Carita Mula-Mula
Mulai dari Tuhan Allah bekin langit deng bumi
1. Tuhan Allah bekin langit, bumi deng dia pung isi dong (1:1 - 2:4a)
2. Tuhan Allah bekin laki-laki deng parampuan (2:4b - 2:25)
3. Manusia sonde mau dengar sang Tuhan Allah (3:1 - 3:13)
4. Tuhan Allah kasi kutuk sang dong (3:14 - 3:21)
5. Tuhan Allah usir kasi kaluar Adam deng Hawa (3:22 - 3:24)
6. Kaen deng Habel pung carita (4:1 - 4:16)
7. Kaen pung turunan dong (4:17 - 4:24)
8. Adam pung ana laen, andia, Set (4:25 - 4:26)
9. Adam pung turunan sampe Noh (5:1 - 5:32)
10. Manusia pung jahat (6:1 - 6:8)
11. Noh pung carita (6:9 - 6:22)
12. Banjer bésar (7:1 - 7:24)
13. Tana mulai karíng (8:1 - 8:19)
14. Noh kasi korban sukur sang Tuhan Dong susun batu bekin meja korban (8:20 - 8:22)
15. Tuhan Allah ba'ika janji deng Noh (9:1 - 9:17)
16. Noh mabo (9:18 - 9:29)
17. Noh deng Yafet pung turunan (10:1 - 10:5)
18. Ham pung turunan (10:6 - 10:20)
19. Sem pung turunan (10:21 - 10:32)
20. Manara Babel (11:1 - 11:9)
21. Dari Sem sampe Abram (11:10 - 11:26)
22. Tera pung turunan (11:27 - 11:32)
23. Tuhan Allah pange sang Abram (12:1 - 12:9)
24. Abram pi di negrí Masir (12:10 - 12:20)
25. Abram deng Lot bapisa (13:1 - 13:18)
26. Abram pi ame kambali sang Lot dari paráng (14:1 - 14:16)
27. Melkisedek bakatumu deng Abram. Dia jadi raja, deng kapala agama dari Tuhan Allah (14:17 - 14:24)
28. Tuhan Allah bajanji deng Abram (15:1 - 15:21)
29. Hagar deng dia pung ana Ismael (16:1 - 16:16)
30. Tuhan ika janji deng Abram pake tanda sunat (17:1 - 17:27)
31. Tiga orang datang katumu deng Abraham (18:1 - 18:15)
32. Abraham kokoe ame sang Tuhan ko jang hukum orang Sodom dong (18:16 - 18:33)
33. Orang Sodom dong pung jahat (19:1 - 19:11)
34. Tuhan kasi kaluar Lot dong dari Sodom (19:12 - 19:22)
35. Kota Sodom deng Gomora tabakar ancor-ancor (19:23 - 19:29)
36. Lot deng dia pung ana parampuan dong (19:30 - 19:38)
37. Abraham putar-balek sang raja Abimelek (20:1 - 20:18)
38. Sara barana Isak kasi Abraham (21:1 - 21:7)
39. Hagar deng Ismael dapa usir (21:8 - 21:21)
40. Abraham deng Abimelek badame di Beer Syeba (21:22 - 21:34)
41. Tuhan suru Abraham bekin Isak jadi korban (22:1 - 22:19)
42. Nahor pung turunan (22:20 - 22:24)
43. Sara mati, deng Abraham kubur sang dia (23:1 - 23:20)
44. Cari kasi Isak bini (24:1 - 24:14)
45. Abraham pung hamba katumu nona Ribka (24:15 - 24:31)
46. Abraham pung hamba maso minta sang Ribka (24:32 - 24:49)
47. Ribka pung kelu dong tarima pinangan (24:50 - 24:58)
48. Lari baroit--Isak deng Ribka kawin (24:59 - 24:67)
49. Abraham kawin lai (25:1 - 25:6)
50. Abraham mati (25:7 - 25:11)
51. Ismael pung turunan (25:12 - 25:18)
52. Esau deng Yakob (25:19 - 25:26)
53. Yakob tipu ame Esau pung hak sulung (25:27 - 25:34)
54. Isak putar-balek raja Abimelek (26:1 - 26:11)
55. Dong bakanjar so'al parigi (26:12 - 26:25)
56. Raja Abimelek deng Isak badame (26:26 - 26:33)
57. Esau kawin deng dua parampuan dari suku laen (26:34 - 26:35)
58. Ribka tipu Isak ko kasi berkat sang Yakob (27:1 - 27:29)
59. Esau pulang, deng minta Isak kasi berkat sang dia ju (27:30 - 27:40)
60. Ribka suru Yakob lari (27:41 - 28:5)
61. Esau kawin deng Ismael pung ana parampuan (28:6 - 28:9)
62. Yakob mimpi di Betel (28:10 - 28:22)
63. Yakob sampe di to'o Laban pung ruma (29:1 - 29:14a)
64. Yakob kawin deng Lea deng Rahel (29:14b - 29:30)
65. Yakob pung ana-ana dong (29:31 - 30:24)
66. Yakob cari akal ko tamba dia pung kambing-domba (30:25 - 30:43)
67. Yakob lari kasi tenga Laban (31:1 - 31:21)
68. Laban pi buru sang Yakob (31:22 - 31:42)
69. Yakob deng Laban ba'ika janji (31:43 - 31:55)
70. Yakob taku bakatumu deng dia pung kaka Esau (32:1 - 32:21)
71. Yakob bagulat deng Tuhan (32:22 - 32:32)
72. Yakob bakatumu deng dia pung kaka Esau (33:1 - 33:20)
73. Sikem parkosa sang Yakob pung ana parampuan Dina (34:1 - 34:31)
74. Yakob dong lari pi Betel (35:1 - 35:15)
75. Yakob pung bini Rahel mati barana (35:16 - 35:20)
76. Yakob pung ana-ana dong (35:21 - 35:26)
77. Yakob pung bapa Isak mati (35:27 - 35:29)
78. Esau pung turunan dong (36:1 - 36:19)
79. Seir pung turunan (36:20 - 36:30)
80. Edom pung raja-raja (36:31 - 36:43)
81. Yakob kambali pi tana Kana'an (37:1 - 37:2a)
82. Yusuf deng dia pung kaka-kaka dong (37:2b - 37:11)
83. Dong jual sang Yusuf pi Masir ko jadi budak di sana (37:12 - 37:36)
84. Yahuda deng dia pung ana mantu Tamar (38:1 - 38:30)
85. Yusuf, deng bos Potifar pung bini (39:1 - 39:23)
86. Yusuf kasi tau dua orang bui pung mimpi pung arti (40:1 - 40:23)
87. Yusuf kasi tau raja Masir pung mimpi pung arti (41:1 - 41:36)
88. Raja angka Yusuf jadi dia pung tangan kanan di tana Masir (41:37 - 41:57)
89. Yusuf pung kaka-kaka dong pi Masir ko béli makanan (42:1 - 42:24)
90. Yusuf pung kaka dong pulang pi Kana'an (42:25 - 42:38)
91. Yusuf pung kaka-kaka kambali pi Masir, bawa dong pung adi Benyamin (43:1 - 43:34)
92. Yusuf pung mok perak ilang (44:1 - 44:17)
93. Yahuda minta ko dia ganti sang Benyamin (44:18 - 44:34)
94. Yusuf kasi kanál dia pung diri, deng minta dia pung papa dong pinda pi Masir (45:1 - 45:15)
95. Raja Masir tarima Yusuf pung kaka-adi dong (45:16 - 45:24)
96. Yakob dengar Yusuf masi idop (45:25 - 45:28)
97. Yakob deng dia pung kelu dong manyimpan ko mau pi Masir (46:1 - 46:7)
98. Yakob pung kelu yang iko pi Masir (46:8 - 46:27)
99. Yakob katumu lai deng dia pung ana Yusuf (46:28 - 46:34)
100. Raja kasi tana sang Yusuf pung kelu (47:1 - 47:12)
101. Musim lapar di tana Masir (47:13 - 47:26)
102. Yusuf bajanji, dia kasi kubur Yakob di dong pung nene-moyang pung tampa kubur (47:27 - 47:31)
103. Yakob minta berkat kasi sang Yusuf pung ana, Efraim deng Manase (48:1 - 48:22)
104. Yakob omong dia pung ana satu-satu pung sifat deng berkat (49:1 - 49:28)
105. Yakob mati (49:29 - 50:13)
106. Yusuf bekin tanáng dia pung kaka dong pung hati (50:14 - 50:21)
107. Yusuf pung mati (50:22 - 50:26)



Carita Mula-Mula
Mulai dari Tuhan Allah bekin langit deng bumi
Tuhan Allah bekin langit, bumi deng dia pung isi dong
11Mula-mula Tuhan Allah bekin langit deng bumi.
2Itu waktu, bumi balóm jadi, deng samua masi harba-biruk. Yang ada, aer. Deng galáp gulita tutu ame sang dia. Tuhan pung Roh ada bajalan di atas itu aer.*Bahasa Ibrani di sini, dia pung arti bisa macam-macam ke ‘Tuhan pung Roh’, ko, ‘angin dari Tuhan’, ko, ‘kuasa dari Tuhan’.
3Ais, Tuhan Allah omong, bilang, “Musti ada taráng.” Omong abis bagitu ju, taráng ada. 4Lia itu taráng, ju Dia pung hati sanáng, tagal apa yang Dia su bekin tu, memang bae. Ais Dia kasi pisa itu taráng dari galáp, ko satu-satu ada pung waktu sandiri. 5Dia kasi nama taráng tu, ‘siang’, deng galáp tu, ‘malam’. Itu hari partama.
6-7Ais Tuhan Allah omong lai, bilang, “Musti ada tampa kosong ko kasi pisa aer. Andia ko ada aer di bagian atas, deng ada aer di bagian bawa.” Omong abis bagitu ju, itu aer tabagi dua. 8Ais Dia kasi nama tampa kosong di bagian atas tu, ‘langit’. Itu hari kadua.
9Ais Tuhan Allah omong lai, bilang, “Aer di bagian bawa tu musti takumpul di satu tampa, ko biar ada tana karíng.” Omong abis bagitu ju, tana karíng ada. 10Ais tana karíng tu, Dia kasi nama ‘darat’; deng aer yang takumpul tu, Dia kasi nama ‘laut’. Lia itu samua, ju Dia pung hati sanáng, tagal apa yang Dia su bekin tu, memang bae. 11Ais Tuhan Allah omong lai, bilang, “Darat musti kasi kaluar tanaman. Musti ada tanaman yang baboa, yang babiji, deng yang badaon ijo. Biar ko satu-satu tanaman kasi kaluar dia pung hasil iko dia pung macam.” Omong abis bagitu ju, samua tanaman jadi. 12Di darat, tanaman-tanaman dong kasi kaluar dong pung hasil iko satu-satu pung macam. Lia itu samua, ju Dia pung hati sanáng, tagal apa yang Dia su bekin tu, memang bae. 13Itu hari katiga.
14-15Ais Tuhan Allah omong lai, bilang, “Di bagian atas tu, musti ada macam-macam barang taráng ko bekin taráng ini bumi. Musti ada yang kasi taráng waktu siang, deng musti ada laen yang kasi taráng waktu malam. Dong samua jadi tanda ko biar bisa itong hari, taon, deng musim.” Omong abis bagitu ju, samua barang taráng ada. 16Dia bekin dua macam barang taráng yang bésar. Yang lebe bésar, kasi taráng waktu siang; yang lebe kici, kasi taráng waktu malam. Dia ju bekin bintang-bintang dong. 17Dia ator itu barang dong di langit, ko dong senter kasi taráng bumi. 18Ais dong kasi taráng waktu siang, deng kasi taráng waktu malam. Deng bagitu, dong kasi pisa taráng dari galáp. Lia itu samua, ju Dia pung hati sanáng, tagal apa yang Dia su bekin tu, memang bae. 19Itu hari ka'ampa.
20Ais Tuhan Allah omong lai, bilang, “Musti ada macam-macam binatang yang idop dalam aer. Deng musti ada macam-macam burung yang tarbáng di atas bumi.” 21Ais Dia bekin samua macam ikan deng binatang bésar yang idop di aer. Dia ju bekin samua macam burung yang tarbáng di langit. Lia itu samua, ju Dia pung hati sanáng, tagal apa yang Dia su bekin tu, memang bae. 22Ais Dia omong kasi berkat sang itu binatang dong samua, bilang, “Ikan dong musti tamba banya, ko bekin ponu aer di mana-mana. Deng burung dong ju musti tamba banya.” 23Itu hari kalima.
24-25Ais Tuhan Allah omong lai, bilang, “Musti ada macam-macam binatang yang idop di darat. Andia binatang piara, binatang liar, deng binatang marayap di tana, satu-satu deng dia pung macam.” Omong abis bagitu ju, samua binatang ada. Lia itu samua, ju Dia pung hati sanáng, tagal apa yang Dia su bekin tu, memang bae.
26Ais Tuhan Allah omong lai, bilang, “Mari ko Kotong bekin manusia iko Kotong pung model. Biar dong urus deng ator samua ikan di laut, samua burung di langit, samua binatang piara, deng samua binatang laen dong yang idop di bumi.”aKolose 1:16
27Ju Dia bekin manusia iko Dia pung model. Dia bekin sang dong, laki-laki deng parampuan. 28Ju Dia omong kasi berkat sang dong, bilang, “Bosong musti barana tamba bam-banya, ko bekin ponu ini dunya, deng ator sang dia. Beta ju kasi hak sang bosong ko urus ikan-ikan, burung-burung, deng samua binatang di darat. 29Dengar bae-bae! Beta kasi sang bosong makanan macam-macam di ini dunya. Andia: tanaman yang baboa, yang babiji, deng yang badaon ijo. 30Beta ju kasi samua macam tanaman, ko jadi samua macam binatang pung makanan. Ada makanan buat binatang piara, binatang liar, binatang marayap, deng burung-burung dong.” Omong abis bagitu ju, samua macam makanan ada. 31Lia itu samua, ju Dia pung hati sanáng, tagal apa yang Dia su bekin tu, memang talalu bae. Itu hari ka'anam.
21Deng bagitu, Tuhan Allah bekin ame langit deng bumi, deng dia pung isi dong samua. 2Dia karjá abis samua, ju dia pung beso, pas deng hari katuju, Dia barenti. 3Deng bagitu, Dia bekin hari katuju jadi hari bésar dari hari-hari laen dong. Dia ator bagitu, tagal Dia su bekin abis Dia pung karjá, ais di hari katuju Dia istirahat. 4aTuhan Allah bekin langit deng bumi pung carita, andia bagitu.
Tuhan Allah bekin laki-laki deng parampuan
Mateos 19:4-6; Markus 10:4-9; 1 Korintus 6:16; 15:45,47; Efesus 5:31-33
4bWaktu TUHAN Allah baru mulai bekin langit deng bumi tu, 5-6balóm ada tanaman apa-apa, tagal Dia balóm kasi turun ujan. Itu waktu, yang ada cuma kabut yang nae dari tana ko bekin basa bumi. Deng balóm ada manusia yang bekin kabón. 7Ais ju TUHAN Allah ame tana sadiki, ko bekin ame jadi manusia. Ais Dia fuu kasi maso napas pi dalam dia pung lobang idong, ju itu manusia idop memang.
8Ais itu, TUHAN Allah buka ame satu kabón di tana Eden, di sablá matahari nae. Ju Dia kasi itu manusia ko tenga di itu kabón. 9Di dalam itu kabón, Dia su kasi idop macam-macam pohon yang bagus, deng yang orang dapa makan deng enak. Dia ju kasi idop dua macam pohon di itu kabón pung teng-tenga. Kalo orang makan dari pohon yang satu pung bua, dia dapa idop tarús. Ma kalo orang makan dari pohon yang satu lai pung bua, dia bisa tau mana yang bae deng mana yang jahat.
10Ada kali satu di situ, yang malele kaluar dari itu kabón. Itu kali bacabang ampa. 11Dia pung cabang partama, nama Pison. Itu cabang bataputar kuliling tana Hawila, yang ada banya mas. 12Di situ, ada mas barisi, ada pohon yang dia pung dara wangi, deng ada batu mangkilat. 13Itu kali pung cabang kadua, nama Gihon. Itu cabang bataputar kuliling tana Kus.*Dolu, ini tana pung nama ‘Kus’. Sakarang dia bagian dari negara Etiopia, deng negara Sudan, yang ada di Afrika pung sablá matahari nae. 14Dia pung cabang katiga, nama Tigris. Ini cabang ni, jadi batas di tana AsyurAsyur tu, negara yang sakarang, nama ‘Irak’. pung sablá matahari nae. Dia pung cabang ka'ampa, nama Efrat.
15TUHAN Allah kasi itu manusia tenga di Eden, ko dia urus bae-bae itu kabón. 16Ju Dia parenta sang itu manusia, bilang, “Lu bole makan bua apa sa, dari samua pohon di ini kabón. 17Ma ada satu yang lu sonde bole makan. Andia, itu pohon yang kasi tau mana yang bae deng mana yang jahat. Kalo lu makan, lu pasti mati.”
18Ais TUHAN Allah omong lai, bilang, “Sonde bae kalo ini manusia idop sandiri. Jadi Beta mau bekin kasi dia, satu tamán yang pas deng dia.”
19-20Itu waktu, TUHAN Allah ame tana, ko bekin ame macam-macam binatang deng burung. Ais Dia antar bawa itu binatang deng burung dong pi di itu orang, ko biar dia kasi nama sang dong. Tarús, itu orang kasi nama itu binatang deng burung dong, satu-satu deng dia pung nama. Ma dia sandiri balóm dapa satu tamán yang pas deng dia.
21Ais itu, TUHAN Allah bekin itu orang ko tidor sonu. Waktu dia ada tidor, Tuhan ame dia pung tulang rebis satu, ais tutu kambali itu luka. 22Dari itu tulang tu, Dia bekin jadi parampuan. Ais Dia sarakan itu parampuan pi di itu orang. 23Lia itu parampuan, ju itu orang bilang,
“Naaa! Ini dolo! Ini baru pas deng beta!
Dia pung tulang sama deng beta pung tulang.
Deng dia pung daging ju sama deng beta pung daging.
Tagal dia tu jadi dari laki-laki, andia ko beta kasi nama sang dia ‘parampuan’.”Dalam bahasa Ibrani, laki-laki bilang ‘ish ’. Deng parampuan bilang ‘isha ’. Jadi di sini dong ada maen kata, bilang, “isha (parampuan) jadi dari ish (laki-laki).”
24Tagal itu, laki-laki musti kasi tenga dia pung papa deng dia pung mama,
ko pi idop satu hati deng dia pung bini,
te dong dua su ta'ika jadi satu.
25Itu waktu, dong dua ada talanjang bulat, ma dong sonde ada rasa malu sadiki ju.
Manusia sonde mau dengar sang Tuhan Allah
31Dari samua binatang yang TUHAN Allah su bekin di ini dunya, ular yang paling pintar putar-balek. Satu kali, ada ular yang tanya sang itu parampuan, bilang, “Batúl, ko? Tuhan Allah ada larang, bilang, ‘Bosong sonde bole makan bua dari pohon-pohon di ini kabón, wuang?’”
2-3Itu parampuan balas, bilang, “Sonde! Botong bole makan! Ma ada satu pohon di tenga kabón sa, yang Tuhan Allah larang botong makan. Dia bilang botong sonde bole makan, deng sonde bole sonto dia pung bua, te nanti botong mati.”
4Ma itu ular manyao, bilang, “We, itu sonde batúl! Bosong sonde mati! 5Tuhan Allah memang larang bagitu, tagal Dia su tau, kalo bosong makan itu bua, bosong jadi pintar sama ke Dia. Andia, tau mana yang bae, deng mana yang jahat.”
6Ais, itu parampuan lia te itu pohon pung bagus lai, deng dia pung bua tingka ke enak sakali. Ju dia pikir, bilang, “Kalo beta makan ini bua, tantu beta jadi pintar.” Ais dia ketu itu bua, ju dia makan. Ais dia bawa kasi dia pung laki, deng dia ju iko makan. 7Makan abis ju, baru dong tau, bilang, dong dua ada talanjang bulat. Andia ko dong natok daon ko tutu dong pung talanjang.
8Dia pung sore, ju dong dengar TUHAN Allah ada bajalan di itu kabón. Ais dong pi sambunyi di balakang pohon, ko biar TUHAN sonde dapa lia sang dong. 9Ma TUHAN Allah pange itu laki-laki, bilang, “We! Adam, lu ada di mana?”
l0Itu laki-laki manyao, bilang, “Beta ada dengar Tuhan pung suara di sini. Ma beta malu, te beta ada talanjang. Andia ko beta lari sambunyi.”
11Ais Tuhan bilang, “Sapa yang kasi tau, bilang, lu ada talanjang? Karmana? Tantu lu su makan itu bua yang beta larang, wuang?”
12Dia manyao, bilang, “Ini parampuan yang Tuhan kasi ko batamán deng beta tu, dia yang kasi itu bua ko beta makan!”
13Ais ju TUHAN Allah omong deng itu parampuan, bilang, “Akurang ko lu bekin bagitu?”
Ju itu parampuan manyao, bilang, “Ko ular tipu ame sang beta na! Andia ko beta makan itu bua, suda ma.”
Tuhan Allah kasi kutuk sang dong
14Ais itu, ju TUHAN Allah kasi kutuk itu ular bilang,
“Tagal lu pung bekin ni, Beta kasi hukum sang lu. Dari samua binatang yang laen, cuma lu sandiri yang kaná kutuk bagini. Mulai sakarang sampe lu mati, lu cuma tau marayap deng dada sa, deng lu tau makan di tana sa. 15Beta bekin lu deng ini parampuan bamusu tarús. Deng bosong dua pung turunan dong, ju bagitu. Lu pung turunan nanti gigi ame orang pung tumit. Ma dia pung turunan satu, nanti titi bekin ancor lu pung kapala.”
16Ais itu, Tuhan Allah kasi tau itu parampuan, bilang,
“Nanti Beta tamba lu pung susa waktu dudu parú, deng tamba saki waktu lu barana. Ma biar bagitu, ju lu masi rindu tarús sang lu pung laki. Deng dia yang ator sang lu.”
17Ais Tuhan kasi tau itu laki-laki bilang,
“Lu sonde iko Beta pung parenta, ma iko lu pung bini pung mau, sampe lu makan itu bua yang Beta su larang tu. Andia ko lu ju kaná hukum. Deng tana ju kaná hukum. Mulai sakarang sampe lu mati, lu musti karjá banting tulang bale tana, ko lu bisa dapa makan. Deng karjá bagitu, baru lu dapa idop. 18Biar lu tanam macam-macam, ma tana cuma kasi kaluar duri deng onak sa. 19Ais lu musti karjá banting tulang, baru tana kasi lu makan. Lu musti karjá parés karingat bagitu sampe mati. Beta bekin ame sang lu dari tana. Jadi kalo lu mati, lu kambali pi jadi tana lai.”
20Abis itu, Adam kasi nama dia pung bini ‘Hawa’ (yang dia pung arti ‘yang idop’), te dia tu, samua orang yang idop pung mama.*Dalam bahasa Ibrani, ‘adam ’ pung arti ‘manusia’.
21Abis TUHAN Allah bekin pakean dari binatang pung kulit, ko kasi dong dua pake.
Tuhan Allah usir kasi kaluar Adam deng Hawa
22Ais TUHAN Allah omong, bilang, “Sakarang ini orang dong su tau mana yang bae, deng mana yang jahat, sama ke Kotong. Jang sampe dong ju makan bua dari itu pohon yang kasi dong idop tarús.” 23Ais ju Dia usir kasi kaluar sang dong dari itu kabón di Eden, ko dong pi di tampa laen, idop deng bale tana, ko dong idop dari tana pung hasil. 24Usir abis, ju Tuhan suru Dia pung ana bua basayap dari sorga dong,Bahasa Ibrani bilang, Tuhan pung ana bua basayap dari sorga tu, ‘kerubim ’. ko pi jaga di itu kabón pung sablá matahari nae. Dong pegang kalewang yang ta'ayun pi-datang, yang manyala sama ke api. Tuhan suru dong tutu jalan maso, te Dia sonde mau orang dong ketu ame itu bua yang kasi dong idop tarús.
Kaen deng Habel pung carita
41Satu kali, Adam pi tidor deng dia pung bini Hawa. Ju itu parampuan dudu parú. Ais ju dia barana satu ana laki-laki. Ju dia bilang, “Beta su barana kasi kaluar satu ana laki-laki, tagal TUHAN su tolong sang beta.” Ais dia kasi nama itu ana, Kaen (yang dia pung arti ‘kasi kaluar’). 2Ais Hawa barana lai satu ana laki-laki. Ju dia kasi nama Habel .
Waktu dong dua su bésar, Habel gambala binatang, deng Kaen karjá kabón. 3Satu kali, Kaen bawa ame dia pung kabón pung hasil saparu, ko kasi sang TUHAN. 4Habel ju bawa ame dia pung domba mai dong pung ana partama. Dia potong itu domba dong, ais dia bawa daging yang paling bae, kasi sang Tuhan. Lia bagitu, TUHAN pung hati sanáng sang Habel deng dia pung korban tu. 5Ma Dia sonde suka sang Kaen deng dia pung korban tu. Ju Kaen mara mo mati, sampe dia pung muka asaráng.
6Ju TUHAN omong deng Kaen, bilang, “He, Kaen! Akurang ko lu mara bagitu? Karmana ko lu pung muka asaráng bagitu? 7Kalo lu bekin bae, tantu Beta ju tarima bae sang lu. Ma ati-ati! Kalo lu bekin jahat, nanti itu jahat makan bale sang lu, sama ke kucing mau kobo tikus. Jadi, kalo lu ada kapingin bekin jahat, lebe bae lu tola buang memang!” Kaen mau bunu sang Habel
8Satu kali, Kaen buju sang Habel, bilang, “Adi! Mari ko kotong jalan-jalan pi kabón.”*Ada barapa tulisan tua yang pake Kaen pung omong tu, ma itu kata dong sonde ada dalam tulisan asli bahasa Ibrani. Waktu dong sampe di sana, takuju sa Kaen papoko bekin mati dia pung adi.
9Ais TUHAN tanya sang Kaen, bilang, “He, Kaen! Lu pung adi ada di mana?”
Kaen manyao, bilang, “Beta sonde tau dia ada di mana! Kira beta ni, tukang pegang dia pung kaki, ko?”
10Ju Tuhan omong, bilang, “Akurang ko lu bekin jahat bagitu? Jang kira ko lu bisa sambunyi lu pung adi pung dara di tana, te Beta su lia samua! 11Sakarang kutuk su nae kaná sang lu. Te waktu lu bunu lu pung adi, tana isap ame dia pung dara. Jadi sakarang, itu tana su sonde bisa kasi idop sang lu lai. 12Kalo lu bekin kabón, tana su sonde mau kasi lu hasil apa-apa lai. Mulai sakarang, lu maen tapaleuk pi-datang sama ke orang kasian yang cari idop di ini dunya.”
13Ma Kaen protes sang TUHAN bilang, “Awii! Tuhan, é! Karmana ko Tuhan kasi beta kutuk barát talalu, sampe beta su tar bisa pikol lai ni? 14Tagal Tuhan su usir sang beta dari ini tampa, beta nanti jao dari Tuhan. Beta maen tapaleuk pi mana-mana. Ais, sapa sa yang nanti katumu sang beta, tantu dong bunu bekin mati sang beta.”
15Ma TUHAN manyao bale, bilang, “Sonde bagitu! Sapa yang bunu sang lu, Beta nanti hukum sang dia tuju kali lebe barát!” Ais TUHAN bekin tanda di Kaen, ko biar orang dapa tau, kalo dong sonde bole bunu sang dia. 16Ais Kaen jalan kasi tenga itu tampa, ko pi jao-jao dari TUHAN. Dia jalan sampe di satu tampa di kabón Eden pung sablá matahari nae. Itu tampa pung nama Nod , yang pung arti bilang ‘Tapaleuk’. Ais ju dia tenga di situ.
Kaen pung turunan dong
17Ais itu, Kaen kawin, ju dia pung bini dudu parú. Ju dia barana satu ana laki-laki, yang dong kasi nama, Henok. Deng Kaen kasi bangun satu kampong. Ais dia kasi nama itu kampong, Henok, iko dia pung ana pung nama. 18Ais Henok pung ana, andia Irad. Irad pung ana, Mehuyael. Mehuyael pung ana, Metusael. Deng Metusael pung ana, Lamek.
19Lamek pung bini dua. Satu nama Ada, deng satu nama Sila. 20Ada pung ana, nama Yabal. Dia pung turunan dong, jadi gambala. Dong idop bapinda-pinda, deng tenga di tenda. 21Dia pung adi, nama Yubal. Yubal pung turunan dong, jadi tukang maen musik, pake suling deng alat musik kuti pake tali sanár. Alat musik
22Lamek pung bini Sila barana sang Tubal Kaen. Dia pung turunan jadi tukang besi, ko dong bekin barang macam-macam dari besi deng tambaga. Tubal Kaen pung adi parampuan, nama Na'ama.
23Satu kali, Lamek angka-angka diri di muka dia pung bini dua-dua, bilang, “Bosong dengar, é! Tadi ada satu nyong yang hantam sang beta, ma beta habok bekin mati sang dia. 24Orang yang bunu sang Kaen, dapa hukuman tuju kali. Ma kalo ada yang mau balas dendam sang beta, dong dapa hukuman 77 kali.”
Adam pung ana laen, andia, Set
25Adam pung bini Hawa barana satu ana laki-laki lai. Ju dong kasi nama itu ana, Set (yang dia pung arti ‘sorong kasi’), tagal Hawa bilang, “Tuhan Allah su sorong kasi beta ini ana ko ganti sang Habel, yang Kaen su bunu bekin mati tu.” 26Lama-lama Set dapa satu ana laki-laki, nama Enos.
Itu waktu, orang dong mulai sémba sang TUHAN Allah.
Adam pung turunan sampe Noh
51-2Waktu Allah bekin manusia, Dia bekin dong pung model, sama ke Dia pung Diri sandiri. Dia bekin sang dong, laki-laki deng parampuan. Ais Dia pange sang dong “manusia”, deng Dia kasi berkat sang dong.
Manusia partama pung nama, Adam. Ini ni, Adam pung turunan dong pung nama:
3Waktu Adam su umur 130 taon, dia dapa satu ana laki-laki, dia pung model sama ke dia pung bapa. Ju dia kasi nama itu ana, Set. 4Ais itu, Adam masi idop lai 800 taon, deng dia dapa tamba lai ana laki-laki deng parampuan. 5Dia mati waktu dia pung umur su 930 taon.
6Waktu Set umur 105 taon, ju dia dapa satu ana laki-laki, nama Enos. 7Ais Set masi idop lai 807 taon, deng dia dapa tamba lai ana laki-laki deng parampuan. 8Dia mati waktu dia pung umur su 912 taon.
9Waktu Enos umur 90 taon, dia dapa satu ana laki-laki, nama Kenan. 10Ais itu, Enos masi idop lai 815 taon, deng dia dapa tamba lai ana laki-laki deng parampuan. 11Dia mati waktu dia pung umur su 905 taon.
12Waktu Kenan umur 70 taon, dia dapa satu ana laki-laki, nama Mahalalel. 13Ais itu, Kenan masi idop lai 840 taon, deng dia dapa tamba lai ana laki-laki deng parampuan. 14Dia mati waktu dia pung umur su 910 taon.
15Waktu Mahalalel umur 65 taon, dia dapa satu ana laki-laki, nama Yared. 16Ais itu, Mahalalel masi idop lai 830 taon, deng dia dapa tamba lai ana laki-laki deng parampuan. 17Dia mati waktu dia pung umur su 895 taon.

18Waktu Yared umur 162 taon, dia dapa satu ana laki-laki, nama Henok. 19Ais itu, Yared masi idop lai 800 taon, deng dia dapa tamba lai ana laki-laki deng parampuan. 20Dia mati waktu dia pung umur su 962 taon.
21Waktu Henok umur 65 taon, dia dapa ana laki-laki satu, nama Metusalak. 22Ais itu, Henok idop satu hati deng Tuhan Allah sampe 300 taon lai. Ju dia dapa tamba lai ana laki-laki deng parampuan. 23-24Dia idop satu hati tarús deng Tuhan Allah. Ais, waktu dia pung umur 365 taon, ju dia ilang, tagal Tuhan Allah su angka nae sang dia.
25Waktu Metusalak pung umur 187 taon, dia dapa satu ana laki-laki, nama Lamek. 26Ais itu, Metusalak masi idop lai 782 taon, deng dia dapa tamba lai ana laki-laki deng parampuan. 27Dia mati waktu dia pung umur su 969 taon.
28Waktu Lamek umur 182 taon, dia dapa satu ana laki-laki. 29Lamek kasi nama itu ana, Noh (yang mirip satu kata yang dia pung arti ‘kasi hibur’), tagal dia bilang, “Ini ana nanti hibur bekin sanáng kotong pung hati dari kotong pung karjá satenga mati di ini tana yang Tuhan Allah su kutuk ame sang dia.” 30Ais itu, Lamek masi idop lai 595 taon, deng dia dapa tamba lai ana laki-laki deng parampuan. 31Dia mati waktu dia pung umur su 777 taon.
32Waktu Noh pung umur su 500 taon, ju dia dapa tiga ana laki-laki, andia Sem, Yafet deng Ham.*Ham tu, ana bungsu. Lia Carita Mula-mula 9:24-25.
Manusia pung jahat
61Itu waktu, manusia su tamba banya. Ais dong su idop batasiram di mana-mana di dunya. Dong ju barana ame ana-ana parampuan. 2Tuhan pung ana laki-laki dong*‘Tuhan pung ana laki-laki dong’ tu, sonde jalás. Ada orang yang pintar saparu bilang dong tu, raja dong pung ana-ana. Ada saparu yang bilang dong tu, orang dari makluk yang bukan manusia. Ada saparu yang pikir dong tu, Tuhan pung ana bua dari sorga. Ma sonde ada yang tau batúl. dapa lia manusia pung ana nona dong manis-manis. Ju dong pi kawin ame deng nona-nona yang dong suka. 3Lantas TUHAN bilang, “Beta su cape deng manusia pung idop yang harba-biruk ini. Beta pung Roh yang kasi idop sang dong tu, su sonde mau kasi tenga dong idop tarús lai.Bahasa Ibrani di sini sonde talalu jalás. Dong musti mati. Jadi, nanti dong cuma idop sampe 120 taon sa.”
4Itu jaman, deng jaman ba'iko-ba'iko dong, su ada orang-orang raksasa di dunya.Bahasa Ibrani bilang ‘orang Nefil dong’. Ma dia pung maksud sonde jalás. Waktu Tuhan pung ana laki-laki dong kawin ame manusia pung ana parampuan dong, ju dong barana ame orang-orang hebat, andia, kapala-kapala paráng, yang takanál dalam carita dolu-dolu.
5Itu waktu, TUHAN lia manusia di dunya pung jahat su talalu. Dong pung hati cuma tau pikir jahat tarús sa. 6Ju TUHAN manyasal su bekin ame sang dong ko tenga di ini dunya. Itu bekin Dia pung hati saki mo mati. 7Andia ko Dia omong, bilang, “Deng bagitu, nanti Beta bekin ancor manusia, yang Beta su bekin ame di ini dunya. Burung-burung deng binatang laen dong, ju Beta bekin ancor samua. Te Beta manyasal su bekin sang dong.” 8Ma cuma Noh sa, yang bekin sanáng TUHAN pung hati.
Noh pung carita
9-10Noh pung carita bagini: Dia pung ana laki-laki ada tiga orang, andia Sem, Yafet deng Ham. Noh tu, idop lurus, deng sonde bekin jahat. Itu waktu cuma dia sandiri sa yang bae. Dia idop deka deng Tuhan Allah.
11-12Ma Tuhan Allah lia samua orang laen dong jahat abis. Di mana-mana sa, orang pung jalan idop dong su rusak mo mati. Tuhan Allah lia manusia di dunya tu, cuma ada jahat sa. 13Ais Tuhan Allah kasi tau sang Noh, bilang, “Di mana-mana, Beta cuma dapa lia manusia pung jahat sa. Jadi, Beta su putus, bilang, Beta mau bekin ancor abis ini dunya deng dia pung isi samua. 14Jadi bagini, Noh! Sakarang lu bekin ame satu kapal bésar dari kayu yang kuat. Di itu kapal pung dalam, lu bekin kamar-kamar. Ais lapis itu kapal deng ter. 15Itu kapal, lu bekin dia pung panjang 133 meter; dia pung lebar 22 meter; deng dia pung tinggi 13 meter. 16Pasang atap di itu kapal. Ma kasi farei itu atap kira-kira satenga meter dari atas dinding. Lu bagi itu kapal jadi tiga tingkat. Ais bekin satu pintu di itu kapal pung rebis.
17Inga bae-bae! Beta nanti kasi turun banjer bésar ko bekin mati samua yang idop di ini dunya, sampe sonde sisa satu apa ju. 18Ma Beta mau ika Beta pung janji deng lu. Nanti lu maso pi dalam itu kapal, sama-sama deng lu pung bini, lu pung ana-ana, deng lu pung ana mantu dong.
19-20Dari samua binatang dong, lu musti pi ame satu-satu pasang, ko bawa maso pi dalam itu kapal, ko biar dong idop sama-sama deng lu. Sama ke binatang piara, burung-burung, deng binatang marayap dong, ko biar dong samua idop. 21Lu musti bawa maso pi dalam itu kapal samua macam makanan, kasi sang bosong, deng kasi itu binatang-binatang dong.” Noh mulai bekin kapal bésar
22Ais ju Noh bekin iko sama deng Tuhan Allah pung parenta samua.
Banjer bésar
71Ais itu, ju TUHAN omong deng Noh, bilang, “Beta lia pi mana-mana, ma cuma lu sa yang pung hati lurus. Tagal itu, lu deng lu pung bini-ana dong maso pi dalam kapal su. 2-3Dari samua macam binatang yang bosong bole makan, deng yang bole bawa kasi sang Beta, na, lu bawa tuju-tuju pasang pi dalam itu kapal. Dari samua macam burung ju bawa tuju-tuju pasang. Ma dari binatang laen dong, bawa cuma satu-satu pasang sa. Deng bagitu, itu binatang deng burung dong, jadi bibit, ko dong ada tarús.
4Inga bae-bae, ó! Te lai tuju hari, Beta kasi turun ujan tar pake barenti sampe ampa pulu siang ampa pulu malam. Deng bagitu, Beta kasi mati abis samua yang idop di darat, yang Beta su bekin.”
5Ais ju Noh bekin iko sama deng TUHAN pung parenta samua. 6Waktu banjer datang tu, Noh pung umur 600 taon. 7Ais Noh deng dia pung bini, deng dia pung ana-ana, deng dia pung ana mantu dong, maso pi dalam kapal tu, ko salamat dari itu banjer bésar. 8-9Iko TUHAN pung parenta tu, ju Noh bawa maso pi dalam kapal samua macam burung deng binatang laen dong, satu-satu deng dia pung pasang, bae dari yang orang bole makan, deng dari yang orang sonde bole makan. 10Abis tuju hari, ju banjer tapo'a datang ko mulai tutu ame ini dunya.
11Pas waktu Noh umur 600 taon, lewat dua bulan deng 17 hari, ju banjer pung datang! Itu waktu, tingka ke pintu langit tabuka, ko dia pung aer tapo'a turun. Deng samua mata aer di bawa tana dong tapica ko aer maspurak kaluar. 12Ju ujan turun tar pake barenti siang-malam, sampe ampa pulu hari.
13Ma itu hari, ju Noh, dia pung bini, dia pung ana tiga-tiga andia Sem, Yafet, deng Ham, deng dia pung ana mantu dong samua maso pi dalam kapal. 14Dong maso sama-sama deng binatang dong, andia binatang piara, binatang liar, binatang marayap, burung-burung, deng binatang laen yang ada sayap dong. 15-16Satu-satu pasang dari samua yang idop, maso pi dalam kapal sama-sama deng Noh, sama ke Tuhan Allah pung parenta sang dia.
Waktu dong samua su maso abis, ju TUHAN konci itu kapal pung pintu.
17-19Ujan bésar turun tarús, sampe ampa pulu hari, ju banjer nae tamba tinggi sampe kapal ta'apung. Aer nae tarús sampe tutu ame gunung-gunung yang tinggi. 20Itu aer nae sonde pake barenti, sampe dia pung tinggi ada tuju meter di atas gunung.
21-23Deng bagitu, samua yang idop di darat dong mati abis. Andia: manusia, binatang piara, binatang liar, binatang marayap, deng burung-burung dong. Cuma Noh deng samua yang ada dalam itu kapal yang salamat. 24Itu aer sonde tau turun-turun sampe saratus lima pulu hari.
Tana mulai karíng
81Ma Tuhan Allah sonde lupa sang Noh dong deng samua binatang di itu kapal. Ju Dia kasi angin ko fuu bekin turun itu aer banjer. 2Dia tutu samua mata aer di bumi, deng kasi barenti ujan dari langit. 3Ju aer kurang tarús. Abis 150 hari, ju aer sonde bagitu tinggi lai. 4Pas deng bulan tuju lewat 17 hari, ju itu kapal tadudu di atas satu gunung yang tinggi, nama Ararat. 5Aer turun tarús sampe hari partama bulan sapulu, ju gunung-gunung pung ujung dong mulai kantara. Noh kasi lapás burung pompa
6Lewat ampa pulu hari, ju Noh buka kapal pung jandela satu. 7Ais dia kasi lapás satu burung gagak. Itu burung tarbáng tarús pi-datang sampe aer banjer su turun batúl. Dia sonde kambali lai pi di kapal. 8Ju Noh kasi lapás lai satu burung pompa, ko mau cari tau itu aer su turun batúl ko balóm. 9Ma tagal aer masi tutu dunya samua, andia ko itu burung sonde dapa tampa hinggap. Ju dia kambali pi kapal. Noh sorong dia pung tangan, ko tarima ame itu burung pi dalam kapal.
10Noh tunggu tuju hari lai, ju dia kasi lapás ulang lai itu burung. 11Dia pung sore, itu burung datang kambali sang Noh, deng dia ada bawa daon saitun satu yang dia baru pata ame. Ais ju, Noh dapa tau yang aer su turun batúl. 12Dia tunggu tuju hari lai, ju dia kasi lapás ulang itu burung pompa. Ma ini kali, itu burung su sonde kambali lai.
13Waktu Noh pung umur 601 taon, kaná hari partama bulan satu, aer su turun batúl-batúl. Ju Noh buka itu kapal pung jandela, ais dia lia kuliling, te tana dong su karíng. 14Sampe bulan dua, hari 27, te tana su karíng batúl-batúl.
15Ais ju Tuhan Allah omong deng Noh, bilang, 16“Noh! Sakarang bosong samua turun suda dari ini kapal. 17Kasi kaluar itu binatang dong samua! Andia: binatang piara, binatang liar, binatang marayap, deng burung-burung dong. Kasi tenga ko dong samua tamba banya, deng bekin ponu ini dunya.”
18-19Ais ju, Noh deng dia pung bini, dia pung ana-ana, deng dia pung ana mantu dong samua kaluar dari itu kapal. Itu binatang dong samua ju kaluar, satu-satu deng dia pung golongan.
Noh kasi korban sukur sang Tuhan Dong susun batu bekin meja korban
20Ais Noh susun batu ko bekin meja korban kasi sang TUHAN. Dari binatang-binatang yang bole pake jadi binatang korban, Noh ame satu-satu ekor. Ais dia potong ko bakar sang dong di atas itu meja korban, ko jadi tanda sukur sang TUHAN. 21Waktu TUHAN dapa ciom itu korban pung baboo wangi, ju Dia pung hati sanáng. Ju Dia pikir, bilang,
“Mulai sakarang, Beta sonde akan kutuk lai ini dunya tagal manusia pung jahat. Biar dong cuma tau pikir jahat dari kici sa, ma Beta sonde akan kasi ancor abis lai samua yang idop, sama ke yang Beta su bekin tu. 22Salama ini dunya masi ada, ini musim dong samua jalan tarús, iko dia pung atoran. Andia: musim tanam deng musim koru, musim dingin deng musim panas, musim karíng deng musim ujan, siang deng malam.”
Tuhan Allah ba'ika janji deng Noh
91Tuhan Allah kasi berkat sang Noh deng dia pung ana-ana dong, deng omong, bilang, “Bosong barana bam-banya, ko bekin ponu lai ini dunya. 2Nanti samua binatang liar, burung deng ikan dong taku sang bosong. Bosong yang musti ator sang dong. 3Bosong bole makan itu binatang samua pung daging, sama ke bosong ju bole makan tanaman dong pung hasil. Samua ini, Beta kasi sang bosong.
4Cuma bosong sonde bole makan daging yang masi ada pung dara, tagal binatang pung nyawa ada di dia pung dara. 5-6Beta bekin manusia iko Beta pung model. Tagal itu, sonde bole bunu manusia. Kalo ada orang, ko binatang, yang bunu bekin mati manusia, musti bunu bekin mati sang dong ju. Ini hukum datang dari Beta. 7Bosong musti barana bam-banya, ko bekin ponu ulang lai ini dunya.”
8Tuhan Allah sambung lai Dia pung omong, bilang, 9“Sakarang Beta mau ika Beta pung janji deng bosong, sampe deng bosong pung turunan ju. 10Ini janji ju kaná deng samua yang idop, andia binatang piara, binatang liar, deng burung-burung. Pokonya, samua yang kaluar sama-sama deng bosong dari itu kapal. 11Beta pung janji tu, bagini: Beta sonde akan kirim banjer bésar lai, ko bekin mati samua yang idop, deng bekin ancor abis ini dunya.
12-13Beta taro Beta pung palangi di langit ko jadi tanda yang kasi inga Beta pung janji yang sonde putus-putus deng bosong, deng samua yang idop, deng ini dunya. 14-17Kalo ada awan di langit, ais palangi kaluar, nanti dia kasi inga sang Beta itu janji, bilang: nanti banjer bésar sonde akan bekin ancor abis lai samua yang idop. Deng bagitu, Beta pung janji yang sonde tau abis tu, su ta'ika deng bosong, deng samua yang idop.”
Noh mabo
18Noh pung ana-ana yang kaluar dari itu kapal, andia Sem, Yafet deng Ham. (Ham tu, Kana'an pung papa). 19Samua orang di dunya pung turunan datang dari Noh pung tiga ana dong. Pohon anggor
20Noh tu, orang tani. Dia yang partama kali bekin kabón anggor. 21Satu kali, dia minum anggor sampe mabok barát. Ju dia buka buang dia pung pakean, abis tidor laloli talanjang bulat di dalam dia pung tenda. 22Waktu Ham dapa lia dia pung bapa pung talanjang tu, ju dia lari kaluar, ko pi kasi tau dia pung kaka Sem deng Yafet. 23Ais dong dua ame satu salimut, ju dong buka kasi tagantong di dong pung bahu. Ais itu, dong jalan mondor maso pi dalam itu tenda, ko tutu ame dong pung bapa. Deng bagitu, dong sonde lia dong pung bapa pung talanjang tu. Ais dong kaluar.
24Waktu Noh pung mabok mulai ilang, ju dia dapa tau dia pung ana bungsu pung bekin. 25Ais dia omong, bilang, “Hee! Kana'an pung bapa! Beta kutuk sang lu! Lu nanti jadi lu pung kaka dong pung budak!
26Puji TUHAN! Biar ko Dia kasi berkat sang Sem!
Ma biar ko Kana'an jadi Sem pung jongos.
27Biar Tuhan Allah bekin tamba luas Yafet pung tana;
Deng dia pung turunan idop dame deng Sem pung turunan.
Ma biar Kana'an jadi Yafet pung kuli.”
28Mulai dari itu banjer abis, Noh masi idop lai 350 taon. 29Dia mati waktu dia pung umur su 950 taon.
Noh deng Yafet pung turunan
101Abis banjer, ju Noh pung ana-ana dong dapa turunan. Andia turunan dari Sem, Yafet deng Ham.
2-5Yafet pung turunan, andia, Gomer, Magog, Madai, Yawan, Tubal, Mesek deng Tiras. Satu-satu deng dong pung bahasa, dong pung suku, deng dong pung tana sandiri.
Gomer pung turunan, andia, Askenas, Rifat deng Togarma.
Yawan pung turunan, andia, Elisa, Tarsis, orang-orang Kitim, deng Dodanim yang tenga di pinggir-pinggir pante.*Ada tulisan tua saparu bilang ‘Rodanim’.
Ham pung turunan
6Ham pung turunan, andia, Kus, Misraim, Put, deng Kana'an.Kus tu, andia ‘Etiopia’. Misraim, andia ‘Masir’.
7Kus pung turunan, andia, Seba, Hawila, Sabta, Raema deng Sabteka.
Raema pung turunan, andia, Syeba deng Dedan.
8Kus pung ana laki-laki, sang Nimrod. Dia tu, panglima paráng partama yang hebat. 9Dia pung hebat datang dari TUHAN, sampe dia ju jadi tukang buru binatang yang paling jago. Andia ko orang biasa omong, bilang, “Biar ko lu jadi tukang buru binatang yang jago sama ke Nimrod, yang dapa dia pung hebat dari TUHAN.” 10Mula-mula dia pung da'era mulai dari Babel, Erek Akad, deng Kalne. Dong samua ada di Sinear.Sinear tu, Babel pung nama laen. Sakarang, itu tampa tu, ada di Iran deng Irak. 11Dari situ, dia kuasa tamba Asyur. Ais ju dia kasi bangun kota Niniwe, Rehobot-Ir, Kala, 12deng Resen, yang ada di Niniwe deng Kala pung teng-tenga. Samua tu, kota-kota bésar.
13Misraim pung turunan, andia, orang-orang Ludim, Anamim, Lehabim, Naftuhim, 14Patrusim, Kasluhim, deng Kaftorim. Orang Kasluhim tu, andia orang Filistin dong pung nene-moyang.
15Kana'an pung ana sulung, andia, Sidon. Kana'an ju jadi nene-moyang dari orang-orang Het, 16Yebusi, Amori, Girgasi, 17Hiwi, Arki, Sini, 18Arwadi, Semari, deng Hamati.
Kana'an pung turunan dong tasiram jao-jao, 19sampe dong pung batas-batas tana mulai dari Sidon tarús pi di Gerar, sampe di Gasa. Dari situ, pi di Sodom, Gomora, Adma, deng Seboim, sampe di Lasa.
20Dong samua tu, Ham pung turunan. Satu-satu deng dong pung bahasa, dong pung suku, deng dong pung tana sandiri.
Sem pung turunan
21Yafet pung kaka Sem, jadi orang Eber dong pung nene-moyang.§Ada orang yang pintar saparu bilang Eber tu, andia ‘Ibrani’.
22Sem pung turunan, andia, Elam, Asyur, Arpaksad, Lud deng Aram.
23Aram pung turunan, andia, orang-orang Us, Hul, Geter deng Mas.**Mas pung nama laen, ‘Mesek’.
24Arpaksad pung ana, Sela. Sela pung ana, Eber.
25Eber dapa dua ana laki-laki. Yang sulung, dapa nama Pelek (yang dia pung arti ‘tabagi-bagi’), tagal itu waktu, orang dong tabagi-bagi di dunya. Dia pung adi, nama Yoktan.
26Yoktan pung turunan, andia, Almodad, Selef, Hasar-Mawet, Yera, 27Hadoram, Usal, Dikla, 28Obal, Abimael, Syeba, 29Ofir, Hawila, deng Yobab. Dong samua ni, Yoktan pung turunan.
30Dong pung tampa tenga tu, mulai dari Mesa, tarús sampe di Sefar, andia tampa bagunung-bagunung di sablá matahari nae.
31Dong samua tu, Sem pung turunan. Satu-satu deng dong pung bahasa, dong pung suku, deng dong pung tana sandiri.
32Itu samua tu, Noh pung turunan, satu-satu deng dia pung suku sandiri-sandiri. Waktu banjer bésar abis, dong ni yang tasiram bekin ponu dunya.
Manara Babel
111Dolu-dolu, samua orang di dunya ba'omong pake satu bahasa sa. 2Waktu dong saparu mulai bapinda pi di sablá matahari nae, dong sampe di satu tana rata di Sinear, ju dong tenga di situ.*‘Pi di sablá matahari nae’ dalam bahasa Ibrani, dia pung arti ju bisa bilang ‘dari sablá matahari nae’. Sinear pung nama laen ‘Babel’.
3-4Dong samua ba'akór, bilang, “We! Sodara-sodara dong! Mari kotong bangun satu kota bésar. Kotong musti bekin batu bata, ais kotong bakar sampe karás. Deng kotong susun itu batu bata dong pake ter. Ais kotong kasi badiri satu manara tinggi, yang dia pung ujung sampe di langit, ko biar kotong dapa nama. Biar ko kotong jadi satu bangsa bésar yang sonde usa tabagi-bagi.”
5Ju TUHAN turun ko maloi coba itu kota deng dia pung manara yang dong bangun. 6Ais Dia omong, bilang, “Ini manusia dong samua, satu bangsa, deng pake satu bahasa. Apa yang dong bekin sakarang ni, baru mulai langka partama sa. Beso-lusa, kalo dong samua ta'ika jadi satu sama ke sakarang ni, nanti dong bisa bekin apa sa. 7Lebe bae Kotong turun bekin dong pung bahasa jadi laen-laen, ko biar dong sonde bisa mangarti satu deng satu lai.”
8Ais ju Tuhan turun ko bekin kaco dong pung bahasa. Deng bagitu, Dia bekin itu manusia dong tasiram pi di samua tampa di dunya. Ju dong su sonde bangun tarús itu kota lai. 9Andia ko dong kasi nama itu kota, Babel , (yang amper sama ke satu kata yang dia pung arti ‘babingung’), tagal TUHAN bekin kaco dong pung bahasa, deng kasi tasiram sang dong pi mana-mana di dunya.
Dari Sem sampe Abram
10Ini Sem pung turunan. Waktu banjer bésar su barenti dua taon, pas deng Sem umur 100 taon, dia dapa satu ana laki-laki, nama Arpaksad. 11Ais itu, dia masi idop lai 500 taon, deng dia dapa tamba lai ana laki-laki deng parampuan.
12Waktu Arpaksad umur 35 taon, dia dapa satu ana laki-laki, nama Sela. 13Ais itu, Arpaksad masi idop lai 403 taon, deng dia dapa tamba lai ana laki-laki deng parampuan.
14Waktu Sela umur 30 taon, dia dapa satu ana laki-laki, nama Eber. 15Ais itu, Sela masi idop lai 403 taon, deng dia dapa tamba lai ana laki-laki deng parampuan.
16Waktu Eber umur 34 taon, dia dapa satu ana laki-laki, nama Pelek. 17Ais itu, Eber masi idop lai 430 taon, deng dia dapa tamba lai ana laki-laki deng parampuan.
18Waktu Pelek umur 30 taon, dia dapa satu ana laki-laki, nama Rehu. 19Ais itu, Pelek masi idop lai 209 taon, deng dia dapa tamba lai ana laki-laki deng parampuan.
20Waktu Rehu umur 32 taon, dia dapa satu ana laki-laki, nama Seruk. 21Ais itu, Rehu masi idop lai 207 taon, deng dia dapa tamba lai ana laki-laki deng parampuan.
22Waktu Seruk umur 30 taon, dia dapa satu ana laki-laki, nama Nahor. 23Ais itu, Seruk masi idop lai 200 taon, deng dia dapa tamba lai ana laki-laki deng parampuan.
24Waktu Nahor umur 29 taon, dia dapa satu ana laki-laki, nama Tera. 25Ais itu, Nahor masi idop lai 119 taon, deng dia dapa tamba lai ana laki-laki deng parampuan.
26Waktu Tera umur 70 taon lebe, ju dia dapa tiga ana laki-laki, andia, Abram, Nahor, deng Haran.
Tera pung turunan
27Ini Tera pung turunan dong. Tera pung ana tu, Abram, Nahor, deng Haran. Haran dapa satu ana laki-laki, nama Lot. 28Haran mati, di dia pung kampong asal, nama Ur di tana orang Kasdim. Waktu dia mati tu, dia pung bapa Tera masi idop. 29Abram kawin deng Sarai. Nahor kawin deng Haran pung ana parampuan, nama Milka. Haran ju dapa ana laki-laki, nama Yiska. 30Ma Sarai mandul, sonde bisa barana.
31Satu kali, Tera bawa dia pung ana Abram, dia pung ana mantu Sarai, deng cucu Lot, dong kaluar kasi tenga kampong Ur. Itu waktu dong mau pi di tana Kana'an. Ma sampe di negrí Haran, ju dong su tenga di situ sa. 32Di situ, Tera mati waktu dia pung umur 205 taon.
Tuhan Allah pange sang Abram
121Itu waktu, TUHAN su omong deng Abram, bilang, “Abram! Lu kaluar kasi tenga lu pung kelu, lu pung bapa pung ruma, deng lu pung kampong. Lu pi di satu tampa, yang nanti Beta kasi tunju sang lu.
2Nanti Beta kasi berkat sang lu.
Deng lu pung turunan nanti tamba banya,
deng jadi bangsa yang hebat sampe orang dong kanál lu pung nama.
Ais, lu nanti jadi berkat sang orang laen.
3Nanti Beta kasi berkat sang orang yang kasi berkat sang lu.
Ma Beta kasi kutuk sang orang yang kasi kutuk sang lu.
Dengar bae-bae!
Te nanti samua bangsa di dunya dapa berkat, tagal lu.”
4-5Itu waktu, Abram pung umur 75 taon. Dia bawa dia pung bini Sarai, deng dia pung adi pung ana Lot, deng dia pung barang pusaka samua, deng samua orang karjá yang dia dapa di kota Haran. Ju Abram dong jalan kasi tenga Haran, ko pi di tampa yang TUHAN su kasi tau sang dia. Jadi dong jalan tarús, sampe di satu tampa, nama Kana'an.
6Sampe di sana, Abram jalan kuliling itu tana, sampe deka deng satu kampong, nama Sikem. Ais dong tenga tahan deka satu pohon bésar di More. Itu waktu, orang Kana'an dong masi tenga di situ. 7Di situ, TUHAN kasi tunju Diri sang Abram. Dia bilang, “Nanti Beta kasi ini da'era sang lu pung turunan.” Ais ju Abram susun kasi badiri satu meja batu ko pake jadi meja korban kasi sang TUHAN, yang su kasi tunju Dia pung Diri di situ. Abram sémba Allah di meja bakar korban
8Ais itu, Abram dong pinda pi gunung di salatan, ais tenga tahan di kampong Betel deng kampong Ai pung teng-tenga. Di situ dia kasi badiri satu meja korban, deng dia sémba sang TUHAN. 9Ais itu, dia bapinda-bapinda tampa, sampe di tana Negeb di Kana'an pung sablá salatan.
Abram pi di negrí Masir
10Satu waktu, ada musim lapar yang hebat di tana Kana'an. Andia ko Abram dong jalan lebe jao lai pi di sablá salatan, sampe di negrí Masir. Dong tenga tahan di sana. 11Waktu dong mau maso pi di negrí Masir, dia kasi tau dia pung bini Sarai, bilang, “Sarai. Lu ni, manis sakali. 12Ma nanti kalo orang Masir lia sang lu manis bagini, tantu dong mau bunu sang beta, tagal beta ni lu pung laki. Deng bagitu, dong bisa ame sang lu. 13Jadi ada lebe bae, lu kasi tau sang dong bilang, beta ni, lu pung kaka. Deng bagitu, dong sonde bunu sang beta, ma nanti dong babae deng beta, tagal lu.” Sarai di raja Masir pung ruma jabatan
14Tarús, waktu Abram dong su sampe di Masir, orang dong dapa lia itu parampuan manis sakali. 15Waktu raja Masir pung pagawe dong dapa lia sang dia, ju dong puji-puji itu parampuan pung manis di muka raja. Ju dong bawa itu parampuan pi di raja pung ruma. 16Jadi, raja babae deng Abram, tagal Sarai. Ju raja kasi parsén sang Abram. Andia: binatang sama ke domba, kambing, sapi, keledai, deng onta. Dia ju kasi parsén hamba-hamba laki-laki deng parampuan.
17Ma tagal dia su ame orang pung bini pi dalam dia pung ruma, andia ko TUHAN hukum macam-macam sang itu raja deng dia pung isi ruma dong. 18Ais raja pange sang Abram ko tanya sang dia bilang, “Abram! Lu su bekin karmana sang beta ni? Akurang ko lu sonde kasi tau, bilang, itu parampuan tu, lu pung bini? 19Ma lu bilang dia ni, lu pung adi! Amper sadiki beta ame sang dia jadi beta pung bini! Ini dia, lu pung bini. Sakarang, ame bawa sang dia, deng iskarobis suda dari beta pung muka!” 20Ais raja parenta dia pung pagawe dong, ko usir kasi kaluar Abram, dia pung bini, deng dong pung barang-barang samua dari itu da'era.
Abram deng Lot bapisa
131Ais itu, Abram kasi tenga Masir, ko kambali pi di tana Negeb. Dia pi deng dia pung bini, deng dia pung harta pusaka samua. Dia pung adi pung ana Lot ju iko sang dong. 2Abram tu, kaya sakali. Dia pung binatang piara, deng mas-perak, banya sakali.
3Dari Negeb dia jalan bapinda-bapinda ko pi kambali di kampong Betel deng kampong Ai pung teng-tenga. Dolu dia parná tenga di situ. 4Deng dia ju su kasi badiri meja korban. Ais dia sémba sang TUHAN di situ.
5Lot, yang iko sama-sama deng Abram tu, ju ada pung binatang piara banya, deng dia pung orang-orang karjá dong ju banya. 6-7Ma itu tampa sonde cukup luas kasi Abram deng Lot, deng dong pung harta-benda samua, ko idop sama-sama di situ. Ais, Abram deng Lot pung gambala dong mulai bakanjar, tagal rumput di itu tampa sonde cukup kasi dong pung binatang. (Itu waktu, orang Kana'an deng orang Feris masi tenga di situ ju.) Abram deng Lot pili tampa
8Ais ju Abram kasi tau sang dia pung ana bilang, “Lot, é! Kotong ni bakelu. Jang sampe kotong dua batar-enak satu deng satu, deng kotong pung orang karjá dong jang babakalai tarús. 9Naa, lebe bae kotong dua bapisa sa. Ini tampa luas. Jadi, kalo lu pili ame tana di bagian kiri, na, beta ame di bagian kanan. Ma kalo lu pili ame tana di bagian kanan, na, beta ame di bagian kiri.”
10Lantas Lot lia-lia kuliling. Ju dia dapa lia lemba kali Yarden yang limpa deng aer, sampe di kampong Soar. Itu tampa pung subur sama ke TUHAN pung kabón, deng sama ke tana Masir. (Itu waktu, TUHAN balóm kasi ancor kota-kota Sodom deng Gomora. Jadi, itu tana masi bae.) 11Jadi Lot pili ame samua tana di lemba kali Yarden tu. Lantas dong dua bapisa. Ais Lot pi di sablá matahari nae. 12Ma Abram tenga tarús di tana Kana'an. Ais Lot pi tenga di kampong-kampong deka kota Sodom di lemba Yarden. 13Ma orang-orang Sodom dong, orang jahat mo mati. Deng dong sonde mau dengar sang TUHAN.
14Waktu Lot deng Abram su bapisa, ju TUHAN bilang sang Abram, “Abram! Coba lu buang mata kuliling ko lia samua tampa dari tampa yang lu badiri tu. Lia bae-bae muka-balakang kiri-kanan. 15Samua tana yang lu lia tu, nanti Beta kasi sang lu, deng lu pung turunan dong, ko jadi bosong pung pusaka tarús sampe salamanya. 16Nanti Beta kasi lu pung turunan dong jadi banya sama ke pasir di pante. Sampe orang dong sonde bisa itong lu pung turunan pung banya. 17Sakarang lu jalan kuliling iko ini tana pung panjang deng lebar. Te samua tu, nanti Beta kasi sang lu!”
18Ais itu, ju Abram dong pinda, deng pi tenga ulang lai di itu tampa deka pohon-pohon bésar di Mamre, deka kampong Hebron. Ais dia susun meja korban, ko sémba sang TUHAN di situ.
Abram pi ame kambali sang Lot dari paráng
141Itu waktu, ada ampa raja bakumpul. Andia: Amrafel, raja negrí Sinear. Ariok, raja negrí Elasar. Kedarlaomer, raja negrí Elam. Deng Tideal, raja negrí Goyim. 2Itu waktu, ju ada lima raja laen yang bakumpul. Andia: Bera, raja negrí Sodom. Birsa, raja negrí Gomora. Sinab, raja negrí Adema. Semeber, raja negrí Seboim. Deng raja negrí Bela (andia negrí Soar). Ais, itu ampa raja dong baparáng lawan itu lima raja laen dong. 3Itu lima raja dong bakumpul deng dong pung tantara di lemba Sidim, (yang sakarang dong bilang Laut Mati).
4Itu paráng tu, dia pung akar bagini: Dolu, itu lima raja tondo sang Raja Kedarlaomer sampe 12 taon. Ma taon ka-13, ju dong bangun malawan sang dia.
5Waktu maso pi taon ka-14, ju Raja Kedarlaomer deng dia pung tamán tiga raja tu, datang deng dong pung tantara. Ju dong baparáng bekin kala barapa negrí. Andia: orang Refaim di negrí Asterot-Karnaim, orang Susim di negrí Ham, orang Emim di negrí Sawe-Kiryataim, 6deng orang Hori yang di gunung Seir sampe di tampa kosong El Paran pung pinggir. 7Abis, dong bale kambali pi di En Mispat (yang sakarang nama Kades). Abis itu, dong bekin ancor orang Amalek pung negrí, deng orang Amori yang tenga di negrí Haseson-Tamar.
8-9Ais, itu lima raja ator dong pung tantara di lemba Sidim, ju dong baparáng lawan itu ampa raja dong. 10Di itu lemba, ada banya kolam ter. Waktu dong baparáng tu, raja Sodom deng raja Gomora deng dong pung tantara, bangun lari. Dong saparu jato maso dalam kolam ter. Deng saparu lari pi gunung. 11Jadi itu ampa raja yang manáng tu, pi rampas ame samua barang-barang deng makanan dari Sodom deng Gomora. Ais ju dong mulai pulang.
12Ma Abram pung ana Lot ada tenga di Sodom. Ais, itu ampa raja dong ju tangkap bawa Lot dong, deng rampas bawa dong pung barang samua.
13Ma ada satu orang yang talapás. Ju dia lari pi lapor sang Abram, orang Ibrani. Itu waktu, ada satu orang Amori, nama Mamre. Abram ada tenga deka-deka di Mamre pung pohon-pohon bésar. Mamre pung sodara sang Eskol deng Aner. Dong tu, jadi Abram pung partei. 14Waktu Abram dapa dengar, bilang, orang su tangkap bawa dia pung adi pung ana tu, ju dia kumpul dia pung orang-orang karjá yang pintar baparáng. Dong samua ada 318 orang. Ais ju dong pi buru itu ampa raja sampe di kampong Dan yang jao di sablá utara.
15Di situ, Abram bagi dia pung orang-orang dong jadi barapa kalompok. Dia pung malam, ju dong pi saráng itu orang dong. Ma ada yang lari. Ais Abram dong buru tarús sang dong, sampe di kampong Hoba, di kota Damsik pung sablá utara. 16Ais Abram dapa ame kambali sang Lot, deng dia pung orang-orang, deng dong pung barang samua, deng orang-orang laen ju.
Melkisedek bakatumu deng Abram. Dia jadi raja, deng kapala agama dari Tuhan Allah
17Waktu Abram pulang dari bekin kala itu ampa raja dong, ju raja Sodom datang sambut sang Abram di lemba Sawe (yang orang biasa subu bilang, Lemba Raja). 18Itu waktu, Melkisedek, raja kota Salem.*Ada orang yang pintar saparu bilang, kota Salem deng kota Yerusalem tu, sama sa. Deng dia ju kapala agama dari Tuhan Allah yang Paling Tinggi. Dia datang ko bawa kasi sang Abram, roti deng aer boa anggor. 19-20Ais ju dia omong kasi berkat sang Abram, bilang, “Biar Tuhan Allah yang Paling Tinggi, yang bekin langit deng bumi tu, kasi berkat sang lu. Puji sang Tuhan Allah, yang su bekin lu manáng lu pung musu dong.”
Ais itu ju Abram bagi kasi Melkisedek satu per sapulu bagian dari samua yang dia su rampas ame kambali tu.
21Ais itu, raja Sodom soya sang Abram, deng bilang, “Bapa Abram. Barang-barang yang bapa su rampas ame dari beta pung musu dong, biar bapa soa samua. Ma beta cuma minta kambali beta pung orang-orang dong.”
22Ma Abram manyao, bilang, “Beta sumpa di muka Tuhan Allah yang Paling Tinggi, yang bekin langit deng bumi, 23bilang, beta sonde akan ame barang satu apa ju dari lu pung barang. Biar banáng sapo'ong ju, beta sonde akan ame. Deng bagitu, lu sonde bisa omong, bilang, ‘Abram pung kaya tu, tagal beta.’ 24Beta sonde parlú apa-apa. Cuma mana yang beta pung orang-orang dong su pake, anggap sa su abis. Deng biar beta pung tamán tiga orang ni, Aner, Eskol deng Mamre, ame bawa dong pung bagian.”
Tuhan Allah bajanji deng Abram
151Ais itu, TUHAN kasi tunju Diri sang Abram. Ju Dia bilang, “Abram! Lu sonde usa taku. Te Beta yang tangkis sang lu dari musu. Deng Beta kasi sang lu ontong bésar.”
2-3Ma Abram bilang, “Eee, Tuhan Allah. Biar Tuhan mau kasi sang beta bagitu banya ju, sonde ada guna apa-apa. Te beta sonde ada ana ko kasi beta turunan. Jadi, mau dapa pusaka bam-banya bekin apa? Paling-paling beta pung hamba, Eliasar dari Damsik yang dapa samua.”
4Ma TUHAN manyao, bilang, “Bukan bagitu! Te lu pung ana sandiri yang nanti dapa itu pusaka, ma bukan itu hamba.”
5Ju Dia bawa sang Abram kaluar, ais Dia bilang, “Sakarang lu lia pi langit. Coba lu lia itu bintang. Lu bisa itong sang dong? Lu pung turunan nanti jadi sama banya deng itu bintang dong!”
6Ju Abram tarima TUHAN pung omong tu. Ais TUHAN cap sang dia ke orang hati lurus, tagal Abram parcaya sang Dia.
7Ais itu TUHAN sambung lai, bilang, “Beta ni, Tuhan Allah. Beta yang su bawa kaluar sang lu dari kampong Ur di tana orang Kasdim dong. Deng Beta yang kasi ini tana jadi lu pung pusaka.”
8Ma Abram tanya, bilang, “Ma, karmana TUHAN? Karmana ko beta bisa tau, bilang, nanti ini tana jadi beta pung pusaka?”
9Ju Dia manyao, bilang, “Bagini! Mari kotong bekin satu acara, ko ika apa yang Beta omong tadi. Sakarang lu pi ame binatang kasi sang Beta: sapi mai satu, kambing mai satu, deng domba laki satu. Dong samua musti umur tiga taon. Ais lu ame bawa lai burung takukur satu ekor, deng burung pompa satu ekor.”
10Ju Abram pi ame itu binatang samua. Ais dia balá bagi dua itu sapi, kambing, deng domba. Ju dia ator itu daging dong bagi dua di tana, satu bamangada deng satu, jadi dua baris. Ma dia sonde balá itu burung dong. 11Ais ju burung-burung tukang makan bangke dong datang ko mau makan itu daging dong. Ma Abram usir buang sang dong.
12Waktu matahari tanggalám, ju Abram tidor sonu. Dia mimpi, bilang, galáp gulita ada tutu ame sang dia sampe dia taku mo mati.
13-15Ais Tuhan Allah kasi tau sang dia, bilang,
“Abram! Nanti lu idop sampe tua sakali, deng mati deng tanáng, baru dong kubur bae-bae sang lu.
Ma lu pung turunan dong nanti pi jadi orang manumpang di orang laen pung negrí.
Nanti bangsa dari itu negrí bekin sang dong jadi kuli, abis tendes bekin sangsara satenga mati, sampe ampa ratus taon.
Ma nanti Beta hukum itu bangsa.
Ais Beta bawa kaluar lu pung turunan dari situ, deng dong bawa harta pusaka bam-banya.aUtusan dong pung Carita 7:6-7
16Nanti Beta ator ko lu pung turunan kalima dong pulang datang di sini lai.
Sakarang, orang Amori dong ada tenga di atas ini tana. Ini orang dong jahat, ma balóm talalu barát.
Nanti kalo lu pung ana-cucu dong su pulang datang di sini, Beta mau pake sang dong, ko hukum bekin ancor orang Amori dong. Te itu waktu, dong pung jahat su kalewat batas.”
17Waktu su malam, takuju, te ada satu ra'o tana liat ba'asap, deng satu obor manyala, bagarák lewat itu daging dua baris pung teng-tenga. 18Itu waktu, ju TUHAN ika janji deng Abram. Dia kasi tau, bilang, “Beta janji, nanti Beta kasi ini da'era sang lu pung turunan, mulai dari kali Masir,*Kali Masir tu, mungkin kali Misraim di Sinai, mungkin ju kali Nil pung cabang sablá matahari nae. sampe ke kali Efrat, 19deng tana orang-orang Keni, Kenas, Kadmon, 20Het, Feris, Refaim, 21Amori, Kana'an, Girgasi, deng Yebus.”
Hagar deng dia pung ana Ismael
161-3Itu waktu, Abram su kambali dari Masir, ko su tenga sapulu taon di Kana'an. Dia pung bini, Sarai, balóm dapa ana. Sarai ada pung hamba parampuan orang Masir, nama Hagar.
Satu kali, Sarai ba'omong deng Abram, bilang, “Bapa! TUHAN su pele beta pung tampa ana. Ada lebe bae, ko bapa pi tidor deng beta pung hamba Hagar ini, ko biar dia barana kasi beta.”
Ju Abram iko dia pung bini pung omong. Ais Sarai kasi sang Hagar ko jadi Abram pung bini muda. 4Ais ju Abram pi tidor deng Hagar, ju itu parampuan dudu parú. Ma waktu Hagar tau dia su dudu parú, dia jadi sombong, ju dia pandang enteng sang Sarai.
5Lantas Sarai omong deng Abram, bilang, “Beta yang kasi itu hamba ko jadi lu pung bini muda. Ma waktu parampuan tau dia bunting, ju dia pandang enteng sang beta. Ini lu pung sala samua! Kasi tenga ko TUHAN putus kotong dua pung parkara. Baru lu tau!”
6Ais ju Abram manyao, bilang, “Bagini! Lu ni, bini tua. Ma dia tu, cuma bini muda sa. Jadi lu yang ada pung kuasa sang dia. Jadi lu mau bekin apa sang dia, dari lu sa!” Ais ju Sarai bekin kasar-kasar sang Hagar, sampe dia bangun lari.
7Dia lari sampe di padang pasir. Ju TUHAN pung ana bua satu dari sorga dapa sang dia deka deng mata aer di jalan pi di Sur. 8Ais dia bilang, “We! Hagar, Sarai pung hamba! Akurang ko lu ada di sini? Lu dari mana, deng mau pi mana?”
Ju Hagar manyao, bilang, “Beta lari kasi tenga beta pung nyonya.”
9Ju TUHAN pung ana bua kokoe sang dia, bilang, “Bagini! Lebe bae lu pulang pi lu pung nyonya. Dia bekin karmana sang lu, ju tarima sa. 10Lu jang taku. Nanti beta bekin lu pung turunan bam-banya, sampe orang sonde bisa itong ontong sang dong. 11Sakarang lu ada dudu parú. Sonde lama lai, lu barana satu ana laki-laki. Lu musti kasi nama sang dia, Ismael (yang amper sama ke satu kata laen yang pung arti ‘Tuhan dengar’), tagal TUHAN su dengar lu pung manangis. 12Ma itu ana bésar datang, dia idop jao dari dia pung sodara dong. Tagal dia sama ke kuda liar, yang sonde tau dengar parenta. Sapa sa, dia lawan. Deng samua orang lawan bale sang dia.”
13Dengar abis bagitu, ju Hagar omong dalam hati, bilang, “Beta su lia TUHAN, yang lia deng jaga sang beta.” Ais dia mulai pange sang Tuhan, pake nama “Tuhan yang paduli sang beta.” 14Andia ko orang kasi nama itu mata aer, Beer Lahai Roi, yang dia pung arti, “Mata aer dari Dia yang idop, yang paduli sang beta.” Dia pung tampa di kampong Kades deng kampong Beret pung teng-tenga. Itu mata aer masi ada sampe sakarang.
15Ais itu, Hagar pulang. Ju dia barana satu ana laki-laki. Abram kasi nama sang dia Ismael. 16Waktu Hagar barana sang Ismael, Abram pung umur su 86 taon.
Tuhan ika janji deng Abram pake tanda sunat
171Waktu Abram pung umur 99 taon, TUHAN datang kasi tunju Dia pung Diri deng Abram. Ju Dia omong, bilang, “Beta ni, Tuhan Allah yang Paling Kuasa. Lu musti iko tarús Beta pung mau, deng idop lurus-lurus. 2Beta mau ika janji deng lu, deng bekin lu pung turunan dong balipa-ganda.”
3Ju Abram tikam lutut ko tondo kapala sampe di tana. Lantas Tuhan Allah omong tarús, bilang, 4-5“Beta bekin janji deng lu, bagini: nanti lu jadi banya bangsa pung nene-moyang. Tagal itu, lu pung nama bukan Abram lai (yang dia pung arti ‘bapa yang nama takanál’), ma Abraham (yang dia pung arti ‘banya bangsa pung nene-moyang’). 6Beta nanti bekin lu pung turunan dong balipa-ganda. Deng nanti Beta ju kasi bangun banya bangsa dari dong, deng angka banya raja dari itu turunan dong.
7Beta pegang tarús Beta pung janji deng lu, deng lu pung turunan dong. Ini janji sonde tau putus-putus, te Beta ni, lu deng lu pung turunan dong pung Tuhan Allah. 8Ini tana Kana'an samua, nanti Beta kasi sang lu deng lu pung turunan dong. Sakarang, lu cuma tenga manumpang sa di sini. Ma nanti, lu pung turunan dong soa ini tana Kana'an sampe salamanya. Deng nanti Beta ju jadi dong pung Tuhan Allah. 9-10Ma lu, deng lu pung turunan dong ju musti pegang tarús ini janji deng satia. Samua laki-laki musti sunat. 11-13Sakarang, samua laki-laki mulai dari umur dalapan hari, musti sunat. Lu pung kelu, deng lu pung orang karjá samua, deng budak yang lu su béli ame dari negrí laen, samua musti sunat. Sunat tu, jadi kotong dua pung tanda janji yang makaditi di bosong pung badan. 14Laki-laki mana yang sonde sunat, sonde dapa bagian dalam Beta pung janji, deng sonde maso jadi Beta pung orang.”
15Ais itu, Tuhan Allah omong tarús lai, bilang, “Mulai sakarang ni, lu jang pange lai lu pung bini, bilang, Sarai, ma pange Sara sa. 16Nanti Beta kasi berkat bam-banya sang Sara, ko dia barana kasi lu satu ana laki-laki. Batúl! Nanti Sara jadi banya bangsa pung nene-moyang. Deng nanti Beta angka banya raja dari dia pung turunan.”
17Ju Abraham lipa lutut ko tondo sampe di tana. Ma dalam hati dia ada katawa. Dia pikir, bilang, “Laki-laki kakaluk umur 100 taon ke beta ni, masi dapa ana lai? Deng Sara yang su tua ganggók, umur 90 taon, mana masi bisa barana lai?” 18Ju dia kasi tau sang Tuhan, bilang, “Tuhan. Biar Ismael sa yang dapa beta pung pusaka, ju sonde apa-apa.”
19Ma Tuhan Allah manyao, bilang, “Sonde! Te nanti lu pung bini Sara barana satu ana laki-laki. Lu kasi nama sang dia, Isak. Beta pung janji nanti turun pi sang dia, deng dia pung turunan, sampe salamanya. 20Beta ju su dengar apa yang lu minta kasi Ismael. Tagal itu, Beta ju kasi berkat sang dia, deng Beta bekin tamba banya dia pung turunan. Nanti ada 12 kapala suku dari dia pung turunan. Deng dia pung turunan nanti jadi satu bangsa yang hebat. 21Biar bagitu, ma Beta pung janji ni ta'ika deng lu pung ana Isak sa. Nanti taon muka, kira-kira waktu bagini, Sara barana sang dia.” 22Omong abis bagitu, ju Tuhan Allah kasi tenga Abraham sandiri sa di situ.
23-27Itu hari, ju Abraham iko memang Tuhan Allah pung parenta. Ju dia sunat. Ais dia sunat sang Ismael, deng samua laki-laki dalam dia pung ruma. Dia ju sunat budak laki-laki dong samua. Itu waktu, Abraham su umur 99 taon, deng Ismael umur 13 taon.
Tiga orang datang katumu deng Abraham
181Satu waktu, Abraham ada tenga deka pohon-pohon bésar di Mamre. TUHAN datang kasi tunju Diri sang dia di situ. Dia pung carita bagini: Itu hari panas sakali, jadi Abraham dudu cari angin di muka tenda. 2Waktu Abraham angka muka, ju dia dapa lia ada tiga orang badiri di sana. Ju dia lari pi sambut sang dong capát-capát. Dia tikam lutut, 3ais bilang, “Bapa-bapa dong! Kalo bisa, na, bapa dong singga tahan di beta pung tenda dolo. Biar cuma minum aer kosong sa, ju bae. 4Bapa dong barenti cape di bawa sombar. Nanti ana-ana dong ame aer ko datang cuci bapa dong pung kaki. 5Nanti beta pi sadia makan kasi bapa dong, ko dapa kuat sadiki, baru bapa dong jalan tarús. Te beta sanáng bisa layani sang bapa dong.”
Ais ju dong manyao, bilang, “Itu bae. Tarima kasi. Botong singga.”
6Ais Abraham lari pi tenda, deng kasi tau sang Sara, bilang, “Capát! Ame tarigu yang paling bae, satu sak, ko bekin roti.”*Bahasa Ibrani bilang ‘ame tarigu tiga seah ’. Tiga seah tu, sama deng satu sak tarigu (20-25 kilogram).
7Ais dia lari pi di dia pung sapi dong, ko dia pili ame ana sapi gumuk satu. Ais dia suru dia pung hamba ko potong itu sapi, deng masa dia pung daging. 8Tarús Abraham pi ame susu, keju, deng daging yang baru masa tu, ais dia bawa kasi itu tamu dong. Waktu dong makan, dia badiri di bawa pohon ko layani sang dong.
9Lantas dong tanya sang dia, bilang, “Abraham! Lu pung bini, Sara, di mana?”
Ais dia manyao, bilang, “Di dalam tenda.” Sara dengar dari balakang pintu
10Ju satu dari dong tiga omong, bilang, “Kira-kira taon datang, Beta kambali. Itu waktu, lu pung bini Sara su barana satu ana laki-laki.”
Waktu dong omong bagitu, Sara ada dengar dari balakang pintu. 11Itu waktu, Abraham deng Sara memang su tua sakali, deng Sara ju su barenti datang bulan. 12Dengar dong omong bagitu, ju Sara katawa dalam hati. Deng dia pikir, bilang, “Awee! Beta su tua kakaluk bagini, deng beta pung laki su mamalek. Mana ko botong masi kapingin jadi panganten baru, ko cari ana lai?”
13Ais TUHAN tanya sang Abraham, bilang, “Akurang ko Sara katawa? Dia pikir apa yang Beta omong ni, sonde bisa jadi, tagal dia su tua, ko? 14Beta ni, TUHAN! Sonde ada yang Beta sonde bisa bekin! Inga bae-bae, é! Nanti kalo Beta kambali di sini taon datang, Sara su barana ame satu ana laki-laki.”
15Dengar bagitu, ju Sara taku. Ais dia manyangkal, bilang, “Beta sonde katawa, ma!”
Ma Tuhan manyao, bilang, “Lu tadi memang katawa, ma.”
Abraham kokoe ame sang Tuhan ko jang hukum orang Sodom dong
16Ais, itu tiga tamu dong barangkat mau pi di kota Sodom. Ju Abraham antar sang dong sampe di tenga jalan. Dari situ, dong bisa dapa lia kota Sodom. 17Ais TUHAN omong dalam hati, bilang, “Lebe bae, Beta carita kasi Abraham, bilang, Beta mau kasi ancor kota Sodom. 18Te dia pung turunan nanti tamba banya, deng jadi bangsa yang hebat. Deng dia ju nanti jadi berkat kasi sang samua bangsa di dunya. 19Beta su pili sang dia, ko ajar dia pung ana-ana deng orang laen dong, iko tarús TUHAN pung jalan, ko dong idop lurus deng jujur. Kalo dong bekin bagitu, Beta bekin jadi, Beta pung janji deng Abraham.”
20Lantas TUHAN kasi tau Abraham, bilang, “Bagini! Beta su dengar orang banya dong mangomek so'al orang dari kota Sodom deng Gomora. Dong pung jahat tu, su talalu kalewat. 21Andia ko Beta turun, ko mau pareksa sandiri, samua yang Beta su dengar tu, batúl ko sonde. Kalo sonde, nanti Beta musti dapa tau.”
22Waktu TUHAN masi ba'omong deng Abraham, itu dua tamu dong jalan tarús pi kota Sodom. 23Abraham pi deka-deka sang Tuhan, ais kokoe, bilang, “Karmana? Bapa mau kasi ancor orang bae deng orang jahat sama-sama, ko? 24Kalo ada 50 orang bae di dalam itu kota, Bapa masi mau kasi ancor sang dong samua ju? Ko Bapa sonde kasi ancor itu kota, tagal dong. 25Bapa jang bekin bagitu! Jang sampe itu orang bae dong ju iko mati, tagal Bapa mau kasi ancor orang jahat dong. Bapa yang jadi Hakim di ini langit deng bumi. Deng Bapa sandiri su tau yang itu sonde adil.”
26TUHAN manyao, bilang, “Kalo Beta dapa 50 orang bae di kota Sodom, Beta sonde hukum itu kota, tagal dong.”
27Tarús Abraham omong lai, bilang, “Bapa, minta ampon, kalo beta bisa omong sadiki lai. Beta ni, cuma manusia bodo, yang sonde tau apa-apa. 28Andekata sonde sampe 50 orang bae, ma cuma dapa 45 sa, karmana? Kalo kurang lima orang sa, Bapa masi mau bekin ancor itu kota, ko?”
Tuhan manyao, bilang, “Kalo Beta dapa 45 orang bae di situ, na, Beta sonde bekin ancor itu kota.”
29Ais Abraham kokoe lai, bilang, “Kalo cuma dapa 40 orang sa, karmana, Bapa?”
Ju Dia manyao, bilang, “Kalo Beta dapa 40, Beta sonde hukum sang dong.”
30Abraham kokoe tarús lai, bilang, “Bapa jang mara, ma, andekata cuma 30 orang bae sa, karmana?”
Dia manyao, bilang, “Kalo Beta dapa 30, Beta sonde jadi hukum sang dong.”
31Ais Abraham tawar lai, bilang, “Bapa jang mara kalo beta tanya lai sadiki. Kalo cuma dapa 20 orang sa, karmana?”
Ju Dia manyao lai, bilang, “Kalo dapa 20, Beta sonde akan kasi ancor itu kota.”
32Ju Abraham konci dia pung omong, bilang, “Bapa! Beta omong satu kali lai, ma jang mara sang beta, ó! Karmana kalo cuma dapa 10 orang bae sa?”
Ju Dia manyao, bilang, “Kalo Beta dapa 10 orang bae di situ, Beta sonde kasi ancor itu kota.”
33Ba'omong abis bagitu, TUHAN jalan tarús, ju Abraham pulang.
Orang Sodom dong pung jahat
191Waktu Tuhan masi ba'omong deng Abraham, Dia pung ana bua dua pi tarús di kota Sodom. Dong sampe di sana, matahari su mau tanggalám. Itu waktu, Lot masi dudu di kota pung pintu maso.*Dolu-dolu, kota pung pintu hek tu, jadi tampa orang tua-tua dong dudu ko putus parkara, ju dong ba'omong di situ. Dapa lia itu dua orang, ju dia pi sambut sang dong. Tarús dia tikam lutut deng tondo di dong pung muka. 2Ais dia omong, bilang, “Bapa dong! Mari ko singga tahan di beta pung ruma dolo. Biar ko bapa dong cuci kaki, ais tidor di sana. Nanti beso papagi, baru bapa dong jalan tarús.”
Ma dong manyao, bilang, “Tarima kasi. Ma sonde usa repot! Biar botong tidor di kota pung tana lapang sa.”
3Ma Lot kokoe tarús sang dong, sampe dong mau manumpang di dia pung ruma. Ju Lot dong bakar roti, deng sadia meja, ju dong makan rame-rame. 4Itu tamu dong balóm pi tidor, te laki-laki Sodom dong, kici-bésar samua, datang kuliling Lot pung ruma. 5Dong batarea kasar-kasar sang Lot, bilang, “He, Lot! Itu laki-laki dua tadi di mana? Kasi kaluar sang dong datang, te botong mau nae sang dong!” Lot omong sang orang Sodom dong
6Tarús, Lot kaluar, ais tutu pintu. 7Dia omong, bilang, “Sodara dong! Bosong jang bekin jahat bagitu deng beta pung tamu. 8Bosong coba dengar, é? Beta pung ana nona dua orang. Dong masi parawan. Biar beta kasi dong dua sang bosong. Bosong mau bekin apa deng dong, tarsará sa. Ma bosong jang bekin apa-apa deng beta pung tamu. Te iko kotong pung adat, beta musti jaga babae sang dong.”
9Ma itu orang Sodom dong batarea, bilang, “Lu jang iko campor! Te lu ni, cuma orang manumpang sa di sini! Lu orang luar, jadi lu sonde ada hak ator sang botong. Lebe bae lu iskarobis dari sini. Kalo sonde, botong bekin sang lu lebe barát dari itu dua orang!” Ais dong tola buang sang Lot, ju dong rame-rame pi tabrak, ko mau bekin ancor itu pintu.
10Ma itu dua tamu sorong tangan ko hela kasi maso sang Lot pi dalam ruma, ais dong konci pintu. 11Ais dong dua bekin buta itu orang Sodom dong pung mata, sampe dong raba-raba cari pintu, ma sonde dapa.
Tuhan kasi kaluar Lot dong dari Sodom
12-13Ais ju, itu dua tamu omong deng Lot, bilang, “Lot! TUHAN su tau ini kota pung jahat. Jadi, Dia kirim sang botong datang ko mau kasi ancor bekin abis ini kota. Jadi, lu masi ada pung kelu laen di ini kota, ko sonde? Kalo ada ana laki-laki, ko parampuan, ko ana mantu, ko sapa sa, na, pi ame bawa sang dong kaluar dari ini kota su!”
14Tarús, Lot pi katumu dia pung calon ana mantu dua orang, ais dia kasi tau, bilang, “Dengar bae-bae! Sakarang bosong kaluar capát-capát dari ini kota suda, te TUHAN su mau bekin ancor sang dia!” Ma dong kira Lot cuma omong maen gila sa.
15Dia pung beso papagi, ju Tuhan pung ana bua dua orang tu, paksa sang Lot ko dong kaluar capát-capát suda. Dong bilang, “Lot! Bangun suda! Hela bawa lu pung bini, deng itu ana parampuan dua-dua, ko bosong lari suda. Kasi tenga ini kota. Jang sampe bosong mati bodo-bodo, deng ancor sama-sama deng ini kota.”
16Ma Lot masi ba'eok. Padahal TUHAN mau kasi salamat sang dia. Andia ko itu tamu dua-dua pegang dong pung tangan ko hela sang Lot, dia pung bini, deng dia pung dua ana parampuan, ko bawa kaluar sang dong dari itu kota. 17Tarús satu dari itu dua tamu kasi parenta bilang, “Lari capát-capát, ko cari salamat suda! Jang lia pi balakang! Jang barenti di lemba! Lari nae tarús pi gunung sana, ko biar bosong jang mati!”
18Ma Lot balas, bilang, “Aduu, pak! Jang bagitu! 19Pak memang su tolong kasi salamat sang botong. Ma itu gunung talalu jao! Jang-jangan botong balóm sampe di sana, te bahaya su buru dapa sang botong di tenga jalan. 20Pak lia dolo. Ada satu kampong kici sonde jao dari sini. Itu kampong sonde ada pung arti apa-apa. Jadi kalo pak mau, na, biar botong pi cari salamat di situ sa.”
21Ju dia manyao, bilang, “Neu! Pi suda! Nanti beta sonde kasi ancor itu kampong. 22Jadi, sakarang bosong lari capát suda pi sana! Te beta sonde bisa bekin apa-apa, kalo bosong balóm sampe di sana.” Mulai dari itu waktu, orang kasi nama itu kampong Soar, yang dia pung arti ‘kici’.
Kota Sodom deng Gomora tabakar ancor-ancor
23Waktu matahari mulai nae, Lot dong sampe di Soar. 24Takuju sa, TUHAN po'a api deng balerang tabakar dari langit turun pi di Sodom deng Gomora. 25TUHAN bekin ancor abis samua kota deng kampong di itu da'era, deng samua yang idop di situ, andia: manusia, binatang, deng tanaman dong.
26Waktu dong lari, Lot pung bini lia pi balakang. Takuju sa, dia jadi tiang garam memang.
27Dia pung beso papagi, Abraham pi ulang lai di tampa yang kamaren dia badiri ko kokoe sang TUHAN. 28Ju dia lia turun pi di Sodom deng Gomora, deng itu lemba samua. Dia lia, te di mana-mana asap kaboak-kaboak nae pi di langit. Deng api makan abis samua.
29Tuhan Allah tolong kasi kaluar sang Lot dari itu tampa yang kaná hukum tu, waktu Dia bekin ancor itu kota-kota dong, tagal Dia inga Dia pung janji sang Abraham.
Lot deng dia pung ana parampuan dong
30Itu waktu, Lot taku tenga tarús di kampong Soar. Andia ko dia deng dia pung ana parampuan dua orang pinda pi gunung. Ais dong tenga di dalam satu goa.
31Satu kali, ana parampuan yang kaka omong deng dia pung adi, bilang, “Kuliling di sini, sonde ada satu laki-laki yang bisa datang kawin deng kotong. Deng sonde lama lai, bapa tamba tua, deng su sonde bisa dapa ana lai. 32Jadi lebe bae, kotong kasi minum mabo sang bapa. Ais kotong tidor deng dia, ko biar kotong bisa sambung bapa pung turunan.”
33Ju itu malam, dong kasi minum bekin mabo dong pung bapa deng anggor. Ais ju ana yang kaka pi tidor deng dia pung bapa. Ma bapatua talalu mabo, sampe dia sonde tau dia su bekin apa deng dia pung ana parampuan.
34Dia pung beso, ju kaka kasi tau dia pung adi, bilang, “Adi! Tadi malam beta su tidor deng bapa. Ini malam, lu pung bagian. Nanti kotong bekin mabo sang bapa lai, ais adi maso pi tidor deng dia. Deng bagitu, kotong dua sama-sama bisa dapa ana, ko sambung bapa pung turunan.”
35Itu malam ju, dong bekin mabo lai dong pung bapa. Ais ana bungsu maso pi tidor deng dia pung bapa. Ma bapatua su talalu mabo, sampe dia sonde tau dia su bekin apa deng dia pung ana parampuan.
36Deng bagitu, dong dua dudu parú dari dong pung bapa barana sandiri. 37Ais ju ana yang kaka, barana ame satu ana laki-laki. Ju dia kasi nama, Moab (yang amper sama ke satu kata laen, yang dia pung arti ‘datang dari bapa’). Dia yang jadi orang Moab yang ada sakarang, pung nene-moyang. 38Ais ana yang adi, ju barana ame satu ana laki-laki. Dia kasi nama, Ben Ami (yang dia pung arti ‘ana dari beta pung orang’). Dia tu, jadi orang Amon yang ada sakarang, pung nene-moyang.Di balakang hari, orang Moab deng orang Amon dong bekin susa kasi orang Isra'el dong tarús-tarús.
Abraham putar-balek sang raja Abimelek
201Ais itu, Abraham pinda dari Mamre, pi di tana Negeb yang di sablá salatan, deng dia tenga di kampong Kades deng kampong Syur pung teng-tenga. Ma sonde lama, ju dia pinda lai pi di kampong Gerar. 2Ju dia kasi tau orang-orang di sana bilang, Sara tu, dia pung adi. Andia ko Abimelek, raja Gerar, suru dia pung orang-orang dong pi minta sang Sara, ais bawa sang dia pi di raja pung ruma jabatan. 3Satu malam, Tuhan Allah kasi tunju Diri sang raja dalam mimpi. Dia omong, bilang, “Lu su mau mati, andia ni! Te lu ada ame orang pung bini na.”
4-5Ma Abimelek manyao, bilang, “Tuhan! Beta balóm sonto itu parampuan. Deng beta ju sonde sala. Abraham sandiri yang bilang, itu parampuan, dia pung adi! Deng itu parampuan ju mangaku bagitu. Tagal itu, beta suru pi ame sang dia deng hati barisi. Jadi, Tuhan jang kasi sala sang beta!”
6Ju Tuhan manyao, bilang, “Memang Beta tau lu pung hati barisi. Deng Beta yang tahan, ko lu jang sonto itu parampuan. Deng bagitu, lu ju sonde bekin sala sang Beta. 7Sakarang, lu kirim pulang itu parampuan pi dia pung laki. Dia tu, Beta pung jubir. Jadi, minta sang dia ko sambayang kasi sang lu, ko biar lu jang mati. Ma kalo lu sonde kasi kambali itu parampuan, lu inga bae-bae! Te lu, deng lu pung orang samua, nanti mati andia tu.”
8Beso papagi, ju raja pange dia pung pagawe samua, ais carita dia pung mimpi. Ju dong samua jadi taku. 9Ais raja pange sang Abraham, ju dia tanya, bilang, “Beta ada bekin sala apa sang lu, sampe lu bekin calaka sang beta, deng beta pung rakyat dong bagini? Lu sonde bole bekin hal yang tar bae bagini. 10Lu pikir apa, sampe lu bekin bagini?”
11Ju Abraham manyao, bilang, “Bapa raja! Beta pikir bosong samua orang yang sonde kanál sang Tuhan Allah. Jadi, tantu ada yang mau bunu sang beta, ko biar bisa ame beta pung bini. 12Beta memang omong batúl, bilang, beta pung adi sang dia. Te botong dua satu bapa, ma laen mama. Andia ko botong ba'ame jadi laki-bini. 13Jadi, waktu Tuhan Allah suru botong pi maranto, beta kasi tau beta pung bini bilang, ‘Kalo kotong pi di mana-mana, ais ada orang tanya kotong dua pung hubungan, deng kalo lu sayang sang beta, na, manyao, bilang, botong dua bakaka-adi.’”
14-16Ais ju raja Abimelek kasi pulang sang Sara. Ju dia omong deng Sara, bilang, “Sakarang, beta bayar kasi lu pung kaka saribu doi perak, ko jadi bukti bilang, beta sonde bekin sala apa-apa deng lu. Biar samua orang tau bagitu!”
Ais raja omong deng Abraham, bilang, “Abraham! Beta pung negrí ni, tabuka buat lu. Lu mau pi tenga di mana sa, bole.” Ais dia ju kasi sang Abraham, sapi deng kambing-domba. Dia ju kasi hamba laki-laki deng parampuan.
17-18Mula-mula TUHAN su tutu tampa ana dari samua parampuan yang tenga di Abimelek pung da'era, tagal dia su rampas ame Abraham pung bini. Ma waktu raja kasi pulang Sara pi di dia pung laki, ju Abraham sambayang, ko Tuhan buka ulang lai itu parampuan dong pung tampa ana. Ju dong bisa barana lai.
Sara barana Isak kasi Abraham
211-7Ais itu, ju TUHAN kasi berkat sang Sara, iko Dia pung janji. Abraham su tua, deng Sara su dudu parú. Waktu dia mau barana tu, Abraham pung umur su 100 taon. Ais pas dia pung waktu, ju dia barana satu ana laki-laki. Ju Abraham kasi nama itu ana, Isak (yang dia pung arti ‘dia katawa’).
Sara ju omong, bilang, “Tuhan Allah bekin beta katawa, tagal sakarang beta sanáng. Orang dong pikir, sonde mungkin beta dapa ana di hari tua bagini. Padahal, biar beta pung laki su tua kakaluk, ma beta masi barana kasi sang dia. Jadi sakarang, sapa sa yang dengar ini hal, dong ju iko katawa sama-sama deng beta.”
Waktu Isak umur dalapan hari, Abraham sunat sang dia, iko Tuhan Allah pung parenta.
Hagar deng Ismael dapa usir
8Ais ju, Isak tamba bésar. Waktu mau sole sang dia, Abraham bekin pesta bésar.
9-10Satu kali, Sara lia Abraham pung bini muda, Hagar, pung ana Ismael, ada maen baganggu deng Isak. Lia bagitu, ju Sara ba'omong deng dia pung laki, bilang, “Usir itu budak dari Masir, deng dia pung ana! Te beta sonde mau itu ana budak tarima pusaka apa-apa. Cuma beta pung ana Isak sa, yang musti dapa samua.”
11Dengar Sara pung omong bagitu, ju Abraham rasa tar enak, tagal Ismael tu, ju dia pung ana na. 12Ma Tuhan Allah omong deng Abraham, bilang, “Bram! Lu jang pikir itu bini muda deng dia pung ana tu. Iko Sara pung mau sa, tagal nanti lu dapa turunan yang Beta su janji tu, lewat Isak. 13Ma Beta ju kasi berkat sang lu pung bini muda pung ana, tagal dia ju lu pung ana sandiri. Nanti dia pung turunan ju jadi satu bangsa.”
14Dia pung beso papagi, ju Abraham bekin bakál ko kasi Hagar, deng gantong aer satu botol di dia pung bahu. Ais dia kasi lapás itu parampuan deng ana Ismael ko dong jalan suda. Ais ju dong jalan kuliling di tana kosong deka Beer Syeba.*Itu waktu, Ismael pung umur su 14 taon lebe. Lia Mula-mula 16:16; 21:5, 8. Hagar deng Ismael
15Waktu dong pung aer minum su abis, ju Hagar kasi tenga dia pung ana di satu pohon kici pung sombar. 16Ju dia pikir dalam hati, bilang, “Beta sonde bisa tahan lai, lia ini ana pung mati.” Ais dia ondor ko dudu kira-kira 50 meter dari itu ana. Ju dia manangis makarereu.
17Tuhan Allah ju dengar Ismael pung suara manangis, ais Dia pung ana bua dari sorga pange sang Hagar, bilang, “Hagar! Akurang ko lu susa bagini? Jang taku, te Tuhan su dengar itu ana pung manangis. 18Sakarang lu bangun ko pi lia itu ana. Kasi kuat dia pung hati, te nanti Beta mau bekin dia pung turunan jadi satu bangsa yang hebat.”
19Ais ju Tuhan Allah bekin taráng dia pung mata, sampe dia dapa lia satu parigi di sana. Ju dia pi isi aer di itu botol, ais dia pi kasi minum itu ana.
20-21Ju Ismael deng dia pung mama tenga di padang pasir Paran. Dia bésar datang, ju dia jadi jago pana. Ais itu, dia pung mama kasi kawin dia deng nona Masir satu. Samua ini jadi, tagal Tuhan Allah ada sama-sama deng Ismael.
Abraham deng Abimelek badame di Beer Syeba
22Itu waktu, raja Abimelek, deng dia pung panglima paráng, nama Fikol, datang katumu sang Abraham. Raja omong, bilang, “Abraham! Botong su tau, bilang, Tuhan Allah ada sama-sama deng lu. Andia ko, lu bekin apa sa, samua jadi. 23Jadi sakarang, beta minta lu angka sumpa di Tuhan Allah pung muka, bilang, lu sonde akan putar-balek sang beta, deng beta pung ana-cucu dong. Sama ke beta su bekin bae deng lu, na, lu ju musti bekin bae deng beta deng ini negrí.”
24Ju Abraham manyao, bilang, “Bae! Beta sumpa.”
25Ma ais itu, ju Abraham lapor sang raja bilang, “Bapa raja pung orang dong ada rampas ame beta pung parigi satu.”
26Dengar bagitu, ju raja manyao, bilang, “Waa! Beta baru dengar ini hal. Akurang ko bapa sonde lapor dari dolu? Beta sonde tau sapa yang bekin.”
27-28Ais itu, Abraham deng Abimelek ba'ika janji. Ju Abraham ame sapi deng domba ko kasi sang raja. Ais itu, dia pili kasi kaluar tamba lai domba ténak tuju ekor. 29Ju raja tanya sang dia, bilang, “Akurang ko lu bekin bagitu?”
30Tarús Abraham kasi tau, bilang, “Bapa raja tarima ini domba ténak tuju ekor ni, ko jadi tanda, bilang, bapa raja mangaku, beta yang gali ini parigi.”
31Tagal dong dua su angka sumpa di situ, ju dong kasi nama itu tampa, Beer Syeba. Dia pung arti bilang, ‘Parigi Sumpa’.Dalam bahasa Ibrani, Beer Syeba pung arti bisa macam-macam. Andia ‘parigi dame’, ‘parigi nasib bae’, ‘parigi tuju’, ko ‘parigi sumpa’.
32Dong basumpa abis, ju raja Abimelek deng dia pung panglima pulang pi di dong pung negrí Filistin. 33Ais itu, Abraham tanam satu pohon tamareskaPohon tamareska sonde ada di Timor. Itu pohon idop di tana karíng, ma dia pung daon garui tarús. Dia pung akar tikam maso pi di tana sampe dalam. Kambing dong makan dia pung daon. di Beer Syeba. Mulai itu waktu, itu pohon kasi inga sang Abraham, ko di situ dia sémba sang TUHAN yang Idop Sampe Salamanya. 34Ais ju Abraham tenga manumpang sampe lama di itu orang Filistin dong pung negrí.
Tuhan suru Abraham bekin Isak jadi korban
Mateos 3:17,17:5; Markus 1:11, 9:7; Lukas 3:22, 9:35; 2 Petrus 1:17
221Sonde lama lai, ju Tuhan uji sang Abraham, ko mau lia dia dengar sang Tuhan, ko sonde. Ais Tuhan pange sang dia, bilang, “Abraham!”
Ju dia manyao, bilang, “Iya, Tuhan.”
2Ais Tuhan Allah suru sang dia, bilang, “Dengar bae-bae! Lu ame lu pung ana satu biji, yang lu paling sayang. Bawa sang dia pi di tana Moria, ko lu bekin sang dia jadi korban bakar kasi Beta. Sampe di sana, baru Beta kasi tunju sang lu dia pung tampa di satu gunung.”
3Dia pung beso papagi, ju Abraham potong kayu api. Ais dia ika-ika itu kayu, ju mua di atas binatang keledai. Tarús, dia deng Isak, deng dia pung hamba dua orang, barangkat pi di itu tampa yang Tuhan su kasi tau sang dia. 4Dong jalan-jalan, ju dia pung lusa, Abraham dapa lia itu tampa dari jao. 5Lantas dia kasi tau sang itu dua hamba, bilang, “Bosong dua tenga tahan di sini, deng ini keledai, é! Beta, deng be pung ana mau pi di atas sana, ko mau sémba sang Tuhan. Ais itu, nanti botong kambali datang sini lai.”
6Tarús Abraham ame itu kayu api buat bakar korban, ko kasi nae di Isak pung bahu. Deng dia sandiri bawa piso deng kayu yang ada api. Waktu dong dua ada bajalan sama-sama, 7ju Isak pange sang dia pung bapa, bilang, “Bapa!”
Ais Abraham manyao, bilang, “Kanapa, Isak?”
Tarús, Isak tanya, bilang, “Bapa. Kotong mau bakar korban. Di sini su ada dia pung kayu, deng dia pung api. Ma itu ana domba yang kotong pake jadi korban ada di mana?”
8Ais Abraham manyao, bilang, “Ana, é! Nanti Tuhan Allah sandiri yang kasi Dia pung ana domba ko pake jadi korban.” Abraham siap bekin korban dia pung ana Isak
Ju dong dua jalan nae tarús. 9Waktu dong sampe di itu tampa yang Tuhan su kasi tau tu, ju Abraham susun batu ko bekin meja tampa bakar korban. Ais dia ator itu kayu api di atas meja batu. Ju dia ika dia pung ana, ko kasi tidor malenggang di atas kayu bakar. 10Tarús dia ame piso ko mau bunu dia pung ana. 11Ma takuju sa, TUHAN pung ana bua batarea dari langit, bilang, “We! Bram! Tunggu dolo!”
Ju dia manyao, bilang, “Ada apa, Tuhan?”
12Tarús itu suara bilang, “Lu jang bunu itu ana! Jang bekin apa-apa sang dia! Sakarang Beta su tau, bilang, lu batúl-batúl iko Tuhan pung mau, tagal lu su siap kasi sang Tuhan lu pung ana satu biji tu, ko jadi korban.”
13Ais itu, Abraham dapa lia satu domba laki yang dia pung tandok taga'e di pohon kici pung cabang-cabang. Ais Abraham pi ame memang itu domba, ko dia bakar jadi korban kasi sang Tuhan Allah, ganti dia pung ana. 14Jadi Abraham kasi nama itu tampa, ‘Tuhan nanti sadia kasi apa yang parlú.’*Bahasa Ibrani bilang Yahova Yire , yang dia pung arti ‘Tuhan nanti sadia kasi apa yang parlú.’ Andia ko, sampe sakarang ju orang omong, bilang, “Di atas TUHAN pung gunung tu, nanti Dia sadia kasi apa yang parlú.”
15Ais ju Tuhan pung ana bua batarea ulang dari langit lai, bilang, 16“TUHAN sandiri bilang, ‘Beta sumpa deng Beta pung nama sandiri, bagini: Lu su siap kasi sang Beta lu pung ana satu biji tu, ko jadi korban. Andia ko 17Beta nanti kasi berkat bam-banya sang lu deng lu pung turunan. Nanti dong tamba banya sampe sonde ada orang yang bisa itong sang dong, sama ke bintang di langit, deng pasir di pante. Lu pung ana-cucu dong nanti bekin kala dong pung musu-musu. 18Dari lu pung turunan, nanti samua bangsa di dunya dapa berkat, tagal lu su iko Beta pung parenta.’”
19Ais itu, Abraham deng Isak turun kambali pi di dong pung dua hamba, ko dong pulang sama-sama di Beer Syeba. Ju Abraham dong tenga di sana.
Nahor pung turunan
20Satu kali, Abraham dapa dengar, bilang, dia pung adi Nahor pung bini Milka su barana ame ana-ana. 21Ana sulung, nama Us. Dia pung adi, nama Bus. Ais itu, Kemuel (yang jadi Aram pung bapa). 22Lantas ada Kesed, Haso, Pildas, Yidlaf, deng Betuel. 23Betuel tu, Ribka pung bapa. 24Ma Nahor ju dapa tamba ana-ana dari dia pung bini piara, nama Reuma. Dia barana sang Teba, Gaham, Tahas, deng Maaka.
Sara mati, deng Abraham kubur sang dia
231-2Sara mati waktu dia pung umur su 127 taon. Waktu dia mati tu, Abraham dong ada tenga di kampong Kiryat-Arba (andia Hebron), di tana Kana'an. Abraham manangis makarereu deng mete dia pung bini yang su mati tu.
3Ais Abraham pi katumu sang orang-orang Het dong. Ju dia omong, bilang, 4“Beta ni cuma manumpang di teng-tenga bosong. Beta sonde ada pung tana ko kubur beta pung bini. Jadi, kalo bosong mau, na, kasi beta béli ame bosong pung tana sapo'ong, ko biar beta kubur sang dia di situ.”
5Ju dong manyao, bilang, 6“Bagini, bapa! Bagini lama, botong su pandang sang bapa, sama ke orang tua satu yang botong hormat batúl. Jadi, bapa pili sa, tana mana yang paling bae, yang cocok deng bapa pung mau. Botong tarima bae sa, sonde ada yang tolak.”
7Tarús Abraham badiri, ais tondo ko kasi hormat sang tuan tana, orang Het dong. 8Ais dia bilang, “Kalo bosong tarima beta pung omong tadi, na, beta minta tolong bosong ko omong deng bapatua Sohar pung ana laki-laki, Efron. 9Minta, kalo bisa na, dia jual kasi beta dia pung goa, nama Makpela, yang ada di dia pung kabón pung pinggir tu. Dia minta harga barapa sa, beta bayar. Beta mau bayar putus dia pung harga di bosong samua pung muka, ko biar itu tana jadi beta pung hak milik. Beta mau bekin sang dia jadi botong pung tampa kubur.”
10Itu waktu, Efron sandiri ada iko dudu deng orang-orang Het dong. Jadi dia ju dengar Abraham pung omong tu. Ais dia badiri ko manyao sang Abraham di muka samua orang tua-tua dong, bilang, 11“Jang bagitu, bapa! Bagini sa. Beta kasi sa itu kabón, deng dia pung goa Makpela sang bapa. Bapa kubur sa bapa pung bini di situ. Beta sarakan itu tana sang bapa di muka beta pung orang-orang dong. Biar ko dong samua jadi saksi!”
12Ais Abraham tondo lai di muka orang Het dong. 13Ju dia omong deng Efron, bilang, “Bagitu ju bae, ma bosong samua dengar sang beta dolo. Beta mau béli putus itu tana, ko biar beta kubur beta pung orang dong di situ.”
14-15Ais ju Efron manyao, bilang, “Itu tana pung harga cuma ampa ratus doi perak sa. Buat apa kotong dua batawar pi-datang deng doi sadiki ana tu? Bapa pi ko kubur bapa pung bini di situ suda.”
16Abraham satuju deng itu tana pung harga, iko Efron pung omong. Jadi, di muka samua orang Het yang jadi saksi di situ, dia itong doi perak ampa ratus biji, ais bayar kasi sang Efron.
17-19Jadi, deng bagitu, Abraham dapa Efron pung tana, jadi dia pung milik. Andia, itu tana yang ada di Makpela, deka deng Mamre (andia Hebron). Dia béli putus itu tana deng dia pung kabón, dia pung goa, deng dia pung pohon-pohon samua. Samua tua-tua orang Het jadi saksi bilang itu tana deng dia pung isi samua, Abraham pung hak milik.
Ais itu, ju Abraham pi kubur sang Sara di dalam itu goa, di tana Kana'an. 20Deng bagitu, itu kabón, deng dia pung goa yang dolu orang Het dong pung tana, sakarang su jadi Abraham pung tana milik, ko dia pake jadi kerkof.
Cari kasi Isak bini
241Abraham pung umur panjang sampe dia su tua sakali. Deng TUHAN jaga bae-bae sang dia, ais kasi dia idop deng dame-sejahtera. 2-3Abraham ada pung orang parcaya satu, yang urus dia pung harta samua. Satu kali, Abraham pange sang dia, bilang, “Dengar bae-bae! Beta minta lu sumpa mati,*Bahasa Ibrani bilang “Taro lu pung tangan di beta pung lelak.” Dia pung arti, sumpa mati. pake TUHAN pung nama. Andia, Tuhan Allah yang bekin langit deng bumi. Bilang, lu sonde bole ame nona dari ini orang Kana'an dong, ko kasi kawin deng beta pung ana Isak. 4Ma, lu musti pi di beta pung negrí asal, di beta pung kelu dong. Lu cari di situ, satu nona ko kotong kasi kawin deng beta pung ana.”
5Ais itu hamba tanya sang Abraham, bilang. “Bae, bapa! Ma karmana kalo itu nona sonde mau iko datang di sini? Kalo bagitu, na, beta musti bawa bapa pung ana ko pi kawin di sana, ko karmana?”
6Abraham manyao, bilang, “Lu inga bae-bae! Biar karmana ju, lu sonde bole bawa beta pung ana pi sana! 7Inga te TUHAN yang pegang kuasa di langit, su bawa kaluar sang beta dari beta pung negrí asal, ais antar sang beta sampe di ini tana. Deng Dia su ika janji deng beta, bilang, ‘Nanti Beta kasi ini tana samua sang lu pung turunan.’ Jadi, lu jang kawatir! Lu pi sa. Te nanti Tuhan suru Dia pung ana bua dari sorga datang buka jalan kasi sang lu, ko lu bisa katumu itu nona yang nanti jadi beta pung ana pung bini. 8Ma kalo itu nona sonde mau iko sang lu datang di sini, na, lu bebas dari ini sumpa. Biar karmana ju, lu jang bawa beta pung ana pi di sana.”
9Lantas, itu hamba angka sumpa sang Abraham, bilang, nanti dia bekin iko Abraham pung mau samua.
10Tarús itu hamba pili ame onta sapulu ekor. Ais dia mua macam-macam barang yang bagus di itu onta dong. Ju dia barangkat pi di Nahor pung kota di Mesopotamia.Dalam bahasa Ibrani, itu tampa pung nama Aram-Naharaim . Sakarang itu tampa ada di Siria pung bagian utara.
11Ahirnya, itu hamba sampe di itu kota. Ais dia kasi barenti cape dia pung onta dong di pinggir kota, deka satu parigi. Itu waktu su sore, pas deng ada ana-ana parampuan dong pi timba aer di itu parigi. 12Ais, itu hamba sambayang, bilang, “TUHAN, beta pung bos, Abraham pung Allah. Tolong buka jalan, ko biar beta pung jalan ni, dapa hasil yang bae. Kasi tunju Tuhan pung hati bae sang beta pung bos, deng inga dia pung janji kasi sang beta. Jadi, biar beta dapa katumu Isak pung calon bini. 13Tuhan, beta ada badiri di pinggir parigi ni. Deng nona-nona dari kota ada datang timba aer di sini. 14Jadi, beta minta bagini: Kalo beta omong deng satu nona, bilang, ‘Nona, é. Tolong kasi turun lu pung pareuk aer ko kasi beta minum sadiki dolo.’ Kalo dia manyao, bilang, ‘Bapa minum sa. Deng nanti beta kasi minum bapa pung onta dong ju.’ Na, itu jadi tanda, bilang, itu nona yang Tuhan su pili jadi Isak pung bini! Deng tanda yang bagitu, beta tau, bilang, Tuhan su kasi tunju Tuhan pung bae sang beta pung bos, Abraham.”
Abraham pung hamba katumu nona Ribka
15-16Dia balóm abis sambayang, te satu nona datang. Dia pung nama Ribka. Dia tu, Abraham pung adi Nahor deng dia pung bini Milka pung cucu. Ribka pung bapa, nama Betuel. Ribka tu, manis sakali, deng masi parawan. Dia turun pi dalam itu parigi, ais isi dia pung pareuk aer, ais nae kambali.
17Waktu Ribka sampe di atas, ju Abraham pung hamba lari pi sang dia. Ais dia minta, bilang, “Nona. Tolong kasi beta minum sadiki dolo.”
18Ais, itu nona manyao, bilang, “Minum sa, om!” Tarús dia kasi turun capát-capát dia pung pareuk aer, ko kasi minum itu hamba. 19Minum abis ju, itu nona bilang, “Biar ko beta timba aer kasi om pung onta-onta dong, ko dong minum sampe puas.” 20Tarús dia pi po'a aer pung sisa di binatang dong pung tampa minum. Ais dia lari turun-nae timba aer dari itu parigi, ko kasi minum itu onta dong samua, sampe dong puas. 21Abraham pung hamba badiri diam-diam, ko pasang mata lia itu nona pung karjá. Dia pikir-pikir bilang, “Ini nona yang Tuhan pili, ko?”
22Itu onta dong samua minum sampe puas. Ju itu hamba ame cincin idong mas, deng satu pasang galáng mas ko taro di itu nona pung tangan dua-dua.Bahasa Ibrani bilang ‘cincin idong mas pung barát satenga syekel (andia 6 gram)’. Ais, itu dua galáng mas pung barát ‘10 syekel (sama deng 114 gram)’. 23Ais, itu hamba tanya, bilang, “Nona pung bapa, nama sapa? Kalo bisa, na, beta manumpang tidor di nona pung bapa pung ruma.”
24Ju itu nona manyao, bilang, “Beta pung bapa, nama Betuel. Beta pung ba'i, Nahor. Deng beta nene, Milka. 25Di botong pung ruma ada tampa tidor cukup kasi om dong. Deng ada rumput banya kasi om pung binatang dong.”
26Ais, itu hamba tondo ko sémba sang TUHAN. 27Ju dia omong, bilang, “Puji Tuhan! Tuhan su buka jalan kasi sang beta, sampe beta su dapa katumu langsung deng bos Abraham pung kelu di sini. Deng bagitu, Tuhan su kasi tunju Tuhan pung hati bae kasi sang beta pung bos, Abraham, deng su bekin jadi dia pung janji sang beta.”
28Ais, itu nona lari pulang capát-capát, ko carita kasi isi ruma dong samua, apa yang su jadi. 29-30Ribka pung kaka laki-laki, nama Laban. Waktu dia lia itu barang mas, deng dengar Ribka pung carita, tarús Laban lari kaluar capát-capát, ko pi katumu deng itu hamba yang masi badiri deng dia pung onta dong deka itu parigi. 31Lantas, Laban omong, bilang, “Om! TUHAN su antar sang om deng salamat sampe di sini. Jadi, jang badiri di luar sini! Mari pi di botong pung ruma. Botong su sadia kamar. Makanan buat om pung onta dong, ju limpa.”
Abraham pung hamba maso minta sang Ribka
32Ais ju, Abraham pung hamba iko sang Laban, ko maso pi di Betuel pung ruma. Tarús, Laban dong bantu kasi turun muatan dari onta dong. Abis, dong kasi onta dong makan rumput. Dong ju bawa aer ko itu hamba deng dia pung orang-orang dong cuci kaki. 33Waktu dong ator makan di meja, ju itu hamba bilang, “Botong ada mau makan, ma beta minta parmisi ko mau kasi tau satu maksud dolo.”
Ju Laban manyao, bilang, “Om, omong sa.”
34Tarús itu hamba bilang, “Beta ni, bosong pung ba'i Abraham pung hamba. 35TUHAN su kasi berkat bam-banya sang beta pung bos, sampe dia jadi talalu kaya. Tuhan su kasi sang dia mas-perak, hamba laki-laki deng parampuan, deng binatang bam-banya, andia: sapi, onta, keledai, deng kambing-domba. 36Waktu beta pung bos laki-bini su tua, ju mama Sara barana kasi bos Abraham satu ana laki-laki. Dia yang nanti tarima bos Abraham pung pusaka samua. 37Jadi bos Abraham suru beta sumpa bilang, ‘Lu sonde bole ame nona Kana'an, ko kasi kawin deng beta pung ana Isak. 38Ma lu musti ame nona dari beta pung kelu dong sandiri, jadi dia pung bini.’
39Ais beta tanya sang bos, bilang, ‘Karmana kalo itu nona sonde mau iko sang beta?’
40Lantas dia manyao, bilang, ‘TUHAN yang beta salalu iko Dia pung mau, nanti suru Dia pung ana bua dari sorga datang buka jalan kasi lu, biar lu bisa dapa satu nona dari beta pung kelu sandiri, ko jadi beta pung ana pung bini. 41Ma kalo beta pung kelu dong tolak ko sonde mau lapás itu nona datang di sini, na, lu bebas dari itu sumpa.’
42Jadi, waktu tadi sampe di parigi, beta sambayang dalam hati, bilang, ‘TUHAN, beta pung bos Abraham pung Allah. Tolong buka jalan, ko biar beta pung jalan ni, dapa hasil yang bae. Biar beta katumu Isak pung calon bini. 43Tuhan, beta ada badiri di pinggir parigi ni. Deng nona-nona dari kota ada datang timba aer di sini. Jadi, beta minta bagini: Kalo beta omong deng satu nona, bilang, “Nona, é! Tolong kasi turun lu pung pareuk aer ko kasi beta minum sadiki dolo.” 44Kalo dia manyao, bilang, “Bapa minum sa! Deng nanti beta kasi minum bapa pung onta dong ju.” Na, itu jadi tanda, bilang, itu nona yang Tuhan su pili jadi beta pung tuan muda pung bini!’
45Beta balóm sambayang abis, te nona Ribka su datang bawa dia pung pareuk aer, ko timba aer di parigi. Waktu dia nae pi atas, ju beta minta, bilang, ‘Nona, kasi beta minum sadiki dolo.’ 46Ju dia kasi turun dia pung pareuk aer capát-capát, ko bilang, ‘Om minum sa! Deng nanti beta kasi minum om pung onta dong ju.’ Ais beta minum, deng beta pung onta dong ju minum.
47Lantas, beta tanya, bilang, ‘Nona pung bapa, nama sapa?’
Ju dia manyao, bilang, ‘Beta pung bapa, nama Betuel. Beta pung ba'i, Nahor. Deng beta pung nene, Milka.’ Ais ju beta kasi pake cincin di dia pung idong, deng taro satu pasang galáng mas di dia pung tangan.
48Tarús beta tondo ko sémba sang Tuhan, bilang, ‘Puji Tuhan! Tuhan su buka jalan kasi sang beta, sampe beta su dapa katumu langsung deng bos Abraham pung kelu di sini. Deng beta su dapa katumu langsung deng tuan muda Isak pung calon bini.’ 49Jadi sakarang, kalo bapa dong mau kasi tunju sayang sang beta pung bos Abraham, na, kasi tau sang beta tarús taráng. Deng kalo sonde, na, kasi tau tarús taráng sa. Ko biar beta tau beta musti bekin apa.”
Ribka pung kelu dong tarima pinangan
50Itu hamba omong abis, ju Laban deng Betuel manyao, bilang, “Kalo TUHAN su ator ame bagitu, na, botong mau bilang apa lai. 51Nona Ribka ada di sini. Ame sang dia ko bawa pi sana suda. Biar dia jadi ba'i Abraham pung ana mantu, iko apa yang TUHAN su ator.”
52Dengar bagitu, ju Abraham pung hamba tondo sampe di tana ko minta tarima kasi sang TUHAN. 53Tarús, dia angka kasi kaluar barang-barang mas-perak, deng pakean bagus-bagus ko kasi sang Ribka. Dia ju kasi sang Ribka pung kaka deng mama, hadia yang mahal-mahal. 54Ais itu, ju Abraham pung hamba, deng dia pung orang-orang dong, dudu makan pesta. Ais dong tidor di situ. Dia pung beso pagi, dong bangun, ju itu hamba kasi tau sang tuan ruma, bilang, “Beta minta isin, ko kalo bisa na, botong mau pulang sakarang pi beta pung bos.”
55Ma Ribka pung kaka deng dia pung mama bilang, “Ko mau buru-buru barangkat bekin apa? Biar ko Ribka tenga deng botong barang sapulu hari bagitu dolo. Abis, na, bawa sang dia pi suda.”
56Ma itu hamba manyao, bilang, “Aduu! Jang tahan sang beta! Te TUHAN su tolong sang beta, sampe beta su katumu sang tuan muda pung bini. Jadi, mama dong lapás sang botong, ko botong pulang pi lapor sang bos dolo.”
57Tarús dong manyao, bilang, “Bagini! Mari ko kotong tanya langsung sang Ribka sa. Dia pung mau karmana?”
58Ju dong pange sang dia ko tanya, bilang, “Ribka! Sakarang, tarsará lu sa. Lu mau iko memang deng ini orang, ko karmana?”
Ais, itu nona manyao, bilang, “Beta mau.”
Lari baroit--Isak deng Ribka kawin
59-60Lantas, dong lapás sang Ribka, deng dia pung hamba parampuan yang urus sang dia dari kici, ko pi deng Abraham pung hamba dong. Ju dong omong kasi berkat sang Ribka, bilang, “Rika! Botong harap Tuhan kasi lu barana bam-banya, ko lu pung turunan nanti jadi ribu-ribu. Deng botong ju harap lu pung turunan dong bekin kala musu-musu dong!”
61Ais itu, Ribka deng dia pung hamba parampuan dong manyimpan dong pung barang-barang, ju dong nae onta, ko barangkat memang, iko Abraham pung hamba dong.
62Isak ada tenga di tana Negeb. Itu waktu, dia baru pulang dari parigi di Beer Lahai Roi. 63Satu sore, dia kaluar dari tenda ko jalan-jalan cari angin. Dia angka muka, ju dia dapa lia onta-onta dong datang.
64Waktu Ribka dapa lia sang Isak, ju dia turun capát-capát dari dia pung onta. 65Ju dia tanya sang Abraham pung hamba, bilang, “Om! Itu pak yang ada jalan datang di sana tu, sapa?”
Itu hamba manyao, bilang, “Andia beta pung tuan muda.” Ju Ribka ame dia pung salendang ko tutu dia pung muka.
66Ais, itu hamba lapor samua sang Isak. 67Tarús Isak bawa maso Ribka pi dalam dia pung mama pung tenda, ju dong dua kawin. Isak sayang mo mati sang Ribka, andia ko dia sonde susa lai deng dia pung mama pung mati.
Abraham kawin lai
251Abraham kawin lai deng satu parampuan, nama Ketura. 2Ketura barana kasi sang dia, ana-ana nama: Simran, Yoksan, Medan, Midian, Isbak, deng Sua. 3Yoksan pung ana, Seba deng Dedan. Dedan pung turunan, andia orang Asyur, orang Letus, deng orang Leum. 4Midian pung ana dong, andia: Efa, Efer, Henok, Abida deng Eldaa. Dong samua tu, Ketura pung turunan.
5-6Waktu Abraham masi idop, dia su bagi kasi Hagar deng Ketura pung ana-ana dong, satu-satu deng dia pung harta. Abis, dia suru sang dong, ko dong pi tenga di tana Kana'an pung sablá matahari nae, ko biar dong jao dari dia pung ana Isak. Ma dia pung harta pusaka samua, dia sarakan kasi sang Isak.
Abraham mati
7-8Abraham mati waktu dia pung umur su 175 taon. 9-10Ais dia pung ana-ana Isak deng Ismael kubur sang dia di goa Makpela, yang deka deng Mamre. Dolu Abraham béli itu kabón dari orang Het, andia Sohar pung ana Efron. Dolu, dong ju su kubur sang Sara di itu goa. 11Abraham mati abis, ju Tuhan Allah kasi berkat sang Isak, sampe dia idop deng dame-sejahtera. Itu waktu, Isak tenga deka parigi, nama Beer Lahai Roi.
Ismael pung turunan
12Ini Ismael pung carita. Dia tu, Abraham deng dia pung bini muda Hagar pung ana. Hagar tu, Sara pung hamba dari Masir. 13-16Ismael pung ana ada 12 laki-laki. Ini dong pung nama ba'iko-ba'iko dari yang sulung sampe deng yang bungsu, andia: Nebayot, Kedar, Adbeel, Mibsam, Misma, Duma, Masa, Hadad, Tema, Yetur, Nafis, deng Kedma. Itu ana-ana dong, jadi nene-moyang dari dua blas bangsa, satu-satu deng dia pung negrí sandiri. Dong kasi nama itu negrí, satu-satu iko dong pung moyang pung nama.
17Ismael mati waktu dia pung umur su 137 taon. 18Ma dia pung turunan dong, satu bamusu deng satu. Ais dong tenga tasiram mulai dari Hawila sampe Syur, yang babatas deng negrí Masir, tarús sampe di Asyur.aCarita Mula-mula 16:12
Esau deng Yakob
19Ini Abraham pung ana Isak pung carita. 20Waktu Isak kawin deng Ribka, Isak pung umur 40 taon. Ribka pung bapa, Betuel. Deng dia pung kaka laki-laki, Laban. Dong tu, orang Aram, dari Padan Aram.*Padan Aram tu, andia Mesopotamia, di Siria pung sablá utara sana.
21Ribka sonde dapa ana. Andia ko Isak sambayang sang TUHAN ko minta Dia buka Ribka pung tampa ana. TUHAN dengar dia pung sambayang, ju Ribka dudu parú. 22Padahal dia ada dudu parú sang dua ana. Ma itu ana dong maen bakosi tarús dalam dong pung mama pung parú. Ju Ribka batanya dalam hati, bilang, “Akurang ko ini ana dua bagini, ni?” Ais dia tanya sang TUHAN.
23Ju TUHAN manyao, bilang,
“Dalam lu pung parú, ada dua bangsa yang nanti bamusu tarús.
Nanti yang bungsu lebe kuat dari yang sulung.
Deng yang kaka karjá kasi dia pung adi.”
24Waktu dia pung hari su sampe, ju Ribka barana ame dua ana laki-laki bagambar. 25Ana yang kaka pung warna mera, deng dia pung badan samua babulu. Andia ko dong kasi nama sang dia, Esau (yang amper sama deng kata laen yang dia pung arti ‘babulu’).
26Abis, baru dia pung adi kaluar. Ma dia ada pegang dia pung kaka pung tumit. Andia ko dong kasi nama sang dia, Yakob (yang amper sama deng kata laen, yang dia pung arti ‘tumit’). Waktu barana sang dong dua, Isak pung umur su 60 taon.
Yakob tipu ame Esau pung hak sulung
27Waktu itu dua ana dong bésar datang, Esau jadi jago buru binatang. Dia suka tenga di utan. Ma Yakob tu pandiam, deng suka tenga di ruma sa. 28Isak suka makan daging binatang utan. Andia ko dia lebe sayang sang Esau. Ma Ribka lebe sayang sang Yakob. Esau minta sop dari Yakob
29Satu kali, waktu Yakob ada masa sop kacang, Esau baru pulang dari baburu binatang. Dia cape deng lapar satenga mati. 30Ju dia kasi tau sang Yakob, bilang, “Adi, é! Lu kasi lu pung sop mera di pareu sadiki dolo, ko beta isi beta pung parú ni! Te beta lapar mo mati.” (Andia ko dong pange sang dia, Edom, yang amper sama deng kata laen, yang dia pung arti ‘mera’.)
31Ais Yakob manyao, bilang, “Bae, kaka. Ma ofer kasi beta kaka pung hak sulung dolo!”Iko dong pung adat, ana laki-laki sulung ganti dia pung bapa, deng dapa harta pusaka lebe banya dari dia pung adi-adi dong.
32Ju Esau manyao, bilang, “Parsetan deng itu hak sulung! Lu soa sa. Beta su lapar mo mati ni. Lu sendo capát itu sop, ko bawa datang suda, te beta su mau makan.”
33Ma Yakob omong lai, bilang, “Bu tunggu dolo! Bu sumpa dolo bilang, bu su ofer kasi beta itu hak.” Ju Esau angka sumpa bagitu. 34Ais Yakob sendo kasi sang dia itu sop kacang, deng roti. Esau makan-minum abis, ju dia bangun jalan.
Deng bagitu, Esau kasi parsén buang dia pung hak sulung.
Isak putar-balek raja Abimelek
261Satu kali, ada musim lapar yang hebat di itu negrí, sama ke musim lapar waktu Abraham masi idop. Jadi, Isak pi minta isin sang Abimelek, orang Filistin pung raja, ko dia bisa tenga di Gerar. 2Dia bekin bagitu, tagal TUHAN su kasi tunju Diri sang dia, bilang, “Lu jang pi di Masir. Nanti Beta kasi tunju sang lu tampa laen. 3-4Kalo lu tenga manumpang di itu tampa, nanti Beta sama-sama deng lu, deng kasi lu berkat macam-macam. Nanti Beta bekin lu pung turunan dong tamba banya, sama ke bintang di langit. Deng Beta kasi lu deng lu pung turunan ini da'era deng dia pung negrí samua. Dari lu pung turunan, nanti samua bangsa di dunya dapa berkat. Deng bagitu, Beta bekin jadi Beta pung janji sang lu pung bapa Abraham.aUtusan dong pung Carita 3:25; Galatia 3:8 5Beta bekin ini samua, tagal lu pung bapa su iko Beta pung mau, Beta pung parenta, deng Beta pung atoran.” 6Jadi Isak tenga tahan di Gerar.
7Ribka tu, talalu manis. Jadi, waktu orang-orang di situ lia sang dia, dong batanya so'al dia. Ma Isak manyao, bilang, “Ribka tu, beta pung adi.” Dia taku kalo dia mangaku bilang dia pung bini, nanti itu orang dong bunu sang dia ko dong ame bawa Ribka. 8Isak su tenga lama-lama di sana, ju satu kali raja maloi dari jandela, te dia dapa lia Isak deng Ribka ada bapaló-baciom. 9Ju dia suru orang dong pange ame Isak, ko dia togor, bilang, “Isak! Beta su tau parsís, itu parampuan tu, memang lu pung bini! Ma akurang ko lu bilang, dia tu, lu pung adi?”
Ju Isak manyao, bilang, “Bagini, bapa! Beta taku kalo beta bilang dia tu, beta pung bini, jang-jang nanti orang dong bunu mati sang beta.”
10Ais raja manyao, bilang, “Kalo ada orang di sini yang tidor deng lu pung bini, pasti lu kasi sala sang botong! Akurang ko lu bekin bagitu sang botong?”
11Ais itu, ju Abimelek kasi inga karás sang dia pung rakyat, bilang, “Bosong samua inga bae-bae! Bosong sapa yang barani ganggu ini orang, ko dia pung bini, nanti beta hukum mati sang dia.”
Dong bakanjar so'al parigi
12Itu waktu, ju Isak batanam di itu negrí. Tarús dia dapa kambali dia pung hasil 100 kali, tagal TUHAN kasi berkat sang dia. 13Dia pung kaya batamba tarús, sampe dia jadi kaya talalu. 14Dia pung sapi deng kambing-domba dong tamba banya. Dia pung ana bua dong ju banya. Sampe orang Filistin iri sang dia.
15Dolu, Isak pung bapa Abraham dong su gali banya parigi. Ma sakarang, orang Filistin dong pi tutu ame itu parigi samua deng tana.
16Ais raja Abimelek omong deng Isak, bilang, “Isak! Lebe bae, lu barangkat kasi tenga ini negrí suda. Te lu pung kuasa su lebe dari botong.”
17Ais itu, Isak ondor dari situ, ko pi tenga kambali di lemba Gerar. 18Ju dia gali ulang lai itu parigi-parigi, yang dong su tutu ame tu. Deng dia kasi nama itu parigi dong, iko nama-nama yang dia pung bapa su kasi nama sang dong.
19Isak pung hamba dong gali parigi di lemba Gerar tu, ju dong gali kaná mata aer ko maspurak kaluar. 20Ma gambala Gerar dong bakanjar deng Isak pung gambala dong, tagal itu aer. Dong bilang, “Ini botong pung aer!” Andia ko Isak kasi nama itu parigi, Esek , yang dia pung arti ‘bakanjar’.
21Ais itu, Isak pung orang dong gali satu parigi lai. Ma dong ju batangkár lai, tagal itu parigi. Andia ko Isak kasi nama itu parigi, Sitna, yang dia pung arti ‘baku malawan’.
22Ais itu, dia kasi tenga itu tampa, ju dia gali satu parigi laen lai. Ini kali, dong sonde bakanjar. Andia ko Isak kasi nama itu parigi, Rehobot, yang dia pung arti ‘tampa luas’. Deng dia omong, bilang, “Sakarang, Tuhan su kasi kotong tenga di tana luas. Ais di sini, baru kotong bisa tamba banya.”
23Dari situ, ju Isak dong barangkat lai ko mau pi tenga di Beer Syeba. 24Itu malam, ju TUHAN kasi tunju Diri sang dia, deng omong, bilang, “Isak! Beta ni, lu pung bapa Abraham pung Tuhan Allah. Jadi, lu jang taku, te Beta jaga sang lu. Nanti Beta kasi berkat sang lu. Deng lu pung turunan nanti tamba banya. Beta bekin bagini, tagal Beta pung janji sang lu pung bapa.”
25Ais Isak susun batu ko kasi bangun meja korban di situ. Ju dia minta tarima kasi sang TUHAN di itu tampa. Dia tenga di situ, deng dia pung orang dong mulai gali parigi lai.
Raja Abimelek deng Isak badame
26Itu waktu, raja Abimelek datang dari Gerar. Dia sama-sama deng dia pung tamán Ahusat, deng dia pung panglima paráng, Fikol, datang katumu sang Isak. 27Ju Isak tanya, bilang, “Bapa raja! Dolu, bosong su usir kasi kaluar sang botong. Jadi sakarang, bosong mau datang bekin apa lai?”
28Ais dong manyao, bilang, “Bagini! Sakarang botong tau, bilang, Tuhan jaga sang lu. Tagal itu, botong pikir-pikir, lebe bae kotong dua bekin janji bagini: Lu sumpa bilang, 29bosong sonde akan bekin jahat sang botong, sama ke botong ju sonde bekin jahat sang bosong. Memang botong pung hati bae deng bosong. Andia ko tempo hari, bosong kaluar deng dame dari botong pung tana. Botong su tau batúl, TUHAN yang kasi berkat sang bosong.”
30Ais, Isak bekin pesta kasi sang dong, ju samua makan-minum rame-rame. 31Ais dia pung beso papagi, ju dong ba'angka sumpa. Tarús Isak kasi lapás sang dong, ko dong pi deng dame.
32Itu hari, Isak pung orang karjá dong datang lapor so'al parigi yang dong gali, bilang, “Bapa! Botong su dapa aer.” 33Ais Isak kasi nama itu parigi, Syeba, yang dia pung arti ‘sumpa’. Jadi, dong kasi nama itu kota Beer Syeba, sampe sakarang.*Dalam bahasa Ibrani, Syeba pung arti bisa ‘sumpa’, ko ‘tuju’, ko ‘nasib bae’. Dalam bahasa Ibrani, Beer pung arti bilang ‘parigi’.
Esau kawin deng dua parampuan dari suku laen
34Waktu Esau umur 40 taon, dia kawin deng dua nona dari suku Het. Yang satu, Beeri pung ana, nama Yudit. Deng yang satu lai, Elon pung ana, nama Basmat. 35Itu dua parampuan tu, bekin Isak deng Ribka pung hati susa.
Ribka tipu Isak ko kasi berkat sang Yakob
271Waktu Isak su tua, dia pung mata su kabur sakali, ju dia pange dia pung ana sulung, yang dia paling sayang, bilang, “Sau! Lu mari sini dolo!”
Esau manyao, bilang, “Ada apa, bapa?”
2Isak kasi tau, bilang, “Bagini! Beta ni, su tua. Beta sonde tau kapan beta mati. 3Jadi, pi ame lu pung sanjata dong, ko pi buru kasi beta binatang utan satu dolo. 4Ais, lu masa ena-ena iko beta pung suka, ko bawa datang kasi beta. Nanti abis makan, baru beta kasi berkat memang sang lu. Kalo su kasi berkat abis sang lu, biar be mati, ju bae.”
5Ais ju Esau kaluar ko pi buru binatang. Ma Ribka ju dapa dengar Isak pung omong tu. 6Ais Ribka pi kasi tau sang Yakob, bilang, “We, Ako! Lu dengar bae-bae! Tadi beta baru dapa dengar bapa ada omong deng Esau bagini: 7‘Lu pi buru satu binatang utan, ko masa ena-ena kasi sang beta. Kalo beta su makan abis, nanti beta kasi berkat sang lu, di TUHAN pung muka.’ 8Jadi, lu dengar bae-bae! Iko batúl-batúl deng beta pung parenta ni. 9Sakarang, lu pi di kotong pung tampa kambing-domba, ko pili ame dua kambing ténak yang gumu-gumuk. Ais potong ko ame dia pung daging, deng bawa kasi beta. Nanti beta masa, iko lu pung pung bapa pung suka. 10Kalo be su masa abis, na, lu bawa pi kasi lu pung bapa ko dia makan. Abis, nanti dia kasi berkat sang lu dolo, baru dia mati. Deng bagitu, lu yang dapa itu berkat. Bukan lu pung kaka.”
11Ma Yakob omong deng dia pung mama, bilang, “Mama! Dia pung masala, bagini. Bu Sau pung badan babulu, ma beta pung badan licin! 12Jang-jang nanti bapa raba kaná beta pung badan, dia tau memang beta tipu sang dia. Ju dia kutuk sang beta!”
13Ju dia pung mama manyao, bilang, “Ako, é! Lu jang kawatir. Sarakan sa, nanti mama yang ator! Kalo lu pung bapa kutuk sang lu, biar mama yang pikol sa! Sakarang, lu pi ame itu kambing suda.”
14Ais itu, Yakob pi pili ame itu kambing dong, ju dia potong, ko bawa kasi dia pung mama. Tarús Ribka bamasa iko Isak pung suka. 15Ais Ribka pi ame Esau pung pakean yang bagus, ko kasi Yakob pake. 16Dia ju bungkus Yakob pung tangan deng dia pung leher, pake itu kambing pung bulu. 17Tarús dia kasi sang Yakob itu makanan enak, deng roti yang dia su bekin. Isak omong kasi berkat sang Yakob
18Ais Yakob pi antar itu makanan kasi dia pung bapa. Dia omong, bilang, “Bapa! Beta su datang ni.”
Ju Isak manyao, bilang, “Hee? Ko, lu ni sapa?”
19Tarús Yakob manyao, bilang, “Beta ni, bapa pung ana sulung, Esau! Beta su bekin iko apa yang bapa suru tadi tu. Bangun ko makan suda. Beta su masa itu daging yang beta su tangkap ame di utan. Makan, ko abis bapa kasi berkat sang beta suda!”
20Ais Isak omong, bilang, “Lu ini hebat, ó! Ko lu bisa dapa binatang capát bagitu!”
Ju Yakob manyao, bilang, “Beta dapa ni, tagal TUHAN yang bapa sémba tu, ada tolong sang beta.”
21Tarús Isak pange sang Yakob, bilang, “Lu datang deka-deka, ko beta raba coba sang lu! Lu ni batúl Esau, ko?”
22Ais Yakob pi deka-deka dia pung bapa, ju bapatua mulai raba sang dia. Tarús dia omong, bilang, “Ini suara ni, sama ke Yakob pung suara! Ma ini tangan ni, Esau pung tangan.” 23Ma Isak sonde kanál sang Yakob, tagal dia pung tangan babulu sama ke Esau. Ma, waktu dia mau kasi berkat sang Yakob, 24dia tanya ulang lai, bilang, “Lu ni, batúl-batúl Esau, ko?”
Tarús Yakob manyao, bilang, “Batúl bapa!”
25Ais ju, Isak omong, bilang, “Lu sorong datang itu daging, ko beta mau makan. Abis, beta kasi berkat sang lu.” Tarús Yakob sorong kasi itu daging sang dia, deng kasi aer anggor ko dia minum. 26Ais itu, dia pung bapa omong, bilang, “Ana, é! Mari deka-deka di sini, ko ciom sang beta.”
27Waktu Yakob pi deka-deka ko ciom sang dia, ju Isak dapa ciom Esau pung pakean pung baboo. Ais, dia omong kasi berkat sang Yakob, bilang,
“Beta pung ana pung baboo, sama ke padang rumput yang TUHAN su kasi berkat.
28Biar Tuhan Allah kasi turun embun dari langit,
ko bekin lu pung kabón dong jadi subur!
Biar Dia kasi lu padi limpa-limpa,
deng boa anggor ponu-ponu.
29Bangsa-bangsa dong jadi lu pung hamba,
Deng suku-suku bangsa dong, tondo kasi hormat sang lu.
Biar lu parenta sang lu pung sodara dong samua,
deng dong tikam lutut di lu pung muka.
Sapa yang kutuk sang lu, dong ju dapa kutuk.
Deng sapa yang kasi berkat sang lu, dong ju dapa berkat.”
Esau pulang, deng minta Isak kasi berkat sang dia ju
30Waktu Isak kasi berkat abis, deng Yakob baru kaluar kasi tenga dia pung bapa, ju dia pung kaka Esau pulang bawa binatang yang dia dapa tangkap. 31Ju dia pi bamasa, ais dia bawa kasi dia pung bapa. Dia omong, bilang, “Bapa! Bangun ko makan suda. Beta su masa itu daging yang beta tangkap. Abis makan, na, bapa kasi berkat sang beta suda.”
32Ju Isak bingung, deng tanya, bilang, “Hee! Ko lu ni, sapa lai?”
Ais Esau manyao, bilang, “Beta ni, Sau! Bapa pung ana sulung.”
33Ju Isak mulai gamatar. Ais bapatua tanya, bilang, “Kalo bagitu, tadi tu, sapa yang bawa kasi beta itu daging, ko beta su makan? Ais ju beta su kasi berkat sang dia. Deng sonde bisa cabu lai itu berkat.”
34Dengar dia pung bapa omong bagitu, ju Esau saki hati, deng makarereu, deng omong karás-karás, bilang, “Aduuu! Bapa, é! Kasi berkat sang beta juga, bapa!”
35Ma Isak bilang, “Lu pung adi su datang tipu ame sang beta, deng curi bawa lu pung berkat.”
36Tarús Esau omong, bilang, “Dia su tipu sang beta dua kali. Mula-mula dia tipu ame beta pung hak sulung. Sakarang, dia tipu ame lai beta pung berkat. Pantas dia pung nama, ‘Yakob’. Ma, bapa masi ada pung berkat laen lai kasi beta, ko?” (Nama Yakob pung arti ‘pegang di tumit’. Ma dia pung arti laen ‘tukang tipu’.)
37Ais ju Isak manyao, bilang, “Beta su angka sang dia jadi lu pung bos. Deng dia pung sodara samua, su jadi dia pung hamba. Beta su kasi sang dia padi limpa-limpa, deng anggor ponu-ponu. Jadi, ana, é! Sakarang masi ada berkat apa lai, yang beta bisa kasi sang lu?”
38Dengar bagitu, ju Esau maen noki tarús sang dia pung bapa, bilang, “Bapa pung berkat cuma satu sa, ko? Pasti bapa masi bisa cari kasi beta berkat laen. Biar berkat kici sa ju bae!” Ju dia mulai manangis lai.
39Ais itu, ju Isak manyao bale sang dia, bilang,
“Lu pung idop nanti jao dari kabón yang subur,
te sonde ada embun yang turun dari langit ko bekin basa lu pung tana.
40Lu pung kalewang yang nanti kasi lu idop.
Ma biar karmana ju, lu jadi hamba sang lu pung adi.
Cuma kalo lu bisa malawan sang dia, nanti baru lu bisa talapás dari dia pung tangan.”
Ribka suru Yakob lari
41Esau binci mo mati sang Yakob, tagal dia pung adi su rampas ame dia pung berkat. Ma dia pikir, bilang, “Sonde lama lai, te bapa mati. Jadi, tunggu sa. Nanti mete-mete abis, beta bunu sang dia!”
42-43Waktu Ribka dapa dengar Esau pung rancana, ju dia pange sang Yakob, deng bilang, “Lu dengar bae-bae! Lu pung kaka ada niat mau balas dia pung saki hati, ko mau bunu sang lu. Jadi, lu lari capát-capát pi di lu pung to'o Laban di Haran. 44Pi tenga sadiki lama di sana, sampe lu pung kaka su sonde mara lai sang lu. 45Kalo dia su lupa buang apa yang lu su bekin sang dia, nanti beta suru orang pange pulang sang lu. Te beta sonde mau beta pung ana dua-dua ilang dalam satu hari.”
46Ais Ribka omong deng Isak, bilang, “Beta su doak deng Esau pung bini orang Het dong ni! Kalo Yakob ju kawin deng nona Het, na lebe bae beta mati sa.”
281Lantas, Isak pange sang Yakob, ju dia kasi berkat deng nasiat, bilang, “Dengar bae-bae! Lu jang kawin deng nona Kana'an. 2Ma lu pi di Padan Aram, di ba'i Betuel pung ruma. Lu pi kawin deng to'o Laban pung ana parampuan satu.*Padan Aram tu, andia Mesopotamia, di negara Siria pung sablá utara, deka-deka deng Irak. Haran tu, kota di Padan Aram. 3Biar Tuhan Allah yang Paling Kuasa kasi berkat sang lu, ko lu pung ana-cucu tamba banya, deng lu pung turunan jadi banya bangsa yang hebat. 4Biar Tuhan pung janji sang Abraham jato pi di lu, deng lu pung turunan. Biar lu soa ini tana yang Tuhan Allah su janji kasi sang Abraham.”aUtusan dong pung Carita 3:25; Galatia 3:8 5Omong abis bagitu, ju Isak lapás sang Yakob pi di Padan Aram, di dia pung to'o Laban deng ba'i Betuel pung ruma.
Esau kawin deng Ismael pung ana parampuan
6Esau dapa dengar, bilang, Isak su kasi berkat sang Yakob, deng larang sang dia ko jang kawin deng nona Kana'an. Dia ju dapa dengar, bilang, dia pung bapa su suru dia pung adi ko pi kawin deng to'o pung ana nona satu di Padan Aram. 7Ais Yakob dengar dia pung bapa deng mama pung parenta, ju dia barangkat pi di Padan Aram.
8Esau ju tau, bilang, dia pung bapa sonde suka sang dia pung bini, orang Kana'an dong. 9Jadi, dia pi sang bapa bésar Ismael, ais dia kawin lai deng Ismael pung ana, nama Mahalat. Mahalat tu, Nebayot pung adi parampuan.
Yakob mimpi di Betel
10Ais, Yakob jalan kasi tenga Beer Syeba, ko mau pi di Haran. 11Waktu matahari tanggalám, dia sampe di satu tampa, ju dia tidor di situ. Waktu dia mau tidor, dia ame satu batu ko bekin jadi bantal.
12Itu malam dia mimpi. Dia dapa lia satu tangga badiri di tana deng dia pung ujung sampe di langit. Ais Tuhan Allah pung ana bua dari sorga dong turun-nae itu tangga. 13Dalam itu mimpi, Yakob dapa lia TUHAN badiri di dia pung sablá, ais omong, bilang, “Beta ni TUHAN, lu pung ba'i Abraham deng bapa Isak pung Tuhan Allah. Nanti Beta kasi ini tana di sini sang lu deng lu pung turunan. 14Nanti lu pung turunan dong pung banya sama deng abu. Deng nanti dong tasiram pi mana-mana di samua tampa. Dari lu pung turunan, nanti samua bangsa di dunya dapa berkat.bUtusan dong pung Carita 3:25; Galatia 3:8 15Inga bae-bae! Lu pi mana sa, Beta sama-sama deng jaga sang lu. Nanti Beta bawa sang lu pulang kambali di ini negrí. Beta sonde kasi biar sang lu sandiri. Deng nanti Beta bekin jadi samua janji yang Beta kasi sang lu.”
16Waktu Yakob bangun tidor, ju dia bilang, “Beta baru tau, bilang, TUHAN ju ada di sini!” 17Deng dia taku, ju dia pikir, bilang, “We! Ini tampa bekin beta pung bulu badan badiri. Pasti Tuhan Allah pung ruma ada di sini! Deng ini, dia pung pintu pi sorga.”cYohanis 1:51 Yakob sémba sang Tuhan di Betel
18Dia pung papagi, Yakob bangun, tarús dia ame batu yang dia pake jadi bantal tu, ju kasi badiri ko jadi tanda. Ais dia po'a minya di atas itu batu, ko sémba sang Tuhan. 19Dia kasi nama itu tampa, Betel, yang dia pung arti ‘Tuhan pung ruma’. (Dolu itu tampa, nama Lus).
20Ais itu, ju Yakob angka sumpa, bilang, “Kalo Tuhan Allah sama-sama, deng jaga sang beta di beta pung jalan ni, deng kasi beta makan deng pakean, 21sampe beta pulang deng salamat, nanti TUHAN jadi beta pung Allah. 22Batu yang beta kasi badiri ni, jadi tampa sémba sang Tuhan Allah. Deng samua yang Tuhan kasi sang beta, nanti beta kasi kambali satu bagian dari sapulu.”
Yakob sampe di to'o Laban pung ruma
291Ais itu, ju Yakob jalan tarús pi di matahari nae. 2Satu hari, dia dapa lia satu parigi di deka satu kampong. Deka-deka di situ, ada kambing-domba tiga kumpul, yang ada tunggu-tunggu ko dapa minum di situ. Ma ada satu batu bésar tutu itu parigi. 3Dia pung biasa, kalo kambing-domba dong samua su bakumpul, baru gambala kasi ondor itu batu ko timba aer kasi minum itu binatang dong. Minum abis, dong tutu kambali itu parigi lai.
4Tarús Yakob pi tanya itu gambala dong, bilang, “Hei! Bosong dari mana?”
Dong manyao, bilang, “Botong ni, dari kampong Haran sini.”
5Ais Yakob tanya lai, bilang, “Bosong kanál beta pung to'o Laban, ko? Dia tu, Nahor pung ana.”
Ju dong manyao, bilang, “Botong kanál.”
6Ju Yakob tanya tarús lai, bilang, “Dia ada bae-bae, ko?”
Dong manyao, bilang, “Bapatua ada bae-bae sa. Coba lia. Itu dia pung ana parampuan, nama Rahel, ada foo bawa dia pung kambing-domba dong ko datang minum di sini. Lu tunggu sa.”
7Ais Yakob omong lai, bilang, “Sakarang, matahari masi tinggi. Jadi, lebe bae binatang mana yang su bakumpul di sini, na, bosong kasi minum suda. Abis, bosong foo bawa pi padang, ko dong makan rumput lai.”
8Ma dong protes, bilang, “We, sonde bisa bagitu! Botong musti tunggu gambala dong samua bawa dong pung binatang ko bakumpul di sini dolo. Baru botong kasi ondor itu batu, ko kasi minum binatang dong.” 9Yakob masi ba'omong deng itu orang dong, te Rahel sampe deng dia pung bapa pung kambing-domba dong. Dia yang biasa foo itu binatang. Yakob buka parigi pung tutu kasi sang Rahel
10Waktu Yakob lia Rahel, deng dia pung kambing-domba dong, ju dia pi kasi ondor itu parigi pung tutu. Ais dia kasi minum dia pung to'o pung binatang dong. 11Ais ju dia pi paló-ciom sang Rahel, deng manangis. 12Ais, dia carita sang Rahel, bilang, “Adi! Beta ni, lu pung bapa pung adi Ribka pung ana.” Ju, Rahel lari pulang, ko pi kasi tau dia pung bapa.
13Waktu Laban dengar Rahel pung carita so'al Yakob, dia pung adi Ribka pung ana, ju dia lari pi sambut sang dia. Waktu katumu, ju Laban paló-ciom sang dia, ais dia bawa sang Yakob pi ruma. Lantas Yakob carita samua sang Laban. 14aJu Laban omong, bilang, “Memang batúl! Kotong dua bakelu!”
Yakob kawin deng Lea deng Rahel
14bWaktu Yakob su tenga deng dong sampe satu bulan, 15Laban omong deng dia, bilang, “Bagini, Ako! Beta sonde mau lu karjá farei kasi beta, tagal kotong dua bakelu. Lu minta gaji barapa?”
16Na, Laban tu, ada pung ana parampuan, dua orang. Yang kaka, nama Lea. Yang adi, nama Rahel. 17Lea pung mata sayu.*Bahasa Ibrani di sini sonde jalás. Ma, Rahel pung muka manis sakali, deng dia pung badan bagus. 18Yakob cinta sang Rahel. Jadi, dia manyao sang Laban, bilang, “Beta karjá kasi to'o tuju taon, asal to'o kasi kawin beta deng Rahel.”
19Ais Laban manyao, bilang, “Satuju! Daripada beta kasi kawin Rahel deng orang laen, lebe bae deng lu, beta pung kelu sandiri! Jadi, lu tenga di sini sa, ko karjá kasi beta.” 20Ais Yakob karjá tuju taon, ko bisa dapa sang Rahel. Ma dia cinta mo mati sang Rahel. Jadi, tuju taon tu, dia rasa sama ke cuma barapa hari sa.
21Lewat itu tuju taon, ju Yakob kasi inga sang Laban, bilang, “To'o! Beta su karjá kasi to'o tuju taon ni, jadi sakarang kasi kawin sang beta deng Rahel su.”
22Ju, Laban bekin pesta kawin, deng undang samua orang di itu negrí. 23-27Itu malam, Laban sonde kasi Rahel, ma dia kasi Lea maso pi Yakob pung tenda. Jadi, Yakob tidor deng dia. Dia pung beso, baru Yakob dapa tau, bilang, dia kawin deng Lea. Tarús Yakob pi protes sang Laban, bilang, “Akurang ko to'o pakane'o sang beta? Beta su karjá banting tulang tuju taon, ko dapa sang Rahel! Ma akurang ko to'o ganti deng Lea?”
Ais Laban manyao, bilang, “Lu jang mara bagitu! Iko botong pung adat di sini, adi sonde bole kawin lebe dolo dari kaka. Jadi, lebe bae bagini sa! Lu tunggu sampe ini pesta kawin tuju hari abis dolo. Baru lu dapa sang Rahel, asal lu karjá kasi beta tuju taon lai.” Ais Laban kasi dia pung hamba parampuan, nama Silpa ko jadi Lea pung hamba.
28Yakob satuju. Andia ko, waktu itu pesta tuju hari abis, ju Laban kasi kawin Rahel deng Yakob. 29Ais Laban kasi dia pung hamba parampuan satu lai, nama Bilha, ko jadi Rahel pung hamba. 30Ais ju Yakob tidor deng Rahel. Dia lebe cinta sang Rahel dari Lea. Ju dia karjá tamba lai tuju taon kasi dia pung bapa mantu.
Yakob pung ana-ana dong
31Ma TUHAN tau Yakob lebe cinta sang Rahel dari Lea. Ais Dia kasi loos ko Lea barana. Ma Rahel sonde dapa ana. 32Ais Lea dudu parú, ju dia dapa satu ana laki-laki. Dia kasi nama itu ana, Ruben (yang dia pung arti ‘lia, ada ana’),Dalam bahasa Ibrani, Ruben pung arti ‘lia, ada ana’. Deng dia pung bunyi amper sama deng satu kata yang pung arti ‘dia su lia beta pung susa’. tagal dia bilang, “TUHAN memang su lia beta pung susa. Andia ko sakarang, beta pung laki ju mau lia sang beta.”
33Ais itu, Lea dudu parú lai, ju dia dapa satu ana laki-laki. Dia kasi nama itu ana, Simeon (yang dia pung arti kira-kira ‘orang su dengar’), tagal dia bilang, “TUHAN su dengar, bilang, beta pung laki sonde toe sang beta. Andia ko Dia kasi tamba satu ana lai sang beta.”
34Ais itu, Lea dudu parú lai, ju dia dapa satu ana laki-laki lai. Dia kasi nama itu ana, Lewi, ‘Lewi’ pung arti kira-kira ‘ta'ika’, ko ‘paló deka-deka’. tagal dia bilang, “Deng ini ana, be pung parkara su abis. Pasti beta pung laki nanti ta'ika deng beta, tagal beta su barana kasi dia tiga ana laki-laki.”
35Ais itu, Lea dudu parú lai, ju dia dapa satu ana laki-laki. Dia kasi nama itu ana, Yahuda (yang dia pung arti kira-kira ‘puji’), tagal dia bilang, “Ini kali, beta mau puji TUHAN!” Ais itu, Lea sonde barana lai.
301Ma Rahel balóm dapa ana. Andia ko dia camburu sang dia pung kaka. Ju dia omong deng dia pung laki, bilang, “Bu! Kasi beta ana dolo! Kalo sonde, na lebe bae, beta mati sa.”
2Ju Yakob masparak sang dia, bilang, “Lu kira beta ni, Tuhan, ko bisa kasi lu ana!?”
3Ais Rahel omong, bilang, “Bagini! Lebe bae, bapa ame beta pung hamba Bilha. Pi tidor deng dia, ko dia barana kasi beta ana.”
4Lantas, dia kasi Bilha di dia pung laki. Ju Yakob tidor deng dia. 5Ais Bilha dudu parú, ju dia barana satu ana laki-laki. 6Ju Rahel omong, bilang, “Tuhan Allah su dengar beta pung sambayang. Andia ko Dia su kasi sang beta satu ana laki-laki. Allah su putus beta pung parkara deng adil.” Ju dia kasi nama itu ana, Dan (yang dia pung arti ‘putus parkara’).
7Ais itu, Bilha dudu parú lai, ju dia dapa satu ana laki-laki. 8Lantas Rahel omong, bilang, “Beta su basaing deng beta pung kaka, ais beta yang manáng.” Andia ko dia kasi nama itu ana, Naftali (yang dia pung arti ‘basaing’, ko ‘baterek’).
9Waktu Lea rasa dia sonde dapa ana lai, tarús dia kasi dia pung hamba Silpa sang dia pung laki, ko kawin deng dia. 10Ais ju Silpa barana satu ana laki-laki. 11Lantas Lea omong, bilang, “Beta pung nasib, su bae.” Ju dia kasi nama itu ana, Gad (yang pung arti ‘nasib bae’).
12Tarús, Silpa barana satu ana laki-laki lai. 13Ais ju Lea omong, bilang, “Wei! Sakarang, baru beta sanáng! Lia, te nanti samua parampuan ba'omong, bilang, beta su ontong sakali.” Andia ko dia kasi nama itu ana, Aser (yang pung arti ‘sanáng’).
14Satu kali, pas musim koru padi, Ruben pi di utan, ju dapa katumu satu tanaman obat yang bisa bekin orang dapa ana. Tarús dia bawa kasi dia pung mama Lea. Lia bagitu, ju Rahel minta sang Lea, bilang, “Kaka, é! Kasi beta itu obat sadiki yang Ruben bawa tu.”
15Ma Lea manyao, bilang, “We! Lu ni, su talalu! Lu su rampas ame beta pung laki. Sakarang, lu mau rampas ame itu obat dari beta pung ana lai? Lu ni, sonde tau malu!”
Ma Rahel omong, bilang, “Bagini, kaka. Kalo beta dapa itu obat, na, ini malam, lu bole tidor deng Yakob.” Ju Lea satuju.
16Dia pung sore, Yakob pulang dari kabón. Ju Lea pi katumu deng dia, deng omong, bilang, “Ako! Lu musti tidor deng beta ini malam! Te beta su bayar memang sang lu deng beta pung ana pung obat.” Ais, itu malam ju Yakob tidor deng Lea.
17Ais Tuhan Allah dengar Lea pung sambayang. Andia ko dia dudu parú, ju dia barana ana laki-laki kalima. 18Lantas Lea kasi nama itu ana, Isaskar (yang pung arti ‘bayar cape’), tagal dia bilang, “Tuhan Allah su bayar beta pung cape, te beta su kasi Silpa kawin deng beta pung laki.”
19Ais itu, Lea dudu parú lai, ju dia barana ana laki-laki ka'anam. 20Dia omong, bilang, “Tuhan Allah su kasi beta hadia yang bagus. Jadi sakarang, beta pung laki musti kasi hormat sang beta, tagal beta su barana kasi sang dia anam laki-laki.” Andia ko dia kasi nama itu ana Sebulon (yang pung arti ‘kasi hormat’).
21Ais itu, Lea barana satu ana parampuan, ju dia kasi nama, Dina.
22Lantas Tuhan Allah inga sang Rahel, ju Dia dengar dia pung sambayang. Andia ko Dia buka dia pung tampa ana. 23Ais itu, Rahel dudu parú, ju dia barana satu ana laki-laki. Dia bilang, “Tuhan Allah su angka buang beta pung malu.” 24Ju dia kasi nama itu ana, Yusuf (yang pung arti kira-kira ‘biar dia kasi tamba’), tagal dia bilang, “Beta minta ko Tuhan Allah kasi tamba sang beta satu ana laki-laki lai.”
Yakob cari akal ko tamba dia pung kambing-domba
25Waktu Rahel su barana sang Yusuf, Yakob omong deng Laban, bilang, “Bapa! Kalo bisa, na, beta mau pulang pi beta pung negrí dolo. 26Biar beta pulang deng bawa beta pung bini deng ana-ana dong. Bapa su tau, beta su karjá banting tulang kasi bapa, jadi beta su bayar putus sang dong. Tagal itu, sakarang dong tu, beta pung hak.”
27Ais bapa mantu manyao, bilang, “Ana, é! Lu dengar dolo. Beta su ramal abis, ju dapa tau, bilang, Tuhan su kasi berkat sang beta, tagal lu. 28Na, sakarang, lu mau minta barapa sa, beta bayar! Asal lu tenga di sini, deng karjá tarús kasi beta.”
29Ais Yakob manyao, bilang, “Bapa su lia sandiri, beta pung karjá karás. Andia ko bapa pung binatang dong tamba banya tarús. 30Waktu beta balóm datang tu, bapa pung harta sonde bagitu banya. Ma sakarang, bapa su kaya. Tuhan su kasi berkat sang bapa, tagal beta pung karjá. Sakarang, su sampe dia pung waktu, ko beta mau karjá lai kasi beta pung bini-ana dong.”
31Ais ju Laban tanya, bilang, “Jadi beta musti bayar karmana sang lu?”
Tarús Yakob manyao, bilang, “Bapa sonde usa kasi beta apa-apa. Nanti beta piara tarús bapa pung binatang dong, asal beta bisa bekin satu hal. 32Kasi isin sang beta, ko ini hari ju beta pi di bapa pung binatang dong, ko pili ame kambing-domba. Yang sonde batitik, deng yang sonde ada baláng dong, biar itu bapa pung. Ma yang batitik, deng yang ada baláng dong, biar beta yang dapa. Deng beta ju ame samua domba yang itam. Biar samua tu, bayar beta pung cape.*Dolu, orang pikir domba warna puti tu, yang bae. Dong tu, banya. Deng domba yang warna itam tu, sonde bae. Ma domba itam cuma sadiki sa. Kambing deng domba yang batitik, deng yang baláng dong, cuma sadiki sa. 33Di balakang hari, nanti bapa bisa tau beta ni jujur, ko sonde. Kapan sa, bapa bisa datang pareksa beta pung binatang dong. Kalo dapa lia ada kambing yang sonde batitik, ko sonde ada baláng, ko domba yang puti, na, bapa tau memang, bilang, beta yang mancuri bapa pung binatang.”
34Ais ju Laban satuju, bilang, “Bae! Bagitu sa.” 35Ma, itu hari ju Laban kasi pisa samua binatang batitik, yang ada baláng, deng domba yang itam. Ais, dia suru dia pung ana-ana dong ko urus itu binatang dong. 36Tarús, dong bawa itu binatang dong pi di satu tampa yang dia pung jao tiga hari jalan kaki dari Yakob. Lantas, Yakob masi piara bapa mantu pung kambing-domba yang sisa dong.
37Ais itu, Yakob potong ame cabang dari tiga macam pohon, ko dia kupas bekin strep-strep. 38Dia taro itu kayu bastrep dong, di itu binatang pung tampa minum. Binatang dong suka bakawin di itu tampa minum. 39Jadi, waktu itu binatang bakawin di muka itu kayu bastrep dong, nanti dong pung ana dong kaluar datang, dong pung bulu ju batitik deng ada baláng.
40Lantas, waktu Laban pung binatang dong mau bakawin, Yakob kasi mangada sang dong pi di binatang yang batitik deng babaláng. Ais dong pung ana dong ju batitik deng babaláng. Deng bagitu, ju dia pung binatang sandiri tamba banya. Ais dia kasi pisa sang dong dari Laban pung binatang. 41Waktu binatang yang kuat dong bakawin, Yakob taro itu kayu bastrep-bastrep di dong pung muka, di dong pung tampa minum. 42Ma kalo dia lia binatang mamalek yang bakawin na, dia sonde taro itu kayu dong. Jadi Laban dapa samua binatang yang mamalek. Ma Yakob dapa samua binatang yang kuat-kuat. 43Deng bagitu, Yakob jadi kaya mo mati. Dia pung kambing, domba, onta, keledai, deng hamba-hamba dong banya sakali.
Yakob lari kasi tenga Laban
311Satu kali, Yakob dapa dengar Laban pung ana-ana dong ba'omong, bilang, “Yakob su kaya mo mati, tagal dia su garu bekin karíng kotong pung bapa pung harta dong.” 2Yakob ju lia dia pung bapa mantu Laban pung muka su karíng-karíng, deng sonde bae-bae deng dia sama ke dolu lai.
3Ais itu, TUHAN omong deng Yakob, bilang, “Sakarang, dia pung waktu su sampe. Jadi, lu su musti kambali pi di lu pung mama-bapa dong. Beta nanti sama-sama deng lu.” Yakob katumu deng dia pung bini dua
4Ais itu, Yakob suru pi pange sang Rahel deng Lea, ko datang katumu deng dia di tampa binatang di padang. 5Ais dia kasi tau sang dong, bilang, “Balakang hari ni, beta lia bosong pung bapa pung muka su karíng-karíng sa deng beta. Deng dia su sonde bae-bae deng beta lai sama ke dolu. Ma Tuhan Allah yang beta pung bapa sémba tu, ada sama-sama deng beta. 6Bosong dua tau, bagini lama ni, beta su karjá banting tulang satenga mati kasi bosong pung bapa! 7Ma biar bagitu, ju dia tipu barmaen sang beta ulang kali. Dia ganti beta pung sewa sampe sapulu kali. Biar bagitu, ma Tuhan Allah jaga karás sang beta. 8Waktu bosong pung bapa omong, bilang, ‘Itu binatang batitik dong, jadi lu pung sewa,’ ju itu binatang dong barana ana batitik samua. Laen kali, dia omong lai, bilang, ‘Sakarang, binatang yang ada baláng dong, jadi lu pung sewa,’ ju itu binatang dong barana ana baláng samua. 9Tuhan Allah bekin bagitu, ko biar Dia ame bosong pung bapa pung binatang, ko kasi sang beta.
10Satu kali, waktu binatang dong pung musim bakawin, beta lia dalam mimpi, bilang, samua binatang laki yang ada bakawin tu, ada yang baloreng, batitik, deng ada yang baláng. 11Ais Tuhan pung ana bua dari sorga pange sang beta dalam mimpi, bilang, ‘We! Yakob!’
Ais beta manyao, bilang, ‘Ada apa, Tuhan?’
12Ju dia kasi tau, bilang, ‘Lia dolo! Samua binatang laki yang bakawin dong, cuma ada yang baloreng, batitik, deng baláng. Beta yang ator itu samua, tagal Beta su lia apa yang Laban su bekin ame sang lu. 13Beta ni, Tuhan Allah yang kasi tunju Diri sang lu di Betel. Di sana lu kasi badiri batu, ais po'a minya di atas, ko sémba sang Beta. Ais lu ika janji deng Beta di situ. Sakarang, lu musti jalan kasi tenga ini negrí, ko pulang pi di lu pung mama-bapa dong pung negrí di sana.’”
14Lantas Rahel deng Lea manyao, bilang, “Neu! Botong iko sa! Te botong su sonde ada pung pusaka apa-apa lai dari bapa Laban. 15Bagini lama, bapatua su anggap sang botong sama ke orang luar sa. Dia su jual buang sang botong. Ais dia makan buang botong pung belis. 16Samua harta yang Tuhan Allah ame dari bapa Laban tu, sakarang su jadi botong, deng botong pung ana-ana dong pung pusaka. Jadi kalo Tuhan su bilang karmana, na, iko sa!”
17-18Ais itu, Yakob mulai manyimpan dia pung barang-barang dong. Ju dia kasi nae dia pung bini-ana dong samua di atas onta, deng foo bawa dia pung binatang dong samua, deng barang-barang yang dia dapa di Padan Aram, ko dong pulang pi tana Kana'an.
19Itu waktu, Laban ada pi gunting dia pung domba dong pung bulu. Ju Rahel mancuri bawa dia pung bapa pung patong songgo dong. 20Yakob dong barangkat diam-diam sa, deng sonde kasi tau dia pung bapa mantu. 21Dia angka bawa dia pung harta dong samua, ais dong jalan buru-buru lewat kali Efrat, ju dong mangada pi di gunung Gilead.
Laban pi buru sang Yakob
22Lewat tiga hari, ju Laban dapa kabar, bilang, Yakob dong su bangun lari. 23Ais Laban kumpul dia pung orang-orang dong, ko pi buru sang dia pung ana mantu. Dong buru sampe tuju hari, baru dapa sang dong di gunung-gunung Gilead.
24Dia pung malam, ju Tuhan kasi tunju Diri sang Laban dalam mimpi. Dia bilang, “Laban! Nanti, kalo lu omong deng Yakob, lu jaga bae-bae lu pung mulu.”
25Itu malam, Yakob su pasang tenda di gunung Gilead. Lantas, Laban dong ju pasang dong pung tenda sonde jao dari situ.
26Ais itu, Laban datang katumu deng Yakob. Ju dia omong, bilang, “He, Yakob! Akurang ko lu bawa lari beta pung ana parampuan dong diam-diam bagini? Sama ke bawa orang yang lu tawan ame dalam paráng. 27Masa' lu lari diam-diam, sonde pake togor sang beta lai! Kalo lu kasi tau sang beta bae-bae, tantu beta bekin pesta rame-rame, ko antar sang bosong pake musik,*Bahasa Ibrani bilang, ‘manyanyi deng pake tambur kici deng alat musik yang pake sanár’. baru lapás sang bosong ko barangkat. 28Lu pung sala satu lai, andia, lu sonde kasi beta sampat ko ciom beta pung ana-cucu dong, baru lapás sang dong. Lu pung cara ni, talalu bodo! 29Deng gampang beta bisa bekin calaka sang lu! Ma tadi malam, Tuhan Allah, yang lu pung bapa sémba tu, togor sang beta, bilang, kalo beta omong deng lu, beta musti jaga bae-bae beta pung mulu. 30Memang beta mangarti, bilang, lu barangkat tagal lu su rindu mau pulang. Ma akurang ko lu masi mancuri bawa beta pung patong songgo dong?” Laban deng Yakob
31Ais ju Yakob manyao, bilang, “To'o jang mara sang beta! Beta jalan diam-diam tu, tagal beta taku, jang sampe to'o tahan ame ini ana-ana dong, na, karmana?” 32Ma Yakob sonde tau, bilang, dia pung bini Rahel yang mancuri ame itu patong dong. Jadi, dia bilang, “To'o! So'al patong tu, cari sa! Kalo dapa di sapa, na, hukum bekin mati sang dia. Galeda samua sa! Kalo dapa to'o pung barang pusaka laen, na, ame pulang. Biar ini orang dong samua jadi saksi.”
33Ais Laban pi galeda dong satu-satu pung tenda. Mula-mula Yakob pung tenda. Ais dia pi di Lea pung tenda. Tarús itu hamba parampuan dua pung tenda-tenda. Ma dia sonde katumu itu patong dong. Ahirnya, dia maso pi di Rahel pung tenda. 34Ma Rahel su sambunyi itu patong dong di kolong onta pung sadel. Ais dia dudu di atas itu sadel. Laban galeda alus-alus di Rahel pung tenda, ma sonde katumu.
35Ju Rahel omong deng dia pung bapa, bilang, “Bapa jang mara. Beta sonde bisa badiri, te beta ada datang bulan.” Tarús Laban cari-cari lai, ma dia sonde dapa itu patong dong.
36Ais Yakob pung dara nae, ju dia masparak sang Laban, bilang, “Beta su bekin jahat apa sang to'o? Sampe to'o buru sang beta, tingka ke beta orang jahat! 37To'o su galeda abis beta pung barang-barang samua. Ais to'o dapa apa? Coba taro di muka sini ko kotong samua lia! Biar ini orang dong putus, itu barang, sapa pung. 38Su 20 taon, beta bakuli sang to'o. Waktu beta jaga to'o pung binatang dong, sonde ada satu yang miskram. Satu ekor ju, beta sonde makan! 39Kalo ada binatang jahat yang bekin mati to'o pung binatang satu, beta sonde lapor sang to'o, ma beta ganti. Deng kalo orang mancuri to'o pung binatang, to'o suru beta ganti, biar bukan beta pung sala. 40Siang-siang, matahari panggang sang beta. Malam-malam, beta gamatar dingin. Beta mete sampe sonde bisa tidor, tagal jaga to'o pung binatang. 41Memang 20 taon tu, batúl! Beta karjá 14 taon, ko dapa to'o pung ana parampuan dong. Ais itu, beta karjá tamba lai 6 taon, ko bisa dapa beta pung binatang. Karjá kuli bagitu lama, ma to'o maen ganti beta pung sewa sampe sapulu kali. 42Ontong ada Tuhan Allah, yang ba'i Abraham deng bapa Isak sémba. Kalo Dia sonde jaga sang beta, pasti to'o su suru usir pulang sang beta deng tangan kosong. Ma Tuhan Allah sonde tutu mata deng beta pung susa, deng Dia lia beta pung karjá samua. Andia ko tadi malam, Dia datang togor sang to'o.”
Yakob deng Laban ba'ika janji
43Dengar abis Yakob pung omong bagitu, ju Laban manyao, bilang, “Bagini! Itu parampuan dua tu, beta pung ana. Ana-ana yang dong barana ame tu, beta pung cucu samua. Ini binatang samua ni, beta pung. Samua yang lu lia di sini ni, memang beta pung. Ma beta mau bekin apa? Beta sonde bisa tahan sang dong. 44Jadi lebe bae, kotong dua ba'ika janji. Deng kotong musti idop iko itu janji.”
45Ais itu, Yakob ame satu batu bésar, ko kasi badiri di situ, jadi tanda. 46Ais Yakob suru dia pung orang dong, ko pi kumpul batu, ko timbun. Lantas dong samua dudu makan deka itu batu dong. 47Ju Laban kasi nama itu batu batimbun, Yegar Sahaduta . Ma Yakob kasi nama, Galeed .Dalam bahasa Aram, Yegar Sahaduta pung arti ‘batu saksi’. Dalam bahasa Ibrani, Galeed pung arti ‘batu saksi’.
48Ais Laban bilang, “Ini batu batimbun ni, jadi saksi sang kotong dua.” Andia ko itu tampa nama, Galeed. 49Laban ju kasi nama itu tampa, Mispa (yang amper sama ke kata laen, yang pung arti ‘tampa jaga yang tinggi’), tagal dia omong, bilang, “Nanti TUHAN sandiri yang jaga kotong dua, ko biar kotong bajao ju, kotong jang langgar ini janji. 50Kalo lu bekin jahat sang beta pung ana dong ni, ko kawin deng parampuan laen dong, tantu beta sonde tau. Ma inga! Tuhan Allah yang jadi saksi sang lu deng beta. 51-52Coba lia ini batu yang badiri, deng batu batimbun. Inga, ini batu dong, ju jadi batas. Lu sonde bole lewat ini batu dong, ko bekin jahat sang beta. Deng beta ju sonde bole lewat ini batu dong, ko bekin jahat sang lu. 53Kotong ika ini janji ni, pake kotong pung nene-moyang pung Tuhan Allah. Andia lu pung ba'i Abraham, deng beta pung ba'i Nahor pung Allah. Nanti Dia sandiri yang jadi hakim ko putus kotong pung parkara.”
Dengar abis bagitu, ju Yakob angka sumpa mati, pake nama dari Tuhan Allah yang dia pung bapa Isak sémba.
54Ais itu, Yakob potong binatang, ju dia bawa jadi korban kasi Tuhan di atas itu gunung. Tarús, dia pange orang dong samua ko makan rame-rame, deng dong mete sampe pagi di situ.
55Dia pung beso papagi, ju Laban pi paló-ciom dia pung ana-cucu dong samua. Ais dia omong kasi berkat sang dong, ju dia pulang pi dia pung negrí.
Yakob taku bakatumu deng dia pung kaka Esau
321Ais itu, Yakob dong jalan tarús. Ju Tuhan pung ana bua dong dari sorga datang katumu deng dia. 2Waktu lia sang dong, ju dia omong, bilang, “Ini Tuhan pung tantara dong pung tampa barenti di sini, ma!” Andia ko dia kasi nama itu tampa, Mahanaim (yang pung arti ‘dua tampa barenti’).
3Ais itu, Yakob suru dia pung ana bua barapa orang, jalan lebe dolo pi di negrí Edom (andia, Seir), ko kasi tau dia pung kaka Esau, bilang, dia ada mau datang. 4Yakob kasi tau dia pung ana bua dong, bilang, “Bosong pi kasi tau beta pung kaka Esau bagini: ‘Bos Esau! Bos pung hamba, adi Yakob, kirim salam hormat bam-banya sang bos. Dari beta barangkat dolu, sampe sakarang, bos pung hamba ni, ada tenga di to'o Laban pung ruma. 5Sakarang, bos pung hamba ni, su ada pung sapi, keledai, kambing-domba, deng hamba laki-laki deng parampuan. Beta kirim ini orang dong lebe dolo, ko kasi kabar sang bos, beta pung datang. Beta harap, bos suka tarima sang botong deng tangan tabuka.’” Ju itu orang dong pi.
6Waktu dong datang kambali sang Yakob, dong lapor, bilang, “Botong su pi katumu deng bapa pung kaka Esau. Sakarang, dia ada jalan datang deng 400 laki-laki, ko mau katumu deng bapa.”
7Dengar bagitu, ju Yakob pung hati duk-dak, deng dia taku mo mati. Ais dia bagi dia pung orang-orang deng binatang-binatang samua, jadi dua rombongan. 8Dia pikir, bilang, “Kalo Esau datang, ko saráng rombongan partama, na, rombongan kadua bisa lari cari salamat.”
9Ais itu, Yakob sambayang, bilang, “Tuhan Allah, é! Tuhan yang beta pung ba'i Abraham deng beta pung bapa Isak sémba. Dengar sang beta dolo! Tempo hari, Tuhan yang suru beta ko pulang datang di beta pung kelu dong, di ini negrí. Tuhan yang janji, bilang, nanti Tuhan ator bekin beres samua. 10Beta sonde pantas tarima Tuhan pung sayang, deng Tuhan pung satia. Dolu, waktu beta langgar kali Yarden ni, beta cuma bawa tongkat sa. Ma sakarang, beta pulang datang bawa dua rombongan manusia deng binatang. 11Beta taku, jang-jangan kaka Esau datang saráng bekin mati sang botong samua. Jadi, beta minta ko Tuhan kasi salamat sang beta, deng bini-ana dong samua, dari kaka Esau. 12Tuhan yang janji, bilang, Tuhan kasi berkat bam-banya sang beta, deng bekin beta pung turunan tamba banya, sama ke pasir di pante, yang orang sonde bisa itong lai.”
13Ais Yakob tidor di itu tampa. Dia pung beso, ju dia sadia binatang ko mau kasi parsén sang dia pung kaka. 14Dia pili ame 200 kambing mai, 20 kambing laki, 200 domba mai, 20 domba laki, 1530 onta mai deng dong pung ana yang masi susu, 40 sapi mai, 10 sapi laki, 20 keledai mai, deng 10 keledai laki. 16Ais dia bagi itu binatang dong, satu-satu macam deng dia pung rombongan. Lantas, dia kasi satu-satu rombongan deng dia pung gambala. Dia kasi tau sang dong, bilang, “Bosong jalan lebe dolo. Nanti beta iko dari balakang. Ma bosong musti jaga ko rombongan yang satu sadiki jao dari rombongan yang laen.”
17Ais Yakob parenta gambala dari rombongan partama, bilang, “Kalo beta pung kaka Esau katumu deng lu, deng dia tanya, bilang, ‘Lu mau pi mana? Lu ni, sapa pung hamba? Ini binatang dong, sapa pung?’ 18Na, bosong musti manyao, bilang, ‘Ini binatang dong, bos pung hamba Yakob pung. Dia kirim kasi sang dia pung kaka, bos Esau. Ma dia sandiri ada iko dari balakang.’” 19-20Dia ju kasi parenta bagitu sang samua gambala dari rombongan laen dong, bilang, “Kalo su katumu deng kaka Esau, bosong kasi parsén itu binatang dong. Tarús bosong kasi tau, bilang, beta ada iko dari balakang.” Yakob pikir, kalo dia kasi itu binatang dong samua sang Esau, nanti Esau pung hati jadi noe sang dia. 21Jadi dia kirim itu binatang dong lebe dolo. Ma itu malam, dia masi tenga di situ.
Yakob bagulat deng Tuhan
22Itu malam, Yakob bangun, ais dia ator ko dia pung bini dua-dua, dia pung bini piara dua-dua, deng dia pung ana 11 orang, ko dong langgar pi di kali Yabok pung sablá. 23Waktu dong samua su sampe di sablá, ju dia kirim dia pung pusaka samua pi sana.
24Ma Yakob tenga sandiri di situ. Ais ju, ada satu laki-laki datang, ko bagulat deng dia sampe amper siang. 25Waktu itu laki-laki rasa dia su mau kala, ju dia hantam Yakob pung pinggul, sampe dia pung tulang bonggol talapás dari dia pung tampa dudu. 26Tarús, itu laki-laki bilang, “Lapás sang beta, te lai sadiki matahari su mau nae.”
Ma Yakob manyao, bilang, “Lu omong kasi berkat sang beta dolo, baru beta lapás sang lu!”
27Ju itu laki-laki tanya, bilang, “Lu pung nama, sapa?”
Dia manyao, bilang, “Yakob.”
28Ais, itu laki-laki omong, bilang, “Lu pung nama, bukan Yakob lai. Ma mulai sakarang, orang pange sang lu Isra'el, tagal lu su bajuang lawan manusia deng Tuhan Allah, sampe lu manáng.” (Nama Isra'el pung arti ‘yang bagulat deng Allah’.)
29Tarús Yakob tanya, bilang, “Lu pung nama, sapa?”
Ma itu laki-laki bilang, “Lu mau tanya beta pung nama, bekin apa?” Ais ju dia omong kasi berkat sang Yakob di situ.
30Lantas Yakob omong, bilang, “Beta su dapa lia Tuhan Allah muka deng muka, ma beta masi idop.” Tagal itu, dia kasi nama itu tampa, Peni'el , yang dia pung arti ‘Tuhan pung muka’.
31Matahari su nae, waktu Yakob jalan kasi tenga itu tampa. Ma dia jalan doka-doka, tagal dia pung pinggul tasala. 32Andia ko sampe sakarang, orang Isra'el dong sonde makan binatang pung daging pinggul, tagal Tuhan puku bekin tasala dong pung ba'i Yakob pung tulang pinggul.
Yakob bakatumu deng dia pung kaka Esau
331Itu hari, ju Yakob dapa lia Esau datang deng dia pung rombongan 400 orang. Ais dia babagi dia pung ana-ana dong kasi pi di dong pung mama satu-satu. 2Dia ator ko itu dua bini piara deng dong pung ana-ana jalan di muka. Ais Lea deng dia pung ana-ana dong, baru Rahel deng dia pung ana Yusuf paling di balakang. 3Ma Yakob jalan paling di muka dari dong samua. Waktu su mau deka deng dia pung kaka, dia tikam lutut deng tondo sampe di tana, tuju kali.
4Ma waktu Esau dapa lia dia pung adi, ju dia lari pi katumu sang Yakob, ais paló-ciom sang dia. Ju dong dua bamanangis. 5Waktu Esau dapa lia itu parampuan deng ana-ana dong, ju dia tanya, bilang, “Ko ini orang dong samua ni, sapa?”
Ju Yakob manyao, bilang, “Dong tu, orang-orang yang Tuhan Allah su kasi sang beta, kaka pung hamba.”
6Ais itu, ju dia pung bini piara dong, deng dong pung ana-ana, datang soya sang Esau. 7Lantas, Lea deng dia pung ana-ana dong, datang soya sang Esau. Paling balakang, Yusuf deng dia pung mama Rahel datang soya sang Esau.
8Ais ju Esau tanya, bilang, “Itu rombongan binatang yang lu kirim tadi tu, dia pung maksud apa?”
Ju Yakob manyao, bilang, “Bagini, kaka! Beta parsén samua kasi sang kaka, ko biar kaka tarima sang beta deng hati luas.”
9Ma Esau balas, bilang, “Adi Yakob! Beta pung harta ju banya. Jadi lu sonde usa kasi apa-apa sang beta.”
10Ais Yakob manyao, bilang, “Kaka jang bagitu! Kaka musti tarima, ko jadi tanda, bilang, kaka tarima sang beta deng tangan tabuka. Te, waktu beta lia kaka pung senyum tadi, tingka ke beta lia Tuhan Allah pung senyum. 11Jadi, beta minta deng hormat, ko biar kaka tarima beta pung hadia yang sonde ada arti ni. Te Tuhan Allah su talalu bae sang beta, andia ko Dia su kasi samua yang beta parlú.” Yakob kokoe tarús sang dia, sampe mau tar mau, Esau tarima itu hadia dong.
12Ais itu, Esau omong, bilang, “Kalo bagitu, na, bosong siap, ko kotong jalan su! Nanti beta antar sang bosong.”
13Ma Yakob manyao, bilang, “Sonde usa, kaka! Kaka lia sandiri. Ana-ana dong masi kici-kici, deng sonde bisa jalan capát. Deng binatang yang baru barana dong, ju banya. Kalo kotong paksa sang dong jalan capát, dalam satu hari sa, nanti ini binatang dong bisa mati samua. 14Jadi, lebe bae, kaka dong jalan lebe dolo sa. Nanti botong samua jalan palán-palán dari balakang. Nanti beta datang lia sang kaka di Seir.”
15Ais itu, Esau omong lai, bilang, “Kalo bagitu na, beta kasi tenga beta pung ana bua saparu deng lu, ko dong tunju jalan sang bosong.”
Ma Yakob bilang, “Kaka sonde usa repot-repot! Yang pantíng, beta su tau kaka su tarima sang beta.”
16Dengar bagitu, ju Esau jalan kasi tenga sang dong, ko pulang pi Seir. 17Ma dari situ, Yakob pi di Sukot. Di situ, dia bangun ruma, deng bekin kandang kasi dia pung binatang dong samua. Andia ko itu tampa, dong kasi nama Sukot (yang pung arti ‘ruma samantara’).
18Ahirnya, Yakob dong sampe deng salamat dari Padan Aram pi kampong Sikem di negrí Kana'an. Ais dong pasang tenda ko tenga deka-deka itu kampong. 19Itu tana yang Yakob pasang tenda tu, dia béli putus dari Hemor, Sikem pung bapa. Dia bayar deng 100 doi perak. 20Di situ, dia susun batu bekin meja korban. Ais dia kasi nama itu tampa El-Elohe-Isra'el yang dia pung arti ‘Allah tu, Isra'el pung Allah’.
Sikem parkosa sang Yakob pung ana parampuan Dina
341Satu kali, Yakob deng Lea pung ana parampuan, Dina, pi bakunjung sang nona-nona dari itu negrí. 2Itu negrí pung raja, nama Hemor, dari suku Hewi. Dia pung ana laki-laki, nama Sikem. Satu kali, Sikem dapa lia sang Dina, ju bawa lari sang dia, ais parkosa sang dia. 3Sikem jato hati sang Dina, deng cinta mo mati sang dia. Jadi, Sikem omong manis-manis deng Dina, ko biar Dina ju balas dia pung cinta. 4Ais, Sikem kasi tau dia pung bapa, bilang, “Bapa! Tolong pi maso minta sang Dina, ko beta bisa kawin deng dia.”
5Yakob dapa dengar ada orang su parkosa dia pung ana parampuan, ma dia diam-diam sa, deng sonde bekin apa-apa. Te itu waktu, dia pung ana laki-laki dong, ada jaga binatang di padang. Jadi, dia tunggu sampe dong pulang samua.
6Itu waktu, Sikem pung bapa Hemor, datang sang Yakob, ko mau pinang sang Dina. 7Pas dong dua ada ba'omong, Yakob pung ana-ana dong pulang dari padang. Waktu dong dengar, bilang, Sikem su parkosa dong pung adi parampuan, ju dong saki hati, deng mara mo mati. Ais dong bilang, “Hal macam bagitu, sonde pantas ada di Isra'el. Jadi, kotong sonde bole tarima orang bekin jahat macam bagitu.”
8Ju Hemor kokoe sang Yakob dong, bilang, “Sodara Yakob! Beta pung ana Sikem su jato cinta batúl-batúl sang sodara pung ana parampuan. Jadi, beta minta ko kasi isin beta pung ana kawin deng dia. 9Kalo bisa, na, kotong pung ana-ana dong ba'ame. Bosong pung ana laki-laki, kawin deng botong pung ana parampuan. Deng botong pung ana laki-laki, kawin deng bosong pung ana parampuan. 10Deng biar bosong tenga bacampor deng botong di sini. Bosong bebas pili mau tenga di mana sa. Ais badagang, deng dapa harta di sini.”
11-12Ais itu, Sikem omong deng Dina pung bapa, deng dia pung kaka dong, bilang, “Bosong mau minta apa sa, beta iko. Bosong mau minta dia pung doi tutu malu, deng dia pung belis barapa sa, beta bayar. Asal bosong kasi isin ko beta kawin deng bosong pung adi parampuan.”
13Ma Yakob pung ana-ana dong su tau, bilang, Sikem su parkosa dong pung adi Dina. Jadi, dong manyao putar-balek sang Sikem deng dia pung bapa Hemor. 14Ais dong manyao, bilang, “Botong sonde bisa kasi kawin botong pung adi deng orang yang sonde sunat! Itu bekin malu sang botong! 15Ma dia pung jalan kaluar, bagini: Bosong laki-laki samua, kici-bésar, musti sunat sama ke botong. 16Kalo bosong bekin bagitu, baru botong bisa ba'ame. Deng botong ju bisa tenga sama-sama deng bosong di sini, ko kotong bisa jadi satu bangsa. 17Ma kalo bosong sonde iko botong pung mau, deng sonde mau sunat, nanti botong ame pulang botong pung adi, ais botong bangun jalan dari sini.”
18Hemor deng Sikem tarima bae dong pung omong. 19Ma Sikem su sonde sabar lai, tagal dia su cinta mo mati sang Dina. Na, samua orang di itu negrí hormat sang Sikem. 20Jadi, Hemor deng Sikem pi di tampa urus parkara di kampong pung pintu maso, ais dong barunding deng samua orang di itu negrí. Dong omong, bilang, 21“Sodara dong samua! Ini orang Isra'el dong suka idop dame deng kotong. Jadi biar ko dong tenga sama-sama deng kotong di ini negrí. Ini negrí cukup luas buat kotong samua. Kotong bisa ba'ame deng dong pung nona. Dong ju bisa bakawin deng kotong pung nona dong. 22Dong cuma minta satu hal kici sa, dari kotong. Andia, kotong laki-laki samua musti sunat sama ke dong. 23Kalo kotong su idop bagabung, nanti dong pung binatang-binatang, deng harta samua ju jadi kotong pung pusaka, wuang? Jadi, lebe bae kotong tarima dong pung mau. Mari botong samua sunat sama-sama! Satuju, ko?”
24Ais samua orang yang bakumpul di situ, satuju deng Hemor deng Sikem pung omong. Ju samua laki-laki di itu negrí dong sunat rame-rame.
25Dia pung hari katiga, waktu samua yang kaná sunat dong pung luka masi saki, ju Dina pung kaka, Simeon deng Lewi, hela ame dong pung kalewang, ais dong maso diam-diam pi dalam kampong. Ju dong bunu itu laki-laki dong samua. 26Hemor deng Sikem ju kaná bunu. Tarús dong ame bawa sang Dina kaluar dari Sikem pung ruma, ko dong pulang.
27Ais itu, Yakob pung ana laen dong maso pi dalam itu negrí, ko dong rampok itu negrí pung isi. Dong mara, tagal orang su parkosa dong pung adi parampuan di situ. 28Dong rampas orang pung barang samua dari dalam ruma, deng dong foo bawa orang pung binatang samua dari padang. 29Dong ame bawa samua parampuan, deng ana-ana, deng rampas itu negrí pung barang mahal dong samua.
30Waktu Yakob dapa tau itu hal, dia omong deng Simeon deng Lewi, bilang, “Bosong su bekin karjá bodo apa ni? Bekin susa sang beta sa! Nanti itu orang Kana'an, orang Peris, deng samua orang di ini da'era, binci mati sang kotong. Dong pung orang banya. Ma kotong pung orang cuma sadiki sa. Kalo dong sarbú datang, na, kotong ancor memang, suda ma.”
31Ma dong manyao deng mara, bilang, “Bapa! Bapa kira botong mau kasi biar dong bekin botong pung adi jadi parampuan nakal!”
Yakob dong lari pi Betel
351Ais itu, Tuhan Allah omong deng Yakob, bilang, “Beta ni, Allah yang su kasi tunju Diri sang lu, waktu lu lari dari lu pung kaka Esau. Sakarang, lu pinda suda pi Betel. Sampe di situ, lu kasi bangun meja korban kasi Beta. Ais lu tenga di situ suda.”
2-3Ais itu, Yakob omong deng dia pung isi ruma dong samua, bilang, “Sakarang, kotong samua mau barangkat pi di Betel. Dolu, waktu beta dalam susa, Tuhan Allah tolong sang beta di situ. Beta mau kasi badiri meja korban di situ. Jadi, sakarang, bosong angka buang bosong pung patong songgo samua. Bekin barisi bosong pung diri, deng ganti pakean, te kotong mau sémba sang Tuhan.” 4Tarús dong sarakan dong pung patong songgo deng dong pung anteng-anteng*Tempo dolu, di itu anteng-anteng ada gambar dong pung sosonggo. samua. Ais Yakob kubur itu barang dong samua di bawa pohon bésar satu deka kampong Sikem. 5Waktu Yakob pung rombongan dong barangkat dari Sikem, Tuhan Allah kirim rasa taku kasi orang-orang di negrí kuliling dong, sampe dong sonde barani bekin jahat sang Yakob dong.
6Ju Yakob deng dia pung rombongan samua, sampe deng salamat di Betel (yang dolu, nama Lus ), di tana Kana'an. 7Di situ, Yakob kasi bangun meja korban dari batu. Ais dia kasi nama itu tampa, El Betel , (yang pung arti ‘Betel pung Allah’), tagal dolu Tuhan Allah kasi tunju Dia pung Diri sang Yakob di situ, waktu dia lari dari dia pung kaka.
8Deka deng kampong Betel, ada satu pohon bésar yang orang kasi nama Alon Bakut . Dia pung arti ‘pohon makarereu’. Dia dapa itu nama, tagal waktu Ribka pung mama koko, nama Debora, mati, dong kubur sang dia di bawa itu pohon.
9Waktu Yakob su kambali dari Padan Aram, Tuhan Allah kasi tunju Diri lai, deng kasi berkat sang dia. 10Tuhan omong, bilang, “Mulai sakarang, lu pung nama, bukan Yakob lai. Ma, Beta kasi lu nama baru, andia, Isra'el. Isra'el pung arti ‘dia bagulat deng Tuhan’. 11Beta ni, Tuhan Allah yang Paling Kuasa. Jadi, lu barana, bacucu bam-banya suda! Nanti bangsa-bangsa dong kaluar datang dari lu pung turunan. Deng lu nanti barana ame raja-raja dong. 12Negrí yang Beta su kasi sang lu pung ba'i Abraham deng bapa Isak tu, sakarang Beta kasi sang lu, deng lu pung turunan dong.”
13-14Tuhan Allah omong abis bagitu, ju Yakob kasi badiri satu tiang batu di situ, ko biar jadi tanda inga-inga Tuhan pung janji. Tarús dia po'a aer anggor, deng minya di atas itu batu, ko sémba sang Tuhan. 15Itu tampa, dia kasi nama Betel.
Yakob pung bini Rahel mati barana
16Ais itu, Yakob dong jalan kasi tenga Betel. Waktu dong masi sadiki jao dari Efrata (andia Betlehem), Rahel pung waktu barana su sampe. Ma dia barana susa. 17Waktu dia masi muku satenga mati, ju dukun barana kasi tau sang dia, bilang, “Mama Rahel! Bekin kuat hati, te mama dapa ana laki-laki lai!” 18Waktu Rahel su mau putus napas, ju dia kasi nama itu ana, Ben-Oni, (yang dia pung arti ‘ana dari beta pung sangsara’). Ais itu, dia mati. Ma Yakob kasi nama itu ana, Benyamin, (yang dia pung arti ‘ana tangan kanan’).
19Ais ju dong kubur sang Rahel di pinggir jalan yang mau pi di Efrata, (yang sakarang, dia pung nama Betlehem). 20Ju Yakob kasi badiri satu batu kubur di situ. Sampe ini hari ju, Rahel pung batu kubur tu, masi ada.
Yakob pung ana-ana dong
21Ais itu, ju YakobTulisan bahasa Ibrani bilang ‘Isra'el’ di sini. Isra'el deng Yakob tu, dua nama kasi satu orang. bapinda-pinda tarús. Satu kali, dia pasang tenda di manara Eder pung sablá. 22Waktu dong ada di situ, Ruben tidor deng dia pung bapa pung bini piara, Bilha. Yakob dapa tau itu hal.
Yakob pung ana laki-laki ada dua blas orang.
23Lea pung ana-ana, andia: Ruben (Yakob pung ana sulung), Simeon, Lewi, Yahuda, Isaskar, deng Sebulon.
24Rahel pung ana-ana, andia: Yusuf deng Benyamin.
25Rahel pung hamba Bilha pung ana-ana, andia: Dan deng Naftali.
26Ais Lea pung hamba Silpa pung ana-ana, andia: Gad, deng Aser.
Barana itu ana-ana dong di Padan Aram.
Yakob pung bapa Isak mati
27Ais itu, Yakob pi lia dia pung bapa Isak di Mamre deka kampong Kiryat-Arba (andia sakarang, nama Hebron). Dolu, dia pung ba'i Abraham ju tenga di situ. 28-29Isak idop sampe dia pung umur 180 taon, baru dia mati. Tarús dia pung ana-ana Esau deng Yakob kubur sang dia.
Esau pung turunan dong
361Ini Esau pung turunan dong. Dia pung nama laen, ju Edom. 2Esau kawin deng dua nona Kana'an. Yang satu, orang Het, andia Elon pung ana parampuan, nama Ada. Yang kadua, orang Hewi, nama Oholibama. Dia pung bapa, nama Anah, deng dia pung ba'i, nama Sibeon. 3Esau ju kawin deng Ismael pung ana parampuan, nama Basmat. Basmat pung kaka laki-laki, nama Nebayot.
4Esau pung bini tua, Ada, barana sang Elifas. Basmat barana sang Rehuel. 5Ais Oholibama barana sang Yeus, Yalam deng Kora. Barana sang Esau pung ana dong samua di negrí Kana'an.
6Satu kali, Esau pinda pi di satu negrí laen, jao dari Yakob. Dia bawa dia pung bini-ana, orang karjá, binatang-binatang, deng dia pung harta samua. 7Esau bapisa deng Yakob, tagal dong pung binatang deng harta dong talalu banya. Jadi dong idop basesak di itu negrí. 8Ju Esau (andia Edom), pi tenga di da'era bagunung di Seir.
9Ini, Esau pung turunan, yang dong bilang ‘orang Edom’. Dong tenga di da'era bagunung di Seir.
10-13Esau pung bini Ada, barana satu ana laki-laki, nama Elifas. Elifas pung ana laki-laki ada lima orang. Andia, Teman, Omar, Sefo, Gatam deng Kenas. Elifas pung bini piara, nama Timna. Dia barana satu ana laki-laki, nama Amalek.
Esau pung bini Basmat, barana satu ana laki-laki, nama Rehuel. Rehuel dapa ampa ana laki-laki. Andia, Nahat, Sera, Syama, deng Misa.
14Esau pung bini Oholibama, andia Anah pung ana, yang Sibeon pung cucu tu, barana tiga ana laki-laki. Andia, Yeus, Yalam, deng Kora.
15-16Esau pung ana-cucu dong tapica-pica jadi banya suku. Satu-satu deng dong pung kapala suku. Esau pung ana sulung Elifas pung ana dong, jadi kapala suku Teman, kapala suku Omar, kapala suku Sefo, kapala suku Kenas, kapala suku Kora, kapala suku Gatam, deng kapala suku Amalek. Dong samua tu, Esau deng dia pung bini Ada pung turunan.
17Esau pung ana Rehuel, pung ana dong, jadi kapala suku Nahat, kapala suku Sera, kapala suku Syama, deng kapala suku Misa. Dong samua tu, Esau deng dia pung bini Basmat pung turunan.
18Esau deng dia pung bini Oholibama pung ana dong, jadi kapala suku Yeus, kapala suku Yalam, deng kapala suku Kora.
19Itu suku dong samua, Esau pung turunan.
Seir pung turunan
20-21Di itu tampa, ju ada satu orang Hori, nama Seir. Dia pung ana-ana dong tapica-pica jadi banya suku. Satu-satu deng dong pung kapala suku. Ais dia pung ana jadi kapala suku Lotan, kapala suku Sobal, kapala suku Sibeon, kapala suku Anah, kapala suku Dison, kapala suku Eser, deng kapala suku Disan.
22Lotan pung ana, andia, Hori, deng Heman. (Lotan pung sodara parampuan, Timna).
23Sobal pung ana-ana, andia, Alwan, Manahat, Ebal, Sefo, deng Onam.
24Sibeon pung ana-ana, andia, Aya, deng Anah. Anah tu, yang dapa katumu mata aer panas di padang pasir, waktu dia gambala dia pung bapa pung keledai dong.
25-26Anah pung ana parampuan, andia, Oholibama. Deng ana laki-laki, andia, Dison. Dison pung ana-ana, andia, Hemdan, Esban, Yitran, deng Keran.
27Eser pung ana-ana, andia, Bilhan, Sa'awan, deng Akan.
28Disan pung ana-ana, andia, Us, deng Aran.
29-30Jadi, kapala-kapala suku orang Hori dong, andia, Lotan, Sobal, Sibeon, Anah, Dison, Eser, deng Disan. Dong samua tenga di negrí Seir.
Edom pung raja-raja
31Waktu negrí Isra'el balóm ada raja, te di tana Edom su ada pung raja. Dong pung nama ba'iko-ba'iko, andia:
32Dong angka Beor pung ana, nama Bela, jadi raja di kota Dinhaba.
33Waktu Bela mati, Yobab nae jadi raja, ganti sang dia. Dia pung bapa, nama Sera dari kampong Bosra.
34Waktu Yobab mati, Husam nae jadi raja, ganti sang dia. Husam tu, dari orang Teman dong pung negrí.
35Waktu Husam mati, Hadad nae jadi raja, ganti sang dia. Dia pung bapa, nama Bedad dari kampong Awit. (Dia tu, yang kasi kala orang Midian waktu dong baparáng di Moab.)
36Waktu Hadad mati, Samla nae jadi raja, ganti sang dia. Samla tu, dari kampong Masreka.
37Waktu Samla mati, Saul nae jadi raja, ganti sang dia. Saul tu, dari kampong Rehobot di pinggir kali.
38Waktu Saul mati, Ba'al-Hanan nae jadi raja, ganti sang dia. Dia pung bapa, nama Akbor.
39Waktu Ba'al-Hanan mati, Hadar nae jadi raja, ganti sang dia. Hadar tu, dari kampong Pau. Dia pung bini, nama Mehetabel. Mehetabel pung bapa, nama Matret. Deng dia pung ba'i, Mesahab.
40-43Jadi, kapala-kapala suku yang turun dari Esau dong, andia: Timna, Alwa, Yetet, Oholibama, Ela, Pinon, Kenas, Teman, Mibsar, Magdiel, deng Iram. Dong satu-satu kasi nama dong pung negrí iko dong pung nama sandiri-sandiri.
Jadi, itu samua, Esau pung turunan, orang Edom dong, pung carita.
Yakob kambali pi tana Kana'an
371-2aIni Yakob dong pung carita. Tempo hari, Yakob pi tenga ulang lai di tana Kana'an. Itu dia pung papa Isak pung tampa tenga dari dolu.
Yusuf deng dia pung kaka-kaka dong
2bItu waktu, Yakob pung ana satu dari dia pung bini Rahel, nama Yusuf. Waktu dia pung umur tuju blas taon, dia deng dia pung kaka-kaka dong biasa pi jaga dong pung kambing-domba sama-sama. Dia pung kaka dong, ana dari Yakob pung bini, Bilha deng Silpa. Ma Yusuf ini, tukang bawa mulu kasi dia pung papa, so'al dia pung kaka-kaka dong. Dong kasi baju bagus sang Yusuf
3Waktu barana sang Yusuf, Yakob su tua. Andia ko dia sayang sang Yusuf lebe dari dia pung ana-ana laen dong. Satu kali, Yakob bekin satu baju panjang bagus sakali,*Alkitab Bahasa Ibrani pung kata, bisa dia pung arti ‘juba deng warna bagus macam-macam,’ ko, ‘baju panjang bagus’, andia baju panjang deng tangan panjang. kasi sang Yusuf. 4Waktu dia pung kaka dong lia papa lebe sayang sang Yusuf, dong binci sakali sang dia, sampe dong sonde mau ba'omong bae-bae deng dia lai.
5-7Satu malam, ju Yusuf mimpi. Ais dia kasi tau itu mimpi sang dia pung kaka dong bilang, “We! Bosong dengar dolo! Beta mimpi, bilang, kotong samua ada ika kotong pung padi-gandum dalam kabón. Ju beta pung padi badiri lurus. Ma bosong pung padi dong badiri kuliling, ko soya beta pung.” Dengar bagitu, ju dia pung kaka-kaka dong tamba jengkel lai sang dia.
8Ais ju dong togor sang Yusuf bilang, “Woi! Lu kira lu su mau jadi bos ko parenta sang botong, ko?” Te dong su talalu jengkel sang dia, tagal dia kasi tau itu mimpi. Yusuf kasi tau dia pung mimpi
9Ais itu, Yusuf mimpi ulang lai. Ju dia kasi tau dia pung kaka dong, bilang, “We! Beta mimpi lai. Beta lia matahari, bulan, deng sablás bintang. Samua soya bae-bae sang beta.” 10Waktu Yusuf su carita abis itu mimpi sang dia pung papa deng dia pung kaka dong, dia pung papa togor karás sang dia bilang, “Mimpi ke apa tu! Lu pikir beta, deng lu pung mama, deng lu pung kaka-adi dong datang ko kotong ciom lu pung kaki? Lu pung mau lai!” 11Jadi Yusuf pung kaka dong camburu mati sang dia. Ma dia pung papa sonde abis pikir itu mimpi.
Dong jual sang Yusuf pi Masir ko jadi budak di sana
12Ais satu waktu, Yusuf pung kaka dong bawa dong pung papa pung kambing-domba sampe deka deng kampong Sikem. 13Sonde lama, ju dia pung papa bilang, “Usu é! Lu pung kaka dong ada jaga kambing-domba deka-deka di Sikem. Jadi siap-siap ko lu pi lia sang dong dolo.”
Ais Yusuf manyao, bilang, “Bae, papa.”
14Ju dia pung papa bilang, “Lu pi dolo, ko lia lu pung kaka-kaka deng beta pung kambing-domba dong. Dong ada karmana na, lu kambali ko lapor sang beta.”
Ais ju, Yusuf jalan kasi tenga tana Hebron pung padang, ko pi tarús sampe di Sikem. 15Sampe di sana, ju dia cari kuliling sang dong di padang sana. Ais ju, dia katumu satu orang yang tanya sang dia bilang, “Lu ada cari apa?”
16Yusuf manyao, bilang, “Om. Beta ada cari beta pung kaka dong. Dong ada foo kambing-domba cari rumput deka-deka di sini. Om dapa lia sang dong, ko?” Kaka-kaka lia Yusuf pung datang
17Ais, itu orang kasi tau, bilang, “Dong sonde ada di sini lai. Ma dong bilang dong mau pi deka-deka di kampong Dotan.”
Ais ju, Yusuf pi iko dia pung kaka dong, sampe dapa lia sang dong di Dotan. 18Ma waktu Yusuf masi jao, te dong su dapa lia sang dia. Ju dong ba'akór ko mau bunu sang dia. 19Ais dong kasi tau satu deng satu bilang, “Bosong lia dolo. Bos tukang mimpi su datang! 20Na, mari suda ko kotong bunu sang dia. Abis, kotong lempar buang sang dia pi dalam satu parigi mati tu. Nanti kotong kasi tau sang papa bilang binatang utan dong su makan buang sang dia! Baru kotong lia dia pung mimpi-mimpi itu karmana!”
21Dengar ame itu, ju dia pung kaka Ruben cari jalan ko mau kasi salamat sang Yusuf. Ju dia togor sang dia pung adi dong bilang, “We! Kotong jang bunu sang dia é! 22Lebe bae kotong buang sang dia pi dalam ini parigi mati sa. Di sini tampa sunyi, jadi sonde ada orang yang tau. Asal jang bekin badara sang dia.” Dia omong bagitu, tagal dia mau kasi lapás sang Yusuf, ko suru dia pulang. Dong tola maso Yusuf pi dalam parigi
23Ais, waktu Yusuf sampe di dong, dia pung kaka dong pegang ame sang dia, ju dong ru'i buang dia pung baju yang bagus tu. 24Ais itu, dong hela raroso sang dia, ju dong tola maso pi dalam parigi mati tu.
25Ais ju dong kambali ko pi makan. Dong masi makan, ju takuju, dong dapa lia satu rombongan datang. Itu rombongan pung onta dong ada mua bawa barang dagang, sama ke dara kayu wangi, bumbu-bumbu, deng obat macam-macam. Tau-tau te itu rombongan orang Ismael yang datang dari kampong Gilead mau pi jao sakali di negrí Masir.
26Ais itu, Yahuda kasi tau dia pung kaka-adi dong, bilang, “We! Lebe bae bagini sa. Kotong jang bunu sang dia. Dia pung ontong apa? Biar karmana ju, kotong sonde bisa sambunyi dia pung dara. 27Ada lebe bae kotong pi jual sang dia di itu orang Ismael dong. Biar kotong bekin karmana sang dia, ju dia masi kotong pung adi barana. Tagal itu, kotong jang bekin saki sang dia é!” Ju dong samua akór deng dia pung omong tu. Dong ba'akór ko mau jual sang Yusuf pi orang dagang dong
28Ais itu, pas deng itu orang dagang dongTulisan Ibrani banya bilang ‘orang dari tana Midian’. Ada barapa orang pintar bilang itu orang Midian deng orang Ismael itu, dua nama, ma satu bangsa. Dong itu jadi dari Ismael pung turunan, deng dong tenga di tana Midian. (Lia Hakim-Hakim 8:22-24). Ada lai orang pintar saparu yang bilang orang Midian deng orang Ismael itu, jadi dari dua bangsa, ma dong sama-sama orang dagang. lewat, ju Yusuf pung kaka dong hela nae sang dia dari itu parigi. Ju dong jual sang dia pi di itu orang Ismael dong, deng harga dua pulu doi perak.Orang yang pintar dong kasi tau, bilang, itu waktu, dong biasa jual-beli budak yang masi muda, deng harga 20 doi perak. Ais itu, ju dong bawa sang Yusuf pi Masir.
29Waktu dong jual sang Yusuf tu, Ruben sonde tau. Ais waktu dia bale pi di itu parigi, ju dia takuju sakali, tagal Yusuf sonde ada lai. Ais dia robe-robe dia pung pakean di badan, tagal dia pung hati talalu susa. 30Ju dia bale pi dia pung adi dong, bilang, “Aduu! Itu ana sonde ada lai di situ! Sakarang beta musti bekin apa lai?”
31Ais dong horo kambing satu ekor, ju dong ame Yusuf pung baju bagus tu, ko calóp pi dalam itu dara. 32Ais dong ame itu baju badara tu, bawa kasi dong pung papa, ko kasi tau, bilang, “Papa! Botong dapa pili ini baju. Papa lia coba. Jang-jang ini adi Usu pung baju.”
33Lia ame itu baju, ju Yakob langsung kanál. Tarús dia manyao, bilang, “Aduuu! Ini memang beta pung ana pung baju. Tar tau binatang utan su rabe sang dia di mana. Awee! Beta pung ana su mati!”
34Ais itu, Yakob robe-robe dia pung baju, ju dia pake karong goni, tagal dia susa mo mati.§Yakob robe-robe dia pung baju, ju dia ganti pake sarong dari karong goni, sama ke orang Yahudi dong biasa pake waktu dong pung orang mati. Ju dia manangis makarereu tarús sang dia pung ana lama sakali. 35Dia pung ana laki-laki deng ana parampuan samua datang kokoe sang dia, ma sonde ontong. Dia bilang, “Sonde! Beta bisa susa sampe mati, te beta sonde bisa lupa ini ana satu ni.” Ju Yakob pung hati susa tarús, tagal dia inga dia pung ana Yusuf yang su mati tu. Yusuf jadi budak di Masir
36Waktu Yakob masi susa bagitu, te itu orang dagang dong**Alkitab Bahasa Ibrani bilang itu orang dagang dong ‘orang Midian’. su sampe di Masir. Ais dong pi jual sang Yusuf kasi satu orang bésar. Dia pung nama Potifar. Dia ini, raja Masir pung komandán jaga.
Yahuda deng dia pung ana mantu Tamar
381Abis itu, Yahuda jalan kasi tenga dia pung kaka-adi dong, ko pi tenga deng dia pung tamán Hira di kampong Adulam. 2Di situ ada satu bapa, orang Kana'an, nama Sua. Yahuda basuka deng Sua pung ana nona satu, ju dong dua kawin. Ais itu, dia barana barapa ana laki-laki ba'iko-ba'iko. 3Ana nomer satu, dong kasi nama Er. 4Tarús nomer dua, dong kasi nama Onan. 5Abis nomer tiga, nama Sela. Waktu barana sang Sela, ju dong su pinda pi kampong laen, nama Kesib.
6Waktu ana nomer satu, Er, su bésar, Yahuda pi maso minta kasi dia satu nona, nama Tamar. Ais ju dong dua kawin. 7Ma Er itu talalu jahat. Tagal itu, Tuhan hukum kasi mati sang dia. Andia ko Er mati sonde kasi tenga ana.
8Ais itu, Yahuda suru dia pung ana nomer dua, bilang, “Onan! Lu pung kaka su mati, ma sonde ada ana. Jadi sakarang, iko orang tua dong pung biasa, lu musti ganti lu pung kaka ko kawin dia pung bini. Ko biar lu kasi turunan sang lu pung kaka.”
9Onan su tau itu adat. Ma dia sonde mau kasi turunan sang dia pung kaka Er. Jadi saban kali, kalo dia tidor deng Tamar, dia buang kaluar dia pung bibit, ko biar Tamar sonde usa barana. 10Onan pung cara bagitu, bekin Tuhan mara sakali. Andia ko Tuhan ju hukum kasi mati sang dia.
11Waktu Yahuda lia dia pung ana dua-dua yang kawin deng Tamar su mati, ju dia jadi taku. Dia pikir, jang sampe dia pung ana bungsu Sela kawin deng Tamar lai, nanti dia ju mati. Andia ko dia pi kasi tau dia pung ana mantu Tamar, bilang, “Ana é. Lebe bae lu pulang pi lu pung orang tua sa. Nanti beta pung ana Sela su bésar, baru lu kambali ko kawin deng dia.” Ais ju Tamar pulang.
12Lewat barapa lama, ju Yahuda pung bini mati. Jadi dia susa sampe waktu duka abis.*Iko dong pung adat, kalo orang pung bini mati, dong sonde pi mana-mana, deng dong pake pakean susa. Sampe barapa bulan, baru abis. Ais dia pange dia pung tamán Hira, ko dong dua pi di kampong Timna. Di situ ada orang-orang dong rame cukur domba pung bulu, ko jual.
13Ju orang kasi tau sang Tamar bilang, “Lu pung papa mantu ada pi Timna iko pesta cukur domba pung bulu.”
14Itu waktu, Yahuda pung ana bungsu Sela su bésar. Ma Tamar su tau, bilang, dia pung papa mantu sonde mau kasi dia kawin deng Sela. Lantas Tamar cari akal ko tuntut dia pung hak. Ju dia buka kasi tenga dia pung pakean janda, ais ganti pake pakean bagus. Dia pake salendang ko tutu dia pung kapala deng dia pung muka. Ais dia pi dudu di kampong Enaim pung pintu maso, pas di jalan pi Timna. 15Waktu Yahuda lewat itu pintu maso kampong, dia dapa lia satu parampuan. Dia kira itu parampuan nakal, tagal Tamar bagaya deng pakean, ju tutu muka lai. 16Yahuda sonde sangka bilang itu parampuan, dia pung ana mantu. Jadi dia pi deka-deka itu parampuan, ko tanya, bilang, “We! Kalo beta deng lu na, lu minta barapa?”
Ma Tamar manyao, bilang, “Neu! Dari Pak pung suka sa.”
17Yahuda tawar bilang, “Karmana kalo beta kasi lu kambing satu?”
Ais Tamar balas, bilang, “Bae, Pak. Asal Pak kasi beta pegang barang jaminan dolo. Sampe kapan-kapan Pak kirim itu kambing.”
18-19Ju Yahuda tanya lai bilang, “Beta kasi lu barang jaminan apa?”
Tamar manyao, bilang, “Pak kasi tenga cap yang ada tagantong, deng dia pung tali di Pak pung leher tu. Deng kasi tenga itu tongkat juga.” Dengar bagitu, ju Yahuda kasi itu barang-barang sang dia.
Ais dong dua pi tidor sama-sama. Ais itu, Tamar pulang. Dia buka dia pung pakean bagus deng dia pung salendang tu, ko pake ulang dia pung pakean janda. Tau-tau te Tamar su dudu parú.
20Sonde lama lai, Yahuda minta tolong sang dia pung tamán Hira bilang, “Lu bawa ini kambing kasi itu parampuan nakal di Enaim sana, ko ame kambali beta pung barang-barang yang dia ada pegang.” Hira pi sampe di sana, dia batanya pi-datang, ma sonde dapa katumu itu parampuan. 21Ju dia batanya orang-orang di situ bilang, “We! Bosong ada dapa lia itu palacor yang biasa dudu di pintu maso sini, ko? Dia ada di mana é?”
Ma dong manyao, bilang, “Pak, di sini sonde ada parampuan nakal.”
22Jadi Hira kambali pi sang Yahuda. Dia kasi tau, bilang, “Beta sonde katumu itu parampuan. Beta cari-cari, ma orang di sana kasi tau, bilang, di itu tampa sonde ada parampuan nakal.”
23Yahuda manyao, bilang, “Biar kasi tenga itu barang dong, ko dia soa sa! Asal orang jang bekin malu sang kotong! Te beta su mau bayar, ma kotong sonde dapa katumu sang dia na.”
24Lewat tiga bulan, ju orang pi kasi tau sang Yahuda, bilang, “Lu pung ana mantu Tamar itu, su bekin diri jadi parampuan nakal. Sakarang dia ada bunting.”
Dengar bagitu, ju Yahuda mara mo mati. Ais dia parenta itu orang bilang, “Pi hela bawa itu parampuan datang, ko bakar idop-idop sang dia!”
25Ais dong pi hela bawa sang Tamar. Ma dia kasi kaluar itu cap, deng itu tongkat. Ju dia suru dong pi kasi tau dia pung papa mantu bilang, “Papa, tolong pareksa ini barang-barang dolo. Orang yang pung cap deng tongkat ini yang bekin beta dudu parú.”
26Lia itu barang, ju Yahuda langsung kanál, bilang, itu barang dia punya. Ais dia kasi tau, bilang, “Memang! Itu parampuan sonde sala. Beta yang sala. Dia batúl. Andia beta musti kasi kawin dia deng beta pung ana Sela. Ma beta yang sonde mau. Kasi lapás sang dia sa!” Abis ju, Yahuda sonde bakumpul lai deng Tamar.
27Tamar pung waktu barana su sampe, ju dia barana ana kambár. 28Waktu dia barana, ana satu kasi kaluar dia pung tangan. Ju ibu bidan ika banáng mera di itu tangan. Dia bilang, “Ini yang nomer satu.” 29Ma itu ana hela kambali dia pung tangan. Ais dia pung kambár yang kaluar lebe dolo. Ibu bidan bilang itu ana, “We! Lu ini memang kuat ó! Andia ko lu baseti kaluar lebe dolo!” Abis dong kasi nama itu ana, Peres (dia pung arti bilang, ‘baseti kaluar’). 30Abis, baru dia pung adi yang ada ika banáng mera itu kaluar. Dong kasi nama sang dia, Sera (dia pung arti bilang, ‘mera manyala’).
Yusuf, deng bos Potifar pung bini
391-2Tempo hari, itu orang Ismael dong bawa sang Yusuf pi Masir. Di situ ada orang bésar satu, nama Potifar. Dia tu, kapala dari samua tantara yang bajaga di raja Masir pung ruma jabatan. Ais ju, Potifar béli Yusuf dari itu orang dagang dong, ko jadi dia pung budak di dia pung ruma. Di situ, TUHAN tolong sang Yusuf, sampe dia pung karjá samua jadi deng bae. 3Dia pung bos lia Yusuf pung karjá bagitu bae, ju dia tau batúl TUHAN ada tolong sang Yusuf. 4Andia ko dia pung bos suka sang Yusuf, deng parcaya sang dia. Tarús dia angka sang Yusuf jadi mandor di dia pung ruma. Dia ju kasi Yusuf urus dia pung ruma deng dia pung pusaka samua dong. 5Tagal Yusuf tenga di situ, andia ko Tuhan ju kasi berkat sang dia pung bos, orang Masir tu. Dia pung isi ruma, dia pung pusaka, dia pung kabón, deng dia pung karjá samua jadi deng bae. 6Ais, waktu Potifar lia Yusuf urus samua karjá deng bae, andia ko dia tar pikir apa-apa lai, cuma tau makan sa.
Itu waktu, Yusuf talalu gaga. 7Dia tenga di sana balóm bagitu lama, ma Potifar pung bini su jato hati deng dia. Ju dia kokoe sang Yusuf ko mau tidor sama-sama.
8Ma Yusuf sonde mau. Ju dia manyao, bilang, “Jang bagitu, mama! Te beta pung bos Potifar su kasi beta kuasa ko urus dia pung karjá samua. 9Di ini ruma, sonde ada orang lai yang pegang kuasa lebe dari beta. Te bos su kasi beta urus samua-samua. Cuma mama sa, sonde. Karmana ko beta bisa bekin jahat bagitu! Itu ju su malawan Tuhan Allah pung mau!” Potifar pung bini maen kokoe sang Yusuf
10Ma biar bagitu, ju saban hari, itu bos pung bini maen kokoe tarús sa. Ma Yusuf sonde toe sang dia.
11Ais satu kali, ju Yusuf maso pi dalam ruma, ko mau lia dia pung karjá. Itu hari, sonde ada orang laen di ruma. 12Ju dia pung bos pung bini datang ko pegang Yusuf pung baju, tarús hela ame sang dia, ju bilang, “Mari suda! Sakarang tenga kotong dua sandiri sa. Mari suda ko kotong dua pi tidor.”
Ma Yusuf sonde mau. Ais dia marontak, sampe dia pung baju talapás. Ju dia lari kaluar. Ma itu parampuan masi pegang tarús itu baju.
13Waktu Potifar pung bini lia Yusuf su lari kaluar kasi tenga dia pung baju, 14-15ju dia pange orang karjá dong, ko kasi tau, bilang, “We! Bosong mari lia dolo! Tadi, itu laki-laki Ibrani tu, maso beta pung kamar. Dia mau bekin jahat sang beta, ma beta batarea karás-karás. Ini, dia kasi tenga dia pung baju, ju dia lari kaluar. Beta pung laki ni, dia bawa ini orang biadab ko bekin malu-malu sang kotong sa!” Potifar pung bini kasi tunju Yusuf pung baju
16Ju Potifar pung bini pegang itu baju sampe dia pung laki pulang. 17Pas dia pung laki pulang, ju dia carita bilang, “Bu é! Itu orang Ibrani yang Bu bawa di sini tu, tadi dia su maso di beta pung kamar, ko mau parkosa sang beta! 18Ma beta batarea karás-karás pange orang-orang dong. Ais dia lari fuik, kasi tenga dia pung baju ni.”
19Dengar dia pung bini carita bagitu, ju Potifar mara mo mati. 20Tarús dia suru orang dong pi tangkap sang Yusuf. Ju dong kasi maso sang dia pi dalam raja pung bui.
21Ma TUHAN sonde lupa sang Yusuf. Andia ko, TUHAN tolong tarús sang dia, sampe itu bui pung bos ju suka sakali sang Yusuf. 22Ais, dia parcaya sang Yusuf. Andia ko, dia kasi ofer Yusuf urus orang bui samua, deng urus karjá samua di situ. 23Tagal itu, bos su sonde pusing urus apa-apa lai di itu bui. TUHAN tolong tarús sang Yusuf, andia ko karjá samua di itu bui jadi bae.
Yusuf kasi tau dua orang bui pung mimpi pung arti
401-3Di itu bui, ju ada dua orang yang parná jadi kapala urusan di raja Masir pung ruma jabatan. Yang satu, urus raja pung minum. Yang satu lai, urus raja pung roti. Dong dua ada bekin tasala sang raja. Andia ko raja mara, sampe dia kasi maso sang dong pi dalam bui. Jadi dong dua tenga satu tampa deng Yusuf. 4Ais, itu kapala bui parenta sang Yusuf ko urus itu dua pagawe. Dong tenga di situ sampe satu-dua taon.
5Satu malam, itu dua pagawe mimpi. Satu-satu deng dia pung mimpi sandiri-sandiri. Deng itu mimpi dong pung arti ju laen-laen. 6Dia pung beso, Yusuf datang, dapa lia dong dua muka susa. 7Ju dia tanya sang dong, bilang, “Akurang ko ini hari, bosong pung muka tar enak bagitu?”
8Ju dong manyao, bilang, “Tadi malam botong ada mimpi, ma botong sonde tau dia pung arti.”
Ais Yusuf omong, bilang, “Sonde ada satu manusia yang tau mimpi-mimpi pung arti, cuma Tuhan Allah sa. Coba bosong carita dolo. Nanti beta cari tau dia pung arti dong dari Tuhan.”
9Ais itu, orang yang urus raja pung minum, carita bilang, “Bagini. Dalam beta pung mimpi, beta dapa lia satu pohon anggor, 10bacabang tiga. Itu pohon langsung badaon, babunga, deng baboa barangke-rangke sampe masa. 11Ais beta lia, beta ada pegang raja pung galás minum. Ju beta ame itu anggor pung bua ko parés pi dalam raja pung galás. Ais itu, beta sorong kasi sang raja ko minum.”
12Dengar bagitu, ju Yusuf kasi tau, bilang, “Bapa. Itu mimpi pung arti bagini: itu cabang tiga tu, dia pung arti tiga hari. 13Dalam tiga hari ini, nanti raja kasi kaluar sang bapa dari ini bui. Ais dia angka kambali sang bapa, ko urus ulang dia pung minum sama ke dolu. 14Kalo bapa pung nasib su bae bagitu na, jang lupa sang beta ó! Kalo bapa sayang sang beta na, tolong kasi tau sang raja, ko dia ju kasi kaluar sang beta dari ini tampa dolo. 15Ko kalo mau iko dia pung batúl, dong ame paksa sang beta dari orang Ibrani dong pung kampong. Di sini, ju beta sonde bekin jahat apa-apa. Ma tau-tau, te dong su kasi maso sang beta di bui, sama ke beta ni, orang jahat sa.”
16Dengar ame itu mimpi pung arti yang bagus bagitu, ju itu orang yang urus roti carita sang Yusuf, bilang, “Adi é. Beta ju mimpi bagini: beta ada su'u bakul tiga susun. 17Di bakul paling atas, ada isi raja pung kue macam-macam. Ma burung-burung dong datang ko makan bekin abis itu kue dong dari atas beta pung kapala.”
18Dengar bagitu, ju Yusuf manyao, bilang, “Bapa pung mimpi pung arti bagini: Itu bakul tiga tu, dia pung arti ju tiga hari. 19Dalam tempo tiga hari ni, nanti raja suru orang datang potong buang bapa pung kapala. Ais dong gantong bapa pung badan di tiang. Ju burung-burung dong datang makan bekin abis bapa pung daging.”
20Lewat tiga hari, pas deng raja pung hari jadi, ju dia bekin pesta bésar kasi dia pung pagawe samua. Dia parenta ko dong pi kasi kaluar itu dua pagawe dari bui. 21Ais itu, dia angka kambali itu pagawe yang urus raja pung minum, pi dia pung pangkat yang dolu, ko dia urus ulang raja pung minum.
22Ma itu pagawe yang urus raja pung roti tu, dong gantong bekin mati sang dia, parsís ke Yusuf pung omong.
23Ma itu pagawe yang urus minum tu, sonde inga lai sang Yusuf. Dia lupa buang sang dia.
Yusuf kasi tau raja Masir pung mimpi pung arti
411Lewat dua taon, ju raja Masir dapa mimpi. Dia mimpi, dia ada badiri di kali Nil pung pinggir. 2Takuju, dia dapa lia tuju sapi gumu-gumuk. Dong pung kulit mangkilat. Dong kaluar dari itu kali, ko makan rumput di situ.
3Ais ju, ada tuju sapi laen lai, kaluar dari itu kali. Dong pung badan kurus karempeng. Dong badiri deka-deka deng itu sapi gumuk dong. 4Ais, itu tuju sapi kurus dong kodo ame itu tuju sapi gumuk dong. Ju raja takuju bangun.
5Sonde lama lai, dia sonu ulang. Ju dia mimpi lai. Dia lia tuju buler padi yang ba'isi kaluar dari satu batang yang subur. 6Ais, dia dapa lia lai, tuju buler padi yang kosong, su mamalek, kaná angin panas. 7Ju samua buler padi yang kosong itu kodo ame itu tuju buler padi yang ba'isi. Abis ju, raja tabangun. Baru dia tau, dia su mimpi lai.
8Dia pung pagi, ju raja rasa tar enak. Ju dia parenta orang dong pi pange ame samua dukun deng orang pintar di Masir. Ais dia carita dia pung mimpi sang dong, ma sonde ada yang bisa kasi tau itu mimpi pung arti. Pagawe yang urus raja pung minum omong sang raja
9Ais, itu pagawe yang urus raja pung minum tu, baru dapa inga sang Yusuf. Ju dia pi kasi tau sang raja, bilang, “Tuan raja. Beta musti mangaku sala. 10Dolu, waktu bapa mara sang beta, deng beta pung tamán, ko kasi maso di bui, 11satu malam, ju botong dua mimpi. Satu-satu deng dia pung mimpi, deng dia pung arti laen-laen. 12Dalam itu bui ju ada satu orang Ibrani yang masi muda. Kapala bui angka sang dia jadi kapala urusan di bui. Botong carita botong pung mimpi sang dia. Ju dia kasi tau itu mimpi dong pung arti. 13Andia ko tuan raja angka ulang sang beta. Ma beta pung tamán tu, kaná hukum mati. Jadi samua tu, parsís sama ke itu orang Ibrani pung omong!”
14Dengar bagitu, ju itu raja suru orang capát-capát pi ame Yusuf dari bui. Ais ju Yusuf pi barias barisi-barisi, deng ganti pakean, ko pi mangada sang raja. 15Dia sampe, ju raja omong, bilang, “Nyong é! Beta ada mimpi, ma sonde ada satu orang ju yang bisa kasi tau itu mimpi pung arti. Ma ada orang kasi tau sang beta bilang lu bisa.”
16Ju Yusuf manyao, bilang, “Tuan raja. Beta ju sonde tau apa-apa. Cuma Tuhan Allah sa yang bisa kasi tau deng batúl itu mimpi pung arti. Dia tantu mau kasi tau hal yang bae sang tuan raja.”
17Ais ju, raja carita bilang, “Dalam beta pung mimpi tu, beta ada badiri di kali Nil pung pinggir. 18Ju ada tuju sapi gumu-gumuk deng dong pung kulit mangkilat. Dong kaluar dari itu kali, tarús dong pi makan rumput di itu kali pung pinggir. 19Ais ju ada tuju sapi laen lai yang datang. Ma itu sapi dong kurus karempeng. Di tana Masir ini, beta balóm parná lia sapi kurus macam bagitu! 20Ma beta heran sakali! Tagal takuju sa, itu tuju sapi yang kurus tu, kodo abis itu tuju sapi gumu-gumuk. 21Dong kodo abis, ma itu sapi-sapi dong kurus tarús. Ais ju beta takuju bangun.
22Ais itu, beta sonu lai, ju beta mimpi ulang. Beta lia ada tuju buler padi yang ba'isi, kaluar dari satu batang yang subur. 23Ais, beta dapa lia lai, tuju buler padi yang kosong, su mamalek, kaná angin panas. 24Ju samua buler padi yang kosong tu, kodo ame itu tuju buler padi yang ba'isi. Ais itu beta tabangun. Ju, beta carita itu mimpi di orang-orang pintar dong. Ma sonde ada satu orang yang bisa kasi tau dia pung arti.” Yusuf buka raja pung mimpi pung arti
25Ais Yusuf kasi tau, bilang, “Tuan raja. Itu dua mimpi pung arti satu sa. Tuhan Allah su kasi tau memang sang tuan raja, apa yang Dia mau bekin. 26Itu mimpi pung arti bagini: itu tuju sapi gumu-gumuk dong, deng tuju buler padi ba'isi tu, andia musim kinyang tuju taon. Dong pung arti satu sa. 27Ais, itu tuju sapi yang kurus karempeng tu, deng itu tuju buler padi yang kosong tu, andia musim lapar tuju taon.
28Jadi, Tuhan Allah su kasi tau memang apa yang Dia mau bekin. Itu sama ke beta su omong tadi. 29Nanti kotong dapa musim kinyang sampe tuju taon di samua tampa di negrí Masir ini. 30-31Ais itu, baru kotong dapa musim lapar sampe tuju taon. Nanti itu musim lapar hebat sakali. Sampe sonde ada makan lai di ini negrí. Samua orang lapar mo mati, sampe dong sonde bisa inga lai itu musim kinyang.
32Naa! Tuan raja dapa mimpi sampe dua kali tu, dia pung arti bilang, Tuhan Allah su ator memang. Sonde lama lai, te apa yang Dia ator tu, su mulai jadi.
33Tagal itu, beta usul bagini: lebe bae tuan raja cari satu orang yang pintar, yang bisa urus deng bae. Ais angka sang dia ko ator bae-bae ini negrí. 34Waktu musim kinyang tuju taon itu, lebe bae tuan raja ju angka orang laen lai, ko dong kumpul hasil lebe. Itu hasil, dong bagi lima ko simpan satu bagian. 35Dong musti iko tuan raja pung parenta, ko dong ame padi dari samua kampong di Masir. Ais dong musti simpan itu padi di lumbung-lumbung ko jaga bae-bae. 36Ko nanti itu tuju taon lapar sampe, na, kotong masi ada makanan. Deng ator bagitu, sonde ada orang mati lapar.”
Raja angka Yusuf jadi dia pung tangan kanan di tana Masir
37Dengar Yusuf ba'omong bagitu, ju raja deng dia pung pagawe tinggi dong satuju deng Yusuf pung usul itu. 38Ais raja omong, bilang, “Tuhan Allah pung Roh su kuasa memang sang Yusuf ni. Andia ko sonde mungkin botong dapa orang laen lai, yang lebe dari dia.”
39Ais raja omong deng Yusuf, bilang, “Tuhan Allah su kasi tau samua ini sang lu. Sakarang baru botong tau, bilang, lu ini pintar. Deng lu pung akal lebe dari samua orang. 40Andia ko sakarang beta angka lu jadi beta pung tangan kanan. Ko lu jadi bos di beta pung istana. Deng nanti beta pung rakyat samua iko lu pung parenta. Ma beta sandiri sa, yang lebe dari lu.”
41-42Ais itu, ju raja cabu kasi kaluar dia pung cincin satempel, ko kasi maso di Yusuf pung jari. Ju dia omong, bilang, “Deng ini, beta angka lu jadi beta pung tangan kanan di samua negrí Masir ini.” Ais dia kasi pake satu baju panjang yang alus sang Yusuf, deng gantong rante mas di dia pung leher.
43Ais itu, dia kasi dia pung kareta kuda yang nomer dua ko Yusuf nae. Ada orang yang lari di muka kareta ko batarea ulang-ulang bilang, “We! Buka jalan ó! Kasi hormat!*Kata asli Ibrani bisa juga dia pung arti bilang ‘soya’, ko, ‘tondo’. Ada orang bésar mau lewat!” Deng bekin bagitu, raja su angka Yusuf jadi dia pung tangan kanan di tana Masir.
44Ais itu, raja omong deng Yusuf, bilang, “Bagini. Lu su tau memang beta ini raja. Ma beta su kasi tau samua orang di Masir ini bilang, kalo lu sonde kasi loos na, dong sonde bisa bekin apa-apa.” Yusuf, deng dia pung bini
45Ais ju raja kasi nama sang Yusuf, Safnat Panea, iko orang Masir dong pung nama. Dia ju kasi kawin Yusuf deng satu parampuan, nama Asnat. Yusuf pung bapa mantu, nama Potifera. Dia itu yang urus agama di kota On.Kota On pung nama laen dalam bahasa Yunani bilang ‘Heliopolis’. Deng bagitu, Yusuf jadi orang bésar di tana Masir.
46Waktu dong angka Yusuf tu, te dia pung umur tiga pulu taon. Ais itu, dia pi lia kuliling samua tampa di tana Masir. 47Dalam waktu tuju taon musim kinyang tu, kabón dong pung hasil talalu banya sakali. 48Ais Yusuf pi kumpul itu hasil lebe, ko dia simpan. Hasil padi dari tampa-tampa deka kota mana na, dia simpan di lumbung di itu kota. 49Sampe hasil padi yang dia kumpul tu, banya sakali. Sama ke pasir di pante laut, sampe sonde ada orang yang bisa ukur lai.
50Waktu musim lapar balóm sampe, te Yusuf pung bini Asnat su barana dua ana laki-laki. 51Ju Yusuf omong, bilang, “Tuhan Allah su bekin beta lupa beta pung sangsara waktu beta kaluar dari beta pung papa pung ruma.” Andia ko dia kasi nama sang dia pung ana nomer satu Manase (yang amper sama deng kata laen, yang dia pung arti bilang ‘lupa’).
52Waktu dia dapa ana nomer dua, ju dia omong lai bilang, “Beta su dapa sangsara banya di ini tampa. Ma Tuhan Allah su kasi berkat, deng beta dapa ana di sini.” Ju dia kasi nama itu ana, Efraim. Dalam bahasa Ibrani, Efraim pung arti bisa ju ‘dapa ana’, ko, ‘tana ba'isi’, ko, ‘tamba banya’.
53Ais itu, ju musim kinyang tuju taon itu abis. 54Ju musim lapar tuju taon mulai datang, pas deng apa yang dolu Yusuf su omong tu. Di tampa laen, orang su lapar. Ma di samua tampa di Masir, ada makanan. 55Lama-lama, ju orang Masir dong mulai lapar. Ais dong pi minta makanan di raja. Ju raja suru dong pi di Yusuf, ko iko Yusuf pung parenta.
56Ma itu musim lapar tamba hebat lai, sampe samua tampa di Masir ju kaná. Ju Yusuf mulai buka samua lumbung ko jual padi kasi orang Masir dong. 57Ais itu, orang-orang dari mana-mana datang béli makanan dari Yusuf di Masir. Tagal itu musim lapar batúl-batúl ngarí sakali.
Yusuf pung kaka-kaka dong pi Masir ko béli makanan
421Itu waktu, Papa Yakob dengar orang bilang ada padi di Masir, ju dia ba'omong deng dia pung ana-ana dong, bilang, “Ana dong é! Akurang ko bosong dudu-dudu tanganga bodo bagitu sa! 2Beta su dengar, bilang, di Masir ada makanan. Lebe bae bosong pi béli di sana dolo, ko biar kotong jang mati lapar.”
3Ais ju, Yusuf pung kaka sapulu orang tu, basiap-siap ko mau pi béli makan di Masir. 4Ma Yakob sonde mau kasi loos Yusuf pung adi bungsu Benyamin ko pi sama-sama deng dong. Ko dia ada pikir, “Jang sampe itu ana dapa calaka lai!” 5Tagal orang di mana-mana su dengar ada makanan di Masir, andia ko banya orang pi béli di sana. Itu musim lapar ju su sampe di tana Kana'an. Ais Yakob pung ana-ana dong*Bahasa Ibrani pung tulisan bilang ‘Isra'el pung ana-ana dong’. Ma Isra'el deng Yakob itu, satu orang pung nama. ju pi iko béli di sana. Yusuf pung kaka dong tikam lutut kasi hormat sang dia
6Itu waktu, Yusuf su jadi raja pung tangan kanan di Masir. Kalo orang datang dari mana-mana ko mau béli padi na, Yusuf yang jual kasi sang dong. Andia ko, waktu dia pung kaka-kaka dong sampe, dong pi tikam lutut kasi hormat sang dia, sampe dong pung muka kaná tana. 7-8Waktu dia lia sang dong, ju dia kanál memang. Ma Yusuf bekin diri sama ke orang Masir, andia ko dong sonde kanál sang dia. Ais dia batanya deng kasar sang dong, bilang, “Bosong ni, dari mana?”
Ju dong manyao, bilang, “Botong ini dari Kana'an. Botong datang ko mau minta béli makan di Pak Wakil.”
9Ais Yusuf inga dia pung mimpi dolu tu. Ju dia bekin taku sang dong, bilang, “Beta sonde parcaya! Pasti bosong samua ini mata-mata. Bosong datang ko mau cari tau tana Masir pung rahasia, ais bale ko saráng sang kotong, to!”
10Ma dong manyao, bilang, “Sonde, Pak! Botong ini cuma Pak pung orang suru-suru sa. Batúl-batúl botong datang cuma mau béli makan sa. 11Botong samua ni satu bapa. Botong bukan mata-mata, Pak! Botong orang bae-bae.”
12Ma Yusuf omong tamba karás lai bilang, “Hee! Omong kosong! Jang putar-balek sang beta! Memang bosong ni batúl mata-mata ma. Tantu bosong datang ko mau cari tau ini negrí pung rahasia dong!”
13Ais dong protes bilang, “Sonde, Pak! Botong ni cuma bapa pung orang suru-suru sa! Botong datang dari tana Kana'an. Botong basodara dua blas orang. Botong samua satu papa. Botong pung adi bungsu ada tenga deng papa. Deng botong pung adi satu, su sonde ada lai.” Yusuf masparak sang dia pung kaka-kaka dong
14Ais Yusuf bale manyao, bilang, “Sonde! Su batúl apa yang beta omong tadi tu! Bosong ini memang mata-mata. 15Naa! Bosong musti kasi bukti dolo, ko beta tau bosong pung omong tadi tu, memang batúl ko sonde. Beta sumpa! Kalo bosong pung adi bungsu itu sonde datang di sini na, bosong sonde bisa jalan kasi tenga ini negrí! 16Jadi, bosong pili satu orang ko pi ame itu adi bungsu datang di sini. Yang laen, beta tahan. Beta mau lia bosong omong batúl ko sonde. Kalo sonde, bosong memang batúl mata-mata.” 17Ais Yusuf suru tahan sang dong di bui tiga hari. Yusuf lempar buang dia pung kaka dong pi dalam bui
18Dia pung tiga hari, ju Yusuf pi omong deng dong di bui, bilang, “Beta ini, satu orang yang taku sang Tuhan. Deng beta salalu iko Dia pung mau. Ko biar bosong bisa idop, beta mau lapás sang bosong. Ma ada satu sarat. 19Kalo bosong omong jujur na, bosong musti kasi tunju bukti sang beta. Dia pung jalan bagini: beta tahan satu orang dalam bui. Yang laen pulang ko bawa makanan kasi bosong pung kelu. Te dong ada tunggu bosong pulang bawa makanan. 20Abis, bosong bawa datang bosong pung adi tu, ko jadi bukti bilang bosong orang jujur. Ko biar beta jang kasi hukum mati sang bosong.”
Dengar bagitu, ju dong satuju. 21Ais dong satu ba'omong deng satu, bilang, “Naa! Sakarang kotong kaná balas dari kotong pung dosa tempo hari, yang kotong su bekin di kotong pung adi tu. Kotong su lia dia sangsara sakali, sampe dia minta tolong, ma kotong sonde toe sang dia. Andia ko sakarang kotong sangsara bagini.”
22Ju Ruben kasi inga sang dong, bilang, “We, adi-adi dong! Dolu beta su larang sang bosong, ko jang bekin apa-apa sang itu ana, to! Ma bosong sonde nodek beta pung omong tu. Andia ko, sakarang kotong pikol Yusuf pung dara suda, ma.” 23Dong ba'omong bagitu, ma dong sonde tau, bilang, Yusuf ju mangarti dong pung bahasa. Tagal, waktu Yusuf ba'omong deng dong, dia pake bahasa Masir, ais jubir salin pi dalam bahasa Ibrani.
24Dengar dong ba'omong bagitu, ju Yusuf bangun kasi tenga dong, ko dia pi manangis sandiri di tampa laen. Waktu dia su manangis abis, ju dia kambali pi sang dong. Ais dia suru orang ika ame sang Simeon di dia pung sodara dong pung muka.
Yusuf pung kaka dong pulang pi Kana'an
25Ais itu, Yusuf parenta dia pung orang dong, ko isi padi di dia pung kaka dong pung karong-karong. Deng kasi maso kambali satu-satu pung doi di dong pung mulu karong. Dia ju suru kasi sang dong bakál. Tarús, itu orang dong bekin iko Yusuf pung parenta. 26Ais itu, Yusuf pung kaka dong mua ame itu karong padi dong di dong pung keledai. Ais ju dong bangun pulang.
27Di tenga jalan dong barenti cape. Ju, satu dari dong buka dia pung tali karong, ko mau kasi makan dia pung keledai. Ma dia lia dia pung doi ada di atas itu padi. 28Dia takuju mo mati! Tarús dia batarea dia pung kaka dong, bilang, “Awii! Bosong mari lia ini dolo! Te kotong su paya ini, ma! Dong su kasi pulang beta pung doi di beta pung karong.” Yusuf pung kaka lia dia pung doi dalam karong
Lia bagitu, ju dong ilang kira ko dong taku mo mati. Ais dong ba'omong, bilang, “Tuhan Allah su bekin apa sang kotong ini lai?”
29Ais dong jalan tarús. Sampe di Kana'an, ju dong carita sang dong pung papa, samua yang su kaná deng dong. 30Dong kasi tau, bilang, “Papa é! Itu raja Masir pung tangan kanan tu, talalu sakali é. Dia pung omong sa, kasar mo mati. Dia tudu sang botong bilang, botong pi mata-mata dia pung negrí. 31Ma botong manyao, bilang, ‘Sonde! Botong omong jujur sa. Botong ni bukan mata-mata. 32Botong orang bae-bae. Botong samua basodara dua blas orang. Botong satu papa. Cuma satu su sonde ada lai, deng yang bungsu ada tenga deng papa di Kana'an.’
33Ais, itu Pak bilang, ‘Beta mau coba, bosong ini jujur ko sonde! Bosong satu musti tenga di sini. Yang laen pulang, bawa padi kasi bosong pung kelu, ko biar dong jang mati lapar. 34Bosong musti bawa datang bosong pung adi dolu. Deng bagitu, baru beta tau bosong ini bukan mata-mata, ma bosong memang orang jujur. Tarús, beta bisa kasi lapás bosong pung sodara yang beta su tahan tu. Deng beta kasi loos, ko bosong bole pi mana sa, di ini negrí.’”
35Carita abis, ju dong mulai bongkar dong pung isi karong dong. Takuju dong dapa lia satu-satu pung doi, masi ada di dong pung karong. Lia bagitu, ju Yakob deng dia pung ana samua taku mo mati.
36Ais itu, Yakob omong deng dong bilang, “Bosong ini su bekin ilang beta pung ana-ana dong. Yusuf sonde ada lai. Abis, Simeon ju bagitu. Sakarang ju bosong mau ame bawa Benyamin lai? Bosong ni batúl-batúl mau bekin sangsara sang beta sa!”
37Ju Ruben omong deng dia pung papa, bilang, “Papa é! Sarakan Benyamin sang beta suda. Beta yang tanggong-jawab. Beta janji, nanti beta kasi pulang dia di papa. Ma kalo sonde na, biar papa bunu beta pung ana laki-laki dua orang tu.”
38Ma Yakob omong bale bilang, “Sonde bisa! Bosong sonde bole bawa sang Benyamin. Te dia pung kaka Yusuf tu, su mati. Sakarang tenga dia sandiri sa. Kalo dia ju calaka di tenga jalan, bosong bekin tamba susa di beta pung kapala sampe beta maso kubur.”Alkitab bahasa Ibrani bilang, “sampe beta turun pi Sheol (itu tampa orang mati dong)”.
Yusuf pung kaka-kaka kambali pi Masir, bawa dong pung adi Benyamin
431Itu waktu, musim lapar di Kana'an tamba hebat lai. 2Yakob pung kelu dong su bekin abis itu makanan yang tempo hari dia pung ana-ana dong bawa dari Masir. Ais dia kasi tau sang dong, bilang, “Ana-ana dong é! Lebe bae bosong kambali pi Masir, ko béli lai kasi kotong padi dolo.”
3Ma Yahuda manyao, bilang, “Papa! Tempo hari, itu raja Masir pung tangan kanan su kasi inga karás sang botong bilang, botong sonde bole kasi tunju muka sang dia, kalo botong sonde bawa papa pung ana bungsu Benyamin tu! 4Jadi papa musti kasi loos sang adi Benyamin, ko iko sang botong dolo. Baru botong mau pi béli makanan kasi papa. 5Ma kalo papa sonde kasi sang Benyamin pi na, botong ju sonde akan pi. Te itu orang Masir su omong bagitu na.”
6Ju Yakob togor sang dong bilang, “Akurang ko bosong su kasi tau itu orang, bilang, bosong pung adi masi satu lai! Bosong cari-cari, ko bekin susa sang beta sa!”
7Ais dong kokoe, bilang, “Papa é! Itu orang maen batanya tarús, ko mau cari tau kotong, deng kotong pung kelu samua na. Dia batanya bilang, ‘Karmana? Bosong pung papa masi idop, ko? Bosong masi ada adi laki-laki laen lai, ko?’ Abis, botong mau bilang apa lai! Tarpaksa botong omong jujur sa. Ko sapa pi tau, bilang, dia mau suru botong bawa botong pung adi pi sana?”
8-9Ju Yahuda omong tamba lai, bilang, “Papa! Kasi loos itu ana pi deng botong suda. Beta janji, kalo jadi apa-apa sang dia na, biar beta yang tanggong ganti dia. Kalo beta sonde bawa pulang sang dia idop-idop kasi papa na, biar papa mua itu sala sang beta sampe mati. Jadi papa kasi loos itu ana suda, te botong su mau jalan ni. Lebe bae botong pi capát-capát, ko jang ada yang mati lapar. 10Coba kalo botong sonde tunggu bagini lama na, tantu botong su pulang bale dua kali.”
11Ais ju dong pung papa bilang, “Kalo bagitu, bosong bekin bagini sa. Pi ame kotong pung hasil tana yang paling bae. Andia: madu, bumbu-bumbu, dara kayu wangi, salap obat, kanari*Alkitab Bahasa Ibrani bilang ‘shaqed’. Dia pung isi sama ke kanari. deng kacang yang laen dong. Ais bawa kasi itu raja Masir pung tangan kanan, ko bilang ini kotong pung ole-ole. 12Bosong ju bawa doi dua kali lipat, tagal bosong musti kasi pulang doi yang bosong dapa di bosong pung karong tempo hari tu. Mangkali itu orang dong yang bekin tasala. 13Bosong ju bawa bosong pung adi, ma capát bale é! 14Beta do'a-do'a ko Tuhan Allah yang pung Kuasa Hebat, bekin raja Masir pung tangan kanan tu, ko dia rasa kasian sang bosong. Sampe dia mau kasi pulang Benyamin deng Simeon sang bosong, ko bosong samua pulang sama-sama. Ma, kalo beta pung ana dong musti ilang, biar beta pikol itu susa tarús sa.”
15Ais itu, dong pi kumpul ame itu ole-ole dong, deng itu doi, ko bawa pi Masir. Dong ju bawa sang Benyamin. Sampe sana, ju dong pi mangada sang Yusuf. 16Waktu Yusuf lia Benyamin deng dia pung kaka dong, dia suru dia pung kapala urusan, bilang, “We! Bawa ini orang dong pi beta pung ruma! Ais pi horo sapi satu, ko bamasa ena-ena. Te nanti dong makan siang deng beta.”
17Ais, itu kapala urusan bekin iko Yusuf pung parenta. Ju dia antar bawa sang dong pi Yusuf pung ruma.
18Waktu dong bajalan pi Yusuf pung ruma, dia pung kaka-kaka dong taku mo mati. Di tenga jalan dong ba'omong, bilang, “Weh! Akurang ko dia suru bawa sang kotong di sini? Jang-jangan dia mau bekin susa sang kotong, tagal itu doi yang dong su kasi kambali di kotong pung karong tempo hari tu. Dong sangaja antar kotong di sini, ko takuju sa, dong tangkap sang kotong, ko bekin jadi dia pung budak. Abis ju dong rampas ame kotong pung keledai samua.”
19Andia ko, waktu dong su deka-deka Yusuf pung ruma, ju dong omong deng itu kapala urusan, bilang, 20“Pak! Botong minta ma'af, te tempo hari botong su parná datang béli makanan di sini. 21-22Ais, waktu botong pulang kampong, botong barenti di jalan ko mau tidor. Tarús botong buka karong ko mau kasi makan binatang dong. Tau-tau te botong dapa kambali satu-satu pung doi béli padi tu, di dalam karong. Botong sonde tau sapa yang taro di situ! Ma sakarang, botong su bawa pulang itu doi dong samua. Jadi Pak jang mara ó! Biar Pak tau, sakarang botong ju ada bawa doi laen lai, ko mau béli makanan baru.”
23Ais, itu kapala urusan manyao, bilang, “Bosong tanáng sa! Sonde usa taku! Mangkali bosong pung Tuhan tu, yang kasi berkat sang bosong dalam itu karong dong. Tempo hari, beta su tarima bosong pung doi samua, ma. Bosong sonde ada utang lai!” Ais ju dia lapás kasi kaluar sang Simeon pi sang dong.
24Tarús dong samua maso pi dalam Yusuf pung ruma. Ais, itu kapala urusan kasi aer ko dong cuci kasi barisi dong pung kaki. Dia ju kasi makan dong pung keledai dong. 25Ais, dia kasi tau, bilang, “Nanti bosong makan siang sama-sama deng bos.” Waktu dong masi tunggu-tunggu Yusuf pung datang, dong ator memang dong pung ole-ole.
26Waktu Yusuf sampe, ju dong samua tikam lutut di dia pung muka. Abis, dong sorong dong pung ole-ole dong, kasi sang dia. 27Ais Yusuf tanya sang dong, bilang, “Karmana? Bosong samua babae, ko? Karmana deng bosong pung papa yang su tua tu? Dia ju babae, ko?”
28Dong manyao, bilang, “Pak pung hamba tua, yang botong pung papa barana ada babae, Pak.” Ju dong tondo ko kasi hormat lai sang dia.
29Ais itu, Yusuf buang mata kuliling, sampe dia dapa lia dia pung adi Benyamin. Dong dua tu, satu bapa, satu mama. Ju dia bilang, “Ooo! Andia ni, bosong pung adi bungsu yang bosong su carita tempo hari tu, ko?”
Ais dia omong deng Benyamin, bilang, “Ana é! Beta do'a-do'a ko Tuhan Allah kasi berkat bam-banya sang lu.”
30Lia sang Benyamin tu, Yusuf pung rindu su mau tapo'a kaluar. Te dia sayang mo mati dia pung adi tu, na. Dia su sonde bisa tahan dia pung hati lai. Ju dia capát-capát kasi tenga sang dong, ko maso pi dia pung kamar. Ais dia manangis maskakeduk di situ. 31Manangis abis, ju dia pi cuci muka. Dia bekin tanáng dia pung hati, ais dia kaluar pi katumu sang dong. Ju dia suru dia pung pambantu dong pi ator meja.
32Ais dong taro kasi Yusuf makan di meja sandiri. Dia pung kaka-adi dong makan di meja laen. Dia pung staf orang Masir dong, ju makan di dong pung meja sandiri. Tagal orang Masir dong rasa noju dudu makan bacampor deng orang Ibrani.Orang Masir dong noju sang orang Isra'el dong, tagal orang Isra'el dong, tukang jaga kambing-domba. 33Itu kapala urusan su ator ko Yusuf pung kaka-adi dong dudu bamangada deng Yusuf. Dia ator sang dong satu-satu dudu iko dong pung umur, mulai dari yang paling kaka sampe yang paling adi. Waktu dong lia cara ator dudu bagitu, dong heran. 34Ais, Yusuf ator ko pambantu dong ame kasi dia pung kaka-adi dong makanan dari dia pung meja sandiri. Dong samua tarima sama banya. Ma dong taro kasi Benyamin pung, lebe banya lima kali dari dia pung kaka dong. Ais ju dong samua makan-minum sampe takinyang-kinyang.
Yusuf pung mok perak ilang
441Dong makan abis, ju Yusuf bakusu-kusu deng dia pung kapala urusan, bilang, “We! Lu pi isi ini orang dong pung karong satu-satu deng padi sampe ponu. Ais, lu taro ulang dong pung doi pi dalam dong satu-satu pung karong. 2Ais, lu ame beta pung mok perak, ko taro pi di itu ana bungsu pung karong.” Ju dia pi bekin iko Yusuf pung parenta tu.
3Dia pung beso papagi, ju Yusuf lapás sang dong ko pulang bawa makanan deng dong pung keledai. 4Dong balóm jalan talalu jao dari kota, ju Yusuf kasi tau dia pung kapala urusan, bilang, “Lu pi buru iko itu orang dong capát-capát. Kalo su katumu sang dong, lu bilang bagini: ‘Akurang ko bosong pung hati culas deng bapatua? Ko bosong balas dia pung bae deng jahat bagini! 5Karmana ko bosong sampe hati mancuri bawa bos pung mok perak? Bosong sonde tau, ko? Itu bukan bos pung mok minum sa! Dia ju pake itu mok ko cari tau orang pung nasib. Itu mok ilmu na! Bosong pung bekin ni, memang su talalu jahat!’” Dong dapa itu mok perak di Benyamin pung karong
6Ais ju, itu kapala urusan pi buru sang dong sampe dapa. Ju dia kasi tau sang dong, iko Yusuf pung omong tadi tu.
7Ais dong protes bilang, “Pak pung maksud karmana ini? Botong sumpa. Botong sonde mungkin bekin jahat bagitu! 8Pak sandiri su tau, to? Itu doi-doi dalam botong pung karong tempo hari tu, botong su kasi kambali sang Pak, to? Jadi, karmana ko botong bisa mancuri bos pung mas ko perak dari dia pung ruma! Sonde mungkin! 9Pak pareksa sa! Dapa itu barang di sapa pung karong, hukum mati sang dia suda! Deng biar botong yang laen ni, jadi lu pung budak sa.”
10Ais, itu kapala urusan bilang, “Sonde! Bagini sa. Kalo dapa itu mok di sapa, na dia jadi beta pung kuli. Yang laen bole pulang.”
11Ju dong kasi turun capát-capát itu karong dong. Tarús dong buka memang. 12Ais, itu kapala urusan pareksa alus-alus itu karong dong satu-satu, mulai dari yang paling kaka pung karong, sampe yang paling kici. Ju dia katumu itu mok perak di Benyamin pung karong.
13Lia bagitu, ju Benyamin pung kaka dong pung hati ancor-ancor. Ais dong kasi nae kambali itu karong dong di atas keledai, ju dong bale pi kota.
14Waktu dong sampe di Yusuf pung ruma, te dia masi ada di situ. Ju dong tikam lutut di dia pung muka. 15Ju Yusuf masparak sang dong, bilang, “Hee! Akurang ko bosong bekin bagini sang beta! Bosong sonde tau, bilang, orang bésar ke beta ni, bisa pake ilmu ko cari tau orang pung rahasia?”
16Ais Yahuda manyao, bilang, “Awii! Tuhan Allah su kasi talanjang botong pung sala dong. Ais botong mau bilang apa lai, Pak? Botong mau bela diri karmana lai. Kalo Pak mau tahan sang botong pung adi bungsu ini na, lebe bae Pak tahan botong samua. Ame botong samua jadi Pak pung budak sa.”
17Ma Yusuf manyao, bilang, “Sonde! Dapa itu mok di sapa na, dia itu yang jadi beta pung kuli! Bosong yang laen dong, bebas. Pulang pi bosong pung papa suda!”
Yahuda minta ko dia ganti sang Benyamin
18Ais itu, Yahuda pi deka-deka sang Yusuf, ju omong, bilang, “Pak wakil! Beta tau Pak pung kuasa sama ke raja sandiri. Tagal itu, jang mara sang beta dolo. Te beta parmisi minta ba'omong sadiki deng Pak. 19Kamaren Pak su tanya sang botong, bilang, ‘Bosong pung papa deng adi yang satu, masi ada, ko?’ Yahuda pi deka-deka sang Yusuf
20Ais botong manyao, bilang, ‘Botong pung papa su tua. Deng ju ada botong pung adi bungsu satu. Waktu barana sang dia, papa su tua. Itu adi bungsu pung kaka barana ada satu, ma dia su mati. Dong dua pung mama su mati. Jadi sakarang, tenga adi bungsu sandiri sa. Andia ko, botong pung papa sayang mo mati sang dia.’
21Ais Pak suru botong bawa datang botong pung adi tu, ko Pak bisa lia sang dia. 22Ju botong manyao, bilang, itu ana sonde bisa kasi tenga dia pung papa. Kalo dia kasi tenga na, botong pung papa su mati, andia tu.
23Tarús Pak manyao, bilang, ‘Kalo bosong sonde bawa sang bosong pung adi tu, na, bosong sonde bisa lia beta pung muka lai.’
24Abis ju botong pulang. Sampe di Papa, ju botong kasi tau Pak pung omong samua tu. 25Lama-lama, ju botong pung makanan su abis. Ais papa suru botong datang ulang di Masir ko béli makanan lai. 26Ma botong balas, bilang, ‘Papa é! Botong sonde bisa pi sana lai. Te raja pung tangan kanan tu, su bilang, kalo botong sonde bawa botong pung adi bungsu na, botong sonde bisa lia dia pung muka. Jadi botong pung adi bungsu musti iko dolo, baru botong jalan.’
27Ais itu, botong pung papa omong lai, bilang, ‘Bosong su tau, to? Beta pung bini Rahel tu, pung ana cuma dua sa. 28Ana yang partama su sonde ada lai. Pasti binatang utan su kodo ame sang dia. Andia ko sampe sakarang, beta sonde dapa lia sang dia lai. 29Kalo bosong ame ini ana bungsu dari beta lai, tarús dia kaná calaka na, bosong bekin tamba susa beta yang su tua ni, ko beta mati memang.’
30-31Andia, Pak wakil. Kalo beta kambali pi papa, deng sonde bawa ini adi bungsu, pasti botong pung papa su mati, andia tu. Ko dia pung jiwa ta'ika deng itu ana na. Deng dia su talalu tua, sampe kalo botong bekin tamba susa sang dia, pasti dia mati. 32Tamba lai, beta su bajanji deng papa bilang, beta yang jamin itu ana. Beta bajanji sang papa, kalo beta sonde bawa bale itu ana pi dia, na biar beta tanggong itu sala sampe mati.
33Jadi beta minta bagini, Pak: Biar beta tenga di sini ganti dia, ko beta sa yang jadi Pak pung budak. Biar dia pulang deng dia pung kaka-kaka dong. 34Kalo itu ana sonde iko na, beta ju sonde bisa pulang. Beta sonde bisa tahan lia papa pung sangsara sampe mati.”
Yusuf kasi kanál dia pung diri, deng minta dia pung papa dong pinda pi Masir
451Dengar bagitu, ju Yusuf pung hati noe sampe sonde bisa tahan lai di dia pung pagawe dong pung muka. Andia ko dia suru dong kaluar, ko dia bisa tenga sandiri deng dia pung kaka-adi dong. Deng bagitu, dia bisa mangaku dia pung diri tu, sapa. 2Ais, itu pagawe dong samua kaluar, ju Yusuf manangis makarereu karás-karás. Sampe orang Masir dong di luar itu kamar dapa dengar. Deng orang-orang di raja pung ruma ju dapa dengar.
3Ais Yusuf kasi tau tarús taráng sang dia pung sodara-sodara dong, bilang, “We! Kaka-adi dong ó! Beta ni Yusuf, bosong pung sodara! Papa memang masi idop, to?”
Dengar bagitu, ju tarús dia pung kaka-adi dong taku mo mati, sampe dong sonde bisa omong apa-apa lai.
4Ais ju Yusuf gape sang dong, bilang, “We! Mari bosong datang deka-deka di sini dolo.”
Ju dong pi deka deng Yusuf. Tarús dia omong ulang, bilang, “Beta ini Yusuf, yang tempo hari bosong jual buang pi Masir tu. 5Bosong memang su jual buang sang beta. Ma bosong jang taku, deng jang bakanjar kasi sala satu deng satu lai. Padahal, Tuhan Allah sandiri yang bawa beta datang di sini lebe dolo dari bosong. Ko deng bagitu, Dia pake sang beta ko kasi salamat banya orang. Ko dong jang mati lapar.
6Sakarang musim lapar baru jalan dua taon ni. Masi ada sisa lima taon lai. Itu waktu, orang sonde akan bale tana, sonde batanam, deng sonde dapa hasil apa-apa. 7Deng ini cara yang kotong sonde mangarti ni, Tuhan Allah bawa beta lebe dolo dari bosong. Ko biar ada dari bosong, deng bosong pung ana-upu dong, yang salamat.
8Jadi yang batúl, bukan bosong pung bekin sampe beta ada di sini, ma Tuhan Allah pung bekin. Dia yang bekin sang beta jadi raja pung tangan kanan di Masir. Ju beta jadi kapala urusan di raja pung ruma jabatan. Sonde ada orang laen yang lebe bésar dari beta.
9Na, sakarang, bosong pulang capát suda, ko kasi tau beta pung omong sang papa, bilang, bagini: ‘Papa pung ana Yusuf tu, masi idop! Dia su jadi orang bésar di negrí Masir. Dia ju minta papa pi di Masir capát-capát. 10Nanti papa bole tenga di da'era Gosen deka deng dia. Itu tampa bae deng luas. Jadi papa bisa piara papa pung domba-domba, kambing-kambing, sapi-sapi samua. Ais dia ju minta ko papa datang deng ana-upu, deng isi ruma, deng dong pung pusaka samua ko tenga tarús di sana. 11Kalo papa di Gosen na, dia bisa piara papa di sana. Te musim lapar masi lima taon lai. Jadi dia nanti ator ko papa deng kelu dong, papa pung binatang samua sonde kurang satu apa ju.’”
12Yusuf kasi tau abis, ju dia omong lai, bilang, “Sakarang bosong su lia sandiri, to? Ju lu, Benyamin. Beta ni, memang Yusuf. 13Jadi kasi tau sang kotong pung papa bilang, beta pung kuasa di Masir ni bésar sakali. Deng ju carita sang papa samua-samua yang bosong su lia. Ais itu na, bosong bawa datang papa capát-capát pi sini suda!”
14Ais dia paló dia pung adi Benyamin, ko dong dua manangis. 15Dia ju paló ame dia pung kaka-kaka dong, ko dia ciom satu-satu. Ais itu, baru dong mulai ba'omong deng dia.
Raja Masir tarima Yusuf pung kaka-adi dong
16Ais itu, waktu raja deng dia pung pagawe dong dengar Yusuf pung kaka-adi dong ada datang, ju dong samua sanáng. 17Ais ju raja ba'omong deng Yusuf, bilang, “Yusuf, é! Kasi tau lu pung kaka-adi dong, ko dong mua ame padi di dong pung keledai, ko bawa pulang pi Kana'an. 18Ais suru dong bawa datang lu pung papa deng kelu samua, ko dong pinda di sini suda. Nanti beta kasi dong tana yang paling bae di Masir, ko dong bisa idop di sana, deng dong makan itu tana pung hasil. 19Ju kasi tau dong, ko dong bawa memang barapa kareta dari sini, ko nanti dong mua ame ana-ana kici deng lu pung papa. 20Jang pikir itu pusaka yang dong sonde bisa angka bawa, te samua yang paling bae di Masir ni, nanti dong soa.’”
21Dengar bagitu, ju Yusuf kasi sang dong barapa kareta deng bakál di jalan, iko raja pung parenta. Deng dia pung kaka-adi dong*Tulisan asli bilang “Isra'el pung ana-ana dong iko raja pung parenta.” Isra'el tu, Yakob pung nama laen. ju manyimpan ko pulang iko raja pung parenta. 22Yusuf ju kasi sang dong satu-satu, pakean baru satu pasang. Ma dia kasi Benyamin doi perak tiga ratus, deng pakean baru lima pasang. 23Dia ju kirim kasi dia pung papa barang-barang yang paling bae dari Masir, ko mua di atas sapulu keledai laki. Dia kasi tamba lai, padi, roti, deng makanan macam-macam, di atas sapulu keledai mai, ko jadi bakál buat dong bale datang pi Masir. 24Ais itu, dia kasi pulang sang dong, deng kasi inga, bilang, “Bosong jang bakanjar di jalan é!”
Yakob dengar Yusuf masi idop
25Ais ju dong jalan pulang pi dong pung papa di Kana'an. 26Sampe di sana, ju dong kasi tau dong pung papa, bilang, “Papa é! Papa pung ana Yusuf masi idop. Dia su jadi orang bésar ko parenta di Masir!”
Waktu Yakob dengar, ju dia tanganga bodo, deng dia sonde parcaya dong pung omong tu. 27Ma waktu dong su kasi tau abis Yusuf pung omong, deng dia dapa lia kareta yang Yusuf kirim ko mau mua bawa sang dia pi Masir, baru dia mulai parcaya. 28Tarús dia omong, bilang, “Awii! Beta pung ana masi idop ó! Na, bagitu baru beta sanáng! Beta musti pi lia sang dia dolo, baru beta bisa mati deng tanáng.”
Yakob deng dia pung kelu dong manyimpan ko mau pi Masir
461Abis itu, Yakob*Alkitab bahasa Ibrani bilang, “Isra'el manyimpan ju barangkat”. manyimpan dia pung barang-barang dong, ju dong barangkat kasi tenga Kana'an. Sampe di kampong Barseba, ju dia horo binatang ko bekin korban kasi Tuhan Allah, yang dari dolu dia pung papa Isak sémba tu. Dong barangkat kasi tenga tana Kana'an
2Ais satu malam ju dia mimpi. Di itu mimpi, dia dengar Tuhan Allah pange sang dia, bilang, “Wei! Yakob! Yakob! Lu bangun dolo ko dengar!”
Ju dia manyao, bilang, “Kanapa?”
3Ais Tuhan bilang, “Beta ini Tuhan Allah yang lu pung papa su sémba dari dolu. Lu jang taku pi Masir. Te Beta nanti bekin lu pung turunan jadi bangsa yang bésar di sana. 4Beta nanti pi di Masir sama-sama deng lu. Deng nanti Beta ju bawa pulang lu pung turunan kambali pi tana Kana'an. Nanti, waktu lu mati, lu pung ana Yusuf dapa lu pung napas.”
5Ais itu, Yakob deng dia pung ana-ana dongAlkitab bahasa Ibrani bilang, “Isra'el pung ana-ana dong ame bawa sang dong pung papa Yakob.” kasi tenga kampong Barseba. Ju dong kasi nae sang dia, deng dong pung bini-ana, di atas kareta-kareta yang raja Masir su kirim. 6-7Tarús dong ame bawa dong pung pusaka samua, deng dong pung binatang samua yang su jadi dong pung milik di tana Kana'an. Ais Yakob deng dia pung ana laki-laki, dia pung ana parampuan, deng dia pung cucu-cece dong samua, jalan pi Masir.
Yakob pung kelu yang iko pi Masir
8Yakob pung kelu yang iko pinda pi Masir, andia:Alkitab bahasa Ibrani bilang “Isra'el pung kelu”.
Ruben, ana partama. 9Dia pung ana-ana dong, andia: Henok, Palu, Hesron, deng Karmi.
10Simeon, deng dia pung ana-ana. Andia: Yemuel, Yamin, Ohad, Yakin, deng Sohar. Deng Saul ju, dia pung ana dari bini orang Kana'an.
11Lewi, deng dia pung ana-ana. Andia: Gerson, Kehat, deng Merari.
12Yahuda, deng dia pung ana-ana. Andia: Sela, Peres deng Sera. Yahuda pung ana laen, Er deng Onan, su mati di Kana'an. Dia ju bawa Peres pung ana-ana, andia: Hesron deng Hamul.
13Isaskar, deng dia pung ana-ana. Andia: Tola, Pua, Ayub, deng Simron.
14Sebulon, deng dia pung ana-ana. Andia: Sered, Elon, deng Yahleel.
15Dong samua tu, Yakob deng dia pung bini Lea pung ana barana, waktu dong tenga di Mesopotamia. Ada lai dong pung ana parampuan nama Dina. Jadi Yakob deng Lea pung turunan samua ada tiga pulu tiga orang.
16Tarús, ada dia pung ana-ana dari bini laen. Andia, Gad, deng dia pung ana-ana: Sifion, Hagi, Suni, Esbon, Eri, Arodi, deng Areli.
17Aser, deng dia pung ana-ana. Andia: Yimna, Yiswa, Yiswi, Beria, deng dong pung sodara parampuan, nama Sera.
Ada ju Beria pung ana-ana: Heber deng Malkiel.
18Dong samua tu, ada anam blas orang. Andia Yakob deng dia pung bini Silpa pung ana-upu. Silpa tu, andia babu yang Laban kasi sang dia pung ana parampuan Lea, Yakob pung bini tua tu.
19Tarús, ada lai, Yakob pung bini laen, nama Rahel. Dia barana dua ana. Andia, Yusuf deng Benyamin. 20Itu waktu, Yusuf su kawin deng Asnat di Masir. Dia pung papa mantu tu, kapala agama di kota On. Dia pung nama Potifera. Ais, Yusuf deng Asnat pung ana-ana, andia, Efraim deng Manase.
21Benyamin ju iko pi Masir deng dia pung ana-ana. Andia: Bela, Beker, Asibel, Gera, Naaman, Ehi, Ros, Mupim, Hupim, deng Ared.
22Ais, Yakob deng dia pung bini Rahel pung turunan tu, ada ampa blas orang.
23Abis tu, masi ada Yakob pung bini satu lai, nama Bilha. Dong pung ana, andia Dan deng Naftali.
Dan pung ana, nama Husim.
24Naftali, deng dia pung ana-ana. Andia: Yasel, Guni, Yeser deng Silem.
25Yakob deng dia pung bini Bilha pung turunan tu, ada tuju orang. Bilha tu, andia Rahel pung babu yang dia dapa dari dia pung papa Laban.
26Jadi, Yakob pung turunan samua yang pi di Masir ada anam pulu anam orang. Balóm maso dia pung ana mantu dong. 27Tamba deng Yusuf pung ana-ana yang lahir di Masir, dua orang. Jadi Yakob deng dia pung kelu yang tenga di Masir, samua ada tuju pulu orang.
Yakob katumu lai deng dia pung ana Yusuf
28Waktu dong su amper deka Masir, Yakob suru dia pung ana Yahuda jalan lebe dolo, ko pi pange sang Yusuf, datang katumu deng dia pung papa di Gosen. Waktu dong su sampe di Gosen, 29ju Yusuf nae pi dia pung kareta, ko pi katumu deng dia pung papa di situ. Waktu dong bakatumu, ju Yusuf paló dia pung papa, ju manangis lama sakali. Yusuf bakatumu deng dia pung papa Yakob
30Ais Yakob omong deng Yusuf, bilang, “Ana Yusuf é! Sakarang, beta sandiri su lia sang lu. Deng beta su tau lu masi idop. Andia, biar beta mati sakarang ju bae.”
31Ais ju Yusuf kasi tau sang dia pung kaka-adi dong samua, bilang, “Beta musti pi kasi tau sang raja, bilang, beta pung kelu dong su datang dari Kana'an. 32Ju nanti beta kasi tau, bilang, bosong ni, orang yang piara domba deng sapi. Andia ko bosong ju ada bawa bosong pung binatang-binatang deng pusaka-pusaka dong dari Kana'an. 33Kalo nanti raja pange bosong, deng dia tanya bosong biasa karjá apa, 34na bosong manyao suda sang dia bilang, bosong samua ni, tukang piara binatang dari kici-kici, sama ke bosong pung nene-moyang dong. Deng bagitu, nanti dia suru bosong tenga di da'era Gosen.” Yusuf kasi tau bagitu, tagal orang Masir dong rasa noju, kalo dong tenga bakumpul deng gambala dong.
Raja kasi tana sang Yusuf pung kelu
471-2Abis ju, Yusuf deng dia pung sodara lima orang pi mangada sang raja. Yusuf kasi kanál, bilang, “Tuan raja! Beta pung papa deng beta pung kaka-adi dong su datang dari Kana'an. Dong datang deng dong pung kambing-domba, dong pung sapi-sapi deng dong pung barang-barang samua. Sakarang dong samua su ada di da'era Gosen.” Yusuf omong deng raja Masir
3Ais raja tanya, bilang, “Bosong pung karjá apa?”
Ju dong manyao sang raja, bilang, “Botong ni gambala, sama ke botong pung nene-moyang. 4Sakarang ni, di tana Kana'an ada musim karíng yang hebat sakali sampe sonde ada makanan deng rumput lai. Andia ko botong datang di ini negrí ko tenga tahan. Botong ju ada bawa botong pung binatang dong. Naa, sakarang botong minta isin sang papa raja, ko botong tenga di da'era Gosen, ko piara botong pung binatang dong di situ.”
5Ais ju raja kasi tau dia pung mau sang Yusuf, bilang, “Sakarang lu pung papa deng kaka-adi dong su ada di sini. 6Jadi dong bole bekin ini negrí sama ke dong pung negrí sandiri. Yang beta tau, da'era Gosen tu, da'era yang paling bae di ini negrí. Jadi lebe bae dong tenga di situ sa. Deng kalo dari dong ada yang tau urus binatang deng bae, biar ko dong ju urus beta pung di situ.”
7Abis ju, Yusuf kasi kanál dia pung papa sang raja. Ju Yakob sambayang minta ko Tuhan Allah kasi berkat sang itu raja.
8Ju raja tanya sang Yakob, bilang, “Bapa su umur barapa?” Yusuf deng Yakob omong deng raja Masir
9Yakob manyao, bilang, “Beta su idop saratus tiga pulu taon, ma beta sonde tatáp di satu tampa. Beta pung nene-moyang dong ju bagitu. Kalo banding deng dong, na beta pung umur memang lebe pende. Ma ponu deng sangsara.” 10Ais Yakob minta parmisi sang raja. Ma dia balóm jalan, dia minta Tuhan kasi berkat lai sang raja.
11Ais Yusuf iko raja pung omong, tarús dia tunju tampa kasi sang dong di da'era Gosen. Itu tampa talalu bagus. (Nanti dong kasi nama itu tampa ‘Rameses’.) Ais ju Yusuf pung papa deng dia pung kaka-adi dong tenga tarús di situ. 12Ais Yusuf ju sadia makanan ko kasi dia pung papa, dia pung kaka-adi dong, deng dong pung bini-ana dong samua, dari yang paling bésar sampe yang paling kici.
Musim lapar di tana Masir
13Itu waktu, musim lapar talalu hebat sakali, sampe di mana-mana su sonde ada makanan lai. Dari Masir sampe Kana'an orang dong samua su suák. Dong sonde bisa bekin apa-apa lai, tagal dong su lapar mo mati. 14Ais orang datang dari samua tampa di Masir deng samua tampa di Kana'an, ko béli makan di Yusuf. Ju dia kumpul itu doi samua, ko pi simpan di raja pung ruma. 15Itu waktu, orang Masir deng orang Kana'an dong pung doi su abis. Andia dong sonde bisa béli makanan lai. Ais ju dong datang mangada sang Yusuf, ko minta bilang, “Bapa wakil é! Kasi botong makan dolo, ko botong jang mati lapar. Te botong pung doi su abis na.”
16Ais Yusuf manyao, bilang, “Kalo memang bosong pung doi sonde ada lai, na, bekin bagini: kasi sa bosong pung binatang, ko beta tukar deng makanan.” 17Ais ju, dong kasi dong pung binatang sang Yusuf, ko tukar deng makanan. Andia dong pung kuda, dong pung domba, dong pung kambing, dong pung sapi deng dong pung keledai. Tagal itu taon Yusuf su janji bagitu.
18Bale taon, dong datang lai di Yusuf, bilang, “Papa wakil é! Botong omong jujur sa. Botong pung doi deng botong pung binatang, papa su tukar ame samua. Sakarang sonde ada apa-apa lai. Tenga botong pung diri deng botong pung tana sa. 19Jang kasi biar botong mati. Kalo botong mati na, sapa yang urus itu tana dong? Lebe bae, papa wakil ame botong jadi papa pung budak. Deng papa ju ame botong pung tana, ko jadi papa pung. Tarús papa kasi bibit ko botong tanam kasi papa. Ais botong pung cape, deng botong pung tana tu, papa ganti deng makanan sa. Asal botong jang mati!”
20Tagal musim lapar tamba hebat, andia ko samua orang Masir jual buang dong pung tana. Ju Yusuf béli ame samua tana di Masir ko jadi raja pung pusaka. 21Deng bagitu, andia samua rakyat Masir jadi raja pung budak.*Ada tulisan bahasa Ibrani yang ju bilang, “Yusuf kasi pinda orang samua pi dalam kota dong.” 22Ma Yusuf sonde béli kapala agama dong pung tana, tagal raja kasi sang dong makanan tarús. Andia ko dong sonde parlú jual dong pung tana.
23Itu waktu, ju Yusuf omong deng rakyat dong, bilang, “Naa! Sakarang bosong su jadi raja pung budak. Bosong pung tana samua, ju beta su béli kasi raja. Jadi bosong ame ini bibit dong, ko pi tanam di itu tana-tana dong suda. 24Ais nanti waktu koru na, bosong bagi lima. Satu bagian bawa kasi raja. Sisa ampa bagian, bosong pake bekin bibit, deng saparu bosong deng bosong pung kelu dong makan.”
25Ais ju dong manyao, bilang, “Pak su kasi salamat sang botong, tagal itu botong minta tarima kasi. Botong mau jadi tuan raja pung budak sa.”
26Ais Yusuf bekin itu atoran jadi adat di negrí Masir. Andia dari samua padi yang rakyat dong su koru, dong bagi lima. Satu bagian dong kasi sang raja. Ampa bagian dong pake sandiri. Cuma kapala agama dong pung tana, raja sonde béli. Itu adat, dong masi pake tarús.
Yusuf bajanji, dia kasi kubur Yakob di dong pung nene-moyang pung tampa kubur
27Mulai itu waktu, ju orang Isra'el dong tenga tarús di Masir, di da'era Gosen. Dong jadi orang kaya, deng dong pung turunan ju tamba banya.
28Di Masir, Yakob masi idop lai tuju blas taon, sampe dia pung umur samua jadi saratus ampa pulu tuju taon. 29Ais waktu dia pung hari mati su deka-deka, ju dia pange sang Yusuf ko kasi tau, bilang, “Ana Usu é! Beta rasa-rasa sonde lama lai, te Tuhan Allah su pange pulang sang beta. Jadi beta minta, kalo lu sayang sang beta, lu sumpa ko lu jang kubur beta di tana Masir ni. 30Lu musti bawa pulang beta pung mayat, pi kotong pung nene-moyang dong pung tampa kubur. Ko lu kubur beta di situ. Itu papa pung mau.”
Ju Yusuf manyao, bilang, “Bae, papa! Kalo papa su mau bagitu na, beta iko sa.”
31Tarús Yakob omong, bilang, “Naa, kalo bagitu, sakarang lu sumpa dolo, ko bilang lu iko papa pung mau.”
Ais ju Yusuf sumpa iko Yakob pung omong tu. Tarús Yakob tikam lutut di atas koi, ko sambayang minta tarima kasi sang Tuhan Allah.
Yakob minta berkat kasi sang Yusuf pung ana, Efraim deng Manase
481Sonde lama lai, ju orang datang kasi tau sang Yusuf bilang dia pung papa su saki banya. Jadi dia bawa ame dia pung ana dua, andia Manase deng Efraim, ko pi lia sang dong pung ba'i Yakob. 2Waktu Yakob dengar Yusuf dong su datang, ju dia paksa diri ko dudu di koi.
3Ju dia kasi tau sang Yusuf, bilang, “Ana Usu é! Tempo hari Tuhan Allah yang Dia pung kuasa hebat sakali tu, su kasi tunju Diri sang beta di kampong Lus di tana Kana'an. Di situ, Dia janji sang beta. 4Dia omong, bilang, ‘Nanti Beta kasi lu pung ana-upu tamba banya, ko lu pung turunan jadi bangsa yang bésar. Nanti Beta ju kasi ini negrí pi di lu pung turunan dong, ko jadi dong pung pusaka sampe kiamat.’”
5Na sakarang, lu pung ana Efraim deng Manase tu, dong pung hak bagini: beta datang di Masir, te dong dua su ada. Biar bagitu, ju sakarang, beta su anggap dong dua sama ke beta pung ana sandiri, ke Ruben deng Simeon. 6Ma nanti, kalo lu dapa ana lai, na itu lu pung ana sa. Beta sonde anggap dong, beta pung ana. Jadi, biar nanti dong tarima dong pung pusaka dari dong pung kaka Efraim deng Manase sa. 7Beta bekin bagitu, ko inga lu pung mama Rahel. Waktu kotong kambali dari Mesopotamia pi Kana'an, te lu pung mama mati barana di tenga jalan deka deng kampong Efrata di tana Kana'an. Itu waktu, beta pung hati susa mo mati! Ju beta kubur sang dia di pinggir jalan yang mau pi kampong Efrata tu.” (Itu kampong sakarang, dong kasi nama Betlehem .)
8Yakob*Alkitab bahasa Ibrani bilang “Isra'el”. omong abis ju, dia angka muka, ju dia lia Yusuf pung ana-ana di situ. Ais ju dia tanya sang Yusuf, bilang, “We! Ini sapa pung ana-ana dong ni?”
9Tarús Yusuf manyao, bilang, “Ini dia ni, ana-ana yang Tuhan Allah kasi sang beta di Masir ni.”
Ais ju Yakob omong, bilang, “Kalo bagitu na, lu bawa dong deka-deka sang beta, ko beta sambayang minta Tuhan Allah kasi berkat sang dong.” 10Yakob su tua, deng dia pung mata su kabur. Andia ko dia sonde bisa lia bae-bae lai. Tarús Yusuf bawa dia pung ana-ana tu, pi deka-deka sang Yakob, ko dia paló-ciom sang dong. 11Ais ju dia omong deng Yusuf, bilang, “Bagini lama, beta pikir sa, beta sonde mungkin katumu deng lu lai. Ma sakarang, Tuhan Allah su bekin lebe lai, sampe beta ju masi bisa lia lu pung ana-ana dong.”
12Ais ju Yusuf kasi ondor dia pung ana dong dari Yakob,Alkitab bahasa Ibrani bilang, “Yusuf kasi ondor dia pung ana dong dari Yakob pung teng-tenga lutut.” ju dia tikam lutut deng muka sampe di tana, di dia pung papa pung muka. 13Ais ju Yusuf bangun. Tarús dia ame dia pung ana dong ko kasi badiri deka-deka deng dia pung papa. Dia taro ana nomer satu, Manase, di Yakob pung sablá kanan; deng ana nomer dua, Efraim, di Yakob pung sablá kiri. 14Ma, waktu Yakob mau taro tangan ko minta berkat kasi sang dong dua, dia kasi pinda dia pung tangan kanan ko taro pi atas adi Efraim pung kapala, deng dia taro tangan kiri pi atas kaka Manase pung kapala. 15Tarús dia sambayang minta Tuhan Allah kasi berkat sang Yusuf, bilang,
“Lu pung ba'i Isak pung bapa Abraham,
deng lu pung ba'i Isak sandiri tu,
dong dua iko tarús sang Tuhan Allah pung mau.
Tuhan Allah ju su piara sang beta dari muda sampe sakarang.
16Dia su kasi lolos sang beta dari samua macam calaka.Tulisan bahasa Ibrani bilang, “Beta minta ko Tuhan pung ana bua dari sorga kasi lapás sang beta dari samua macam calaka.” Ma ada ju orang yang pintar bilang ini Tuhan tunju Dia pung diri waktu Dia pake Dia pung ana bua dari sorga ko kasi lapás sang Yakob dari macam-macam calaka. Lia ju Mula-mula 16:7; 21:17; 22:11,15.
Jadi beta ju minta ko Dia kasi berkat sang ini ana-ana dong deng dong pung turunan.
Ju, kalo dong sambayang sang Tuhan Allah,
dong sonde lupa subu ba'i Abraham, ba'i Isak, deng beta pung nama.
Ko biar dong pung turunan tamba banya,
ko jadi bangsa yang bésar di ini dunya.”
17Ma, waktu Yusuf lia dia pung papa ada taro dia pung tangan kanan di adi Efraim pung kapala, ju dia pegang ame dia pung papa pung tangan tu, ko kasi pinda di kaka Manase pung kapala. 18Dia kasi tau dia pung papa, bilang, “Papa é! Jang bekin bagitu. Te dia tu, adi Efraim. Dia bukan ana nomer satu. Papa musti taro papa pung tangan kanan di atas kaka Manase pung kapala. Ko itu ana nomer satu pung hak.”
19Ma dia pung papa Yakob sonde mau. Ju dia bilang, “Ana é! Beta memang tau. Te nanti Manase jadi hebat, deng dia pung turunan tamba banya sampe jadi bangsa yang bésar. Ma dia pung adi Efraim tu, nanti lebe hebat dari dia. Deng dia pung turunan tu, nanti talalu banya sampe dong jadi banya bangsa yang hebat.”
20Ais ju, dia kasi tau sang itu ana dua, bilang, “Nanti kalo orang Isra'el minta Tuhan Allah kasi berkat sang orang, dong ju subu bosong dua pung nama. Nanti dong minta bilang, ‘Moga-moga Tuhan Allah kasi berkat sang lu, sama ke Dia kasi berkat sang Efraim deng Manase.’”
Deng bagitu, Yakob ju subu adi Efraim pung nama lebe dolo dari kaka Manase pung nama.
21Ais ju Yakob kasi tau sang Yusuf, bilang, “Ana é! Sonde lama lai, te beta su mati. Ma nanti Tuhan Allah tolong sang bosong, ju Dia bawa bale sang bosong pi di bosong pung nene-moyang dong pung negrí. 22Ma sakarang, beta kasi sang lu lebe dari beta kasi sang lu pung kaka-adi dong. Te beta kasi tamba sang lu gunung di tana Kana'an yang dolu beta ame dari orang Amori, waktu beta baparáng deng dong.”
Yakob omong dia pung ana satu-satu pung sifat deng berkat
491Ais itu, Yakob suru pange dia pung ana-ana dong samua. Dong datang abis, ais dia kasi tau, bilang, “Ana dong é! Mari ko bosong bakumpul deka-deka deng beta di sini dolo. Beta mau kasi tau sang bosong, satu-satu pung jalan idop di balakang hari.” 2Ais Yakob mulai kasi tau memang dia pung ana-ana dong, bilang,
“Bagini! Yakob pung ana dong! Mari, bosong badiri kuliling sang beta.
Dengar bosong pung papa Isra'el ini mau omong.
3Ruben! Lu ini, beta pung ana paling tua! Lu ini, beta pung tongkat, deng beta pung tangan kanan. Orang paling hormat sang lu. 4Ma lu pung hati gampang tagoyang, sonde tau lu pung mau yang mana, sama ke arus laut yang takuju pi sini-pi sana. Takuju sa, lu su pi tidor deng beta pung bini Bilha, ko bekin kamomos lu pung papa pung koi. Andia ko lu pung pangkat kaka jato memang!
5Simeon deng Lewi! Bosong dua satu merek! Bosong dua gampang sakali maen angka kalewang, ko bekin orang dong sangsara. 6Bosong pung sanáng, andia potong bekin putus sapi pung urat kaki, sampe dong taputar satenga mati di tampa sa. Deng bosong pung jahat lai, andia bosong makan gigi, baru bosong bunu orang. Andia ko beta sonde mau toe bosong pung omong. Beta ju sonde mau iko campor deng bosong pung parkara. 7Jadi sakarang, beta kutuk bosong pung asaráng tu, ko su talalu na! Deng bosong pung mara yang sonde ada pung rasa kasian sadiki ju. Nanti bosong musti tanggong sandiri bosong pung jahat tu. Nanti Tuhan kasi talempar kiri-kanan bosong pung turunan dong. Ais dong tenga tasiram di mana-mana di tana Isra'el. Singa laki deng singa mai
8Yahuda! Lu pung nama pung arti bilang ‘puji’. Lu pung kaka-adi dong nanti puji sang lu, deng tondo kasi hormat sang lu. Lu ju tendes ame lu pung musu dong, sampe dong sonde bisa angka kapala. 9Lu ini ke singa muda yang hebat, ko bisa cari makan sandiri. Lu ju sama ke singa laki yang hela badan ko mau pi tidor; sonde ada yang barani pi korek sang lu. Lu ju sama ke singa mai yang ada jaga dia pung ana; sonde ada orang yang barani pi ganggu. Bagitu ju deng lu. Orang dong eleng sang lu, deng dong sonde barani bekin macam-macam. 10Nanti lu ini, pegang parenta. Lu pung turunan dong ju pegang parenta ba'iko-ba'iko, sampe nanti ada satu yang ada pung hak lebe dari samua, yang dudu pegang itu parenta. Ais bangsa-bangsa dong samua soya deng dengar sang Dia.aMateos 1:3 11Nanti lu idop sanáng-sanáng. Lu mau apa sa, ada! Lu mau bekin apa sa, jadi! Ais lu pung binatang dong, deng kabón pung hasil dong, tamba banya sampe tabuang-tabuang. 12Lu pung makan-minum dong, ena-ena, sampe sonde tau abis-abis.
13Sebulon! Lu pung tana pusaka paling luas, deng deka laut, sampe babatas deng kota Sidon. Kapal-kapal dong datang dari mana-mana ko buang jangkar deng aman di lu pung pante.
14-15Isaskar! Lu ini, sama ke keledai kuat, ma lu pung kapala batu sonde bisa-bisa pung. Kalo lu su tidor di tenga jalan na,*Bahasa Ibrani bisa pake dua arti “tidor di antara dua tampa” deng “tidor di antara dua karong muatan”. sapa yang masi bisa paksa kasi bangun sang lu, ko jalan tarús. Ma, kalo lu su dapa lia itu kampong bagus di sablá sana, sonde suru, ju lu su pikol lu pung muatan ko su pi. Andia lu tu, bagitu suda!
16Dan! Lu pung nama pung arti bilang ‘hakim’. Ais lu ini, deng lu pung turunan, yang nanti putus lu pung bangsa Isra'el dong pung parkara deng sonde barát sablá. 17Lu ini ju lihai sama ke ular baracon yang ada tidor jaga di pinggir jalan. Kalo orang nae kuda lewat di situ, takuju sa, lu su gigi kuda pung balakang kaki, sampe dia pung orang jato talempar.
18Ya TUHAN! Beta do'a-do'a ko Lu kasi salamat sang botong samua.
19Gad! Lu pung nama pung bunyi amper sama ke ‘saráng’. Nanti gerombolan parampok dong saráng sang lu, ma lu bale saráng kasi kala sang dong.
20Aser! Nanti lu pung kabón pung hasil paling bae, sampe lu bisa bekin kue mewa-mewa yang enak, ko raja-raja dong datang béli di lu. Binatang rusa
21Naftali! Lu ini, sama ke rusa mai yang lari fuik, yang sonde ada orang bisa ator sang lu. Lu ju barana ame lu pung ana-ana dong pung manis-manis lai.
22Yusuf! Lu sama ke pohon malata yang idop deka mata aer. Lu pung cabang dong malata nae pi tembok tinggi-tinggi.Alkitab bahasa Ibrani dalam ini ayat sonde jalás. Ada orang yang pintar bilang dia pung arti ‘pohon malata’, ada yang bilang ‘keledai’. 23Ada ju orang yang lempar dong pung saki hati sang lu, sama ke musu yang pana sang lu. 24Ma Tuhan Allah yang beta sémba tu, tolong sang lu. Andia ko Dia bekin kuat lu pung tangan, sampe lu bisa pana balas sang dong, biar dari jao-jao. Lu bisa manáng sang dong, tagal Tuhan yang tolong sang lu tu, memang Dia pung kuasa hebat batúl! Andia ko beta basandar sang Dia. Te Dia yang jaga sang beta. 25Dia ju nanti jaga sang lu. Deng Dia kasi berkat sang lu, berkat dari langit, berkat dari bumi, deng berkat barana ana bam-banya yang sehat-sehat. 26Gunung-gunung dong sonde ilang buang. Deng beta pung berkat kasi sang lu ni, lebe banya dari gunung-gunung samua! Biar berkat samua ni, tapo'a pi sang lu, tagal lu yang paling lebe dari lu pung kaka-adi dong samua. Anjing utan di tana Isra'el
27Benyamin! Lu pung barani sama ke anjing utan lapar. Masi papagi, te dia su baburu ko tangkap ame dia pung makanan. Ma kalo su malam, dia pi bagi-bagi yang sisa dong, kasi dia pung ana-ana. Lu pung turunan ju hebat bagitu!”
28Bagitu suda, Yakob kasi tau memang dia pung ana-ana pung jalan idop di balakang hari, satu-satu deng dia pung turunan. Dong samua itu yang kasi turun dua blas suku Isra'el.
Yakob mati
29-30Ais ju Yakob minta dia pung ana-ana dong janji, bilang, “Sonde lama lai, te beta su mati. Kalo beta mati, bosong musti pi kubur sang beta di Ba'i Abraham pung kubur. Itu kubur ada di goa, badeka deng kampong Makpela deng Mamre di tana Kana'an. Dolu Ba'i Abraham béli ame itu goa deng dia pung kabón ko bekin dia pung tampa kubur. Dia béli kontan dari orang suku Het, nama Efron. 31Di situ dong kubur kotong pung Ba'i Abraham deng nene Sara, beta pung papa Isak, deng beta pung mama Ribka. Jadi, bosong ju musti kubur sang beta di situ, di beta pung bini Lea pung sablá. 32Na, bosong jang lupa kubur sang beta di itu goa yang Ba'i Abraham su béli ame tu.”
33Yakob omong abis bagitu, ju dia tidor kambali di atas koi, ju dia mati.
501Ais Yusuf paló ame dia pung papa, ju dia manangis makarereu. Tarús dia ciom dia pung papa ulang-ulang. 2Abis itu, ju Yusuf parenta tukang urus mayat dong, ko taro ramuan, ko bekin awet Yakob pung mayat. 3Ais, itu tukang dong urus itu mayat sampe ampa pulu hari, iko dong pung biasa. Ju orang Masir dong samua iko manangis Yakob pung mati. Dong bekin bagitu sampe tuju pulu hari, sama ke dong pung orang bésar mati.
4Abis dia pung tuju pulu hari, ju Yusuf kasi tau dia pung pagawe, bilang, “Dengar! Beta minta ko bosong bawa beta pung omong ni, pi kasi tau sang raja bilang bagini: 5‘Waktu beta pung papa su mau mati, dia ada minta sang beta ko pi kubur dia pung mayat di tana Kana'an. Jadi, beta minta raja kasi isin ko beta pi kubur beta pung papa. Ais itu, baru beta bale datang di sini.’”
6Dengar bagitu, ju raja manyao, bilang, “Kalo lu su janji lu pung papa bagitu na, pi ko kubur sang dia di sana suda.”
7Tarús Yusuf pi kubur dia pung papa. Orang banya ju pi iko deng dia. Andia raja pung pagawe dong samua, deng orang bésar samua dari Masir. 8Yusuf pung kaka-adi, deng dong pung orang karjá samua ju pi iko kubur sang Yakob. Yang tenga di Gosen, cuma dong pung bini deng ana-ana kici dong, deng dong pung binatang. 9Tantara banya ju iko. Ada yang pake kareta, deng ada yang nae kuda. Tagal yang iko tu, banya sakali, andia ko rombongan yang iko bajalan antar mayat jadi panjang sakali.
10Ais dong samua bajalan sampe langgar kali Yarden di satu tampa nama Atad. Orang biasa datang ko puku padi di situ. Ais di itu tampa, Yusuf dong manangis makarereu dia pung papa pung mati. Ju dong mete-mete lai tuju malam.
11Waktu orang Kana'an di situ lia dong susa bagitu, ju dong omong, bilang, “We! Bosong lia dolo. Orang Masir dong pung cara mete pung sedí ame lai! Dong manangis sampe bagitu macam tu.” Andia ko dong kasi nama itu tampa Abel-Misraim. Dia pung arti ‘orang Masir pung duka’.
12Ais Yakob pung ana-ana dong bekin iko sama ke dong pung janji tu. 13Ju dong angka bawa Yakob pung mayat, ko pi kubur di goa deka kampong Makpela deng Mamre. Abraham su béli itu tampa dari orang suku Het, nama Efron, ko dia bekin jadi dong pung tampa kubur.
Yusuf bekin tanáng dia pung kaka dong pung hati
14Yusuf kubur abis dia pung papa, ju dia deng dia pung kaka-adi dong bale pi Masir. Bagitu ju deng samua orang laen yang iko pi kubur deng dong.
15Waktu dong sampe di Masir, Yusuf pung kaka dong mulai taku. Tagal dong pung papa su sonde ada lai, ju dong ba'omong, bilang, “We! Bosong pikir dolo! Andekata Yusuf masi simpan hati sang kotong, ko dia balas kotong pung bekin jahat sang dia tu, na, karmana?” 16Ais dong ba'akór ko dong kirim kabar kasi Yusuf bilang bagini: “Pak Wakil. Botong masi inga waktu kotong pung papa masi idop tu, dia ada suru sang botong 17ko kasi tau sang Pak, bilang, ‘Usu musti lupa buang dia pung kaka-kaka pung sala dong. Tagal dolu dong su bekin jahat sang dia.’ Botong ju inga kotong pung papa ada sémba sang Tuhan Allah dari dolu. Botong ju jadi itu Tuhan pung hamba-hamba. Andia sakarang botong datang minta ampon, tagal botong samua su bekin sala sang Pak.”
Dengar bagitu, ju Yusuf manangis.
18Ais ju, dia pung kaka dong datang sandiri ko dong tikam lutut di dia pung muka, deng dong omong, bilang, “Biar Pak bekin sang kotong, jadi Pak pung budak sa.”
19Ma Yusuf kasi tau sang dong, bilang, “Kaka dong é! Bosong ta'usa taku lai! Cuma Tuhan Allah yang ada hak kasi hukum orang. Ma beta ni, sonde. 20Dolu tu, bosong memang su basakongkol ko mau bekin jahat sang beta. Ma Tuhan Allah su roba bosong pung maksud jahat tu, ko Dia bekin jadi bae. Andia ko Dia angka beta jadi orang bésar, ko orang banya bisa dapa salamat. 21Jadi sakarang, beta kasi tau sang bosong ko jang taku lai. Te beta janji nanti beta lia bosong, deng bosong pung ana-ana samua.”
Deng omong babae bagitu, ju Yusuf bekin tanáng dia pung kaka dong pung hati.
Yusuf pung mati
22Ais itu, ju Yusuf tenga tarús di Masir deng dia pung kaka-adi dong samua. Dia idop sampe saratus sapulu taon. 23Dia masi dapa lia Efraim pung ana-upu dong. Deng dia sandiri ju ada piara Manase pung cucu, andia Makir pung ana-ana.
24Yusuf kasi tau dia pung kaka dong, bilang, “Kaka-kaka dong é! Beta rasa-rasa, beta pung hari mati ni su deka-deka. Ma beta parcaya, Tuhan Allah pasti piara bosong. Dia tu nanti antar bosong kaluar dari ini negrí. Dia ju pimpin bosong bale pi negrí yang Dia su sumpa janji kasi sang Ba'i Abraham, Ba'i Isak deng papa Yakob.” 25Tarús Yusuf minta dia pung sodara dong angka sumpa, bilang, “Bosong musti janji sang beta. Kalo sampe waktu Tuhan Allah bawa bale sang bosong pi itu negrí na, bosong ju musti bawa beta pung mayat.”
26Ais ju Yusuf mati di Masir, deng dia pung umur saratus sapulu taon. Tarús dong taro ramuan di dia pung mayat. Ju dong kasi maso pi dalam dia pung peti.

*1:2: Bahasa Ibrani di sini, dia pung arti bisa macam-macam ke ‘Tuhan pung Roh’, ko, ‘angin dari Tuhan’, ko, ‘kuasa dari Tuhan’.

*2:13: Dolu, ini tana pung nama ‘Kus’. Sakarang dia bagian dari negara Etiopia, deng negara Sudan, yang ada di Afrika pung sablá matahari nae.

2:14: Asyur tu, negara yang sakarang, nama ‘Irak’.

2:23: Dalam bahasa Ibrani, laki-laki bilang ‘ish ’. Deng parampuan bilang ‘isha ’. Jadi di sini dong ada maen kata, bilang, “isha (parampuan) jadi dari ish (laki-laki).”

*3:20: Dalam bahasa Ibrani, ‘adam ’ pung arti ‘manusia’.

3:24: Bahasa Ibrani bilang, Tuhan pung ana bua basayap dari sorga tu, ‘kerubim ’.

*4:8: Ada barapa tulisan tua yang pake Kaen pung omong tu, ma itu kata dong sonde ada dalam tulisan asli bahasa Ibrani.

*5:32: Ham tu, ana bungsu. Lia Carita Mula-mula 9:24-25.

*6:2: ‘Tuhan pung ana laki-laki dong’ tu, sonde jalás. Ada orang yang pintar saparu bilang dong tu, raja dong pung ana-ana. Ada saparu yang bilang dong tu, orang dari makluk yang bukan manusia. Ada saparu yang pikir dong tu, Tuhan pung ana bua dari sorga. Ma sonde ada yang tau batúl.

6:3: Bahasa Ibrani di sini sonde talalu jalás.

6:4: Bahasa Ibrani bilang ‘orang Nefil dong’. Ma dia pung maksud sonde jalás.

*10:4: Ada tulisan tua saparu bilang ‘Rodanim’.

10:6: Kus tu, andia ‘Etiopia’. Misraim, andia ‘Masir’.

10:10: Sinear tu, Babel pung nama laen. Sakarang, itu tampa tu, ada di Iran deng Irak.

§10:21: Ada orang yang pintar saparu bilang Eber tu, andia ‘Ibrani’.

**10:23: Mas pung nama laen, ‘Mesek’.

*11:2: ‘Pi di sablá matahari nae’ dalam bahasa Ibrani, dia pung arti ju bisa bilang ‘dari sablá matahari nae’. Sinear pung nama laen ‘Babel’.

*14:18: Ada orang yang pintar saparu bilang, kota Salem deng kota Yerusalem tu, sama sa.

*15:18: Kali Masir tu, mungkin kali Misraim di Sinai, mungkin ju kali Nil pung cabang sablá matahari nae.

*18:6: Bahasa Ibrani bilang ‘ame tarigu tiga seah ’. Tiga seah tu, sama deng satu sak tarigu (20-25 kilogram).

*19:1: Dolu-dolu, kota pung pintu hek tu, jadi tampa orang tua-tua dong dudu ko putus parkara, ju dong ba'omong di situ.

19:37-38: Di balakang hari, orang Moab deng orang Amon dong bekin susa kasi orang Isra'el dong tarús-tarús.

*21:14: Itu waktu, Ismael pung umur su 14 taon lebe. Lia Mula-mula 16:16; 21:5, 8.

21:31: Dalam bahasa Ibrani, Beer Syeba pung arti bisa macam-macam. Andia ‘parigi dame’, ‘parigi nasib bae’, ‘parigi tuju’, ko ‘parigi sumpa’.

21:33: Pohon tamareska sonde ada di Timor. Itu pohon idop di tana karíng, ma dia pung daon garui tarús. Dia pung akar tikam maso pi di tana sampe dalam. Kambing dong makan dia pung daon.

*22:14: Bahasa Ibrani bilang Yahova Yire , yang dia pung arti ‘Tuhan nanti sadia kasi apa yang parlú.’

*24:2-3: Bahasa Ibrani bilang “Taro lu pung tangan di beta pung lelak.” Dia pung arti, sumpa mati.

24:10: Dalam bahasa Ibrani, itu tampa pung nama Aram-Naharaim . Sakarang itu tampa ada di Siria pung bagian utara.

24:22: Bahasa Ibrani bilang ‘cincin idong mas pung barát satenga syekel (andia 6 gram)’. Ais, itu dua galáng mas pung barát ‘10 syekel (sama deng 114 gram)’.

*25:20: Padan Aram tu, andia Mesopotamia, di Siria pung sablá utara sana.

25:31: Iko dong pung adat, ana laki-laki sulung ganti dia pung bapa, deng dapa harta pusaka lebe banya dari dia pung adi-adi dong.

*26:33: Dalam bahasa Ibrani, Syeba pung arti bisa ‘sumpa’, ko ‘tuju’, ko ‘nasib bae’. Dalam bahasa Ibrani, Beer pung arti bilang ‘parigi’.

*28:2: Padan Aram tu, andia Mesopotamia, di negara Siria pung sablá utara, deka-deka deng Irak. Haran tu, kota di Padan Aram.

*29:17: Bahasa Ibrani di sini sonde jalás.

29:32: Dalam bahasa Ibrani, Ruben pung arti ‘lia, ada ana’. Deng dia pung bunyi amper sama deng satu kata yang pung arti ‘dia su lia beta pung susa’.

29:34: ‘Lewi’ pung arti kira-kira ‘ta'ika’, ko ‘paló deka-deka’.

*30:32: Dolu, orang pikir domba warna puti tu, yang bae. Dong tu, banya. Deng domba yang warna itam tu, sonde bae. Ma domba itam cuma sadiki sa. Kambing deng domba yang batitik, deng yang baláng dong, cuma sadiki sa.

*31:27: Bahasa Ibrani bilang, ‘manyanyi deng pake tambur kici deng alat musik yang pake sanár’.

31:47: Dalam bahasa Aram, Yegar Sahaduta pung arti ‘batu saksi’. Dalam bahasa Ibrani, Galeed pung arti ‘batu saksi’.

*35:4: Tempo dolu, di itu anteng-anteng ada gambar dong pung sosonggo.

35:10: Isra'el pung arti ‘dia bagulat deng Tuhan’.

35:21: Tulisan bahasa Ibrani bilang ‘Isra'el’ di sini. Isra'el deng Yakob tu, dua nama kasi satu orang.

*37:3: Alkitab Bahasa Ibrani pung kata, bisa dia pung arti ‘juba deng warna bagus macam-macam,’ ko, ‘baju panjang bagus’, andia baju panjang deng tangan panjang.

37:28a: Tulisan Ibrani banya bilang ‘orang dari tana Midian’. Ada barapa orang pintar bilang itu orang Midian deng orang Ismael itu, dua nama, ma satu bangsa. Dong itu jadi dari Ismael pung turunan, deng dong tenga di tana Midian. (Lia Hakim-Hakim 8:22-24). Ada lai orang pintar saparu yang bilang orang Midian deng orang Ismael itu, jadi dari dua bangsa, ma dong sama-sama orang dagang.

37:28b: Orang yang pintar dong kasi tau, bilang, itu waktu, dong biasa jual-beli budak yang masi muda, deng harga 20 doi perak.

§37:34: Yakob robe-robe dia pung baju, ju dia ganti pake sarong dari karong goni, sama ke orang Yahudi dong biasa pake waktu dong pung orang mati.

**37:36: Alkitab Bahasa Ibrani bilang itu orang dagang dong ‘orang Midian’.

*38:12: Iko dong pung adat, kalo orang pung bini mati, dong sonde pi mana-mana, deng dong pake pakean susa. Sampe barapa bulan, baru abis.

*41:43: Kata asli Ibrani bisa juga dia pung arti bilang ‘soya’, ko, ‘tondo’.

41:45: Kota On pung nama laen dalam bahasa Yunani bilang ‘Heliopolis’.

41:52: Dalam bahasa Ibrani, Efraim pung arti bisa ju ‘dapa ana’, ko, ‘tana ba'isi’, ko, ‘tamba banya’.

*42:5: Bahasa Ibrani pung tulisan bilang ‘Isra'el pung ana-ana dong’. Ma Isra'el deng Yakob itu, satu orang pung nama.

42:38: Alkitab bahasa Ibrani bilang, “sampe beta turun pi Sheol (itu tampa orang mati dong)”.

*43:11: Alkitab Bahasa Ibrani bilang ‘shaqed’. Dia pung isi sama ke kanari.

43:32: Orang Masir dong noju sang orang Isra'el dong, tagal orang Isra'el dong, tukang jaga kambing-domba.

*45:21: Tulisan asli bilang “Isra'el pung ana-ana dong iko raja pung parenta.” Isra'el tu, Yakob pung nama laen.

*46:1: Alkitab bahasa Ibrani bilang, “Isra'el manyimpan ju barangkat”.

46:5: Alkitab bahasa Ibrani bilang, “Isra'el pung ana-ana dong ame bawa sang dong pung papa Yakob.”

46:8: Alkitab bahasa Ibrani bilang “Isra'el pung kelu”.

*47:21: Ada tulisan bahasa Ibrani yang ju bilang, “Yusuf kasi pinda orang samua pi dalam kota dong.”

*48:8: Alkitab bahasa Ibrani bilang “Isra'el”.

48:12: Alkitab bahasa Ibrani bilang, “Yusuf kasi ondor dia pung ana dong dari Yakob pung teng-tenga lutut.”

48:16: Tulisan bahasa Ibrani bilang, “Beta minta ko Tuhan pung ana bua dari sorga kasi lapás sang beta dari samua macam calaka.” Ma ada ju orang yang pintar bilang ini Tuhan tunju Dia pung diri waktu Dia pake Dia pung ana bua dari sorga ko kasi lapás sang Yakob dari macam-macam calaka. Lia ju Mula-mula 16:7; 21:17; 22:11,15.

*49:14: Bahasa Ibrani bisa pake dua arti “tidor di antara dua tampa” deng “tidor di antara dua karong muatan”.

49:22: Alkitab bahasa Ibrani dalam ini ayat sonde jalás. Ada orang yang pintar bilang dia pung arti ‘pohon malata’, ada yang bilang ‘keledai’.

a1:26: Kolose 1:16

a15:13-15: Utusan dong pung Carita 7:6-7

a25:18: Carita Mula-mula 16:12

a26:3-4: Utusan dong pung Carita 3:25; Galatia 3:8

a28:3-4: Utusan dong pung Carita 3:25; Galatia 3:8

b28:14: Utusan dong pung Carita 3:25; Galatia 3:8

c28:12-17: Yohanis 1:51

a49:10: Mateos 1:3