ini parampuan, sakarang juga!” Paulus omong abis bagitu, ju itu setan kaluar memang. Paulus usir setan dari parampuan
19Waktu itu nona pung bos dong dapa tau, bilang, dong pung budak pung kuasa su ilang, ju dong mara, tagal dong sonde dapa doi lai. Ais dong pegang ame sang Paulus deng Silas, ko hela bawa sang dong pi di pasar, di tampa yang orang biasa pake ko urus parkara. 20Di situ, dong batarea karás-karás, bilang, “Ini orang dong ni, datang ko bekin rusak kotong pung kota. Padahal dong bukan orang dari sini. Ini Yahudi dong, datang dari jao-jao ko bekin kaco sa di sini! 21Dong ju ajar orang, bilang, kotong jang toe deng pamarenta Roma pung atoran dong, ko iko dong pung atoran.”
22Dengar bagitu, ju orang banya dong mangamok, abis dong pi papoko sang Paulus deng Silas. Ju tukang putus parkara di situ dong, suru orang dong pi robe buang dong dua pung pakean, ais firuk sang dong. 23Dong firuk barmaen sang Paulus deng Silas, ais tola buang sang dong pi dalam bui. Dong suru komandán jaga di situ, ko jaga bae-bae sang itu dua orang. Jang sampe dong lari. 24Dengar bagitu, ju itu komandán jaga kasi maso dong di satu kamar di itu bui pung tenga. Ju dia gepe dong pung kaki pake kayu pasung. Dong gepe Paulus dong pung kaki di kayu pasung dalam bui
25Kira-kira waktu tenga malam, Paulus deng Silas ada sambayang deng manyanyi ko puji-puji sang Tuhan Allah. Itu orang bui laen dong di situ, ada iko dengar dong pung manyanyi tu. 26Takuju sa, tana tagoyang karás-karás, sampe anteru ruma bui tu, ju tagoyang. Deng dia pung pintu tabuka lebar. Tarús orang bui dong pung rante samua, ju talapás buang.
27Itu waktu, ju komandán jaga di ruma bui takuju bangun, ju dia lia itu bui pung pintu dong samua tabuka lebar. Lia bagitu, ju dia kira ke orang bui samua su lari fuik. Ais ju, dia cabu ame dia pung parang, ko mau bunu diri. 28Ma Paulus batarea deng suara karás deng larang, bilang, “We, Pak! Jang bunu diri! Te botong samua masi ada di sini, ó!” Dong kasi barisi Paulus pung luka dong
29Dengar itu suara, ju komandán tu, taku mo mati, deng dia tabingung-bingung. Ais dia suru ko dong bawa kasi sang dia obor, tarús dia lari maso pi dalam itu bui, deng badan gamatar dingin. Ju dia pi jato tikam lutut di Paulus deng Silas pung kaki.
30Ju dia bawa kasi kaluar dong dari dalam bui, ais dia tanya, bilang, “Bapa dong. Beta ni, ada susa mo mati. Beta musti bekin apa, ko bisa talapás dari ini susa dong?”
31Paulus dong manyao, bilang, “Dia pung jalan bagini: lu parcaya sang Tuhan Yesus, ko nanti Dia kasi salamat sang lu. Bagitu ju deng lu pung isi ruma dong.” 32Ais Paulus deng Silas ba'omong deng itu komandán bui, deng dia pung isi ruma dong samua. Dong kasi tau Tuhan Yesus pung Jalan Idop kasi sang dong. 33Lewat tenga malam sadiki, ju itu komandán bui bawa ame Paulus deng Silas ko pi kasi barisi dong pung luka kaná firuk kamaren. Ais itu, dong sarani sang itu komandán deng dia pung isi ruma dong samua. 34Tarús, dia bawa sang dong pi dalam dia pung ruma, ko dia kasi dong makan. Dia deng dia pung kelu dong samua talalu sanáng, tagal dong su parcaya sang Tuhan Allah.
35Dia pung papagi hari, ju tukang putus parkara dong, kirim pasán kasi sang itu komandán bui, ko suru dia kasi lapás Paulus dong dari dalam bui.
36Dengar bagitu, ju komandán bui kasi tau itu pasán sang Paulus, bilang, “Bapa dong. Orang bésar dong su putus ko kasi lapás sang bosong. Jadi bapa dong pi deng salamat suda.”
37Dengar bagitu, ju Paulus sonde mau tarima bae. Ju dia kasi tau bale sang tukang jaga dong yang bawa itu pasán tadi, bilang, “Jang bagitu! Te botong ni, ada pung hak warga Roma. Jadi botong tuntut botong pung hak! Pamarenta dong musti urus botong pung parkara ni, iko atoran. Iko dia pung batúl, musti dudu parkara dolo, baru hukum orang. Ma dong sonde bekin bagitu. Dong sonde dudu parkara dolo, ko cari tau botong pung sala apa, ma dong su firuk barmaen sang botong di orang banya pung muka. Sonde ada pung alasan apa-apa, ju dong lempar buang sang botong pi dalam bui. Ini su taráng-taráng, dong langgar pamarenta Roma pung atoran. Abis sakarang, dong mau kasi kaluar sambunyi-sambunyi sang botong dari dalam bui, ko biar orang sonde dapa tau, bilang, botong pung sala apa? Sonde bisa bagitu! Suru itu bos dong datang sandiri ko kasi lapás sang botong. Bagitu dolo, baru botong tarima.”
38Waktu itu tukang jaga dong pi lapor kambali Paulus pung omong tu, itu bos-bos dong dapa tau, bilang, dong dua ada pung hak warga Roma. Ju dong jadi taku mo mati. 39Ais ju orang bésar dong datang di bui, ko mangaku dong pung sala, deng minta ma'af sang Paulus deng Silas. Ais ju dong kasi kaluar sang dong dua dari dalam bui, tarús dong minta ko dong jalan kasi tenga itu kota. 40Kaluar dari bui, ju Paulus dong pi di mama Lidia pung ruma. Di situ, dong bakumpul deng orang parcaya dong. Dong ajar sang dong, deng kasi kuat dong pung hati satu kali lai. Abis itu, dong jalan kasi tenga itu kota.
Paulus dong pi di kota Tesalonika
171Abis itu, Paulus deng Silas jalan tarús. Dong lewat satu kota, nama Amfipolis. Ais itu, dong pi di kota laen, nama Apolonia. Dari situ, dong jalan tarús sampe di kota Tesalonika. Di itu kota, ada satu ruma sambayang orang Yahudi. Jalan dari Filipi pi di Berea
2Kalo dong sampe di satu tampa yang ada ruma sambayang Yahudi di situ, pas deng hari barenti karjá, na, Paulus biasa maso ko iko sambayang deng orang dong. Di Tesalonika, ju dia iko maso di dong pung ruma sambayang. Tarús dia batukar pikiran deng dong di situ, pake tulisan dari Tuhan Allah pung Kata-kata. Dia iko sambayang deng dong bagitu, tiap hari barenti karjá, sampe tiga minggu ba'iko-ba'iko. 3Dia kasi tau sang dong, bilang, “Kalo kotong pareksa bae-bae di Tuhan pung Tulisan Barisi tu, kotong dapa tau, bilang, dong su omong dari dolu, bilang, itu Orang yang Tuhan su janji mau kirim tu, nanti dapa susa banya. Dia nanti mati. Ma abis itu, Tuhan pake Dia pung kuasa ko kasi idop kambali sang Dia. Naa, sakarang kotong su tau, bilang, itu Orang yang Tuhan janji tu, andia Yesus!”
4Dengar bagitu, ada orang Yahudi yang tarima Paulus pung omong, ais dong bagabung deng Paulus dong. Dari orang-orang yang tarima tu, ada ju banya orang Yunani yang su rindu sang Tuhan, deng ada barapa mama-mama yang pung pangaru bésar di itu kota.
5Ma orang Yahudi pung bos-bos di situ jengkel, deng iri hati. Ju dong tusu-tusu tukang tapaleuk dong, ko dong bekin kaco. Waktu orang dong su bakumpul bam-banya, dong mulai bekin kaco di itu kota. Dong cari sang Paulus deng Silas, ko dong mau hela bawa pi di itu orang banya yang ada mangamok dong. Ais dong pi sarbú Yason pung ruma, tagal Paulus deng Silas ada manumpang di situ. 6-7Ma dong sonde dapa Paulus dong di situ. Ais ju dong hela bawa sang Yason deng orang parcaya laen dong barapa orang pi di tampa urus parkara. Dong tudu sang Yason dong, bilang, “Sakarang ada orang-orang yang su datang di kotong pung kota. Dong pi di mana-mana sa, dong bekin kaco di situ! Sakarang, dong datang ko mau bongkar bekin tabale kotong pung atoran di sini, abis ganti deng dong pung atoran! Ini Yason ni, dia su tarima ini orang dong manumpang di dia pung ruma! Ma dong samua malawan kotong pung atoran, tagal dong sonde mau mangaku raja bésar Keser. Dong cuma mau mangaku dong pung bos bésar satu, nama Yesus.”
8Dengar bagitu, ju orang bésar dong, deng orang-orang di situ pung pikiran dong mulai kaco-balo. 9Ais orang bésar di itu kota suru Yason deng orang parcaya dong, ko dong bayar doi jaminan, jadi tanda, bilang, dong sonde bekin kaco lai, deng janji sonde bole lari. Bayar abis, ju itu orang dong kasi lapás sang Yason dong.
Paulus dong pi di kota Berea
10Itu malam, orang parcaya dari kota Tesalonika tu, pikir-pikir lebe bae dong kirim Paulus deng Silas pi di tampa laen. Ais ju dong kirim dong dua pi di satu kota, nama Berea. Sampe di situ, dong maso pi di orang Yahudi pung ruma sambayang. 11Ma itu orang Yahudi dong yang ada di Berea tu, laen dari orang Tesalonika dong. Ini orang dong ni, suka sakali dengar, deng dong sadia tarima Paulus dong pung omong. Te dong di Berea tu, dengar bae-bae sang Paulus dong, deng lia bae-bae Tuhan Allah pung Tulisan Barisi. Dong mau cari tau, Paulus dong pung omong tu, batúl, ko sonde. Andia ko, siang-malam dong pareksa sampe alus-alus Tuhan pung Tulisan bagitu. 12Tagal itu, banya orang Yahudi di situ parcaya sang Yesus. Bagitu ju deng orang Yunani dong. Dong yang parcaya sang Tuhan Yesus tu, ada pung pangaru bésar. Ada laki-laki, deng ada parampuan.
13Ma waktu orang Yahudi dari Tesalonika dong dengar, bilang, Paulus dong ada ajar Tuhan pung Kata-kata di Berea, ju dong datang iko, ais tusu-tusu orang ko bekin kaco lai di sana. 14Andia ko orang parcaya di Berea dong, bawa capát-capát sang Paulus pi di pante. Ma Timotius deng Silas tenga tarús di Berea. 15Itu orang dong antar sang Paulus sampe di satu kota, nama Atena. Ais dong kasi tenga dia di situ, ko dong pulang kambali pi Berea. Dong bawa pasán dari Paulus, bilang, Silas deng Timotius datang capát ko bagabung deng dia.
Paulus di kota bésar Atena
16Waktu Paulus ada tunggu-tunggu sang Silas deng Timotius pung datang di Atena, dia pung hati jadi susa, tagal dia lia di itu kota tu, ada tampa-tampa songgo di mana-mana. Paulus lia-lia orang Atena pung tampa songgo dong
17Ma di situ ada barapa orang Yahudi, deng barapa orang bukan Yahudi yang suka sambayang sang Tuhan Allah. Paulus maso pi di dong pung ruma sambayang, ais batukar pikiran deng dong. Saban hari, dia ju pi di pasar ko ba'omong deng sapa sa yang datang di situ. 18Ais dia baso'al-jawab deng barapa guru dari dua kalompok di itu kota, andia kalompok Epikuros, deng kalompok Stoa.*Orang dari kalompok Epikuros ni, dong iko satu guru, nama Epikuros. Dia ajar, bilang, yang paling pantíng, idop yang bae, andia idop yang rasa sanáng sa. Sonde usa pusing deng hal laen. Deng orang dari kalompok Stoa, dong iko satu guru laen, nama Seno. Dia ajar, bilang, orang musti tau jaga dia pung diri bae-bae, deng ator dia pung pikiran, sampe dia sonde bisa rasa saki apa-apa lai. Ma waktu dia ba'omong so'al Yesus, bilang, Dia tu, su idop kambali dari Dia pung mati, ju ada dari dong yang buang luda, bilang, “Phueh! Dasar tukang omong kosong pung ba'i!” Ada ju yang olok-olok, bilang, “Wueh! Ini orang mau paksa sang kotong ko songgo dong pung dewa asing dong!”
19-21Naa, orang Atena, deng orang luar yang tenga di itu kota, kalo dong dapa dengar hal apa sa yang baru, conto ke ajaran baru, ko pikiran baru, na, dong pung orang yang pintar biasa dudu bakumpul ko batukar pikiran panjang lebar di satu gunung kici, nama Areopagus. Ais, ada dari dong yang ame bawa Paulus pi situ, ju minta sang dia, bilang, “Coba kasi tau sang botong, itu ajaran baru tu! Ko lu ada omong hal baru yang bekin botong jadi bingung sadiki. Jadi botong minta ko lu omong tamba sadiki lai ko biar botong bisa mangarti.”
22-23Ais Paulus badiri ko angka omong, bilang, “Orang Atena dong samua! Beta su jalan kuliling bosong pung kota ni, deng beta lia, bilang, bosong memang orang yang rajin kasi jalan agama. Beta lia bosong pung tampa-tampa songgo dong ada di mana-mana. Ma beta ada lia satu batu songgo yang ada tulis, bilang, ‘Ini sosonggo kasi dewa yang kotong sonde kanál.’ Dia pung arti, bosong su songgo sang Tuhan Allah, padahal bosong balóm kanál sang Dia. Naa, Dia ni yang beta ada kasi tau sang bosong.
24Te Dia ni, yang bekin langit deng bumi, deng dong pung isi samua. Dia ju Bos dari samua yang ada di langit deng di bumi. Jadi, Dia sonde tenga di ruma songgo yang manusia bekin. 25Dia yang kasi napas, deng kasi idop sang kotong manusia. Pende kata, Dia yang kasi samua yang kotong parlú. Ma Dia sandiri sonde parlú apa-apa. Jadi manusia sonde bisa tolong sang Dia.a1 Raja-raja dong 8:27, Yesaya 42:5, Utusan dong pung Carita 8:47 26Dari cuma satu orang, Dia bekin ame samua bangsa di anteru bumi. Dia yang bagi kasi bangsa-bangsa dong, satu-satu deng dia pung tana. Deng Dia yang ator tiap bangsa pung nae, deng dia pung jato, satu-satu deng dia pung waktu.
27Naa, Dia bekin bagitu, tagal Dia mau kotong manusia cari ko kanál sang Dia bae-bae. Manusia memang ada cari-cari kalo-kalo dong bisa katumu sang Dia. Tau-tau te Dia sonde jao dari kotong. 28Ada orang parná omong, bilang,
‘Dia memang sumber dari kotong pung napas.
Dia memang akar dari kotong pung idop.’
Ada ju bosong pung tukang bekin pantun parná omong, bilang,
‘Kotong idop, tagal dia.
Andia ko, kotong jadi dia pung turunan.’
29Naa, itu memang batúl. Kotong samua ni, Tuhan Allah pung turunan. Jadi jang pikir, bilang, Tuhan Allah sama ke patong sosonggo yang manusia bisa bekin dari mas ko, perak ko, batu ko, iko dong pung pikir sandiri. 30Dolu-dolu, memang manusia balóm mangarti ini hal. Andia ko Tuhan Allah kasi tenga ko dong idop deng dong pung bodo tu. Ma sakarang, Dia sonde mau kotong idop bagitu lai. Andia ko Dia parenta, bilang, kotong musti jalan kasi tenga pi parsetan itu sosonggo dong, abis, pi iko sang Dia suda. 31Dia ju su tunju satu waktu, ko mau hukum ini dunya pung isi samua, tagal dong pung sala-sala dong. Deng Dia tunju memang satu Orang jadi Dia pung Hakim. Nanti itu Orang kasi jato hukum deng batúl. Sakarang, su taráng, itu Hakim tu, sapa. Andia, Dia yang su mati, ma yang Tuhan Allah su kasi idop kambali sang Dia.”
32Ma waktu orang-orang yang ada bakumpul di situ dengar Paulus bilang, “ada Orang yang su idop kambali dari Dia pung mati”, ju dong katawa olok-olok sang dia. Ma ada barapa orang yang taro perhatian sang dia. Dong kasi tau sang Paulus, bilang, “Botong masi mau dengar bapa omong itu so'al lai. Ma nanti laen kali sa.” 33Abis Paulus pi jalan kasi tenga itu tampa. 34Ma ada yang bagabung deng dia, tagal dong su parcaya sang Tuhan Yesus. Dari dong, ada satu tukang urus parkara di Areopagus, nama Dionisius. Deng ada satu parampuan, nama Damaris. Deng ada barapa orang laen lai yang iko sama-sama deng dong.
Paulus bakanál deng susi Priskila deng bu Akila di kota Korintus
181-3Itu waktu, ada raja bésar dari pamarenta Roma, nama Klaudius. Dia mara sang orang Yahudi dong, ais dia usir kasi kaluar sang dong dari kota Roma di propinsi Italia. Ju dong tasiram pi mana-mana. Ada satu orang Yahudi, nama Akila, deng dia pung bini Priskila. Dong dua iko lari kaluar dari propinsi Italia, pi di satu kota, nama Korintus. Akila ni, asal dari propinsi Pontus. Dia pung karjá, tukang bekin barang dari kulit.
Itu waktu, Paulus ju kasi tenga kota Atena, abis dia jalan pi di kota Korintus. Di situ, Paulus bakanál sang Akila deng Priskila, ko dia ju tukang bekin barang dari kulit. Dong tenga sama-sama, deng dong karjá sama-sama. Paulus deng Akila deng Priskila dong karjá sama-sama
4Kalo su sampe orang Yahudi dong pung hari barenti karjá, Paulus maso pi di dong pung ruma sambayang. Di situ, dia coba buju orang Yahudi, deng orang laen dong, ko parcaya sang Tuhan Yesus.
5Ma waktu Silas deng Timotius datang dari propinsi Makedonia, Paulus barenti karjá kulit. Siang-malam dia tasibu kasi tau orang Yahudi dong, bilang, “Itu Orang yang kotong samua su tunggu dari dolu-dolu, yang Tuhan Allah su janji mau kirim, Dia tu, su datang. Andia, Yesus!”
6Ma ada orang Yahudi yang lawan tarús sang dia, deng dong maen omong kasi jato sang dia. Ais Paulus kabás abu dari dia pung pakean, ko bekin tanda, bilang, dia su sonde mau pusing sang dong lai, tagal dong sonde mau tarima Kabar Bae yang dia kasi tau sang dong. Ju dia omong, bilang, “Bosong ni, su talalu! Bosong sangaja bekin tuli bosong pung diri! Ma biar sa! Nanti bosong yang pikol bosong pung sala sandiri. Beta sonde ada tanggong-jawab deng bosong lai. Mulai sakarang, beta su sonde ada urusan lai deng bosong orang Yahudi dong. Beta mau pi ajar bangsa-bangsa laen yang bukan Yahudi dong sa.”
7Ada satu ruma di itu ruma sambayang pung sablá. Itu tuan ruma pung nama, Titius Yustus. Dia bukan orang Yahudi, ma dia pung hati rindu sang Tuhan Allah. Ais waktu Paulus bale balakang kasi tenga itu orang Yahudi dong, ju dia maso pi di bapa Titius pung ruma.
8Sonde lama ju, itu ruma sambayang pung kapala parcaya sang Tuhan Yesus. Dia pung nama Krispus. Dia pung isi ruma samua ju parcaya, sama-sama deng orang Korintus yang laen dong yang ada dengar sang Paulus. Ais ju, Paulus sarani sang dong samua.
9Satu malam, tingka ke dalam mimpi, Paulus dapa dengar Tuhan Allah omong, bilang, “Paulus! Lu sonde usa taku, deng sonde usa pata samangat deng ini karjá, te lu pung tanggong-jawab balóm abis na. Lu musti ajar tarús ini orang dong deng Beta pung Carita Bae. 10Inga, ó! Lu sonde karjá sandiri. Te Beta ada sama-sama deng lu. Biar orang bekin susa sang lu, ma Beta pasang kaki deng lu. Deng Beta ada taro mata sang lu siang-malam. Jang lupa, di ini kota, Beta pung orang ada banya.”
11Dengar bagitu, ju Paulus tenga cukup lama di kota Korintus. Dia ajar Tuhan pung Jalan Idop di situ, sampe satu taon satenga.
12Itu waktu, dong angka satu orang ko jadi gubernor di propinsi Akaya. Dia pung nama Galio.*Iko tulisan di satu batu, dong angka sang Galio jadi gubernor di Akaya tu, bulan Juli, taon 51. Ju ada barapa orang Yahudi yang basakongkol ko hela bawa Paulus pi di gubernor, di tampa urus parkara. 13Ju dong mangadu sang Paulus, bilang, “Ini orang su buju banya orang ko dong iko agama baru. Padahal pamarenta Roma sonde mangaku itu agama!”
14Ma waktu Paulus mau buka mulu ko bela diri, ju gubernor langsung potong dia pung omong. Dia togor memang itu orang-orang yang mangadu sang Paulus, bilang, “Weh! Bosong orang Yahudi dong, pasang talinga, é! Kalo bosong mau bawa parkara orang bekin jahat, ko, orang dong babunu, beta musti dengar bosong pung parkara. 15Ma parkara yang bosong bawa ni, bosong pung urusan dalam ruma sandiri! Bosong cuma bakanjar so'al atoran agama Yahudi sa, deng dia pung kata-kata dong, deng dia pung nama-nama dong. Itu parkara, bukan pamarenta di sini pung urusan!”Orang Yahudi suka baparkara so'al sil-sila.
16Ais ju, itu gubernor usir kasi kaluar sang dong dari itu tampa urus parkara. 17Ju orang Yunani dong di situ tangkap ame satu orang, nama Sostenes. Dia tu, kapala dari orang Yahudi pung ruma sambayang. Tarús dong hela bawa sang dia, ko papoko sang dia di gubernor pung muka. Ma itu gubernor sonde toe sang dong.
Dari Korintus, Paulus pi ulang lai di kota Antiokia di propinsi Siria
18-19Abis itu, ju Paulus tenga tarús di Korintus. Ma lama-lama, dia minta parmisi dari orang parcaya di situ. Ais ju dia, deng Priskila deng Akila, pi di satu kota, nama Kengkrea, ko dong tunggu kapal. Di situ, Paulus cukur bekin polik dia pung kapala, ko jadi tanda, bilang, apa yang dolu dia su janji sang Tuhan, sakarang dia su bekin abis.Kalo ada orang Yahudi yang mau ika janji deng Tuhan, dia musti puasa. Nanti kalo dia su bekin abis itu janji, dia cukur bekin polik dia pung kapala. Lia Daftar Sensus 6:18. Ais dong nae kapal ko balayar pi di kota Efesus. Sampe di situ, dong turun dari itu kapal. Tarús Paulus kasi tenga dia pung tamán dua orang tu, ko dia maso pi dalam orang Yahudi pung ruma sambayang. Di situ, dia batukar pikiran deng orang Yahudi dong. 20Dong omong-omong bagitu, ju orang Yahudi dong minta ko Paulus tenga lebe lama lai sadiki deng dong. Ma dia tolak deng alus. 21Ais dia minta parmisi, bilang, “Sodara sayang dong! Jang kurang hati, é! Kalo Tuhan buka jalan, nanti beta datang lia sang bosong lai.” Omong bagitu, ju dia kasi tenga Efesus.§Ada orang yang pintar tulis, bilang, alasan Paulus mau kasi tenga sang dong, tagal dia rindu iko Paska di Yerusalem. Kalo dia tunda, nanti musim ombak bésar datang, deng dia pung rancana su sonde jadi.
22Ais dia balayar tarús, sampe di kota Kaisarea. Ju dia turun di situ. Tarús dia nae pi Yerusalem, ko kasi salam sang orang parcaya dong di situ. Abis, dia pulang pi di kota Antiokia. 23Dia tenga barapa lama di situ, ais ju dia barangkat, ko jalan kuliling di propinsi Galatia deng propinsi Frigia. Di sana, dia kasi kuat orang parcaya dong pung hati.
Apolos di kota Efesus deng kota Korintus
24Itu waktu, ada orang Yahudi satu dari kota Aleksandria di propinsi Masir sana. Dia pung nama Apolos. Dia tu, orang yang pintar omong. Dia ju tau abis Tuhan Allah pung Tulisan pung isi. Dia baru sampe di kota Efesus. 25Dia parná dengar carita so'al Yesus, deng dia suka carita ulang kasi orang laen. Dia carita deng samangat, deng apa yang dia omong tu, memang batúl. Cuma dia balóm mangarti samua hal. Dia cuma tau Yohanis sarani orang, kalo dong su barenti dari dong pung sala-sala dong. 26Ais satu kali, dia ba'omong tar pake pele-pele di orang Yahudi pung ruma sambayang. Priskila deng Akila ju ada dengar sang dia di situ. Abis sambayang, dong undang bawa sang dia pi di dong pung ruma. Di situ, dong kasi tau sang dia, Tuhan Yesus pung Jalan Idop samua, sampe di hal kici-kici dong.
27Abis itu, Apolos putus ko dia pi di propinsi Akaya. Orang parcaya di Efesus satu hati deng dia pung mau. Ais dong bekin satu surat kasi dong pung sodara orang parcaya di Akaya, ko minta dong tarima Apolos deng bae. Pegang ame itu surat, ju dia barangkat. Sampe di Akaya, dia batúl-batúl tolong sang orang parcaya di situ. 28Dia ju ada baso'al-jawab deng orang Yahudi di situ di muka banya orang, ma dong sonde ontong sang dia. Dia suka pake Tuhan Allah pung Tulisan Barisi ko ajar sang dong, bilang, “Itu Orang yang Tuhan su janji mau kirim, yang kotong su tunggu bagini lama, andia, Yesus!”
Paulus kambali pi di kota Efesus
191Waktu Apolos masi ada di Korintus di propinsi Akaya, Paulus jalan kuliling kampong-kampong di gunung. Ais ju dia sampe di kota Efesus. Di situ, dia katumu deng barapa orang yang su parcaya sang Tuhan Yesus.
2Ju dia tanya sang dong, bilang, “Sodara sayang dong. Tempo hari, waktu bosong taro parcaya sang Tuhan Yesus, bosong ada tarima Tuhan pung Roh yang Barisi ju, ko sonde?”
Dong manyao, bilang, “Sonde. Botong balóm parná dengar, bilang, ada Tuhan Allah pung Roh yang bagitu.”
3Ju Paulus tanya lai, bilang, “Kalo bagitu, dong sarani sang bosong, pake sarani yang mana?”
Ju dong manyao, bilang, “Dong sarani sang botong iko Yohanis pung cara.”
4Ju Paulus kasi tau, bilang, “Dengar dolo! Yohanis sarani orang ko bekin tanda, bilang, dong su barenti dari dong pung sala-sala dong. Ma inga bagini! Tiap hari dia sandiri yang ajar sang orang Isra'el dong, bilang, dong musti parcaya sang Yesus, itu Orang yang nanti Tuhan mau kirim datang.”aMateos 3:11, Markus 1:4, 7-8, Lukas 3:4, 16, Yohanis 1:26-27
5Dengar bagitu, ju dong minta ko dia sarani sang dong, ko dong maso jadi Tuhan Yesus pung kelu. 6Ais waktu Paulus taro tangan di dong deng sambayang, ju Tuhan pung Roh yang Barisi turun pi di dong. Ju dong mulai ba'omong deng bahasa macam-macam yang dong balóm parná tau. Deng Tuhan pake sang dong ko kasi tau apa yang nanti jadi. 7Dong samua ada dua blas orang.
Tuhan pake sang Paulus di Efesus
8Waktu Paulus tenga di kota Efesus, dia biasa maso orang Yahudi dong pung ruma sambayang ko ajar sampe alus-alus so'al Tuhan Allah pung parenta. Dia ju omong sonde pake pele-pele. Dia bekin bagitu sampe tiga bulan. 9Ma ada orang yang sonde tarima dia pung ajaran tu, jadi dong bamalawan deng dia. Dong ju tusu-tusu orang-orang di situ, ko dong jang iko Yesus pung Jalan Idop tu. Tagal itu, Paulus deng orang parcaya dong ondor kasi tenga itu ruma sambayang. Ais dong pi bakumpul di satu ruma sakola. Yang pung ruma tu, satu orang, nama Tiranus. 10Paulus ajar bagitu sang dong, sampe dua taon; sampe orang-orang di propinsi Asia anteru su dengar Tuhan Yesus pung Carita Bae. Yang dengar tu, orang Yahudi, deng orang yang bukan Yahudi.
Sakewa pung ana-ana dong
11Itu waktu, Tuhan kasi kuasa sang Paulus ko dia bekin tanda heran macam-macam yang luar biasa. 12Conto ke, kalo orang pinjam ame Paulus pung ika kapala, ko dia pung ika pinggang, ko dong taro itu barang di orang saki, tarús itu orang dong pung panyaki tu, ilang memang. Sampe setan-setan jahat ju kaluar kasi tenga orang dong.
13-14Di situ, ada orang Yahudi dong pung kapala agama satu, deng dia pung ana laki-laki tuju orang. Itu kapala agama pung nama Sakewa. Dia pung ana dong biasa pi mana-mana ko usir kasi kaluar setan dari orang. Dong ju coba-coba usir setan pake Yesus pung nama, bilang, “Lu kanál sang itu Yesus yang Paulus kasi tau tu, ko? Sakarang beta parenta sang lu, pake Yesus pung nama, ko lu kaluar dari ini orang suda!” Deng ada barapa orang pintar Yahudi laen yang ju coba bekin bagitu.
15Ais satu kali, waktu Sakewa pung ana dong parenta bagitu, ju ada setan jahat yang manyao, bilang, “Beta kanál sang Yesus. Beta ju kanál sang Paulus. Ma bosong ni, sapa?” 16Ais, itu orang yang takaná setan tu, mara mo mati. Ais dia kosi inja deng habok sang dong. Dia bekin luka sang dong, deng robe buang dong pung baju, sampe dong lari panta panas deng talanjang bulat dari itu ruma.
17Ais, itu carita tasiar dari mulu pi mulu, sampe samua orang di kota Efesus tau; bae orang Yahudi, deng yang bukan Yahudi dong ju tau. Pokonya, sapa sa yang dengar itu carita, dong jadi taku deng heran. Ju dong puji-puji sang Tuhan Yesus, tagal Dia su kasi kuasa bésar sang Paulus. 18Abis, orang-orang yang baru parcaya dong tu, datang di dong pung sodara yang su parcaya dong, ko buka dong pung hati, ais mangaku dong pung sala. 19Dari dong ni, ada yang biasa pake ilmu-ilmu galáp. Ais dong kumpul ame dong pung buku-buku ilmu galáp, ko dong bakar bekin abis. Kalo itong itu buku-buku dong, dia pung harga, lima pulu ribu doi perak.*Dong bakar dong pung buku tu, ko jadi tanda, bilang, dong sonde iko lai itu buku-buku dong pung isi. Satu doi perak tu, sama ke tukang pung gaji satu hari. Jadi buku-buku yang dong bakar itu, mahal mo mati. Orang Efesus bakar dong pung buku-buku ilmu galáp dong
20Ais ju, orang dong bacarita Tuhan pung Kabar Bae siang-malam pi mana-mana. Ju orang yang parcaya dong, tamba banya. Ko Tuhan pung Kata-kata tu, makan sampe di orang pung dalam hati.
Orang bekin huru-hara di kota Efesus
21Abis itu, Paulus putus ko pulang pi Yerusalem. Ma dia pung hati rindu ko pi lebe dolo di propinsi Makedonia deng propinsi Akaya, baru dia mau jalan tarús pi Yerusalem. Dia su pikir memang, bilang, “Lebe bae, beta pi lia orang parcaya dong di ini tampa-tampa dong dolo. Te biar karmana ju, beta musti sampe di kota Roma.” 22Ais dia suru dia pung tamán bajalan dua orang, andia Timotius deng Erastus, ko dong pi lebe dolo di Makedonia. Ma dia sandiri masi tenga lebe lama lai di propinsi Asia.
23Itu waktu, ada muncul parkara bésar di kota Efesus so'al Yesus pung Jalan Idop. 24Itu parkara pung akar bagini: di situ, ada satu tukang perak, nama Demetrius. Dia biasa bekin ruma-ruma songgo kici dari perak, ko jual kasi sang orang Efesus ko dong songgo dong pung dewi satu, nama Artemis. Tagal dia pung usaha laku karás, jadi dia pake ana bua banya sakali. Andia ko doi malele maso pi di dia. 25Ais satu kali, Demetrius kumpul ame dia pung tukang dong, deng tukang yang laen dong, ais dia omong sang dong, bilang, “Bapa-bapa, deng sodara-sodara samua! Bosong su tau, bilang, kotong pung idop jadi bae bagini ni, tagal doi banya malele dari kotong pung usaha ni. 26Ma sakarang, kotong su lia deng kotong pung mata biji sandiri, deng su dengar pake kotong pung talinga sandiri, itu gara-gara Paulus pung omong. Te dia pangaru orang banya dong, bilang, barang-barang yang kotong bekin ni, sonde ada guna apa-apa. Dia bilang, patong yang kotong bekin ni, cuma dewa-dewi omong kosong sa. Naa, bukan cuma orang di kota Efesus sa, yang dengar sang dia, ma orang di anteru propinsi Asia ju su dengar. 27Jadi dengar bae-bae, ó! Nanti kotong ni mau jadi apa lai, kalo banya orang maen iko tarús sang Paulus dong? Su tantu orang sonde mau béli kotong pung hasil karjá ni lai! Inga, ó! Sakarang, banya orang sémba sang kotong pung dewi manis, Artemis. Di anteru propinsi Asia, sampe di dunya pung huk-huk, ju orang dong datang ko puji sang dia di dia pung Ruma Songgo Pusat, andia di kotong pung kota Efesus ni. Jadi, jang sampe orang su sonde toe sang dia, ju dong su sonde mau datang di sini lai!”
28Dengar bagitu, ju dong pung hati panas memang. Ais dong batarea, bilang, “Hidup Artemis! Artemis yang manis! Kotong orang Efesus puji-puji sang Artemis!” 29Dengar orang batarea-batarea bagitu, ju orang mulai lari dari mana-mana ko pi bakumpul di situ, sampe itu kota ponu sesak deng orang dong. Ma dong samua babingung. Ju orang mulai rame-rame bekin kaco iko-iko jalan, sampe di kota pung tana lapang bésar.Kota Efesus pung tana lapang bésar tu, dong pake ko 1) bekin rapat kota, 2) maen drama, deng 3) maen olaraga. 26.000 orang bisa bakumpul di dalam. Dia pung lokasi di gunung Pion pung kaki. Ais, dia sonde jao beda dari satu stadion bola kaki jaman sakarang. Dong ada tangkap dua orang ko hela bawa pi di situ. Dong dua pung nama, Gayus deng Aristarkus. Orang dong tangkap sang dong, tagal dong dua ni, Paulus pung ana bua dari Makedonia. 30Dengar bagitu, ju Paulus mau maso pi di teng-tenga orang yang bekin kaco dong, ma orang parcaya di situ sonde kasi loos sang dia. 31Ada barapa orang bésar dari propinsi Asia yang kanál bae deng Paulus. Dong suru orang ko pi kasi tau, bilang, Paulus sonde bole maso pi di itu tana lapang, di itu orang banya yang ada mangamok tu.
32Ais di itu tana lapang bésar tu, orang mulai cari itu parkara pung asal-mula. Ada yang batarea omong kosong, bilang, “Bagini!” Yang laen ba'eki, bilang, “Bagitu!” Padahal, banya ju yang sonde tau itu parkara pung dudu-badiri karmana. Dong tu, cuma iko-iko rame sa. 33Di situ ju ada orang Yahudi dong yang mulai taku, tagal dong pikir, bilang, jang-jangan orang banya dong nanti tudu orang Yahudi jadi ini parkara pung tukang kipas dong. Andia ko dong sorong satu orang pi muka ko jadi dong pung jubir. Itu orang pung nama, Aleksander. Dong minta ko dia bela sang dong, bilang, itu parkara, bukan orang Yahudi pung gara-gara. Ais Aleksander angka dia pung tangan ko dong jang ribut. Ais dia coba omong ko bela orang Yahudi dong. 34Ma waktu dong tau kalo dia tu, orang Yahudi, ju dong batarea tamba karás lai, bilang, “Hidup Artemis! Artemis yang manis! Kotong orang Efesus puji-puji sang Artemis!” Dong batarea-batarea bagitu, sampe dua jam.
35-36Ais ju, kapala pamarenta dari kota Efesus badiri ko omong kasi tanáng itu orang dong. Dia omong, bilang, “Kaka-adi dong dari kota Efesus! Samua orang su tau, bilang, kotong pung dewi Artemis pung model yang asli jato turun dari langit, ko datang di kotong sini. Jadi, kotong orang Efesus ni, yang piara bae-bae sang dia. Sonde ada orang yang bisa cabu kotong pung hak jaga, tagal itu su jadi sajara yang samua orang su tau memang. Jadi, akurang ko bosong batarea bagini? Biar orang omong kosong iko dong pung mau, ma bosong sonde usa mangamok sambarang bagini! 37Bosong hela bawa ini orang dua di sini, sama ke dong ada bekin jahat. Padahal dong sonde curi apa-apa dari Artemis pung Ruma Songgo Pusat. Dong ju sonde omong kasi jato kotong pung dewi pung nama bae. Jadi bosong mau lempar sala apa pi sang dong? 38Inga bae-bae, ó! Kotong ada pung tampa urus parkara. Orang yang urus parkara ju ada tunggu. Jadi, kalo Demetrius dong mau bekin parkara, na, dong musti iko dia pung atoran, ko bawa itu parkara pi di tampa urus parkara. 39Deng kalo ada hal laen yang dong mau angka, biar ko dong pi ba'ator deng tua-tua adat dong. 40Jang sampe pamarenta Roma mau lempar sala sang kotong, tagal ini kaco-balo ni. Kalo dong mau cari tau dia pung dudu-badiri, na, kotong mau manyao apa co? Te ini parkara sonde ada dia pung ujung-pohon na!” 41Omong abis bagitu, ju itu bos suru ko samua orang dong bubar. Ju dong bubar memang.
Paulus dong pi kambali di propinsi Makedonia
201Waktu orang su sonde bakaco-balo lai, itu kota Efesus tanáng kambali sama ke biasa. Ais Paulus kumpul ame orang parcaya dong di situ, ko kasi kuat dong pung hati. Ais itu, dia minta parmisi, ju dia barangkat pi di propinsi Makedonia. 2Di situ, dia kuliling samua kampong-kampong, ko kasi kuat orang parcaya dong pung hati. Dia bekin bagitu, sampe dia maso di negrí Yunani. 3Di situ, dia tenga sampe tiga bulan. Abis, dia siap-siap ko mau balayar pi di propinsi Siria, ma dia dapa dengar, bilang, orang Yahudi dong ada basakongkol ko mau bunu bekin mati sang dia. Dengar bagitu, ju dia sonde mau balayar langsung pi di propinsi Siria. Jadi, dia jalan kambali lewat propinsi Makedonia sa.
4Ada satu rombongan kici yang iko sang Paulus. Andia, Timotius; bapa Pirus pung ana Sopater dari kota Berea; dua orang dari kota Tesalonika, nama Aristarkus deng Sekundus; satu orang dari kota Derbe, nama Gayus; deng dua orang dari propinsi Asia, andia Tikikus, deng Trofimus.
5-6Abis ju, beta (andia Lukas yang tulis ini surat), katumu ulang deng Paulus di kota Filipi di propinsi Makedonia. Ju Paulus pung ana bua dong barangkat lebe dolo, ko dong tunggu sang botong di kota Troas di laut pung sablá. Waktu orang Yahudi pung hari-hari bésar Paska*Tulisan Yunani tulis, bilang, ‘hari-hari bae Roti Sonde Pake Ragi’, deng dia pung arti, bilang, ‘hari-hari bésar sadia Paska’. su lewat, botong dua nae kapal, ais balayar pi di kota Troas. Itu waktu, botong balayar lima hari. Waktu botong sampe di Troas, botong turun dari kapal. Ais botong katumu ulang deng tamán laen dong, ju botong tenga di situ satu minggu.
Nyong Yutikus jato dari jandela di kota Troas
7Itu hari, kaná hari Minggu. Paulus su putus, bilang, “Sodara dong. Beso beta mau jalan tarús.” Jadi botong, orang parcaya samua, bakumpul ko mau bekin makan-makan. Tagal Paulus su mau jalan, jadi dia omong deng botong sampe tenga malam. 8Botong ada bakumpul di satu ruma pung lante tiga. Itu malam dong bakar lampu bam-banya. 9Itu waktu, ada satu nyong, nama Yutikus, yang dudu di jandela. Dia ju iko dengar sang Paulus. Ma lama-lama dia pung mata barát, ju dia tatidor sonu. Takuju sa, dia jato dari itu jandela. Ju dia mati memang. 10Ais Paulus turun, ju paló ame itu nyong. Ais dia omong, bilang, “Sonde usa taku. Dia idop.” 11-12Botong samua sanáng, tagal itu nyong idop. Ais dong bawa pulang sang dia pi dia pung ruma. Ju botong samua nae ulang pi lante atas, ko dudu makan sama-sama. Tarús Paulus sambung dia pung omong sampe pagi. Waktu matahari kaluar, ju botong minta parmisi, ko su mau barangkat.
Dari kota Troas pi di kota Miletus
13Abis itu, botong ba'akór ko babagi jalan sampe botong bakatumu lai di satu kota, nama Asos. Ju botong nae kapal ko balayar pi di Asos. Ma Paulus jalan kaki sa pi sana. Jalan dari Korintus pi di Patara
14Waktu botong katumu sang Paulus di Asos, ju dia nae di atas kapal, abis botong balayar tarús pi di kota Metilene. 15Dari Metilene, botong balayar tarús. Ais dia pung beso, botong balayar deka-deka deng satu pulo, nama Kios. Dia pung lusa, botong mangada pi pulo Samos. Dia pung tula, ju botong sampe di kota Miletus. 16Ma Paulus su rindu ko capát-capát sampe di Yerusalem, ko dia bisa iko hari bésar Pentakosta di sana. Ais, dia sonde mau buang waktu ko jalan nae pi di kota Efesus, tagal dia su sonde ada waktu lai.
Paulus ba'omong deng tua-tua Kristen di kota Efesus
17Jadi, di Miletus, Paulus kirim kabar kasi sang tua-tua Kristen di Efesus, ko dong datang bakatumu deng dia. 18Waktu dong datang sampe, ju Paulus kasi tau sang dong, bilang, “Sodara dong samua. Bosong su tau beta pung cara idop, mulai dari hari partama beta inja kaki di propinsi Asia, sampe sakarang. 19Bosong ju tau beta karjá banting tulang di teng-tenga bosong, ma beta sonde parná angka-angka diri. Dalam beta pung karjá ni, beta tumpa aer mata banya, deng pikol susa sonde sadiki. Beta ju dapa sangsara banya dari orang Yahudi dong pung niat jahat. 20Waktu beta ajar sang bosong, beta kasi kaluar samua yang bae, yang beta tau, kasi sang bosong. Deng beta ju ajar sang bosong di muka-muka. Beta ju pi di orang dong pung ruma satu-satu, ko kasi inga sang dong Tuhan pung mau. 21Beta ju kasi tau sang orang Yahudi, deng orang bukan Yahudi, bilang, dong musti barenti dari dong pung sala-sala dong, ko iko sang Tuhan Allah. Deng dong ju musti parcaya sang kotong pung Bos, andia Tuhan Yesus.
22Naa, beta mau kasi tau bagini: sakarang, beta ni, ada mau pi Yerusalem, tagal Tuhan pung Roh ada hela bawa sang beta ko pi sana. Beta iko sa, biar beta sonde tau nanti apa yang jadi deng beta di sana. 23Ma dari satu kota pi satu kota, Tuhan pung Roh yang Barisi su kasi tau lebe dolo sang beta, bilang, beta nanti maso bui deng pikol banya sangsara di sana. 24Beta su tau pasti bagitu, tagal Tuhan Yesus yang mua ini karjá di beta pung bahu, ko beta pi kasi tau Kabar Bae, bilang, Tuhan ada sayang sang kotong, deng Dia pung hati ju bae sang kotong. Kalo beta sonde iko Dia pung mau, ko bekin abis Dia pung karjá ni, beta rasa beta pung idop sonde ada guna apa-apa.a2 Timotius 4:7
25Sakarang beta tau, bilang, bosong su sonde akan lia sang beta lai. Andia, bosong yang beta su lama ajar so'al maso jadi Tuhan pung kelu tu. 26-28Tagal bagitu, dengar bae-bae. Beta su bekin abis beta pung karjá di bosong. Jadi sakarang, bosong sandiri yang musti karjá tarús. Kalo ada orang dari bosong yang sonde maso Tuhan pung kelu, na, bosong yang tanggong-jawab, ó! Te itu bukan beta pung sala. Inga bae-bae, ó! Beta su kasi tau memang Tuhan pung mau samua sang bosong. Sonde ada satu hal ju yang beta sambunyi sang bosong. Jadi bosong musti jaga bae-bae bosong pung idop sandiri, deng piara bae-bae samua orang yang Tuhan pung Roh yang Barisi ada suru bosong ko jaga. Jang lupa, bilang, Tuhan Yesus su mati ko bayar abis itu orang dong, deng Dia pung dara sandiri. Dia ju tunju sang bosong ko bosong lia sang dong, sama ke gambala piara dia pung domba dong.
29Jadi sakarang, beta kasi tenga sang bosong. Ma inga, é! Nanti ada orang datang ko ajar sambarang-sambarang di bosong pung teng-tenga. Dong maso sama ke anjing jahat yang maso pi dalam domba pung kandang. 30Ada orang putar-balek bagitu yang datang dari luar. Ma inga. Ada ju yang muncul dari bosong pung teng-tenga. Ju dong ajar sonde batúl sang bosong. Dong mau ko orang iko sang dong sa. Andia ko dong coba-coba hela orang ko jang iko sang Yesus lai. 31Tagal bagitu, bosong musti jaga diri bae-bae. Jang lupa, te beta su tenga sama-sama deng bosong sampe tiga taon. Beta ju kasi nasiat sang bosong siang-malam, deng sonde pikir beta pung cape. Beta pung aer mata su jato bam-banya, tagal bosong.
32Sakarang, kotong su mau bapisa. Jadi, beta sarakan sang bosong samua pi di Tuhan pung tangan, ko Dia piara sang bosong. Deng bosong musti pegang kuat-kuat samua yang beta su kasi tau sang bosong dari partama, so'al Tuhan pung hati bae. Tuhan ada pung kuasa ko bekin kuat sang bosong. Dia ju su janji ko kasi berkat sang Dia pung orang dong. Jadi, kalo bosong iko tarús sang Dia deng hati yang barisi, tantu bosong ju dapa Dia pung berkat.
33Waktu beta karjá di bosong pung teng-tenga, beta sonde kapingin ame bosong pung barang satu apa ju. Beta sonde minta coba bosong pung barang mas, ko perak, ko pakean, ko apa sa. 34Bosong ju tau, waktu beta tenga deng bosong, beta karjá banting tulang satenga mati ko biar beta bisa dapa idop. Bukan cuma buat beta sandiri sa, ma beta ju karjá ko kasi idop dong yang iko sang beta. 35Jadi, deng samua hal ni, beta su kasi tunju jalan ko bosong ju iko tolong orang-orang kasian yang sonde mampu dong. Inga bae-bae Tuhan Yesus pung omong, bilang, ‘Ada lebe bae kotong kasi, daripada kotong tarima.’”
36Paulus omong abis bagitu, ju dia tikam lutut, ais sambayang sama-sama deng dong, deng minta ko Tuhan jaga sang dong samua. 37-38Ju dong samua pung hati susa, tagal Paulus su omong, bilang, nanti dong su sonde bakatumu deng dia lai. Jadi, waktu dong su mau bapisa, ju dong paló-ciom sang Paulus, deng manangis maskakeduk. Abis, ju dong antar sang botong“Botong” di sini tu, andia, Lukas, yang tulis ini surat, Paulus, deng dong pung tamán. pi di kapal.
Paulus dong pi kambali di Yerusalem
211Abis bapamit deng tua-tua Kristen dari Efesus dong deng hati barát, ju botong nae kapal, ais balayar langsung pi di pulo Kos. Dia pung beso, ju botong balayar sampe di pulo Rodos. Dari situ, botong balayar tarús pi di kota pelabuan Patara. 2Di situ botong turun dari itu kapal. Abis, botong ganti kapal laen yang mau balayar pi di propinsi Fenisia deka deng Siria. Jadi botong nae itu kapal, ais langsung angka jangkar. 3Sonde lama, ju botong lia pulo Siprus di botong pung sablá kiri, ma botong lewat sa, ju balayar tarús sampe botong buang jangkar di kota Tirus di propinsi Siria. Di situ, dong mau kasi turun muatan dari itu kapal. Bongkar muatan dari kapal
4Tagal dong masi kasi turun muatan, ju botong turun ko pi cari orang parcaya dong. Dapa katumu sang dong, ais botong tenga deng dong sampe satu minggu. Orang di situ dong su dapa sein dari Tuhan pung Roh, ko larang sang Paulus, bilang, dia sonde usa pi di Yerusalem lai. 5Ma abis satu minggu, ju botong kambali pi di kapal. Orang parcaya dong samua, laki-laki parampuan, kici-bésar, tua-muda, dong antar sang botong sampe di pante. Di situ, botong samua tikam lutut ko sambayang sama-sama. 6Abis bapamit, tarús botong nae pi kapal, deng dong samua pulang. Dari Patara pi di Yerusalem
7Botong barangkat dari Tirus, ais botong singga di kota Ptolemais. Di situ, botong turun dari kapal, ju botong pi cari katumu deng orang parcaya dong. Botong dapa sang dong, jadi botong tenga deng dong satu hari. 8Dia pung beso, botong barangkat dari situ, ju botong sampe di kota Kaisarea. Di situ, botong pi manumpang di Filipus pung ruma. Dia tu, yang mula-mula bawa Tuhan Yesus pung Carita Bae di situ. Deng dia tu, satu dari itu tuju orang yang dong pili ame ko bagi makanan kasi mama-mama janda di Yerusalem.aUtusan dong pung Carita 6:5, 8:5 9Filipus ada pung ampa ana nona. Tuhan Allah ada pake sang dong, jadi jubir ko kasi tau Dia pung pasán dong.
10Waktu botong su tenga deng dong barapa hari, ju satu orang, nama Agabus, datang dari propinsi Yudea. Tuhan ada pake sang dia, jadi jubir ko kasi tau Tuhan pung pasán dong.bUtusan dong pung Carita 11:28 11Dia datang langsung sang botong. Ais dia ame Paulus pung ika pinggang, ju ika dia pung kaki-tangan sandiri pake itu ika pinggang. Abis dia omong, bilang, “Tuhan pung Roh yang Barisi bilang bagini: ‘Ini ika pinggang pung tuan ni, nanti orang Yahudi dong ika rorobi ame sang dia bagini di Yerusalem. Abis dong sarakan sang dia pi di orang bukan Yahudi dong pung tangan.’”
12Dengar itu orang omong bagitu, ju botong samua minta sang Paulus deng paksa, ko dia jang pi di Yerusalem lai. Botong yang jadi dia pung ana bua deng orang-orang parcaya dari itu tampa, minta bagitu. 13Ma dia manyao, bilang, “Sonde! Akurang ko bosong manangis bagitu? Bosong su bekin beta pung hati jadi barát. Bagini! Ada orang yang memang sonde suka sang beta, tagal beta iko sang Tuhan Yesus. Ma biar dong ika rorobi sang beta, ko bunu bekin mati sang beta, ko bekin karmana ju, beta su siap tarima.”
14Waktu botong tau, bilang, Paulus sonde mau dengar sang botong lai, ju botong kasi biar sang dia, bilang, “Neu! Biar Tuhan pung mau sa yang jadi.”
Paulus dong sampe di Yerusalem
15Su barapa hari botong tenga di Kaisarea ju, botong manyimpan botong pung barang-barang, abis botong barangkat pi di Yerusalem. 16Ada ju barapa orang parcaya dari Kaisarea yang iko sama-sama deng botong. Dong antar sang botong sampe di satu ruma, ko botong tidor manumpang di situ. Dia pung tuan ruma, nama, Manason. Dia dari pulo Siprus. Deng dia su lama iko sang Tuhan Yesus. 17Waktu botong sampe di Yerusalem, samua sodara orang parcaya dong sambut sang botong deng hati sanáng.
Paulus dong pi lia sang Yakobis
18Dia pung beso, botong samua pi katumu deng Yakobis. Deng samua tua-tua Kristen ju ada bakumpul di situ. 19Botong bakasi hormat satu deng satu, ais Paulus carita panjang lebar samua yang Tuhan su bekin di mana-mana, kasi orang bukan Yahudi dong. Bilang, Tuhan Yesus su buka jalan ko dong parcaya sang Dia. Dia ju carita karmana Tuhan su pake sang dia deng dia pung tamán samua dalam ini karjá. 20Dengar abis Paulus pung carita tu, dong samua puji-puji sang Tuhan Allah.
Abis, dong kasi tau sang Paulus, bilang, “Bu Paul! Asal bu tau sa, ada ribu-ribu orang Yahudi ju su parcaya sang Tuhan Yesus. Dong ju masi pegang karás itu atoran dong yang ba'i Musa kasi turun sang kotong. 21Ma ada orang yang su bawa-bawa mulu di sini, bilang, bu suka ajar sang orang Yahudi dong di tampa-tampa laen, bilang, dong sonde parlú iko lai ba'i Musa pung atoran agama dong. Dong ju lapor, bilang, bu su larang sang dong, ko sonde usa bekin iko adat sunat kasi dong pung ana laki-laki dong. Deng bu ju ada larang ko orang sarani dong sonde usa iko lai kotong orang Yahudi pung adat laen dong. 22Naa, inga, ó! Su tantu orang Yahudi dong nanti dengar, bilang, bu Paul su ada di sini. Deng orang-orang yang su dengar itu kabar angin dong, tantu dong mara. Jadi, kotong mau cari jalan kaluar karmana?
23Jadi, botong usul bagini: ada ampa orang dari botong yang su ika janji deng Tuhan. Sakarang, dong mau cukur bekin polik dong pung kapala, ko bekin tanda, bilang, dong su bekin iko abis dong pung janji. 24Naa, kalo bisa, bu Paul maso sama-sama deng dong pi di Tuhan Allah pung Ruma Sambayang Pusat. Bu ju iko sang dong, ko bekin iko itu adat bekin barisi diri. Bu ju musti tanggong bayar dong pung ongkos bekin iko itu adat. Kalo bu bekin bagitu, nanti orang dong tau, bilang, bu masi pegang karás atoran agama Yahudi yang ba'i Musa kasi turun sang kotong. Deng dong ju nanti tau itu carita yang bilang, bu larang orang ko dong jang iko adat Yahudi tu, omong kosong samua!cDaftar Sensus 6:13-21
25Ma buat orang bukan Yahudi yang su parcaya sang Tuhan Yesus, kotong su kirim surat kasi sang dong. Kotong su kasi tau kotong pung putusan tempo hari tu, bilang, dong sonde parlú iko kotong pung atoran adat Yahudi samua. Yang dong musti inga ko bekin iko, andia: jang maen serong deng orang yang bukan dong pung laki, ko, dong pung bini. Jang campor deng barang sosonggo, deng jang makan yang bekin sodara orang Yahudi dong noju sang bosong. Conto ke: jang makan daging sosonggo; jang makan dara; deng jang makan daging dari binatang yang mati taceke.”dUtusan dong pung Carita 15:29
26Abis, Paulus tarima bae dong pung usul. Jadi, dia pung beso, dia deng itu ampa orang dong pi sama-sama di Ruma Sambayang Pusat, ju bekin barisi dong pung diri iko atoran agama Yahudi. Abis itu, Paulus kasi tau kapala agama di situ, bilang, masi barapa hari lai, baru dong bekin kalár dong pung janji. Te kalo itu waktu su abis, na, dong satu-satu musti kasi maso dong pung persembahan sang Tuhan.
Paulus kaná tangkap di Ruma Sambayang Pusat
27-29Waktu mau amper abis tuju hari yang dong janji ko bekin abis itu adat, ada barapa orang Yahudi dari propinsi Asia yang dapa lia sang Paulus jalan pi dalam kota Yerusalem sama-sama deng dia pung tamán satu, nama Trofimus. Trofimus ni, asal dari kota Efesus, deng dia bukan orang Yahudi. Jadi, waktu dong lia Paulus maso pi dalam Ruma Sambayang Pusat, dong kira, dia ada bawa dia pung tamán Trofimus pi di situ ju. Padahal orang bukan Yahudi sonde bole maso pi di situ. Ju dong ame ini hal jadi alasan, ko bekin parkara. Jadi dong tusu-tusu orang di situ, ko tangkap ame sang Paulus. Deng dong batarea kasi tau orang di situ, bilang, “Wei! Orang Isra'el dong! Mari ko tolong sang botong dolo. Ini dia, orang yang maen ajar di mana-mana, bilang, angka buang sa, kotong pung adat Yahudi. Dia ju omong tar bae so'al Tuhan pung Ruma Sambayang Pusat ni. Ais sakarang lai, dia maso ko mau bekin kamomos Tuhan pung tampa yang barisi ni!”eUtusan dong pung Carita 20:4
30Dengar bagitu, ju satu kota Yerusalem pung isi dong pung hati panas mo mati. Ais orang banya dong lari pi makarubu di Ruma Sambayang Pusat. Ju dong tangkap ame sang Paulus, ais dong hela raroso kasi kaluar sang dia dari itu Ruma Sambayang. Ais ju, dong tutu memang pintu-pintu dong.*Ada orang yang pintar dong tulis, bilang, sonde bole bunu bekin mati orang di dalam Tuhan pung Ruma Sambayang Pusat. Deng kalo ada orang sapa sa, yang maso pi dalam ko pegang tandok di meja persembahan, iko agama Yahudi pung atoran, na, orang sonde bole bekin apa-apa sang dia. Andia ko orang Yahudi dong sonde mau Paulus dapa maso kambali pi dalam Ruma Sambayang Pusat pung kintal. Jadi, dong tutu pintu-pintu hek dong. Dong tangkap sang Paulus
31Waktu dong batasibu ko mau bunu bekin mati sang dia, ju tantara Roma pung komandán di situ, dengar itu kaco-balo. 32Ju dia pange memang dia pung tantara, deng dong pung bos-bos dong, ko dong maso pi dalam orang banya yang batasibu dong. Waktu dong dapa lia tantara deng komandán bésar datang, ju dong barenti papoko sang Paulus. 33Ais ju, itu komandán tangkap sang Paulus, deng suru ko dong ika sang dia pake rante besi dua. Dong ika abis, ju dia tanya itu orang dong, bilang, “Ini orang ni, sapa? Dia ada bekin sala apa?”
34Ma dong sonde manyao deng satu suara. Ada yang bilang, “Dia su bekin bagini.” Ma ada yang bilang, “Dia su bekin bagitu.” Ais itu komandán jadi pusing. Dia sonde mangarti itu parkara pung ujung-pohon, tagal orang banya dong ada batarea rame-rame. Andia ko dia suru ko dong bawa Paulus pi di benteng. 35-36Tantara dong hela bawa Paulus, ma itu orang dong iko sama-sama, deng mangamok tamba lai. Waktu mau nae tangga, itu orang dong sarbú pi muka. Sampe tantara dong tarpaksa musti dorok sang Paulus, ko biar itu orang dong jang ru'i bekin ancor sang dia. Ju dong batarea karás-karás, bilang, “Bunu sang dia! Bunu sang dia!”
Paulus minta bela diri di muka orang banya
37Waktu dong su mau maso pi dalam itu benteng, ju Paulus minta sang itu komandán pake bahasa Yunani, bilang, “Bapa! Beta bole omong sadiki, ko?”
Dengar Paulus omong bagitu, ju komandán takuju, ais dia tanya, bilang, “Lu ju tau bahasa Yunani? Karmana ko lu bisa omong bahasa Yunani? 38Kalo bagitu, beta su sala kira. Beta pikir lu ni, itu orang Masir yang tempo hari tusu-tusu orang ko dong barontak. Abis, dia ame bawa ampa ribu orang yang pegang sanjata ko dong pi di tampa kosong. Ma lu ni, bukan dia, wuang?”
39Ju Paulus manyao, bilang, “Sonde, bapa! Beta ni, orang Yahudi. Beta pung mama barana sang beta di kota Tarsus, di propinsi Kilikia. Beta minta bapa kasi loos sang beta, ko beta bisa omong deng ini orang banya dong.”
40Itu komandán satuju. Ais Paulus badiri di atas tangga, deng angka dia pung tangan, ko minta dong diam, ko dia mau omong. Ais ju dia angka omong pake dong pung bahasa Aram sandiri. (Te di situ, orang Ibrani dong omong pake bahasa Aram).Kata ‘orang Ibrani’ deng ‘orang Yahudi’ tu, dua nama kasi satu bangsa.
Paulus bela diri
221Ju Paulus angka omong, bilang, “Bapa-bapa, deng sodara-sodara samua! Beta minta bosong dengar sang beta, ko beta mau bela diri.”
2Itu waktu orang banya dong dengar Paulus omong pake dong pung bahasa sandiri. Ju dong diam memang, ko mau dengar bae-bae dia pung omong tu. Tarús dia sambung, bilang, 3“Asal bosong samua tau, bilang, beta ni orang Yahudi. Mama barana sang beta di kota Tarsus, di propinsi Kilikia. Ma beta bésar di sini, di Yerusalem. Yang ajar sang beta, andia guru bésar di sini, nama Gamaliel. Dia ajar sang beta ba'i Musa pung atoran samua, sampe alus-alus. Beta ju rajin iko Tuhan Allah, sama ke bosong samua ni.aUtusan dong pung Carita 5:34-39 4Tempo hari beta sonde barenti-barenti pi buru deng bekin susa sang itu orang dong yang iko Yesus pung Jalan Idop. Beta hela bawa sang dong, laki-laki deng parampuan, datang di Yerusalem sini, abis lempar kasi maso sang dong pi dalam bui. Itu waktu ada ju yang mati. 5Kotong pung kapala agama pung bos bésar, deng bos-bos laen yang urus parkara agama dong samua tau, bilang, apa yang beta omong ni memang batúl bagitu! Beta sonde omong kosong. Te dong tu yang kasi surat kuasa sang beta, ko pi tangkap ame sang orang dong yang ada iko sang Yesus, sampe di kota Damsik. Di sana, beta mau tangkap sang dong, abis mau hela bawa datang di Yerusalem. Beta pung maksud, biar ko orang yang putus parkara agama, yang nanti hukum sang dong.”bUtusan dong pung Carita 8:3, 26:9-11
Paulus carita dia pung pangalaman
(Utusan dong pung Carita 9:1-19,26:12-18)
6Ais Paulus sambung dia pung omong, bilang, “Jadi, beta barangkat pi di Damsik, ko mau cari sang dong di sana. Kira-kira tenga hari, botong su amper sampe di kota. Tukuju sa, ada satu taráng bakilat dari langit senter pas sang beta. 7Tarús beta jato tabanting pi tana, ju beta dengar satu suara omong, bilang, ‘He, Saulus! Akurang ko lu bekin sangsara sang Beta bagini, é?’ 8Beta memang dengar itu suara, ma sonde dapa lia orang. Ju beta tanya, bilang, ‘Ko Bos yang omong ni, sapa?’
Ais, itu suara manyao, bilang, ‘Beta ni, Yesus, orang Nasaret, yang lu ada bekin sangsara sang Beta!’ 9Ma orang yang jalan batamán deng beta dong, dapa lia itu taráng, ma sonde dapa dengar itu suara.
10Ju beta manyao, bilang, ‘Kalo bagitu, beta musti bekin apa sakarang?’
Itu suara kasi tau, bilang, ‘Bangun suda, ko maso pi dalam kota. Nanti di situ, baru Beta kasi tau samua yang lu musti bekin.’
11Dengar abis bagitu, ju beta bangun badiri. Ma beta su sonde bisa dapa lia apa-apa lai, tagal itu taráng pung tajam. Ju beta pung tamán dong pegang sang beta ko hela bawa maso sang beta pi di kota Damsik.
12Di situ ada satu orang, nama Ananias. Dia ni, satu orang yang hati lurus, deng dia ju pegang karás ba'i Musa pung atoran dong. Samua orang Yahudi yang tenga di itu kota suka sang dia, deng dong ju hormat sang dia. 13Dia datang cari beta, abis dia omong, bilang, ‘Bu Saul! Buka mata ko lia suda! Te bu pung mata su bae.’ Dia omong abis bagitu, tarús beta angka muka, ju beta bisa dapa lia sang dia. 14Abis itu, dia ajar sang beta, bilang, ‘Tuhan Allah, yang kotong pung nene-moyang dong sambayang sang Dia, sakarang su pili ame sang bu. Bu pung tugas, andia mangarti bae-bae Dia pung mau. Deng kanál sang Yesus tu, yang dari dolu, kotong subu-subu sang Dia, bilang, “Orang Barisi”. Sakarang, Tuhan su buka jalan ko bu dengar langsung dari Yesus. 15Dia sandiri yang su pili ame sang bu, ko pi jalan kasi tau orang di mana-mana, Dia pung Carita Bae. Bu musti kasi tau samua yang bu dapa lia deng mata kapala sandiri, deng samua yang bu dapa dengar dari Dia. 16Bu sonde usa tunggu lama-lama lai. Pi ko minta dong sarani sang bu, suda! Ko jadi tanda, bilang, bu su minta ko Tuhan Yesus hapus buang bu pung sala samua.’”
Tuhan Allah suru Paulus bawa Kabar Bae kasi bangsa-bangsa bukan Yahudi
17Ju Paulus sambung dia pung omong, bilang, “Abis itu, ju beta pulang pi di Yerusalem. Satu hari, beta pi sambayang di Ruma Sambayang Pusat. Waktu beta ada sambayang, Tuhan kasi lia sang beta, tingka ke mimpi. 18Beta lia sang Yesus. Ju Dia parenta sang beta, bilang, ‘Sakarang, lu musti jalan kasi tenga ini kota Yerusalem, suda! Te orang-orang di sini dong, sonde mau tarima apa yang lu ajar so'al Beta.’
19Ma beta sonde tarima bae itu parenta, tagal dolu itu, kapala agama dong memang suka sang beta. Jadi, beta manyao, bilang, ‘Ma, bagini, Bos! Dong samua tau, bilang, tempo hari, beta yang maso-kaluar ruma sambayang di mana-mana, ko tangkap deng papoko orang-orang yang parcaya sang Bos. 20Dong ju tau, waktu dong lempar bekin mati Bos pung utusan, Stefanus, beta ada di situ, deng beta ju satuju. Waktu dong kumpul batu ko lempar sang dia, beta yang ator sang dong, deng jaga dong pung baju.’cUtusan dong pung Carita 7:58
21Biar beta kasi inga bagitu, ma Yesus parenta ulang lai, bilang, ‘Sonde usa cari alasan macam-macam! Kasi tenga Yerusalem sakarang, ko lu pi suda! Te Beta mau suru sang lu, pi di tampa yang jao-jao dong, ko ajar orang-orang yang bukan Yahudi dong.’”
22Waktu itu orang banya dong dengar Paulus omong, bilang, Tuhan su suru sang dia pi di bangsa-bangsa laen, ju dong su sonde mau dengar lai sang dia. Dong samua mara, ais batarea rame-rame, bilang, “Jang dengar sang ini orang lai! Bunu sang dia sa! Dia sonde pantas idop lai.”
Tantara dong bawa Paulus pi di benteng
23Dong batarea bagitu, ju dong buka buang dong pung baju, deng ra'u ame abu, ko buang pi atas, tagal dong su mara mo mati. 24Waktu komandán lia, bilang, itu orang dong su kaco lai bagitu, ju dia suru dia pung ana bua dong ko hela bawa sang Paulus maso pi dalam benteng. Ais komandán suru dong firuk sang dia, ko biar dia mau mangaku, bilang, dia ada bekin sala apa, sampe orang Yahudi dong mau bunu sang dia. 25Waktu dong ika sang Paulus ko mau firuk sang dia, ju dia bale tanya sang itu tantara, bilang, “Iko pamarenta Roma pung atoran, mana yang batúl? Kalo satu orang ada pung hak warga Roma, ais dia dapa parkara, bosong musti bekin karmana sang dia? Bosong papoko lebe dolo sang dia, ko, bosong pareksa lebe dolo?” Dong ika sang Paulus ko mau firuk sang dia
26Dengar bagitu, ju itu tantara capát-capát pi cari dia pung komandán. Ju dia lapor, bilang, “Bapa! Ini orang ni, ada pung hak warga Roma! Jadi, bapa mau bekin apa sang dia?”
27Dengar bagitu, ju itu komandán sandiri pi tanya langsung sang Paulus, bilang, “Bilang, lu ada pung hak warga Roma? Batúl, ko?”
Ju Paulus manyao, bilang, “Memang batúl! Beta pegang itu hak.”
28Ais, itu komandán bilang, “Beta ju bagitu. Beta bayar talalu mahal, ko bisa dapa itu hak.”
Ma Paulus manyao, bilang, “Kalo beta, na, beta sonde bayar apa-apa. Mulai dari mama barana sang beta, beta su pegang itu hak. Beta pung papa ju pegang itu hak.”
29Waktu dong dengar, bilang, Paulus ada pegang hak warga Roma, ju itu tantara dong ondor, deng dong sonde barani firuk deng pareksa sang dia lai. Itu komandán jadi taku, tagal dia su ika sang Paulus, deng tau, bilang, dia su langgar atoran.
Paulus di tampa urus parkara agama Yahudi
30Dia pung beso, itu komandán masi mau cari tau parsís itu parkara pung akar karmana. Ais dia suru dia pung ana bua dong ko pi pange kapala agama Yahudi pung bos-bos deng samua orang bésar yang biasa urus parkara agama Yahudi ko dong bakumpul. Ju dia suru ko dong pi buka Paulus pung rante, ais bawa sang dia pi mangada itu orang dong samua.
Sampe di situ, ju dong suru sang Paulus ko bela diri. Ais dia lia bae-bae sang itu orang dong samua, ju dia angka omong, bilang, “Sodara dong! Beta badiri di sini deng hati lurus. Tuhan Allah tau, bilang, mulai dari kici sampe sakarang, beta pung hati barisi.”
2Dengar Paulus omong bagitu, ju Ananias,*Ananias yang ini, dia ju kapala agama Yahudi dong pung bos bésar, ma bukan Ananias yang dolu hukum sang Tuhan Yesus. Dong dua pung nama sama. kapala agama Yahudi dong pung bos bésar, mara mo mati. Ju dia parenta orang-orang yang badiri deka sang Paulus, bilang, “Tampar dia pung mulu!”
3Ju Paulus balas sang Ananias, bilang, “Nanti Tuhan Allah tampar balas sang lu. Te lu memang manusia macam ke tiang yang baru kaná cet di luar, ma ane-ane su makan bekin hol dia pung dalam. Lu dudu di sini, ko bekin diri pura-pura suci. Abis, lu mau hukum sang beta iko kotong pung atoran adat. Ma lu sandiri langgar itu atoran waktu lu suru dong tampar sang beta.”aMateos 23:27-28
4Dengar Paulus omong bagitu, ju itu orang di situ togor sang dia, bilang, “Hee! Lu sonde pantas omong bagitu sang kotong pung kapala agama dong pung bos bésar ni!”
5Ju Paulus manyao, bilang, “Batúl, ko? Kalo bagitu, beta minta ma'af, ko beta sonde tau, bilang, dia tu, kotong pung kapala agama dong pung bos bésar. Memang, Tuhan Allah su pake orang ko tulis, bilang, ‘Bosong sonde bole omong jahat sang bosong pung kapala dong.’”bKaluar dari Masir 22:28
6-8Waktu Paulus lia itu orang yang dudu urus parkara agama, dia tau, bilang, dong ada tabagi jadi dua partei. Saparu iko partei Saduki, yang parcaya, bilang, orang mati sonde bisa idop lai. Dong ju parcaya, bilang, Tuhan pung ana bua di sorga, sonde ada. Deng roh ju sonde ada. Saparu lai iko partei Farisi yang parcaya, bilang, nanti Tuhan Allah bisa kasi idop orang mati dong. Dong ju parcaya, bilang, ada roh, deng di sorga Tuhan ada pung ana bua dong.
Ju Paulus omong deng suara karás, bilang, “Sodara dong! Asal bosong samua tau, bilang, beta ni, orang Farisi. Beta pung bapa, deng beta pung ba'i dong ju orang Farisi. Sakarang, bosong mau hukum sang beta, tagal beta parcaya, bilang, Tuhan Allah bisa kasi idop orang mati.”cUtusan dong pung Carita 26:5, Filipi 3:5, Mateos 22:23, Markus 12:18, Lukas 20:27
Waktu Paulus omong bagitu, ju itu orang Farisi deng orang Saduki dong mulai bakanjar, sampe dong su sonde bacocok lai. Ais ju dong tapica bagi dua. 9Jadi, itu orang dong batangkár sampe samua jadi kaco. Ais ju, ada barapa guru dari partei Farisi yang badiri ko bela sang Paulus, bilang, “Ini orang sonde sala! Sapa tau, mangkali ada roh, ko, mangkali ada Tuhan Allah pung ana bua dari sorga satu datang omong deng dia!”
10Itu guru dong su omong bagitu, ma dong pung bakanjar tamba hebat lai, sampe itu komandán mulai taku. Dia pikir, jang sampe dong karoyok kasi mati sang Paulus. Jadi dia suru dia pung ana bua dong turun ko hela bawa maso sang Paulus pi dalam benteng.
11Dia pung malam, ju Tuhan Yesus datang kasi tunju diri sang Paulus. Dia kasi kuat Paulus pung hati, bilang, “Paul! Lu jang taku, ó! Sakarang lu su omong so'al Beta di Yerusalem sini. Inga bae-bae! Nanti lu ju musti omong bagitu di Roma sana.”
Orang dong basakongkol ko mau bunu sang Paulus
12-13Dia pung beso pagi, ada lebe dari ampa pulu orang Yahudi yang basakongkol ko mau kasi mati sang Paulus. Dong angka sumpa, bilang, “Botong sonde mau makan-minum, kalo botong balóm bunu sang Paulus.” 14Dong abis angka sumpa bagitu, ju dong pi lapor sang kapala agama Yahudi pung bos-bos deng tua-tua adat dong, bilang, “Bapa dong! Botong su sumpa, bilang, botong sonde akan makan-minum, kalo botong balóm bunu sang Paulus. 15Naa, botong pung mau bagini: bapa dong musti pi mangada sang komandán, ko minta sang dia bawa sang Paulus pi di tampa urus parkara agama. Bekin tingka ke bapa dong mau pareksa ulang dia pung parkara. Nanti botong tepa sang dong di tenga jalan, ko bunu sang dia.”
16Ma Paulus pung sodara parampuan pung ana laki-laki satu dapa dengar dong pung basakongkol bagitu, ais ju dia lari pi di benteng ko kasi tau sang Paulus. 17Dengar abis itu ana pung carita, ju Paulus pange ame satu parwira, bilang, “Ini, beta pung ana. Lu bawa sang dia capát-capát, pi di lu pung komandán. Ko dia mau kasi tau satu hal.” Ana datang lapor orang jahat pung basakongkol
18Ju itu parwira antar itu ana pi dia pung komandán. Dia lapor, bilang, “Pak! Paulus, yang kotong ada tahan tu, minta sang beta ko bawa ini ana datang mangada sang bapa. Dia ada mau kasi tau satu hal pantíng.”
19Ais komandán hela bawa itu ana pi di satu tampa ko dong dua sandiri. Ju dia tanya, bilang, “Lu mau kasi tau apa sang beta?”
20Ju itu ana kasi tau, bilang, “Ada barapa orang Yahudi dong yang su basakongkol ko mau bunu sang om Paul. Dong mau datang minta sang bapa, ko beso, na, bapa antar sang Paulus pi di tampa urus parkara agama. Bilang, dong pura-pura mau pareksa lebe alus om pung parkara. 21Ma bapa jang iko dong pung mau. Te nanti ada lebe dari ampa pulu orang yang mau tepa bapa pung rombongan di jalan, ko dong mau bunu sang om Paul. Tagal dong samua su sumpa, bilang, dong sonde mau makan-minum, kalo dong balóm bunu sang om Paul. Sakarang dong samua su siap. Dong cuma tunggu bapa manyao, bilang, apa.”
22Dengar itu ana pung carita, ju itu komandán bilang sang dia, “Lu jang kasi tau sapa-sapa, bilang, lu ada datang kasi tau ini hal sang beta.” Omong abis bagitu, ju dia suru itu ana pulang suda.
Dong antar sang Paulus pi di gubernor Feliks di kota Kaisarea
23Abis ju, itu komandán pange parwira dua orang. Dia kasi parenta sang dong, bilang, “Siap tantara biasa dua ratus orang; deng tantara nae kuda tuju pulu orang; deng tantara yang bawa tombak, dua ratus orang. Bosong barangkat memang ini malam jam sambilan, pi di kota Kaisarea. 24Bosong ju sadia satu kuda kasi Paulus. Bosong musti antar bawa sang dia deng bae-bae sampe di gubernor Feliks.”
25Abis itu, dia tulis surat kasi sang gubernor Feliks, bilang, bagini:
26“Bapa gubernor Feliks yang beta hormat. Salam dari beta, Klaudius Lisias.
27Orang yang sakarang beta kirim datang ni, dia pung nama Paulus. Orang Yahudi dong su pegang ame sang dia, deng su amper bunu sang dia. Itu waktu, beta pung ana bua dong pi hela kasi kaluar sang dia dari orang Yahudi dong pung tangan. Abis, beta dapa tau, bilang, dia ada pegang hak warga Roma. 28Beta mau cari tau, akurang ko orang Yahudi dong mau bunu sang dia. Andia ko beta bawa sang dia pi di orang Yahudi dong pung tampa urus parkara agama. 29Ma dong sonde dapa dia pung sala apa-apa. Ko memang dia sonde bekin jahat apa-apa. Jadi ini orang sonde bisa maso bui, deng sonde pantas kaná hukum mati ju. Padahal, itu orang-orang di tampa urus parkara agama dong ada babakalai, tagal dong pung ajaran agama sonde bacocok. Jadi beta bawa kambali ini orang pi di benteng. 30Ma dia pung beso, beta dengar, bilang, ada orang Yahudi yang su basakongkol ko mau bunu sang dia. Jadi beta yang langsung kasi parenta ko antar ini orang pi di bapa. Beta ju kasi tau itu orang Yahudi dong yang mau bekin parkara lawan ini orang, ko dong datang mangada sang bapa. Biar bapa sandiri yang dengar dong mau tudu kasi sala apa sang dia.
Beta pung surat, bagitu sa. Makasi!”
31Ais, itu tantara dong samua su siap ko kasi jalan komandán pung parenta. Itu malam, ju dong langsung antar bawa sang Paulus sampe di satu kota, nama Antipatris. 32Dia pung beso, tantara nae kuda dong antar sang Paulus tarús sampe di kota Kaisarea. Ma tantara yang laen dong, pulang pi Yerusalem. 33Waktu dong sampe di Kaisarea, ju dong antar bawa itu surat kasi sang gubernor. Deng dong sarakan sang Paulus pi dia pung tangan. 34Baca abis itu surat, ju gubernor tanya sang Paulus, bilang, “Lu orang mana?”
Ais Paulus manyao, bilang, “Beta ni, orang dari propinsi Kilikia, bapa.”
35Dengar Paulus bilang bagitu, ju gubernor tau, bilang, dia memang ada pegang hak warga Roma. Abis dia omong, bilang, “Beta yang pegang parenta di sini. Jadi beta sandiri yang nanti urus lu pung parkara ni. Ma kotong musti tunggu itu orang-orang yang mau baparkara deng lu datang sampe di sini, baru beta pareksa lu pung parkara.” Ais ju dia suru tantara dong tahan sang Paulus di dong pung tampa, di dalam kompleks gubernor pung ruma jabatan, yang dolu raja Herodes kasi badiri.
Orang Yahudi dong datang baparkara deng Paulus di Kaisarea
241Lewat lima hari ju, orang-orang Yahudi yang mau baparkara deng Paulus datang sampe di kota Kaisarea. Di itu rombongan ada Ananias, andia kapala agama Yahudi pung bos bésar. Bos-bos laen dong ju ada iko. Dong ju datang deng satu orang laen, nama Tertulus. Dia tu, pintar omong. Andia ko dong pake sang dia jadi dong pung jubir ko lawan sang Paulus. 2-3Waktu orang dong samua su bakumpul di tampa urus parkara, ju gubernor suru bawa maso sang Paulus. Ais Tertulus bangun badiri, ko mau omong kasi jato sang Paulus. Dia kasi hormat sang gubernor, ais dia angka omong, bilang,
“Bapa gubernor yang beta hormat! Su bagini lama ni, mulai dari bapa pegang parenta di sini, bapa su tau lebe dolo apa yang bae kasi sang botong. Ais bapa ju su bekin bae banya hal, sampe botong orang Yahudi su bisa idop aman, sanáng, deng tanáng. Jadi, botong mau pake ini waktu ko minta tarima kasi bam-banya sang bapa gubernor. Ko sapa lai yang bisa bekin bae bagitu banya di mana-mana sama ke bapa. 4Ma biar beta sonde usa pake waktu talalu banya, beta omong langsung di dia pung isi sa. Jadi, beta minta bapa dengar bae-bae hal-hal yang beta mau kasi tau so'al Paulus ni.
5Bagini, bapa. Buat botong orang Yahudi, Paulus ni, sama ke satu panyaki yang pinda dari satu tampa pi tampa laen. Dia suka lawan botong pung agama, deng tukang bekin kaco botong pung adat di mana-mana. Di mana sa dia pi, pasti orang Yahudi dong baparkara satu deng satu. Dia ni, satu kapala tukang propaganda dari partei agama yang iko satu orang dari Nasaret, yang botong bilang ‘partei Nasarani’. Ma apa yang dong ajar tu, batasala bésar deng apa yang botong pung agama ajar. 6Ini orang su coba mau bekin kamomos botong pung Ruma Sambayang Pusat yang barisi tu, deng dia bawa orang kafir pi di dalam. Andia ko botong tangkap sang dia. [Iko botong pung mau, botong mau hukum sang dia pake botong pung atoran sandiri. 7Ma komandán Lisias datang rampas ame sang dia dari botong pung tangan. 8Ais dia parenta, bilang, kalo ada yang mau baparkara deng Paulus, na, dong musti datang mangada sang bapa di Kaisarea. Dia pung maksud, biar ko gubernor urus langsung ini parkara].*Kata-kata dalam kurung ni, sonde ada di Alkitab bahasa Yunani paling tua dong. Jadi sakarang, botong datang di sini, ko bapa pareksa ini parkara. Nanti bapa sandiri dapa tau, bilang, samua yang botong omong ni, memang batúl.
Bagitu sa. Makasi, bapa.”
9Tertulus omong abis bagitu, ju orang Yahudi laen dong sokong dia pung omong, bilang, “Batúl, bapa! Memang bagitu.”
Paulus bela diri di muka Feliks
10Ais gubernor kasi sein ko Paulus mulai omong, bilang, “Sakarang, beta kasi loos sang lu ko bela diri.”
Ais Paulus badiri, ju dia angka omong, bilang, “Bapa gubernor! Bapa su parenta di botong pung propinsi ni, su bagini lama. Jadi, bapa su mangarti batúl botong orang Yahudi pung dudu-badiri di sini. Tagal itu, beta sonde taku bela diri di bapa pung muka. 11Kira-kira dua blas hari yang su lewat ni, beta ada pi di Yerusalem ko sambayang di Ruma Sambayang Pusat. Bapa bisa tanya sa deng orang-orang yang ada iko sambayang itu waktu. 12Di Ruma Sambayang Pusat tu, beta sonde basambung mulu deng sapa-sapa. Deng di ruma sambayang laen dong, beta sonde kumpul orang ko bekin kaco. Bagitu ju di Yerusalem, beta sonde bekin onar apa-apa.
13Ma sakarang, ini orang dong mau kasi jato sang beta. Apa yang dong omong tadi tu, ju sonde ada pung bukti apa-apa. 14Bagini, bapa gubernor. Beta musti mangaku sang bapa satu hal. Beta ada iko satu partei baru yang orang kasi nama, bilang, ‘Tuhan Yesus pung Jalan Idop’. Beta sambayang sang Tuhan Allah, sama deng beta pung nene-moyang dong sambayang sang Dia. Beta ju iko ba'i Musa pung atoran dong samua, deng parcaya batúl apa yang Tuhan Allah pung jubir dolu-dolu dong su tulis kasi tenga sang botong. 15Beta ada harap sang Tuhan Allah sama ke ini orang dong ju, yang sakarang ada badiri di sini ko lawan sang beta. Botong parcaya, bilang, nanti Tuhan Allah kasi idop orang mati: orang bae ko, orang jahat ko, sama sa. 16Andia ko beta salalu usaha deng karás ko biar beta bisa idop deng hati lurus di Tuhan Allah deng manusia pung muka. Deng bagitu, sonde ada orang yang bisa bekin jato sang beta.
17Beta ada karjá barapa taon di luar tana Isra'el, baru beta pulang pi di Yerusalem. Waktu beta datang, beta ada bawa doi yang orang dong ada kumpul kasi, ko bantu botong pung orang-orang yang idop susa. Abis, beta ju pi di Ruma Sambayang Pusat ko mau sambayang, deng mau kasi korban macam-macam sang Tuhan Allah di situ. 18Waktu beta ada bekin barisi diri di Ruma Sambayang Pusat iko botong pung atoran adat, ju dong datang ko mau tangkap sang beta. Ma itu waktu, sonde ada orang banya di situ, deng sonde ada yang bekin kaco apa-apa ju!aUtusan dong pung Carita 21:17-28 19Yang ada, cuma barapa orang Yahudi yang datang dari propinsi Asia ko mau sambayang ju di situ. Jadi, kalo memang dong ada so'al deng beta, na, dong tu, yang musti bekin parkara deng beta di sini. Bukan ini bapa-bapa dong! 20Ma itu orang dong sonde datang. Jadi, Bapa tanya coba sang ini orang dong, beta pung sala apa? Tempo hari, waktu dong pareksa sang beta di tampa urus parkara agama, dong sonde dapa beta pung sala satu ju. Bapa tanya sang dong sa! 21Cuma mangkali ada satu hal sa, bapa, yang bekin dong kaco, deng sonde sanáng sang beta. Waktu beta omong deng suara karás, bilang, ‘Bosong mau hukum sang beta, tagal beta parcaya, bilang, Tuhan Allah bisa kasi idop orang mati!’”bUtusan dong pung Carita 23:6
22Paulus omong bagitu, ma tagal gubernor Feliks ju su tau banya, so'al ‘Tuhan Yesus pung Jalan Idop’, ju dia tutu sidang, bilang, “Bagini! Beta mau pange sang komandán Lisias, ko dengar dia pung carita dolo. Kalo beta su omong abis deng dia, baru beta bisa putus ini parkara.” 23Ais dia suru parwira satu ko pi tahan sang Paulus. Ma dia parenta ko kasi sadiki bebas sang dia, deng jang larang dia pung tamán dong ko datang layani sang dia.
Paulus omong deng Feliks deng dia pung bini Drusila
24Gubernor Feliks pung bini, orang Yahudi, nama Drusila. Su lewat barapa hari, ju dia cari kans, ko dia deng dia pung bini mau omong-omong deng Paulus. Jadi, dia suru bawa sang Paulus ko mangada sang dong dua. Ju Paulus kasi tau sang dong, jalan karmana ko orang dapa parcaya sang Yesus Kristus, andia Orang yang Tuhan su janji memang dari dolu. 25Dia ju kasi tau jalan karmana ko orang dapa idop lurus, deng karmana ko orang bisa jaga diri ko jang bekin sala. Dia ju kasi tau, bilang, nanti Tuhan Allah mau hukum sang samua orang.
Waktu Feliks dengar bagitu, ju dia taku satenga mati. Ais dia bilang sang Paulus, “Paulus. Su cukup. Sampe di sini sa, suda! Nanti kalo ada waktu, beta pange sang lu lai.” 26Itu waktu, Feliks ada cari-cari salák ko Paulus sogok sang dia deng doi, ko dia lapás sang dia. Ais dia maen pange Paulus ko omong-omong deng dia tarús.
27Ma di sablá laen, gubernor Feliks ju ada ame hati sang orang Yahudi pung bos-bos dong. Andia ko dia sonde putus capát Paulus pung parkara. Dia kasi tenga itu parkara tarendam sampe dua taon. Abis itu, ada gubernor baru yang datang ganti sang Feliks. Dia pung nama Porkius Festus. Ma dong ju masi tahan tarús sang Paulus.
Gubernor Festus pareksa Paulus pung parkara
251Itu waktu, gubernor baru, Festus, pinda pi di Kaisarea ko mau mulai kasi jalan parenta. Dia cuma tenga tiga hari sa di situ, ais dia barangkat tarús pi di Yerusalem. 2Di situ, kapala agama Yahudi dong pung bos-bos, deng bos-bos laen dong datang katumu ko bakanál deng gubernor baru. Dong ju angka Paulus pung parkara dalam dong pung omong. 3Dong ju minta, kalo bisa, na, gubernor suru dia pung orang dong ko bawa pulang sang Paulus datang di Yerusalem. Padahal, dong su basakongkol ko mau bunu sang Paulus di tenga jalan.
4Ma gubernor manyao, bilang, “Bapa-bapa dong. Bagini. Biar ko dong tahan sang dia di Kaisarea dolu. Te beta ju mau pulang capát-capát pi di sana. 5Jadi, kalo ada dari bosong yang dapa kuasa ko urus ini parkara, na, dong bole pi sama-sama deng beta di Kaisarea. Kalo memang ini orang ada bekin sala apa-apa, na, bosong bole bekin parkara deng dia di sana sa.”
6-7Ais itu, Festus tenga kira-kira sapulu hari di Yerusalem, baru dia pulang pi di Kaisarea. Itu waktu, ada barapa orang Yahudi yang iko sang dia, sampe di sana. Dia pung beso, ju gubernor buka itu parkara. Dia suru dong bawa maso sang Paulus ko mangada sang dia.
Waktu Paulus maso di situ, ju itu orang Yahudi dong badiri kuliling sang dia, ais dong mulai lempar sala macam-macam sang dia. Ma dong sonde bisa kasi tunju satu bukti ju.
8Ais ju Paulus bela diri, bilang, “Bapa gubernor. Beta sonde parná bekin jahat apa-apa. Beta ju sonde bekin hal-hal yang lawan botong pung agama Yahudi pung atoran. Beta sonde bekin kamomos Tuhan Allah pung Ruma Sambayang Pusat di Yerusalem. Deng beta ju sonde bekin apa-apa yang lawan pamarenta Roma pung atoran.”
9Ma gubernor mau cari muka deng ame hati sang orang Yahudi dong. Andia ko dia tanya sang Paulus, bilang, “Lu pikir karmana? Lu satuju, ko sonde, kalo beta urus lu pung parkara ni di Yerusalem?”
10Dengar gubernor tanya bagitu, ju Paulus manyao, bilang, “Bapa gubernor. Beta ni, warga Roma. Deng sakarang ni, beta ada badiri di muka bapa gubernor dari pamarenta Roma yang ada pung hak ko urus beta pung parkara iko dia pung atoran. Jadi, beta sonde mau pi di Yerusalem, ko putus beta pung parkara di sana. Bapa sandiri su tau, bilang, beta sonde bekin sala apa-apa, lawan ini orang Yahudi dong. 11Jadi, kalo memang beta ada bekin sala apa-apa, yang pantas kaná hukum mati, beta tarima. Ma kalo apa yang dong omong tu, sonde batúl, iko atoran Roma, sonde ada yang bisa sarakan sang beta pi di ini orang dong pung tangan. Dong cuma cari-cari jalan, ko mau bunu sang beta deng parcuma sa. Jadi sakarang, iko beta pung hak, beta minta nae banding pi di raja bésar Keser, di pusat, di kota Roma. Biar dia sandiri yang putus langsung ini parkara!”
12Dengar Paulus minta bagitu, ju gubernor barunding deng dia pung tamán yang iko urus itu parkara. Ais itu, dia kasi tau sang Paulus, bilang, “Tagal lu su minta nae banding pi di Keser, jadi lu musti pi di kota Roma.” Abis omong bagitu, ju gubernor kasi bubar itu sidang.
Festus minta nasiat sang raja Agripa so'al Paulus
13Abis itu, orang Yahudi pung raja, nama Agripa,*Raja Agripa ni, raja Herodes Agripa II. Dia pung bapa, raja Herodes Agripa I, yang bunu bekin mati sang Yakobis, deng yang mati kaná cacing, tagal dia makan puji yang angka dia sama ke dewa. deng dia pung adi parampuan, nama Bernike, datang di Kaisarea. Dong dua mau kasi hormat sang gubernor baru. 14Dong manumpang barapa hari deng gubernor Festus. Satu kali, Festus carita Paulus pung parkara kasi sang dong dua. Dia bilang, “Bapa raja! Di Kaisarea sini, botong ada tahan satu orang, nama Paulus. Dolu, gubernor lama sonde sampat putus dia pung parkara. 15Baru-baru ni, waktu beta ada di Yerusalem, kapala agama Yahudi dong pung bos-bos deng tua-tua adat dong, datang lapor Paulus pung sala. Ais dong minta sang beta ko hukum sang dia. 16Ma beta kasi tau sang dong, bilang, ‘Iko pamarenta Roma pung atoran, beta musti pareksa dolo itu parkara, baru kasi turun dia pung hukuman. Orang yang baparkara dong musti bamangada dolo. Beta mau dengar bosong kasi sala apa sang dia. Deng dia ju musti dapa kans ko bela diri. Baru beta bisa putus itu parkara, deng kasi jato hukum apa sang dia.’ 17Ais waktu beta kambali datang di Kaisarea, ada barapa orang Yahudi yang iko datang di sini. Dia pung beso, ju beta buka memang itu parkara. Beta suru dong bawa sang Paulus datang mangada sang beta, ko biar beta bisa dengar ini parkara pung dudu-badiri. 18Ais itu, orang Yahudi dong badiri ko mulai kasi tunju Paulus pung sala-sala dong. Ma apa yang dong kasi tunju sang beta tu, sonde sama barát deng apa yang beta su kira. 19Dong cuma sonde bacocok so'al dong pung agama sandiri. Deng dong bakanjar lawan sang Paulus so'al satu Orang, nama Yesus. Iko itu orang Yahudi dong, Yesus tu, su mati. Ma Paulus bakincang, bilang, Yesus tu, su idop ulang. 20Dong bakanjar bagitu, ma tagal beta orang baru, jadi beta sonde tau mau putus parkara agama ni, karmana. Andia ko beta tanya sang Paulus, bilang, ‘Karmana kalo beta pareksa lu pung parkara ini di Yerusalem sa?’ 21Ma dia sonde mau. Jadi, dia minta nae banding pi sang keser di pusat. Andia ko beta tahan tarús sang dia, sampe beta dapa sampat ko kirim sang dia pi Roma.”
22Dengar Festus pung carita bagitu, ju raja Agripa bilang, “Kalo bisa, beta mau dengar langsung dari itu orang sandiri.”
Ju Festus manyao, bilang, “Bisa! Nanti beta ator ko beso, bapa bisa dengar sandiri dari itu orang.”
Raja Agripa mau dengar Paulus pung omong
23Dia pung beso, gubernor Festus ator ko raja Agripa bisa dengar Paulus omong. Dia ator ko banya orang ju bisa dengar sang Paulus. Andia: komandán-komandán tantara, deng orang-orang bésar dari kota Kaisarea. Abis, raja Agripa deng Bernike maso datang deng bastél pake pakean raja-raja. Ju orang dong samua kasi hormat sang dong dua. Waktu dong samua su bakumpul, ju gubernor suru bawa maso sang Paulus. Paulus di muka orang-orang bésar dong
24Ju dong bawa maso sang Paulus. Ais gubernor angka omong, bilang, “Raja Agripa, bapa-bapa, deng tamu dong samua yang beta hormat. Ini orang ni, dia pung nama Paulus. Ada barapa kapala orang Yahudi yang angka parkara deng dia. Ais, ada yang datang sang beta, bae di Yerusalem, bae di sini, ko mau paksa sang beta, bilang, ini orang ni, sonde pantas idop lai. 25Andia ko beta pareksa sang dia, ma beta sonde dapa dia pung sala yang pas deng hukum mati. Ma tagal dia sandiri su minta nae banding pi di pusat, andia ko mau tar mau, beta musti kirim sa sang dia pi di Roma. 26-27Kalo beta kirim sang dia, tantu beta musti tulis satu surat pangantar. Ma sakarang, beta musti tulis apa, kasi sang raja bésar? Andia ko beta kumpul bapa dong samua, ko dengar sang dia. Abis dengar sang dia, beta harap bapa raja Agripa bisa kasi nasiat sang beta, ko biar beta bisa tulis hal yang maso akal kasi sang raja bésar tu. Beta rasa sonde enak, kalo beta kirim ini parkara pi sang keser, ma sonde kasi tau ini orang pung sala apa.
Beta pung omong bagitu sa. Makasi.”
Paulus bela diri di muka raja Agripa
261Ais ju, raja Agripa suru sang Paulus, bilang, “Sakarang, lu bisa bela lu pung diri. Botong samua su siap ko mau dengar sang lu.”
Paulus kasi sein deng dia pung tangan, ais dia omong, bilang,
2“Bapa raja Agripa yang beta hormat. Beta rasa ontong, tagal bapa kasi loos sang beta ko bole carita kasi sang bapa dong, samua hal yang orang Yahudi ada tudu sang beta. 3Beta tau, bilang, bapa mangarti batúl kotong orang Yahudi pung adat, deng kotong pung so'al mati-idop. Jadi, beta minta bapa dengar bae-bae sang beta.
4Mulai dari kici, dong su ajar sang beta ko idop iko kotong orang Yahudi pung adat. Mula-mula beta dapa ajar di beta pung kampong; ais beta datang ko sakola tamba lai di Yerusalem. Orang Yahudi yang ada di Yerusalem dong, tau beta pung jalan idop, deng dong kanál batúl sang beta. 5Kalo bos-bos agama dong mau, dong bisa carita, bilang, dong su kanál sang beta dari dolu. Ko beta ni, ju maso partei agama Farisi. Samua orang tau, bilang, botong orang Farisi ni, yang paling karás iko orang Yahudi pung atoran agama samua.aUtusan dong pung Carita 23:6, Filipi 3:5 6-8Beta, deng orang Isra'el dari 12 suku samua, ada tunggu-tunggu ko Tuhan Allah bekin iko Dia pung janji. Itu janji tu, Dia su kasi tau sang kotong pung nene-moyang dari dolu kala. Jadi sampe sakarang ni, kotong samua sambayang siang-malam, ko biar Tuhan pung janji tu, jadi suda. Itu janji pung isi, bilang, nanti Dia kasi idop orang yang su mati dong.
Bapa raja Agripa yang beta hormat. Tagal beta parcaya, bilang, nanti Tuhan kasi idop orang mati, andia ko dong bekin parkara deng beta. Beta mau tanya: akurang ko ada dari bosong yang sonde mau parcaya, bilang, Tuhan Allah mampu kasi idop orang yang su mati? Tantu Dia mampu!
9Dolu memang beta bekin apa sa, ko malawan deng karás samua orang yang iko sang Yesus, orang Nasaret. 10-11Itu waktu, kapala agama Yahudi dong pung bos-bos kasi kuasa sang beta, ko beta pi bekin susa sang Yesus pung orang dong di mana-mana. Beta tangkap sang dong, ais beta hela bawa datang di Yerusalem, ko buang kasi maso sang dong pi dalam bui. Beta ju iko putus ko kasi hukum mati sang dong saparu. Beta ju maso pi dalam ruma-ruma sambayang, ko bekin sangsara sang dong. Ais beta mau paksa sang dong ko manyangkal sang Yesus. Banya kali, beta pi buru sang dong deng hati panas. Asal beta dengar itu orang yang parcaya sang Yesus dong ada di mana sa, biar sampe di luar negrí, ju beta pi buru sang dong!”bUtusan dong pung Carita 8:3, 22:4-5
Paulus carita ulang dia pung pangalaman
(Utusan dong pung Carita 9:1-19,22:6-16)
12Paulus omong sambung, bilang, “Satu kali, kapala agama Yahudi dong pung bos-bos kasi surat kuasa sang beta ko pi buru sang Yesus pung orang dong di kota Damsik. Ais beta pi. 13Bapa raja Agripa! Waktu botong masi ada di tenga jalan, kira-kira tenga hari, takuju sa, ada satu taráng dari langit yang tajam mo mati, datang senter kaná sang beta deng beta pung tamán dong. 14Botong samua jato tabanting pi di tana, tagal itu taráng pung tajam. Ais beta dengar satu suara omong deng beta, pake bahasa Aram,*Di tulisan bahasa Yunani ada tulis, bilang, ‘orang Ibrani pung bahasa’. Dong pung bahasa hari-hari, andia bahasa Aram. Ju ada tulis umpama, bilang, ‘susa kalo lu kosi itu kosa tarús’ Dong biasa pake kosa ko foo sapi. Sapi yang malawan, kosi itu kosa, ais kaná saki. Itu umpama pung arti, bilang, ‘susa kalo lu maen malawan tarús Beta pung mau.’ bilang, ‘We, Saul! Akurang ko lu maen bekin sangsara sang Beta tarús-tarús? Susa sakali kalo lu maen malawan tarús Beta pung mau.’ 15Beta dengar itu suara, ma sonde dapa lia dia pung orang. Jadi beta tanya, bilang, ‘Bos yang omong ni, sapa, é?’
Ais itu suara manyao sang beta, bilang, ‘Beta ni, Yesus, yang lu maen bekin sangsara tarús. 16Saul! Bangun suda! Beta kasi tunju diri sang lu ni, ko lu jadi Beta pung orang parcaya. Lu musti pi kasi tau orang dong samua, apa yang lu su lia dari Beta ini hari. Nanti Beta kasi tunju tamba sang lu lai, hal-hal yang baru, ko lu bisa pi kasi tau sang orang dong samua. 17Nanti lu dapa susa macam-macam. Ma Beta jaga sang lu dari orang-orang yang mau bekin susa sang lu, bae dari orang Yahudi, bae dari orang laen dong. Batúl! Beta utus sang lu pi di orang-orang yang bukan Yahudi dong. 18Lu pi buka dong pung mata, ko biar dong mangarti, deng idop dalam taráng. Ais dong kasi tenga dong pung jalan idop yang bengko-bengko dong. Deng lu ju musti kasi tunju sang dong jalan idop yang lurus. Lu kasi lapás sang dong dari setan dong pung bos bésar pung kuasa, ais bawa sang dong pi di Tuhan Allah. Deng bagitu, Tuhan Allah hapus buang dong pung sala samua. Dong ju jadi Tuhan pung orang, sama-sama deng orang laen yang Tuhan su pili ame, tagal dong parcaya sang Beta. Itu sa yang Beta mau kasi tau sang lu, Saul.’”
Paulus kasi tau dia pung karjá
19Paulus omong sambung, bilang, “Jadi, bapa raja. Tugas yang beta tarima langsung dari sorga tu, beta kasi jalan sang dia. Sampe sakarang, beta masi karjá tarús, sonde ondor sadiki ju. 20Partama beta kasi tau Yesus pung Jalan Idop sang orang Yahudi dong yang ada di Damsik. Ais itu, beta datang kasi tau sang orang Yahudi yang ada di Yerusalem, deng di propinsi Yudea samua. Abis itu, ju beta jalan kuliling pi di orang bukan Yahudi pung negrí-negrí dong. Beta omong tarús-taráng sang dong samua, ko dong kasi tenga dong pung jalan idop yang sala, deng sarakan dong pung diri sang Tuhan Allah. Dong ju musti bekin yang bae dalam dong pung idop kasi orang laen, ko jadi tanda, bilang, dong su jadi orang baru dalam Tuhan.cUtusan dong pung Carita 9:20, 28-29 21Tagal beta karjá bagitu, ju orang Yahudi dong tangkap sang beta di Ruma Sambayang Pusat di Yerusalem. Dong ju mau bunu sang beta. 22Ma Tuhan Allah tolong sang beta. Andia ko beta masi idop sampe sakarang. Tagal itu, beta bisa badiri di sini, ko carita kasi samua orang, kici-bésar, so'al Yesus pung Jalan Idop. Apa yang beta bilang ni, samua cocok deng apa yang ba'i Musa deng Tuhan pung jubir-jubir dolu dong su ajar. 23Dong ajar so'al Kristus, andia Orang yang Tuhan Allah su janji mau kirim datang. Bilang, Dia musti pikol sangsara, ais Dia mati, ma abis, Dia tu jadi orang partama yang Tuhan Allah kasi idop kambali. Dia yang nanti kasi taráng sang orang Yahudi dong, deng bangsa-bangsa laen di bumi.”dYesaya 42:6, 49:6, 1 Korintus 15:20
24Paulus masi omong ko kasi tau dia pung karjá, ju Festus langsung potong dia pung omong deng suara karás, bilang, “He, Paulus! Lu su gila mangkali. Lu tau talalu banya, sampe bekin lu pung otak miring.”
25Ma Paulus manyao, bilang, “Bapa gubernor yang beta hormat. Beta sonde gila. Samua yang beta kasi tau ni, memang batúl. Beta sonde karang-karang. 26Bapa raja Agripa sandiri tau batúl, apa yang beta bilang ni. Andia ko beta barani bicara tarús-taráng. Beta parcaya, bilang, bapa raja su dengar ini hal samua, tagal apa yang su jadi tu, sonde jadi di tampa sunyi. Bilang, Yesus yang mati tu, su idop kambali. Samua orang ju su tau itu hal. 27Dari dolu kala, Tuhan Allah pung jubir dong su kasi tau memang ini hal. Beta barani bataru, bilang, bapa raja ju parcaya itu jubir dong pung omong, wuang?”
28Raja Agripa langsung potong dia pung omong, bilang, “We! Paulus! Sonde lama lai, lu su mau bekin sang beta jadi orang Kristen!”
29Ma Paulus manyao sang raja, bilang, “Bagini, bapa. Beta sambayang sang Tuhan Allah, ko biar capát, ko lama, bukan cuma bapa raja sa, ma samua orang yang ini hari ada dengar beta pung omong ni, bisa jadi sama ke beta, andia Yesus pung orang dong! Ma asal bapa dong jang jadi orang yang kaná tahan sama ke beta ni.”
30Paulus omong abis bagitu, ju raja Agripa, deng dia pung adi Bernike, deng gubernor Festus, deng samua orang bésar-bésar dong, bangun badiri, ko pulang.
31Waktu dong jalan kaluar, itu orang dong ba'omong, bilang, “Ini orang sonde bekin apa-apa yang pantas deng hukum mati, ko, kasi maso sang dia pi dalam bui!” 32Ais raja Agripa kasi tau sang gubernor Festus, bilang, “Sayang sakali. Ini orang su minta nae banding pi di pusat di Roma. Kalo sonde, ini parkara su bisa abis, deng su bisa lapás sang dia.”
Dong bawa sang Paulus pi di Roma
271Abis itu, gubernor Festus putus ko kirim sang Paulus pi mangada sang raja bésar di Roma, ko putus dia pung parkara di sana. Ais dia sarakan sang Paulus, deng barapa orang bui laen dong, pi di satu komandán tantara, nama Yulius, ko antar sang dong pi di propinsi Italia. Yulius tu, satu komandán dari tantara yang jaga sang Keser. 2Itu waktu, beta (andia Lukas) pi iko antar sang Paulus. Ais masi ada satu sodara lai, orang Makedonia dari kota Tesalonika, nama Aristarkus, ju pi iko. Botong samua nae satu kapal yang datang dari kota Adramitium. Iko rancana, itu kapal nanti singga-singga di banya tampa di propinsi Asia.
3Botong balayar kasi tenga Kaisarea, ais dia pung beso, botong sampe di kota Sidon. Komandán Yulius bekin sang Paulus deng bae-bae, deng kasi tau sang dia, bilang, dia bole pi lia dia pung tamán dong di darat. Dia pung maksud, ko biar dong bisa kasi sang Paulus apa-apa yang dia parlú di laut. Dari kota Kaisarea pi di pulo Kreta
4Ais, botong samua nae ulang pi kapal ko mulai balayar. Ma angin muka talalu kincang, sampe itu kapal amper-amper sonde maju. Ais dong belok itu kapal, ko balayar iko teng-tenga pulo Siprus deng daratan Siria, ko biar tapele dari itu angin muka. 5Ais dari situ, botong balayar potong laut di muka propinsi Kilikia deng propinsi Pamfilia. Tarús, botong balayar sampe di kota Mira, di da'era Likia. Sampe di situ, botong samua turun kasi tenga itu kapal. 6Di Mira, komandán Yulius cari-cari kapal laen yang mau balayar pi di Italia. Ais dia dapa satu kapal, yang datang dari kota Aleksandria, yang mau balayar pi Italia. Ju dia suru sang botong samua, ko nae pi atas itu kapal.
7Botong su balayar barapa hari, ma itu kapal amper-amper sonde mau maju, tagal angin muka talalu kincang. Ais, botong balayar satenga mati, sampe amper deka deng kota Knidus. Ma angin masi tiop kincang tarús, jadi botong balayar potong pi di pulo Kreta, ko biar tapele dari itu angin. Ais itu, baru botong lewat satu tanjung, nama Salmone. 8Botong balayar deng susa-paya lewat itu tanjung, iko-iko pulo Kreta pung pante, baru botong bisa sampe di satu tampa, nama Labuan Bagus. Itu tampa deka deng kota Lasea.
9Di situ, ana bua kapal dong barenti cape sadiki, tagal botong su balayar talalu lama, ma balóm sampe di Italia. Itu waktu, orang Yahudi dong pung hari bésar Dapa Ampon Dosa ju su lewat.*Waktu taon 59, orang Yahudi dong pung hari bésar Dapa Ampon Dosa jato kaná tanggal 5 Oktober. Itu waktu, su mulai musim barat-laut. Dia pung arti, musim angin kincang deng ombak bésar su mulai. Ais, ana bua kapal dong batanya, bilang, mau balayar tarús, ko sonde. Dengar bagitu, ju Paulus angka omong, 10bilang, “Sodara dong samua. Beta minta omong sadiki. Beta kira kalo kotong balayar tarús, nanti kotong bisa dapa susa banya. Bisa-bisa ini kapal tanggalám, barang-barang ilang, deng kotong ju bisa mati samua.” 11Ma itu komandán tantara sonde mau dengar sang Paulus. Dia lebe parcaya sang juragan, deng yang pung kapal. Te dong rancana mau balayar kaluar dari itu tampa. 12Dia pung so'al, andia Labuan Bagus tu, sonde aman kalo kapal musti balabu di situ dalam musim ombak. Jadi, banya dari dong yang mau ko botong balayar tarús, ko pi di kota Feniks. Dong ada harap, kalo bisa, na, botong samua tenga di situ dalam musim ombak ni. Kota Feniks tu, pulo Kreta pung labuan yang paling bae, tagal dia tapele dari angin barat-daya deng barat-laut, deng bebas dari ombak bésar.
Angin ribut di laut
13Waktu angin salatan mulai tiop palán-palán, dong kira dong su bisa pake itu angin ko balayar pi kota Feniks, bilang, “Ini angin bae. Mari kotong balayar suda!” Jadi, dong angka jangkar, deng hela kasi nae layar, ais botong balayar iko-iko pante. 14-15Ma botong balóm balayar talalu lama, te angin ribut takuju datang. (Yang orang bilang, ‘angin timur-laut’). Itu angin tiop bekin anyo itu kapal, pi di tenga laut. Ana bua kapal sonde bisa bale aluan yang pas, ais dong kasi tenga sa, ko kapal anyo iko angin pung mau sa. Kapal kaná angin ribut
16Botong anyo iko ombak bagitu, sampe deka deng satu pulo kici, nama Kauda. Itu waktu, sakoci masi iko di buritan kapal deng tali. Ais botong hela satenga mati kasi nae itu sakoci pi atas kapal. 17Waktu sakoci su ada di atas kapal, ju dong mulai feo tali kuliling itu kapal pung badan, ko jaga, jang sampe kapal pung papan dong tabuka, ais tanggalám. Dong ju taku, jang sampe ombak banting itu kapal ko takandas di pasir meting Sirtis di Afrika sana. Jadi, dong kasi turun jangkar apung di laut, ko kasi kurang itu kapal pung laju.
18Itu angin kincang banting botong pung kapal kiri-kanan. Jadi dia pung beso, ana bua kapal dong mulai angka buang kapal pung muatan pi dalam laut. 19Dia pung beso lai, angin ribut masi tiop deng karás. Jadi dong tamba taku lai. Andia ko dong bekin ringan kapal, deng buang tamba lai kapal pung muatan. Kapal pung alat dong, ju ana bua angka buang deng dong pung tangan sandiri. 20Siang-malam itu angin ribut sonde barenti sadiki ju sampe barapa hari, deng mandúng bagitu tabal sampe botong su sonde bisa lia matahari deng bintang. Botong samua su putus asa, deng rasa, bilang, botong su sonde bisa salamat lai.
21Su barapa hari ni, botong sonde makan apa-apa lai. Ju Paulus pange sang dong samua, ais dia omong, bilang, “Sodara dong samua! Coba, kalo bosong su iko beta pung omong, ko sonde balayar kasi tenga Labuan Bagus, tantu sakarang kotong sonde dapa susa banya bagini, deng sonde rugi apa-apa. 22Ma sakarang, beta minta sang bosong samua ko bekin hati bésar sa. Nanti kotong pung kapal ni, ancor buang. Ma jang taku, te sonde ada orang yang mati. 23Beta mau bosong samua tau, bilang, beta ni, Tuhan Allah pung orang, deng beta dapa tugas dari Dia. Tadi malam, Dia ada utus Dia pung ana bua satu dari sorga, ko datang badiri di beta pung sablá. Ais dia kasi tau sang beta, bilang, 24‘Paulus! Lu sonde usa taku apa-apa. Nanti lu musti mangada sang raja bésar di Roma ko urus lu pung parkara. Tagal Tuhan pung hati bae sang lu, andia ko Dia ju kasi salamat sang ini orang dong samua yang ada di atas ini kapal.’ 25Jadi, sodara dong samua. Bosong sonde usa pata samangat. Beta parcaya batúl sang Tuhan Allah, bilang, apa yang Dia kasi tau sang beta tadi malam tu, nanti jadi parsís bagitu. 26Ma ini kapal nanti tadampar pi di satu pulo.”
Kapal deka-deka darat
27Itu waktu, ombak-angin puku barmaen deng kasi anyo sang botong su 14 hari di laut Adria. Ma kira-kira tenga malam, ana bua kapal dong rasa ke botong su ada deka-deka darat. 28Ais dong kasi turun lot, ko mau cari tau aer pung dalam. Ju dong ukur dapa 20 depa. Ais kapal maju sadiki lai, dong kasi turun ulang itu lot, deng dapa aer pung dalam, 15 depa.20 depa, andia 37 meter. 15 depa, andia 27 meter. 29Dong samua taku, jang sampe itu kapal kandas di batu piak. Jadi, dong kasi turun jangkar buritan ampa biji di balakang. Ais botong samua harap-harap, ko biar hari capát siang. 30Ma ana bua kapal dong basakongkol ko mau lari kasi tenga itu kapal diam-diam. Jadi dong kasi turun sakoci, ko bekin sama ke dong mau kasi turun jangkar-jangkar haluan dari muka.
31Ma Paulus kasi tau dong pung akal busuk sang komandán deng itu tantara dong, bilang, “Kalo itu ana bua kapal dong sonde tenga di atas kapal, nanti bosong mati samua.”
32Dengar Paulus omong bagitu, ju itu tantara dong potong kasi putus itu sakoci pung tali, ko kasi tenga itu sakoci anyo. Jadi, itu ana bua kapal dong sonde bisa lari lai.
33Waktu hari mulai siang, ju Paulus buju sang itu orang dong samua ko makan. Dia bilang, “Su dua minggu ni, kotong cuma bisa dudu, ko harap-harap sa, deng sonde isi kotong pung parú deng satu apa ju. 34Jadi, beta minta ko biar kotong makan ame sadiki dolo, ko kotong bisa dapa kambali kotong pung tanaga. Beta parcaya, bilang, nanti sonde ada satu dari kotong yang dapa calaka. Kotong samua pasti salamat!”
35Omong abis bagitu, ju Paulus angka ame roti. Ais Dia sambayang minta tarima kasi sang Tuhan di dong samua pung muka. Abis itu, dia ame satu potong ko makan. 36-37Lia bagitu, ju dong pung hati kuat kambali. Ais dong ju iko makan rame-rame. Botong samua yang ada di kapal tu, ada 276 orang. Botong samua makan. 38Abis makan kinyang, ju dong mulai angka buang karong-karong padi-gandum pi dalam laut, ko coba bekin ringan tamba itu kapal.
Kapal takandas
39Waktu su taráng, ana bua kapal dong dapa lia daratan. Ma dong sonde tau itu pulo apa. Dong ju dapa lia satu telúk yang dia pung pante bapasir. Jadi, dong harap, kalo bisa, dong mau bawa itu kapal lewat batu-batu piak yang ada di laut, ko pi di itu pante. 40Ais, dong potong kasi tenga itu jangkar-jangkar dong di laut. Tarús dong ulur kasi turun kamudi pi dalam laut, ko biar bisa stir itu kapal. Ais dong hela kasi nae layar jip di muka, ko biar angin tiop bawa itu kapal pi di pante. 41Ma itu kapal lari nae gunung pasir dalam laut, ju dia takandas di situ, deng sonde bisa bagarák lai. Tarús, ombak bésar puku bekin ancor itu kapal pung buritan.
42Waktu tantara dong dapa lia bagitu, ju dong maksud mau bunu itu orang bui dong samua. Ko dong taku, jang sampe itu orang bui dong baranáng pi darat, ais bangun lari. 43Ma komandán Yulius larang dia pung tantara dong, tagal dia mau kasi salamat sang Paulus. Ju dia kasi parenta, ko samua orang yang tau baranáng malompa maso pi dalam laut, ko baranáng pi darat. 44Ais orang yang sonde bisa baranáng dong, dia suru ko pegang papan, ko apa sa, ais iko ombak ko pi darat. Jadi, botong samua sampe di darat deng salamat. Ombak puku bekin ancor kapal
Di pulo Malta
281Waktu botong samua su sampe deng salamat di darat, baru botong dapa tau, bilang, itu pulo Malta. 2Itu negrí pung orang dong sambut sang botong deng bae. Tagal ada ujan deng udara talalu dingin, andia ko dong bekin api bésar di pante situ, ais dong minta sang botong ko pi panggang api. 3Paulus ju iko pi pili-pili kayu, ko mau taro di api. Ma waktu dia mua itu kayu dong di atas api, takuju sa, satu ular baracon kaluar datang, tagal sonde tahan api pung panas. Ju itu ular gigi makaditi di Paulus pung tangan. Ular baracon gigi makaditi di Paulus pung tangan
4Waktu orang Malta dong dapa lia itu ular baracon makaditi tagantong di Paulus pung tangan, ju dong ba'omong satu deng satu, bilang, “Ini orang ni, tantu tukang bunu orang. Biar dia su talapás dari laut pung bahaya, ma itu memang dia pung nasib. Andia ko dia sonde bisa idop lai! Ko sapa yang bekin jahat, na, dia musti pikol dia pung hasil.” 5-6Itu orang dong pikir, bilang, tantu lai sadiki, Paulus pung tangan bangka, deng takuju sa, nanti dia jato mati.
Ma Paulus kabás buang itu ular pi dalam api. Deng dia sonde rasa saki sadiki ju. Ais, itu orang dong tunggu-tunggu barapa lama, ma Paulus sonde apa-apa. Ju dong pikir, bilang, “Jang-jangan ko dia ni, dewa, ó!”
7Sonde jao dari itu tampa, ada gubernor pung ruma-ruma deng tana yang luas. Itu gubernor pung nama, Publius. Dia datang sambut sang botong di pante, ais dia undang sang botong ko datang tenga di dia pung ruma. Di situ, dia urus sang botong tiga hari.
8Itu waktu, gubernor pung bapa barana ada saki damám, deng mencret sonde pake barenti. Ju Paulus pi lia sang dia di dia pung kamar. Ais dia taro tangan di itu orang saki, ko sambayang kasi dia. Ju dia bae memang. 9Waktu dong lia gubernor pung bapa su bae, ju orang-orang saki laen dong datang sang Paulus. Dong minta tolong sang dia, ju dia bekin bae sang dong. 10aAis, itu orang dong kasi tunju dong pung rasa tarima kasi, deng bawa barang parsén talalu banya ko kasi sang botong.
Paulus dong balayar kasi tenga Malta ko pi di Italia
10b-11Botong tenga di Malta tiga bulan, sampe musim ombak deng angin ribut barenti. Itu waktu, ada satu kapal dari kota Aleksandria yang su balabu dalam musim ombak di itu pulo. Itu kapal pung nama, Ana Kambár,*Iko orang di situ pung agama, itu ana kambár pung nama Kastor deng Poluks. Dong dua tu, dewa yang orang kapal songgo. tagal ada patong dewa ana kambár di itu kapal pung haluan. Ais, botong mau nae itu kapal, ko balayar tarús pi di Roma. Jadi, waktu botong mau nae kapal, ju orang Malta dong bawa kasi botong bakál deng barang laen yang botong parlú di kapal. Dari pulo Kreta sampe di kota Roma
12Botong balayar palán-palán, ais botong sampe di kota Sirakusa di pulo Sisilia. Botong balabu di situ, tiga hari. 13Dari situ, botong balayar iko-iko pante Sisilia, ais botong sampe di kota Regium. Dia pung beso, angin salatan tiop deng kuat, ais botong balayar tarús deng capát. Dia pung lusa, botong sampe di satu kota pelabuan, nama Putioli. 14Di situ, botong turun kasi tenga itu kapal. Ais, botong pi cari Yesus pung orang dong di situ. Waktu botong dapa katumu sang dong, ju dong undang ko botong tenga deng dong. Jadi, botong manumpang di situ satu minggu. Ais itu, botong jalan kaki tarús pi di Roma. 15Waktu Yesus pung orang-orang yang ada di Roma dong dapa dengar, bilang, botong mau pi di sana, ju dong datang sambut sang botong di tenga jalan. Ada yang dapa sang botong di Pasar Apius; yang laen dong dapa sang botong di satu tampa, nama Pasanggrahan Tiga.Pasar Apius pung jao dari Roma, kira-kira 70 kilo. Pasanggrahan Tiga pung jao, 53 kilo. Waktu Paulus dapa lia sang dong, ju dia minta tarima kasi bam-banya sang Tuhan Allah, deng dia pung hati jadi kuat. Paulus katumu deng orang parcaya di jalan Apius
Paulus di Roma
16Sampe di Roma, [tantara dong kasi maso orang bui dong pi dalam bui.]Ada tulisan Yunani saparu yang tua, yang sonde pake ini kata dalam kurung dong. Ma Paulus sonde. Dong kasi loos sang dia, ko bole sewa satu ruma. Di situ, dia tenga deng satu tantara yang jaga tarús sang dia. Dong dua pung tangan sablá-sablá ada bata'ika deng rante.aUtusan dong pung Carita 28:20
17Abis tiga hari, ju Paulus undang sang tua-tua Yahudi dong di situ, ko datang katumu sang dia. Waktu dong su bakumpul, ju dia kasi tau sang dong, bilang, “Sodara dong samua! Beta ada di sini, tagal orang Yahudi pung bos-bos dong tangkap sang beta di Yerusalem. Abis, dong sarakan sang beta pi di pamarenta Roma pung tangan. Padahal, beta sonde bekin sala apa-apa! Beta sonde bekin apa-apa yang lawan kotong pung bangsa sandiri. Deng beta ju sonde lawan kotong pung atoran adat yang kotong su tarima dari kotong pung nene-moyang. 18Pamarenta su pareksa beta pung parkara di sana. Ma dong sonde dapa beta pung sala satu ju, yang pantas deng hukum mati. Andia ko dong su mau lapás sang beta. 19Ma tagal orang Yahudi pung bos-bos dong tolak pamarenta pung putusan ko mau lapás sang beta, andia ko, mau tar mau, beta musti nae banding datang di pusat. Beta bekin bagitu, ma beta sonde ada niat ko mau mangadu sang beta pung bangsa sandiri.bUtusan dong pung Carita 25:11 20Itu parkara yang bekin sampe beta kumpul sang sodara dong di sini. Biar ko kotong bisa ba'omong so'al apa yang orang Yahudi dong ada tunggu-tunggu: andia, kotong samua baharap sang itu Raja yang Tuhan Allah mau kirim datang ko kasi salamat sang kotong bangsa Isra'el. Ini yang bekin sampe dong ika sang beta deng ini rante.”
21Ais dong manyao, bilang, “Sampe sakarang, botong balóm tarima satu surat ju dari Yudea yang kasi tau sodara pung parkara ni. Bagitu ju, sodara-sodara yang datang dari sana sonde omong apa-apa so'al sodara Paul. 22Ma botong suka dengar apa yang sodara parcaya, tagal botong su dengar di mana-mana, bilang, orang dong tolak apa yang partei Kristen dong ajar. Ma dia pung batúl karmana, botong balóm tau. Jadi, sodara tolong omong kasi botong dolo.”
23Ais ju dong akór sama-sama ko pili satu hari, ko dong mau katumu lai. Sampe dia pung hari, ju orang bam-banya datang bakumpul di Paulus pung ruma. Ju dia mulai carita kasi sang dong, Tuhan Allah pung parenta. Ais dia pake banya ayat dari ba'i Musa pung tulisan dong, deng dari Tuhan pung jubir laen dong pung tulisan, ko mau tarek dong parcaya sang Yesus. Dia omong dari pagi sampe sore.
24Waktu dong dengar abis Paulus pung omong, ju ada saparu yang parcaya, ma yang laen sonde. 25Dong bamalawan satu deng laen sampe ada yang mau pulang. Ma Paulus omong, bilang, “Memang bosong pung bakanjar ni, pas deng apa yang dolu Tuhan Allah pung Roh yang Barisi kasi tau sang ba'i Yesaya, 26bilang,
‘Lu pi kasi tau ini bangsa ni, bilang,
“Nanti bosong maen dengar tarús-tarús Beta pung omong,
ma sonde mangarti sadiki ju!
Bosong maen lia tarús-tarús apa yang Beta bekin,
ma bosong sonde ame pusing apa-apa.”
27Tagal ini bangsa pung hati su karás mo mati.
Dong pung talinga su sonde mau dengar lai!
Deng dong pung mata dong, su tatutu mati!
Tenga ko biar dong sonde usa dengar lai;
Deng tenga ko dong pung mata sonde usa lia lai.
Deng tenga ko dong pung hati buta tarús.
Sampe dong su sonde tau jalan kambali datang sang Beta lai,
Jadi karmana ko Beta bisa bekin bae sang dong lai?’”cYesaya 6:9-10
28Ais Paulus tutu dia pung omong, bilang, “Jadi bagini, sodara dong! Bosong musti tau, bilang, sakarang Tuhan Allah ju sadia kasi salamat sang bangsa-bangsa yang bukan Yahudi dong, tagal dong ju mau dengar sang Dia.” 29[Paulus omong abis bagitu, ju itu orang dong pulang. Ma dong pung pikiran dong sonde bakatumu, tagal dong bamalawan satu deng satu.]§Ini ayat sonde ada di barapa tulisan Yunani yang lama.
30Paulus tenga di dia pung ruma sewa sampe dua taon. Dia tarima deng sanáng samua orang yang datang cari katumu sang dia.
31Deng bagitu, dia dapa kans ko carita kasi sang dong, Tuhan Allah pung parenta, deng ajar kasi sang dong Tuhan Yesus pung Jalan Idop. Dia omong tarús-taráng deng barani, deng sonde ada halangan apa-apa.
Bapa Teofilus yang bae. Beta pung carita, sampe di sini sa.
Makasi.
Dari beta, Lukas

*1:1: Nama Teofilus dalam bahasa Yunani pung arti ‘orang yang sayang sang Tuhan’. Ini, Lukas pung buku kadua yang dia tulis kasi sang Teofilus. Lia ju Lukas 1:1-4.

1:12: Itu waktu, guru agama Yahudi dong bekin atoran, bilang, pas deng hari barenti karjá, orang Yahudi dong sonde bole jalan jao. Dong ator ko orang jang jalan lebe jao dari dua kilo (pulang-pergi). Tulisan bahasa Yunani di ini ayat tulis, bilang, ini gunung pung jao dari Yerusalem sama deng “jalan dari hari barenti karjá pung jao.” Jadi, deng bagitu kotong tau, bilang, itu gunung ada satu kilo dari kota.

1:13: Kata ‘Selot’ deng kata ‘Patriot’ pung arti, bilang, Simon ni jadi anggota partei politik pro-mardeka. Dong mau usir buang pamarenta Roma dari orang Isra'el pung tana aer.

*2:1: Orang Yahudi itong hari bae Pentakosta, mulai dari hari bae Paska, tamba tuju minggu. Deng bagitu kotong tau, bilang, Tuhan Yesus pung mati tu, su lima pulu hari.

*4:1-2: Orang dari partei agama Saduki dong sonde tarima itu ajaran yang bilang orang mati nanti bisa idop kambali.

*5:18: Itu kata di bahasa Yunani, dia pung arti bisa, “kasi maso di bui umum.” Ko, dia pung arti ju bisa, “kasi maso di bui ko bekin malu sang dong di orang banya pung muka.”

*7:2-3: Tana Mesopotamia tu, sakarang dong subu, bilang, negara Irak. Deng kota Haran tu, sakarang ada dia pung tampa bakás di negara Siria. Lia Carita Mula-mula 12:1 ju.

7:44: Tuhan ukir Sapulu Hukum di batu plat, ais sarakan kasi ba'i Musa, ko biar orang Isra'el bekin iko samua. Itu batu plat tu, dong subu, bilang, ‘Saksi’. Dong simpan itu batu plat di Tenda Sambayang. Andia ko dong ju subu sang itu Tenda, bilang, “Tenda Saksi”. Di ini ayat, ada tatulis, bilang, Tenda Saksi ju.

*8:27-28: Tulisan Yunani ju bilang ini orang bésar ni, orang kabiri. Etiopia tu, satu negrí di Afrika pung sablá timur.

8:37: Ayat 37 ni, sonde ada di barapa tulisan Yunani yang paling tua.

8:40: Itu kampong pung nama dalam bahasa Yunani, bilang, Asotus. Dolu-dolu, waktu orang Filistin pegang parenta di Isra'el, itu kampong pung nama Asdod.

*9:36: Ini mama pung nama dua, ma dong pung arti sama. Deng bahasa Aram, Tabita pung arti, bilang, ‘rusa’. Deng bahasa Yunani, Dorkas pung arti ju bilang, ‘rusa’.

*10:19: Ada barapa tulisan Yunani yang bilang ‘tiga orang’ yang datang. Deng ada satu tulisan yang bilang cuma ‘dua orang’ sa. Ma ada banya tulisan yang sonde bilang barapa orang yang datang cari sang Petrus.

*11:2: Kalo ada orang yang bukan Yahudi mau iko sang Yesus, orang dari partei agama ni bilang dong tu, musti sunat iko orang Yahudi pung adat, deng dong ju musti iko samua atoran agama Yahudi yang laen dong.

11:26: Kata ‘Kristen’ tu, dia pung asal dari kata ‘Kristus’. Dia pung arti, bilang, ‘orang yang iko sang Kristus’. Kristus pung arti, bilang, ‘Orang Barisi yang Tuhan Allah tunju memang dari dolu ko mau kirim datang’.

*12:1: Raja Herodes ni, dong ju kanál deng nama Herodes Agripa. Dia pung ba'i, dong kanál deng nama Herodes Bésar (andia Herodes Agung). Dia tu, yang suru bunu ana mea waktu Tuhan Yesus lahir di Betlehem.

12:3: Itu hari bae, badeka deng Hari Paska.

*13:1a: Tulisan bahasa Yunani bilang, ‘Niger’, deng dia pung arti, bilang, ‘itam’, ko, ‘galáp’.

13:1b: Raja Herodes ni, dong ju kanál deng nama Herodes Antipas. Dia tu, yang bunu bekin mati sang Yohanis, Tukang Sarani. Dia pung bapa, dong kanál deng nama Herodes Bésar (andia Herodes Agung). Dia tu, yang suru bunu ana mea waktu Tuhan Yesus lahir di Betlehem. Raja Herodes yang bunu sang Yakobis, deng yang mati kaná cacing tu, dong kanál deng nama Herodes Agripa.

13:25: Tulisan bahasa Yunani yang asli tulis, bilang, ‘tondo ko buka dia pung tali sapatu ju, beta sonde pantas’. Dia pung arti, bilang, banding deng Tuhan Yesus, Yohanis rasa diri cuma orang kici sa. Baca di Mateos 3:11, Markus 1:7, Lukas 3:16, Yohanis 1:20, 27.

*14:12: Iko dong pung parcaya, Hermes tu, tukang bawa pasán antara dewa-dewa dong.

14:23: Jama'at pung pimpinan di ini ayat, dalam bahasa Yunani bilang, presbuteros .

*15:14: Tulisan bahasa Yunani ada tulis, bilang, ‘Simeon’. Simeon deng Simon tu, sama. Simeon/Simon tu, andia Petrus pung nama laen

15:34: Tulisan bahasa Yunani saparu sonde mua ini ayat 34.

*16:3: Paulus tau, bilang, orang yang balóm sunat, sonde bole maso pi dalam orang Yahudi dong pung ruma sambayang. Kalo Timotius mau tolong sang Paulus ko kasi tau Yesus pung Carita Bae sang orang Yahudi dong, na, dia musti sunat dolo. Deng bagitu, dia bisa gampang maso-kaluar pi di orang Yahudi dong pung teng-tenga.

16:6-7: Sakarang ni, propinsi-propinsi yang dolu dong bilang Frigia, Galatia, Asia, Misia, deng Bitinia, samua ada di negara Turki.

16:10: Dalam ini carita, di sini mulai pake kata ‘botong’, tagal Lukas su bagabung deng Paulus dong di sini. Lukas yang tulis ini buku.

§16:13: Iko atoran, musti ada 10 laki-laki orang Yahudi, baru bisa bekin ruma sambayang. Dong sonde itong parampuan dong. Jadi, tagal ada barapa parampuan yang sambayang di kali Gangites pung pinggir, kotong dapa tau, di kota Filipi, laki-laki orang Yahudi sadiki sa.

*17:18: Orang dari kalompok Epikuros ni, dong iko satu guru, nama Epikuros. Dia ajar, bilang, yang paling pantíng, idop yang bae, andia idop yang rasa sanáng sa. Sonde usa pusing deng hal laen. Deng orang dari kalompok Stoa, dong iko satu guru laen, nama Seno. Dia ajar, bilang, orang musti tau jaga dia pung diri bae-bae, deng ator dia pung pikiran, sampe dia sonde bisa rasa saki apa-apa lai.

*18:12: Iko tulisan di satu batu, dong angka sang Galio jadi gubernor di Akaya tu, bulan Juli, taon 51.

18:15: Orang Yahudi suka baparkara so'al sil-sila.

18:18-19: Kalo ada orang Yahudi yang mau ika janji deng Tuhan, dia musti puasa. Nanti kalo dia su bekin abis itu janji, dia cukur bekin polik dia pung kapala. Lia Daftar Sensus 6:18.

§18:21: Ada orang yang pintar tulis, bilang, alasan Paulus mau kasi tenga sang dong, tagal dia rindu iko Paska di Yerusalem. Kalo dia tunda, nanti musim ombak bésar datang, deng dia pung rancana su sonde jadi.

*19:19: Dong bakar dong pung buku tu, ko jadi tanda, bilang, dong sonde iko lai itu buku-buku dong pung isi. Satu doi perak tu, sama ke tukang pung gaji satu hari. Jadi buku-buku yang dong bakar itu, mahal mo mati.

19:29: Kota Efesus pung tana lapang bésar tu, dong pake ko 1) bekin rapat kota, 2) maen drama, deng 3) maen olaraga. 26.000 orang bisa bakumpul di dalam. Dia pung lokasi di gunung Pion pung kaki. Ais, dia sonde jao beda dari satu stadion bola kaki jaman sakarang.

*20:5-6: Tulisan Yunani tulis, bilang, ‘hari-hari bae Roti Sonde Pake Ragi’, deng dia pung arti, bilang, ‘hari-hari bésar sadia Paska’.

20:37-38: “Botong” di sini tu, andia, Lukas, yang tulis ini surat, Paulus, deng dong pung tamán.

*21:30: Ada orang yang pintar dong tulis, bilang, sonde bole bunu bekin mati orang di dalam Tuhan pung Ruma Sambayang Pusat. Deng kalo ada orang sapa sa, yang maso pi dalam ko pegang tandok di meja persembahan, iko agama Yahudi pung atoran, na, orang sonde bole bekin apa-apa sang dia. Andia ko orang Yahudi dong sonde mau Paulus dapa maso kambali pi dalam Ruma Sambayang Pusat pung kintal. Jadi, dong tutu pintu-pintu hek dong.

21:40: Kata ‘orang Ibrani’ deng ‘orang Yahudi’ tu, dua nama kasi satu bangsa.

*23:2: Ananias yang ini, dia ju kapala agama Yahudi dong pung bos bésar, ma bukan Ananias yang dolu hukum sang Tuhan Yesus. Dong dua pung nama sama.

*24:6-8: Kata-kata dalam kurung ni, sonde ada di Alkitab bahasa Yunani paling tua dong.

*25:13: Raja Agripa ni, raja Herodes Agripa II. Dia pung bapa, raja Herodes Agripa I, yang bunu bekin mati sang Yakobis, deng yang mati kaná cacing, tagal dia makan puji yang angka dia sama ke dewa.

*26:14: Di tulisan bahasa Yunani ada tulis, bilang, ‘orang Ibrani pung bahasa’. Dong pung bahasa hari-hari, andia bahasa Aram. Ju ada tulis umpama, bilang, ‘susa kalo lu kosi itu kosa tarús’ Dong biasa pake kosa ko foo sapi. Sapi yang malawan, kosi itu kosa, ais kaná saki. Itu umpama pung arti, bilang, ‘susa kalo lu maen malawan tarús Beta pung mau.’

*27:9: Waktu taon 59, orang Yahudi dong pung hari bésar Dapa Ampon Dosa jato kaná tanggal 5 Oktober. Itu waktu, su mulai musim barat-laut.

27:28: 20 depa, andia 37 meter. 15 depa, andia 27 meter.

*28:11: Iko orang di situ pung agama, itu ana kambár pung nama Kastor deng Poluks. Dong dua tu, dewa yang orang kapal songgo.

28:15: Pasar Apius pung jao dari Roma, kira-kira 70 kilo. Pasanggrahan Tiga pung jao, 53 kilo.

28:16a: Ada tulisan Yunani saparu yang tua, yang sonde pake ini kata dalam kurung dong.

§28:29: Ini ayat sonde ada di barapa tulisan Yunani yang lama.

a1:4-5: Lukas 24:49, Mateos 3:11, Markus 1:8, Lukas 3:16, Yohanis 1:33

b1:8: Mateos 28:19, Markus 16:15, Lukas 24:47-48

c1:9: Markus 16:19, Lukas 24:50-51

d1:13: Mateos 10:2-4, Markus 3:16-19, Lukas 6:14-16

e1:18-19: Mateos 27:3-8

f1:20: Lagu Puji dong 69:25, 109:8

g1:22: Mateos 3:16, Markus 1:9, 16:19, Lukas 3:21, 24:51

a2:1: Kapala Agama dong pung Atoran 23:15-21, Carita Ulang so'al Jalan Idop 16:9-11

b2:17-21: Yoel 2:28-32

c2:23: Mateos 27:35, Markus 15:24, Lukas 23:33, Yohanis 19:18

d2:24: Mateos 28:5-6, Markus 16:6, Lukas 24:5

e2:25-28: Lagu Puji dong 16:8-11

f2:30: Lagu Puji dong 132:11, 2 Samuel 7:12-13

g2:34-35: Lagu Puji dong 110:1

h2:44: Utusan dong pung Carita 4:32-35

a3:13: Kaluar dari Masir 3:15

b3:14: Mateos 27:15-23, Markus 15:6-14, Lukas 23:13-23, Yohanis 19:12-15

c3:22: Carita Ulang so'al Jalan Idop 18:15, 18

d3:23: Carita Ulang so'al Jalan Idop 18:19

e3:25: Carita Mula-mula 22:18

a4:11: Lagu Puji dong 118:22

b4:24: Kaluar dari Masir 20:11, Nehemia 9:6, Lagu Puji dong 146:6

c4:25-26: Lagu Puji dong 2:1-2

d4:27: Mateos 27:1-2, Markus 15:1, Lukas 23:1, 7-11, Yohanis 18:28-29

e4:32: Utusan dong pung Carita 2:44-45

a5:28: Mateos 27:25

a7:4: Carita Mula-mula 11:31, 12:4

b7:5: Carita Mula-mula 12:7, 13:15, 15:18, 17:8

c7:6-7: Carita Mula-mula 15:13-14; Kaluar dari Masir 3:12

d7:8: Carita Mula-mula 17:10-14, 21:2-4, 25:26, 29:31--35:18

e7:9: Carita Mula-mula 37:11, 28, 39:2, 21

f7:10: Carita Mula-mula 41:39-41

g7:11: Carita Mula-mula 42:1-2

h7:13: Carita Mula-mula 45:1, 16

i7:14: Carita Mula-mula 45:9-10, 17-18, 46:27

j7:15: Carita Mula-mula 46:1-7, 49:33

k7:16: Carita Mula-mula 23:3-16, 33:19, 50:7-13, Yosua 24:32

l7:17-18: Kaluar dari Masir 1:7-8

m7:19: Kaluar dari Masir 1:10-11, 22

n7:20: Kaluar dari Masir 2:2

o7:21: Kaluar dari Masir 2:3-10

p7:23-29: Kaluar dari Masir 2:11-15, 18:3-4

q7:30-34: Kaluar dari Masir 3:1-10

r7:35: Kaluar dari Masir 2:14

s7:36: Kaluar dari Masir 7:3, 14:21, Daftar Sensus 14:33

t7:37: Carita Ulang so'al Jalan Idop 8:15, 18

u7:38: Kaluar dari Masir 19:1--20:17, Carita Ulang so'al Jalan Idop 5:1-33

v7:40: Kaluar dari Masir 32:1

w7:41: Kaluar dari Masir 32:2-6

x7:42-43: Amos 5:25-27

y7:44: Kaluar dari Masir 25:9, 40

z7:45: Yosua 3:14-17

aa7:46: 2 Samuel 7:1-16, 1 Sajara Isra'el deng Yahuda 17:1-14

ab7:47: 1 Raja-raja dong 6:1-38, 2 Sajara Isra'el deng Yahuda 3:1-17

ac7:49-50: Yesaya 66:1-2

ad7:51: Yesaya 63:10

a8:3: Utusan dong pung Carita 22:4-5, 26:9-11

b8:32-33: Yesaya 53:7-8

a9:23-25: 2 Korintus 11:32-33

a10:34: Carita Ulang so'al Jalan Idop 10:17

a11:16: Utusan dong pung Carita 1:5

b11:19: Utusan dong pung Carita 8:1-4

c11:28: Utusan dong pung Carita 21:10

a12:4: Kaluar dari Masir 12:1-27

a13:17: Kaluar dari Masir 1:7, 12:51

b13:18: Daftar Sensus 14:34, Carita Ulang so'al Jalan Idop 1:31

c13:19: Carita Ulang so'al Jalan Idop 7:1, Yosua 14:1

d13:20: Tukang Putus Parkara dong 2:16, 1 Samuel 3:20

e13:21: 1 Samuel 8:5, 10:21

f13:22: 1 Samuel 13:14, 16:12, Lagu Puji dong 89:20

g13:24: Markus 1:4, Lukas 3:3

h13:28: Mateos 27:22-23, Markus 15:13-14, Lukas 23:21-23, Yohanis 19:15

i13:29: Mateos 27:57-61, Markus 15:42-47, Lukas 23:50-56, Yohanis 19:38-42

j13:31: Utusan dong pung Carita 1:3

k13:33: Lagu Puji dong 2:7

l13:34: Yesaya 55:3

m13:35: Lagu Puji dong 16:10

n13:41: Habakuk 1:5

o13:47: Yesaya 42:6, 49:6

p13:51: Mateos 10:14, Markus 6:11, Lukas 9:5, 10:11

a14:15: Kaluar dari Masir 20:11, Lagu Puji dong 146:6

a15:1: Kapala Agama dong pung Atoran 12:3

b15:7: Utusan dong pung Carita 10:1-43

c15:8: Utusan dong pung Carita 2:4, 10:44

d15:16-18: Amos 9:11-12

e15:20: Kaluar dari Masir 34:15-17, Kapala Agama dong pung Atoran 17:10-16, 18:6-23

f15:38: Utusan dong pung Carita 13:13

a17:24-25: 1 Raja-raja dong 8:27, Yesaya 42:5, Utusan dong pung Carita 8:47

a19:4: Mateos 3:11, Markus 1:4, 7-8, Lukas 3:4, 16, Yohanis 1:26-27

a20:24: 2 Timotius 4:7

a21:8: Utusan dong pung Carita 6:5, 8:5

b21:10: Utusan dong pung Carita 11:28

c21:23-24: Daftar Sensus 6:13-21

d21:25: Utusan dong pung Carita 15:29

e21:29: Utusan dong pung Carita 20:4

a22:3: Utusan dong pung Carita 5:34-39

b22:4-5: Utusan dong pung Carita 8:3, 26:9-11

c22:20: Utusan dong pung Carita 7:58

a23:3: Mateos 23:27-28

b23:5: Kaluar dari Masir 22:28

c23:6-8: Utusan dong pung Carita 26:5, Filipi 3:5, Mateos 22:23, Markus 12:18, Lukas 20:27

a24:17-18: Utusan dong pung Carita 21:17-28

b24:21: Utusan dong pung Carita 23:6

a26:5: Utusan dong pung Carita 23:6, Filipi 3:5

b26:9-11: Utusan dong pung Carita 8:3, 22:4-5

c26:20: Utusan dong pung Carita 9:20, 28-29

d26:23: Yesaya 42:6, 49:6, 1 Korintus 15:20

a28:16b: Utusan dong pung Carita 28:20

b28:19: Utusan dong pung Carita 25:11

c28:26-27: Yesaya 6:9-10