Tuhan Yesus pung Carita Bae
iko
Mateos
1. Tuhan Yesus pung daftar nene-moyang (1:1 - 1:17)
2. Maria barana sang Tuhan Yesus (1:18 - 1:25)
3. Orang yang pintar lia bintang, datang lia sang Yesus (2:1 - 2:12)
4. Yusuf dong lari pi negrí Masir (2:13 - 2:15)
5. Raja Herodes bunu bekin mati ana-ana kici di Betlehem (2:16 - 2:18)
6. Yusuf dong pulang kambali dari Masir (2:19 - 2:23)
7. Yohanis Tukang Sarani ajar orang dong (3:1 - 3:12)
8. Yohanis sarani sang Tuhan Yesus (3:13 - 3:17)
9. Setan dong pung bos goda sang Tuhan Yesus (4:1 - 4:11)
10. Tuhan Yesus mulai ajar di Galilea (4:12 - 4:17)
11. Tuhan Yesus pange nalayan ampa orang ko iko sang Dia (4:18 - 4:22)
12. Tuhan Yesus ajar orang deng bekin bae orang saki dong (4:23 - 4:25)
13. Tuhan Yesus ajar di atas gunung (5:1 - 7:27)
14. Orang dong taheran-heran dengar Tuhan Yesus pung ajaran yang hebat (7:28 - 7:29)
15. Tuhan Yesus bekin bae satu orang panyaki kusta (8:1 - 8:4)
16. Tuhan Yesus bekin bae satu komandán tantara Roma pung ana karjá (8:5 - 8:13)
17. Tuhan Yesus bekin bae orang saki bam-banya (8:14 - 8:17)
18. Orang yang mau iko sang Tuhan Yesus musti iko deng batúl-batúl (8:18 - 8:22)
19. Tuhan Yesus bekin tadó angin ribut (8:23 - 8:27)
20. Tuhan Yesus bekin bae dua orang yang takaná setan (8:28 - 8:34)
21. Tuhan Yesus bekin bae satu orang lumpu (9:1 - 9:8)
22. Tuhan Yesus pange sang Mateos ko iko sang Dia (9:9 - 9:13)
23. Orang tanya akurang ko Tuhan Yesus pung ana bua dong sonde puasa (9:14 - 9:17)
24. Tuhan Yesus bekin bae satu mama yang saki dara loos, deng kasi idop kambali satu ana nona (9:18 - 9:26)
25. Tuhan Yesus bekin bae dua orang buta (9:27 - 9:31)
26. Tuhan Yesus bekin bae orang yang sonde bisa omong (9:32 - 9:34)
27. Tuhan Yesus jato kasian lia orang banya dong (9:35 - 9:37)
28. Tuhan Yesus pili Dia pung ana bua 12 orang (10:1 - 10:4)
29. Tuhan Yesus utus Dia pung ana bua dong (10:5 - 10:42)
30. Yohanis Tukang Sarani kirim utusan pi Tuhan Yesus (11:1 - 11:19)
31. Orang dong yang sonde mau tarima sang Tuhan Yesus (11:20 - 11:24)
32. Tuhan Yesus undang orang ko iko sang Dia, ko biar dong jadi kuat kambali (11:25 - 11:30)
33. Orang karitik sang Tuhan Yesus so'al hari barenti karjá (12:1 - 12:8)
34. Tuhan Yesus bekin bae orang, kaná deng hari barenti karjá (12:9 - 12:14)
35. Tuhan Allah yang pili Yesus ko karjá kasi sang Dia (12:15 - 12:21)
36. Guru agama dong tudu sang Tuhan Yesus, bilang, setan dong pung bos yang kasi kuasa sang Dia (12:22 - 12:32)
37. Pohon, deng dia pung bua (12:33 - 12:37)
38. Orang minta Tuhan Yesus kasi tunju bukti (12:38 - 12:42)
39. Setan yang kambali lai pi di orang yang dolu dia parná tenga (12:43 - 12:45)
40. Tuhan Yesus pung kelu yang batúl-batúl dong (12:46 - 12:50)
41. Tuhan Yesus kasi umpama so'al orang yang tanam bibit di tana macam-macam (13:1 - 13:9)
42. Tuhan Yesus kasi tau kanapa Dia suka ajar pake umpama (13:10 - 13:17)
43. Tuhan Yesus kasi tau itu umpama bibit pung arti (13:18 - 13:23)
44. Tuhan Yesus kasi umpama so'al rumput di kabón pung teng-tenga (13:24 - 13:30)
45. Tuhan Yesus kasi umpama so'al biji yang kici ana (13:31 - 13:32)
46. Tuhan Yesus kasi umpama so'al bibit roti (13:33 - 13:33)
47. Tuhan Yesus pake umpama, ko ajar hal-hal baru yang orang balóm parná dengar (13:34 - 13:35)
48. Tuhan Yesus kasi tau arti dari itu umpama so'al rumput liar di kabón pung teng-tenga (13:36 - 13:43)
49. Tuhan Yesus kasi umpama so'al barang yang mahal mo mati (13:44 - 13:44)
50. Tuhan Yesus kasi umpama so'al mutiara yang mahal (13:45 - 13:46)
51. Tuhan Yesus kasi umpama so'al ma'isi pukat (13:47 - 13:50)
52. Tuhan Yesus ajar so'al ajaran lama, deng ajaran baru (13:51 - 13:52)
53. Orang Nasaret tola buang sang Tuhan Yesus (13:53 - 13:58)
54. Dong potong bekin mati sang Yohanis Tukang Sarani (14:1 - 14:12)
55. Tuhan Yesus kasi makan lima ribu orang lebe (14:13 - 14:21)
56. Tuhan Yesus bajalan di atas aer (14:22 - 14:33)
57. Tuhan Yesus bekin bae orang-orang saki di Genesaret (14:34 - 14:36)
58. Manusia bekin dong pung atoran ko ganti buang Tuhan Allah pung parenta (15:1 - 15:9)
59. Parkara jahat yang kaluar dari orang pung hati (15:10 - 15:20)
60. Tuhan Yesus bantu satu mama yang bukan orang Yahudi (15:21 - 15:28)
61. Tuhan Yesus bekin bae banya orang (15:29 - 15:31)
62. Tuhan Yesus kasi makan ampa ribu orang (15:32 - 15:39)
63. Orang Farisi deng orang Saduki mau hiki kasi jato sang Tuhan Yesus (16:1 - 16:4)
64. Tuhan Yesus ajar, bilang, ati-ati deng orang Farisi deng orang Saduki dong pung pangaru (16:5 - 16:12)
65. Petrus mangaku, bilang, Tuhan Yesus tu, Kristus (16:13 - 16:20)
66. Tuhan Yesus kasi tau so'al Dia pung mati deng Dia pung idop kambali (16:21 - 16:28)
67. Tuhan Allah kasi tunju Tuhan Yesus pung hebat (17:1 - 17:13)
68. Tuhan Yesus bekin bae satu ana yang takaná setan (17:14 - 17:21)
69. Tuhan Yesus omong kali kadua so'al Dia pung mati (17:22 - 17:23)
70. Tuhan Yesus omong so'al ruma sambayang pung pajak (17:24 - 17:27)
71. Tuhan Yesus pung ana bua dong batanya, bilang, sapa yang paling bésar (18:1 - 18:5)
72. Tuhan Yesus kasi inga so'al orang yang bekin orang laen bekin sala (18:6 - 18:9)
73. Tuhan Yesus kasi umpama so'al satu domba yang ilang (18:10 - 18:14)
74. Tuhan Yesus kasi tau cara karmana kotong babae kambali deng orang yang bekin sala sang kotong (18:15 - 18:20)
75. Tuhan Yesus kasi umpama so'al pagawe yang sonde kasi ampon sang dia pung tamán (18:21 - 18:35)
76. Orang Farisi cari jalan ko hiki sang Tuhan Yesus deng so'al kawin-cere (19:1 - 19:12)
77. Tuhan Yesus omong kasi berkat sang ana kici dong (19:13 - 19:15)
78. Orang kaya cari jalan ko idop tarús deng Tuhan Allah (19:16 - 19:30)
79. Umpama so'al tukang garap kabón anggor (20:1 - 20:16)
80. Tuhan Yesus kasi tau yang katiga kali so'al Dia pung mati (20:17 - 20:19)
81. Yakobis dan Yohanis pung mama minta ko angka dia pung ana jadi orang bésar (20:20 - 20:28)
82. Tuhan Yesus bekin bae orang buta (20:29 - 20:34)
83. Tuhan Yesus maso kota Yerusalem sama ke Raja (21:1 - 21:11)
84. Tuhan Yesus maso pi di Ruma Sambayang Pusat ko bongkar buang pasar di situ (21:12 - 21:17)
85. Tuhan Yesus parenta pohon satu ko jang baboa lai (21:18 - 21:22)
86. Bos-bos dong baso'al deng Tuhan Yesus pung hak (21:23 - 21:27)
87. Tuhan Yesus kasi umpama so'al satu bapa deng dia pung ana laki-laki dua orang (21:28 - 21:32)
88. Tuhan Yesus kasi umpama so'al orang jahat yang garap kabón anggor (21:33 - 21:46)
89. Tuhan Yesus kasi umpama so'al orang yang sonde mau datang di pesta kawin (22:1 - 22:14)
90. Tuhan Yesus omong so'al bayar pajak kasi pamarenta (22:15 - 22:22)
91. Tuhan Yesus ajar so'al orang mati idop kambali; deng orang bakawin di sorga, ko sonde? (22:23 - 22:33)
92. Tuhan Yesus ajar so'al parenta yang paling pantíng (22:34 - 22:40)
93. Kristus tu, memang raja Daud pung turunan, ma Dia ju jadi raja Daud pung Bos (22:41 - 22:46)
94. Tuhan Yesus kasi inga ko ati-ati sang guru agama deng orang Farisi dong (23:1 - 23:12)
95. Tuhan Yesus togor bos-bos agama dong, tagal dong omong laen, bekin laen (23:13 - 23:36)
96. Tuhan Yesus jato kasian sang orang Yerusalem dong (23:37 - 23:39)
97. Tuhan Yesus kasi tau memang Ruma Sambayang Pusat pung rubu (24:1 - 24:2)
98. Tuhan Yesus kasi tau, bilang, nanti Dia pung ana bua dong dapa sangsara (24:3 - 24:14)
99. Tuhan Yesus kasi tau, bilang, satu orang jahat tukang bekin ancor nanti datang (24:15 - 24:28)
100. Tuhan Yesus kasi tau Dia pung datang kambali (24:29 - 24:44)
101. Tuhan Yesus ajar, bilang, tukang suru-suru musti iko bos pung mau tarús (24:45 - 24:51)
102. Tuhan Yesus kasi umpama so'al nona-nona yang tunggu ko sambut baroit laki-laki (25:1 - 25:13)
103. Tuhan Yesus kasi umpama so'al tukang suru-suru yang urus bos pung doi (25:14 - 25:30)
104. Tuhan Yesus kasi tau so'al hari kiamat waktu Dia mau putus samua orang pung parkara (25:31 - 25:46)
105. Orang Yahudi pung bos-bos cari akal ko mau bunu sang Tuhan Yesus (26:1 - 26:5)
106. Satu parampuan po'a minya wangi yang mahal kasi sang Tuhan Yesus (26:6 - 26:13)
107. Yudas ba'akór deng bos-bos agama Yahudi ko sarakan Tuhan Yesus pi dong pung tangan (26:14 - 26:16)
108. Tuhan Yesus makan pesta Paska deng Dia pung ana bua dong (26:17 - 26:30)
109. Tuhan Yesus kasi tau lebe dolo, bilang, Petrus nanti manyangkal sang Dia (26:31 - 26:35)
110. Tuhan Yesus sambayang di kabón Getsemani (26:36 - 26:46)
111. Orang bésar dong kirim orang ko pi tangkap sang Tuhan Yesus (26:47 - 26:56)
112. Dong bawa sang Tuhan Yesus pi orang yang putus parkara agama dong (26:57 - 26:68)
113. Petrus omong tiga kali, bilang, dia sonde kanál Tuhan Yesus (26:69 - 26:75)
114. Dong bawa Tuhan Yesus pi di gubernor Pilatus (27:1 - 27:2)
115. Yudas gantong diri, ju dia mati (27:3 - 27:10)
116. Tuhan Yesus mangada sang gubernor Pilatus (27:11 - 27:14)
117. Gubernor Pilatus kasi jato hukum mati sang Tuhan Yesus (27:15 - 27:26)
118. Tantara dong olok barmaen sang Tuhan Yesus (27:27 - 27:31)
119. Dong paku sang Tuhan Yesus di kayu palang (27:32 - 27:44)
120. Tuhan Yesus pung mati (27:45 - 27:56)
121. Dong kubur sang Tuhan Yesus (27:57 - 27:61)
122. Gubernor suru orang ko dong jaga di tampa simpan Tuhan Yesus pung mayat (27:62 - 27:66)
123. Tuhan Yesus idop kambali! (28:1 - 28:10)
124. Orang jaga dong pi lapor so'al apa yang su jadi di tampa simpan Tuhan Yesus pung mayat (28:11 - 28:15)
125. Tuhan Yesus pi tunju muka sang Dia pung ana bua dong (28:16 - 28:20)



Tuhan Yesus pung Carita Bae
iko
Mateos
Tuhan Yesus pung daftar nene-moyang
(Lukas 3:23-38)
11-2Ini buku carita so'al Yesus Kristus, itu Orang yang Tuhan Allah su janji memang dari dolu ko mau kirim datang. Dia tu, raja Daud pung turunan deng ba'i Abraham pung turunan.
Mulai dari ba'i Abraham sampe raja Daud ada 14 turunan. Dia pung daftar nene-moyang dong, bagini:
Abraham barana sang Isak,
Isak barana sang Yakob,
Yakob barana sang Yahuda deng dia pung kaka-adi dong,
3Yahuda barana sang Peres deng Sera (dong pung mama, nama Tamar),
Peres barana sang Herson,
Herson barana sang Ram,
4Ram barana sang Aminadab,
Aminadab barana sang Nahason,
Nahason barana sang Salmon,
5Salmon barana sang Boas (dia pung mama, nama Rahab),
Boas barana sang Obet (dia pung mama, nama Rut),
Obet barana sang Isai,
6Isai barana sang Daud.
Dari Daud sampe bangsa Isra'el kaná buang di Babel, ada 14 turunan lai, andia:
Daud barana sang Soleman (dia pung mama tu, dolu Uria pung bini).
7Soleman barana sang Rehabeam,
Rehabeam barana sang Abia,
Abia barana sang Asa,
8Asaf*Tulisan bahasa Yunani yang paling bae, tulis Asaf . Ada tulisan saparu lai yang tulis, bilang, Asa. barana sang Yosafat,
Yosafat barana sang Yoram,
Yoram barana sang Usia,
9Usia barana sang Yotam,
Yotam barana sang Ahas,
Ahas barana sang Heskia,
10Heskia barana sang Manase,
Manase barana sang Amos,Tulisan bahasa Yunani saparu tulis Amos , deng saparu lai tulis Amon .
Amos barana sang Yosias,
11Yosias barana sang Yekonya deng dia pung adi dong waktu dong kaná buang pi di Babel.a2 Raja-raja dong 24:14-15, 2 Sajara Isra'el deng Yahuda 36:10, Yeremia 27:20
12Waktu dong kaná buang pi Babel sampe di Yesus, ada 14 turunan lai, andia:
Saltiel barana sang Serubabel,
13Serubabel barana sang Abihut,
Abihut barana sang Elyakim,
Elyakim barana sang Asor,
14Asor barana sang Sadok,
Sadok barana sang Akim,
Akim barana sang Eliut,
15Eliut barana sang Eliasar,
Eliasar barana sang Matan,
Matan barana sang Yakob,
16ais Yakob barana sang Yusuf.
Yusuf tu, kawin deng Maria. Maria tu, yang barana sang Yesus Kristus. 17Jadi, mulai dari Abraham sampe Daud ada 14 turunan; dari Daud sampe dong kaná buang di Babel ada 14 turunan; deng dari Babel sampe barana sang Kristus, ada 14 turunan.
Maria barana sang Tuhan Yesus
(Lukas 2:1-7)
18Maria barana sang Yesus tu, dia pung carita bagini:
Maria su batunangan deng Yusuf. Dong dua balóm parná tidor bakumpul sama ke laki-bini, ma tau-tau te, Maria su dudu parú dari Tuhan Allah pung Roh yang Barisi.bLukas 1:27 19Waktu Yusuf dapa tau bagitu ju, dia mau bekin putus dong dua pung hubungan. Ma dia sonde mau bekin malu sang Maria di muka orang banya, tagal dia pung hati barisi. Andia ko dia mau bekin putus deng diam-diam sa.
20Ais satu malam, waktu dia masi bapikir pi-datang, ju dia mimpi. Dalam mimpi tu, dia dapa lia Tuhan Allah pung ana bua dari sorga datang kasi tau sang dia, bilang, “Hei, Yusuf! Lu ni, raja Daud pung turunan. Lu jang ragu kawin sang Maria. Te itu ana yang ada dalam dia pung parú tu, itu Tuhan pung Roh yang bekin. 21Nanti, Maria barana satu ana laki-laki. Ais lu musti kasi nama sang dia, Yesus, te Dia yang nanti kasi salamat sang Tuhan Allah pung orang-orang dari dong pung sala-sala.”Nama Yesus pung arti, bilang, “Tuhan kasi salamat orang”.cLukas 1:31
22Ini hal nanti jadi bagitu, tagal Tuhan Allah su kasi tau memang dari dolu. Dia parná pake Dia pung jubir Yesaya ko tulis, bilang,
23“Bosong dengar, ó! Nanti ada satu nona yang masi parawan,
tau-tau te dia su dudu parú.
Ais, dia barana satu Ana laki-laki.
Dong ju kasi nama sang Dia, Imanuel .”
(Dalam bahasa Ibrani, ‘Imanuel’ pung arti:
Tuhan Allah ada sama-sama deng kotong.)dYesaya 7:14
24Yusuf mimpi abis, ju dia bangun. Tarús dia iko memang Tuhan Allah pung omong tu. Dia ame sang Maria jadi dia pung bini, 25ma dia sonde tidor bakumpul deng dia sama ke laki-bini sampe dia su barana abis itu Ana. Ais ju, Yusuf kasi nama itu Ana, Yesus. eLukas 2:21
Orang yang pintar lia bintang, datang lia sang Yesus
21Waktu Yesus lahir di kampong Betlehem di propinsi Yudea, raja Herodes ada pegang parenta. Itu waktu, ada barapa orang datang di kota Yerusalem dari tampa jao di sablá matahari nae. Dong tu, orang yang pintar lia bintang. 2Waktu dong sampe di Yerusalem, dong batanya pi-datang, bilang, “Orang Yahudi pung raja yang baru lahir tu, ada di mana, é? Botong su dapa lia satu bintang di sablá matahari nae, yang kasi tanda, bilang, Dia su lahir. Andia ko botong datang ko mau sémba sang Dia.” 3Waktu raja Herodes dengar dong pung omong bagitu, ju dia pung hati tar enak. Andia ko samua orang di Yerusalem dong ju rasa bagitu.
4Ais ju, raja Herodes kumpul ame kapala agama Yahudi pung bos-bos deng guru agama dong samua, ko dia tanya sang dong, bilang, “Coba bosong kasi tau sang beta dolo! Itu Kristus, yang Tuhan Allah su janji memang tu, Dia mau lahir di mana, é?”
5Ju dong manyao, bilang, “Di kampong Betlehem, di propinsi Yudea, bapa raja. Te Tuhan pung jubir Mika su tulis memang dari dolu bagini:
6‘We, bosong orang Betlehem, di propinsi Yudea sana.
Bosong jang kira, bosong pung kampong tu,
cuma satu kampong kici yang sonde ada pung arti.
Te nanti ada satu orang bésar yang datang dari sana.
Nanti Dia jadi gambala kasi Beta pung orang Isra'el dong.’aMika 5:1; 2 Samuel 5:2
7Dengar abis bagitu ju, raja Herodes pange diam-diam itu orang yang pintar lia bintang dong. Ju dia tanya sang dong, kapan dong dapa lia itu bintang muncul di langit. Ju dong kasi tau sang dia. 8Ais Dia kirim sang dong pi di Betlehem. Dia kasi tau, bilang, “Bosong pi ko cari kuliling itu Ana di sana. Kalo bosong su katumu sang Dia, na, bale datang ko kasi tau sang beta. Te beta ju mau pi sémba sang Dia.” Orang pintar kasi dong pung hadia
9Dengar abis raja pung omong, ju dong pi. Tau-tau te, dong dapa lia lai itu bintang yang dolu dong su parná lia di sablá matahari nae tu. Itu bintang muncul di dong pung muka, ais dia jalan sampe barenti pas di atas itu Ana pung tampa tenga.
10Lia bagitu ju, dong sanáng mo mati. 11Ais dong maso pi dalam itu ruma, ju dong dapa lia itu Ana deng Dia pung mama Maria. Ju dong tikam lutut ko sémba sang Dia. Ais dong buka dong pung bungkusan hadia barang-barang mahal, ko kasi pi itu Ana. Dong kasi mas, deng kamanyán, deng dara kayu wangi.
12Sonde lama, ju dong dapa mimpi dari Tuhan Allah, bilang, “Bosong jang kambali pi raja Herodes lai.” Andia ko dong pulang pi dong pung negrí, iko jalan laen.
Yusuf dong lari pi negrí Masir
13Waktu itu orang yang pintar lia bintang dong pulang, ju Tuhan pung ana bua satu dari sorga datang kasi tau sang Yusuf dalam mimpi, bilang, “We, Usu! Bangun capát su! Angka bawa lari itu Ana deng Dia pung mama pi negrí Masir sana. Tenga tarús di situ sampe Beta kasi tau kapan hari bosong bole pulang, te raja Herodes ada cari ko mau bunu itu Ana!”
14Ais Yusuf bangun. Ju dia bawa ame dia pung bini deng itu Ana malam-malam, ko dong lari pi negrí Masir. 15Dong tenga di sana sampe Herodes mati. Deng bagitu Tuhan Allah pung omong jadi, sama ke Dia pung jubir Hosea su kasi tau memang dari dolu, bilang,
“Beta pange pulang Beta pung Ana, ko kaluar dari Masir.”bHosea 11:1
Raja Herodes bunu bekin mati ana-ana kici di Betlehem
16Waktu raja Herodes dapa tau, bilang, itu orang pintar lia bintang dong su pakane'o sang dia, ju dia jadi mara mo mati. Dia parenta dia pung tantara dong, bilang, “Pi di kampong Betlehem deng kampong-kampong yang badeka di situ. Bunu bekin mati samua ana laki-laki kici dong, yang umur dua taon pi bawa.” Herodes parenta bagitu, tagal dia inga itu orang pintar dong pung carita. Dia itong mulai dari partama kali dong lia itu bintang muncul di langit.
17Ini hal samua jadi, iko apa yang Tuhan Allah pung jubir Yeremia su tulis memang dari dolu, bilang,
18“Ada suara orang manangis maskakeduk di kota Rama.*Rama tu, satu kota deka kota Yerusalem.
Rahel ada manangis makarereu,
tagal dia pung ana dong su mati abis.
Dia sonde mau orang datang kokoe sang dia,
tagal dia pung ana dong su sonde ada lai.”cYeremia 31:15
Yusuf dong pulang kambali dari Masir
19Lama-lama ju raja Herodes mati. Itu waktu Yusuf dong masi ada di Masir. Ju Tuhan Allah pung ana bua satu dari sorga, datang kasi tunju rupa sang dia dalam mimpi. 20Itu ana bua bilang, “We, Usu! Bangun su! Angka bawa pulang itu Ana deng dia pung mama, ko pi Isra'el su. Te orang yang mau bunu itu Ana, su mati.” 21Dengar bagitu ju Yusuf bangun. Ais dia bawa pulang sang dong pi negrí Isra'el.
22Ma waktu dia dapa dengar, bilang, raja Herodes pung ana Arkalaus sakarang ada pegang parenta di propinsi Yudea, ju dia taku pulang pi di situ. Ais Tuhan Allah parenta sang dia dalam satu mimpi lai, bilang, “Yusuf, lu jang tenga di Yudea.” Andia ko dia pi tenga di propinsi Galilea, 23di satu kampong nama Nasaret. Deng bagitu, Tuhan Allah pung omong tu, su jadi parsís, iko apa yang Dia pung jubir su tulis memang, bilang, “Nanti dong pange sang Dia, Orang Nasaret.”dMarkus 1:24, Lukas 2:39, Yohanis 1:45
Yohanis Tukang Sarani ajar orang dong
(Markus 1:1-8; Lukas 3:1-18; Yohanis 1:19-28)
31Waktu Yesus su bésar, ju Yohanis Tukang Sarani mulai ajar orang dong di tampa sunyi, di propinsi Yudea. 2Dia kasi tau, bilang, “Sodara sayang dong! Bosong musti mangaku deng kasi tenga bosong pung sala-sala, ko kambali pi Tuhan Allah su. Te sakarang, samua orang su bisa maso jadi Tuhan Allah pung orang.”aMateos 4:17, Markus 1:15
3Dolu Tuhan Allah pung jubir satu, nama Yesaya su tulis so'al Yohanis, bilang,
“Nanti ada orang yang batarea di tampa sunyi, bilang,
‘Samua orang siap-siap bekin bae jalan,
ko sambut Tuhan Allah pung datang!
Bekin lurus jalan kasi sang Dia!”bYesaya 40:3
4Yohanis ni pung cara idop sama ke Tuhan pung jubir dolu-dolu dong. Dia pung pakean, bekin dari binatang onta pung bulu. Dia pung ika pinggang, bekin dari binatang pung kulit. Dia pung makanan, kalamak deng madu utan.c2 Raja-raja dong 1:8
5Itu waktu orang banya datang ko mau katumu deng Yohanis. Dong datang dari Yerusalem, deng dari propinsi Yudea pung isi samua. Dong ju datang dari kampong-kampong yang badeka deng kali Yarden. 6Dong buka hati deng mangaku dong pung sala-sala samua, ais ju, Yohanis sarani sang dong di kali Yarden.
7Itu waktu, orang-orang dari partei agama Farisi deng partei agama Saduki ju datang ko minta Yohanis sarani sang dong. Ma waktu dia lia sang dong, ju dia masparak, bilang, “Hee! Bosong ni sama ke ular yang tukang putar-balek! Tuhan Allah nanti hukum sang bosong tagal bosong pung bekin-bekin yang jahat dong. Weh! Jang kira bosong bisa lari kaluar dari Dia pung hukuman.dMateos 12:34, 23:33 8Jadi lebe bae bosong kambali pi Tuhan Allah, deng kasi tenga bosong pung sala-sala dong samua. Ais itu, bekin hal-hal yang bae, sama ke pohon yang kasi kaluar bua yang bae. 9Jang kira kata bosong su bae tagal bosong ni, ba'i Abraham pung turunan. Parcaya sang Beta! Te Tuhan Allah bisa bekin ini batu dong jadi ba'i Abraham pung turunan.eYohanis 8:33 10Awas, é! Te ada Orang yang pegang kapak ko siap-siap mau potong samua pohon yang pung bua sonde bae. Potong ais, Dia lempar buang pi dalam api.fMateos 7:19
11Sakarang beta sarani sang bosong pake aer, ko jadi tanda, bilang, bosong su bale balakang kasi tenga bosong pung sala-sala dong. Ma nanti satu Orang yang lebe hebat dari beta mau datang. Biar cuma jadi Dia pung tukang suru-suru sa ju, beta sonde pantas. Nanti Dia po'a kasi sang bosong pake Tuhan Allah pung Roh ko bekin bosong jadi barisi.*Dia pung kata bahasa Yunani asli bilang “baptis deng Tuhan pung Roh Barisi pake api.” Dia pung arti, andia, “bekin bosong jadi barisi, deng po'a kasi sang bosong pake Tuhan Allah pung Roh.” 12Te Dia su pegang nyiru yang ada isi barás, ko mau tapis buang dia pung uuk. Ais Dia kasi maso itu barás pi dalam sokal. Ma itu uuk dong, dia lempar buang pi dalam api yang manyala sonde tau abis-abis.
Yohanis sarani sang Tuhan Yesus
(Markus 1:9-11; Lukas 3:21-22)
13Itu waktu, Yesus turun datang dari Galilea pi di kali Yarden. Dia datang minta Yohanis sarani sang Dia, 14ma Yohanis sonde mau. Dia protes, bilang, “Karmana ko beta musti sarani sang Bos? Sonde tabale ni, ko? Bos ni yang musti sarani sang beta. Te itu yang beta parlú na!”
15Ma Yesus manyao, bilang, “Aman sa. Ma buat sakarang, biar bu yang sarani sang Beta sa. Deng bagitu kotong iko Tuhan Allah pung mau.”
Dengar bagitu ju Yohanis manyao, bilang, “Dari-dari sa, Bos.” Ju dia sarani sang Yesus.
16Sarani abis, ju Yesus kaluar dari kali. Ma takuju sa, ju langit tabuka. Ais Dia dapa lia Tuhan Allah pung Roh turun datang pi sang Dia, sama ke burung pompa. 17Ais dong dapa dengar Tuhan Allah pung suara dari langit, bilang,
“Ini Dia, Beta pung Ana sayang.
Dia salalu bekin sanáng sang Beta.”
Setan dong pung bos goda sang Tuhan Yesus
(Lukas 4:1-13; Markus 1:12-13)
41Ais itu, Tuhan Allah pung Roh antar bawa sang Yesus pi tampa sunyi, ko biar setan dong pung bos bésar goda sang Dia. 2Ju Dia puasa 40 siang deng 40 malam di situ. Ais itu ju, Dia lapar mati pung. 3Waktu Dia su lapar bagitu, ju setan dong pung bos bésar datang goda sang Dia, bilang, “Lu ni, batúl-batúl Tuhan Allah pung Ana, ko? Kalo batúl, na, parenta ini batu dong ko jadi makanan su.”
4Ma Yesus manyao, bilang, “Ada tatulis dalam Tuhan Allah pung Tulisan Barisi bilang:
‘Manusia sonde idop dari makanan sa.
Ma dong ju musti dengar Tuhan Allah pung Kata-kata,
deng bekin iko Dia pung mau.’”
5Tarús, itu setan bawa sang Yesus pi kota Yerusalem, Tuhan pung kota barisi tu. Ais dia bawa nae sang Yesus pi atas Ruma Sambayang Pusat pung tampa yang paling tinggi. 6Ju itu setan bilang, “Kalo Lu memang batúl-batúl Tuhan Allah pung Ana, na, coba Lu malompa turun pi bawa su. Te ada tatulis di Tuhan Allah pung Tulisan Barisi, bilang,
‘Nanti Tuhan Allah parenta Dia pung ana bua dari sorga dong,
ko jaga sang Lu.’
Di Tuhan Allah pung Tulisan Barisi ju ada tulis, bilang,
‘Nanti dong tada ame Lu deng dong pung tangan,
ko biar Lu pung badan sonde saki, deng lu sonde sonto batu ju.’”
7Ma Yesus manyao, bilang, “Ada tatulis ju dalam Tuhan Allah pung Tulisan Barisi, bilang,
‘Tuhan Allah tu, lu pung Bos.
Jadi lu jang suru Dia pake Dia pung kuasa ko kasi bukti, bilang,
Dia tu, batúl-batúl Tuhan Allah.’”
8Tarús itu setan bawa sang Yesus pi di atas satu gunung yang talalu tinggi. Ju dia kasi tunju samua negrí di dunya, deng dong pung hebat samua. 9Kasi tunju abis itu samua, ju itu setan kasi tau, bilang, “Asal Lu tikam lutut ko sémba sang beta, nanti beta kasi itu samua-samua sang Lu.”
10Ma Yesus masparak, bilang, “He, setan! Lu iskarobis dari sini! Te Tuhan Allah pung Tulisan Barisi ada bilang,
‘Lu musti sémba sang Tuhan Allah,
deng lu musti karjá kasi sang Dia sa.’”
11Dengar bagitu, ju itu setan angka kaki kasi tenga sang Yesus. Ma Tuhan Allah pung ana bua dari sorga dong datang ko urus sang Dia.
Tuhan Yesus mulai ajar di Galilea
(Markus 1:14-15; Lukas 4:14-15)
12Itu waktu, raja Herodes kasi maso Yohanis Tukang Sarani dalam bui. Waktu Yesus dapa dengar bagitu, ju Dia pulang pi Galilea.aMateos 14:3, Markus 6:17, Lukas 3:19-20 13Dia pi di Dia pung kampong Nasaret, ais Dia jalan tarús ko pi tenga di kampong Kapernaum. Itu kampong ada di dano Galilea pung pinggir, di Sebulon deng Naftali pung tana.bYohanis 2:12 14Deng bagitu, Dia bekin iko apa yang Tuhan Allah pung jubir Yesaya su tulis memang, bilang,
15“Sebulon pung tana, deng Naftali pung tana
yang deka di dano Galilea, di kali Yarden pung sablá barat.
Orang yang bukan orang Yahudi ada tenga di situ.
16Dong ada idop dalam galáp,
ma sakarang dong su dapa lia Taráng.
Te sakarang, Taráng su basinar
kasi samua orang yang balóm kanál sang Tuhan Allah.cYesaya 9:1-2
17Mulai dari itu waktu, ju Yesus mulai ajar orang bilang, “Bosong musti bale balakang deng kasi tenga bosong pung sala-sala dong, ko idop barisi su! Te sakarang samua orang su bisa maso jadi Tuhan Allah pung orang.”dMateos 3:2
Tuhan Yesus pange nalayan ampa orang ko iko sang Dia
(Markus 1:16-20; Lukas 5:1-11)
18Satu hari, Yesus ada jalan iko dano Galilea pung pinggir. Dia nae katumu dua orang kaka-adi. Yang satu nama Simon, ma orang biasa pange sang dia, Petrus. Deng dia pung adi nama Anderias. Dong ada jala ikan di dano, tagal dong dua tu, nalayan. 19Ju Yesus pange sang dong, bilang, “We, mari ko iko sang Beta su! Bosong biasa cari ikan, ma sakarang Beta mau ajar sang bosong, ko bosong jadi tukang cari jiwa.” 20Dengar abis bagitu, ju dong dua kasi tenga dong pung jala, ko iko memang sang Yesus.
21Ais itu, Yesus jalan tarús sadiki lai, ju Dia dapa lia Sabadeus pung ana. Yang kaka pung nama Yakobis, deng dia pung adi nama Yohanis. Dong dua ada ator bekin bae pukat dalam parahu sama-sama deng dong pung bapa. Ju Yesus pange sang dong dua ko iko sang Dia. 22Dengar bagitu, ju dong jalan kasi tenga dong pung bapa deng dong pung parahu, ko dong iko memang sang Dia.
Tuhan Yesus ajar orang deng bekin bae orang saki dong
(Lukas 6:17-19)
23Ais itu, Yesus dong bajalan kuliling propinsi Galilea, ko Dia ajar di orang Yahudi pung ruma sambayang dong. Dia ajar so'al Tuhan Allah pung Kabar Bae, deng kasi tau cara karmana ko orang bisa iko Tuhan Allah pung parenta. Deng Dia ju bekin bae samua orang dari dong pung panyaki macam-macam.eMateos 9:35, Markus 1:39 24Sonde lama, ju kabar so'al Yesus pung bekin tu, tasiar kuliling sampe di propinsi Siria. Ais ju, orang bawa datang dong pung orang saki macam-macam, pi sang Dia. Dong ju bawa orang yang takaná setan, yang gila kambing, deng yang lumpu. Ju Dia bekin bae dong samua. 25Itu waktu, orang bam-banya datang iko sang Dia. Dong datang dari propinsi Galilea, deng dari da'era Sapulu Kota, yang dong subu, bilang, Dekapolis. Ada laen lai yang datang dari kota Yerusalem, dari propinsi Yudea, deng dari kali Yarden pung sablá.
Tuhan Yesus ajar di atas gunung
51Waktu Yesus dapa lia orang bam-banya datang iko sang Dia, ju Dia nae pi di satu gunung kici, ko dudu di situ. Dia pung ana bua dong yang Dia su pili tu, datang deka-deka ko dengar sang Dia. 2Ais Dia mulai ajar sang dong, bilang,
Orang yang dapa ontong batúl-batúl
(Lukas 6:20-23)
3“Orang kasian dong ontong,
tagal Tuhan Allah sandiri tu, dong pung Raja yang bae.
4Orang yang rasa dukacita dong ontong,
tagal Tuhan Allah sandiri yang kokoe sang dong.aYesaya 61:2
5Orang kici dong ontong,
tagal nanti dong tarima samua berkat yang Tuhan Allah su janji.bLagu Puji dong 37:11
6Orang yang talalu rindu sang Tuhan Allah dong ontong,
tagal nanti Dia bekin puas sang dong.cYesaya 55:1-2
7Orang yang kasi tunju rasa kasian dong ontong,
tagal nanti Tuhan Allah ju jato kasian sang dong.
8Orang yang pung hati barisi dong ontong,
tagal nanti dong sandiri dapa lia Tuhan Allah.dLagu Puji dong 24:3-4
9Orang yang tukang bekin dame tu, dong ontong,
tagal nanti Tuhan Allah bilang, ‘Dong tu, Beta pung ana.’
10Orang yang kaná siksa tagal iko sang Tuhan Allah dong ontong,
tagal Tuhan sandiri tu, dong pung Raja yang bae.e1 Petrus 3:14
11Kalo orang laen bekin sangsara sang bosong tagal bosong iko sang Beta, bosong ju ontong. Kalo dong omong jahat sang bosong, deng bacarita putar-balek bekin busuk bosong pung nama, bosong ju ontong.f1 Petrus 4:14 12Biar bagitu, ma bosong musti bekin diri sanáng deng hati babunga sa, tagal Tuhan Allah su sadia balas kasi bosong pung bagian, satu mal'unuk di sorga. Ma inga, é! Bukan cuma bosong sa yang dapa sangsara bagitu, te dolu-dolu orang dong ju bekin jahat bagitu sang Tuhan Allah pung jubir dong.”g2 Sajara Isra'el deng Yahuda 36:16, Utusan dong pung Carita 7:52
Orang yang iko Tuhan Yesus, sama ke garam deng taráng
(Markus 9:50; Lukas 14:34-35)
13“Kalo kotong mau bekin enak makanan, na, kotong parlú taro garam dolo. Bagitu ju orang-orang yang idop di ini dunya, dong parlú sang bosong. Ma kalo garam su jadi tawar, na, dia pung guna apa? Cuma angka buang di jalan ko kaná inja sa.hMarkus 9:50, Lukas 14:34-35
14Bosong ju musti idop sama ke lampu, ko biar orang banya dapa lia deng bae-bae. Bosong musti manyala taráng-taráng, sama ke kota yang ada di atas gunung, yang samua orang dapa lia.iYohanis 8:12, 9:5 15Orang yang kasi manyala lampu te'oek, sonde kasi maso itu lampu pi dalam pareu tana. Dong taro itu lampu di tampa tinggi, ko bisa bekin taráng ruma pung isi samua.jMarkus 4:21, Lukas 8:16, 11:33 16Bosong ju musti idop bagitu. Bosong musti bacaya, ko biar orang laen dong dapa lia bosong pung idop yang bae. Deng lia bagitu nanti dong puji sang Tuhan Allah, bilang, ‘We! Bosong pung Bapa di sorga tu, talalu hebat, ó!’”k1 Petrus 2:12
Tuhan Yesus datang ko bekin ganáp Tuhan Allah pung atoran
17“Bosong jang pikir, kata, Beta datang di ini dunya, ko mau hapus buang Tuhan Allah pung atoran yang Dia kasi sang ba'i Musa. Deng jang kira Beta sonde toe deng apa yang Tuhan Allah pung jubir dong su omong memang dari dolu. Te Beta datang ni, mau bekin samua jadi parsís sama ke samua hal yang dong su omong memang. 18Tagal itu, dengar bae-bae, é! Langit deng bumi balóm bisa ancor buang, kalo samua balóm jadi iko Tuhan Allah pung atoran dong. Biar satu titi ko koma ju, sonde ada yang bisa tahapus buang.lLukas 16:17 19Orang yang langgar Tuhan pung atoran, tagal dia pikir, bilang, ‘Hee! Ini atoran ni, kici sa, sonde ada pung guna apa-apa!’ Ais dia ajar bagitu kasi orang laen, nanti Tuhan Allah di sorga bekin dia jadi orang kici sa. Ma, orang yang bekin iko Tuhan Allah pung atoran samua, ais dia ajar bagitu kasi orang laen, nanti Tuhan Allah bekin dia jadi orang yang ada pung guna. 20Parcaya sang Beta! Kalo bosong sonde idop lurus lebe bae dari itu guru agama deng orang partei Farisi dong, na, bosong sonde bisa maso jadi Tuhan Allah pung orang.”
Tuhan Yesus ajar orang dong ko jang bamara
(Lukas 12:57-59)
21“Bosong su tau ba'i Musa pung atoran yang dia kasi tau memang sang kotong pung nene-moyang, bilang, ‘Jang bunu orang, te sapa yang bunu orang, nanti dia kaná hukum.’mKaluar dari Masir 20:13, Carita Ulang so'al Jalan Idop 5:17 22Ma Beta mau kasi tau bagini: jang bamara, te sapa yang bamara deng dia pung sodara, nanti dia kaná hukum. Orang yang maruak sang dia pung sodara, bilang, ‘Lu otak kea!’ nanti itu orang musti mangada di muka tua-tua agama dong. Deng orang yang masparak sang dia pung sodara, bilang, ‘Bodo, é!’, nanti dia kaná hukum di api naraka.
23Jadi, kalo lu ada bawa persembahan kasi sang Tuhan Allah, ma lu inga, bilang, lu ada bamara deng lu pung sodara, 24na, jang taro itu persembahan dolo. Lu pi badame deng lu pung sodara dolo, ais itu baru lu pi taro itu persembahan kasi sang Tuhan Allah.
25Kalo ada orang yang mau bekin parkara deng lu, na lebe bae lu pi urus dame capát-capát deng dia dolo. Kalo sonde, na, nanti itu orang hela bawa sang lu pi mangada di hakim. Ais hakim sarakan sang lu pi di polisi, ju dong sese maso sang lu pi dalam bui. 26Beta omong batúl ni! Nanti lu tenga tarús dalam bui sampe bayar abis lu pung utang samua.”
Tuhan Yesus ajar orang ko jang maen serong
27“Bosong su tau ba'i Musa pung atoran yang bilang, ‘Jang maen serong.’nKaluar dari Masir 20:14, Carita Ulang so'al Jalan Idop 5:18 28Ma Beta mau kasi tau bagini: orang yang angka mata ko lia satu parampuan, ais dia pung hati kapingin tidor bakumpul deng dia, na, itu laki-laki tu su maen serong deng itu parampuan dalam dia pung hati. 29Kalo lu bekin sala pake lu pung mata kanan, na, do'i buang sang dia sa. Te lebe bae lu maso pi dalam sorga deng lu pung mata satu sa, daripada dong lempar buang sang lu pi api naraka deng lu pung mata biji dua-dua.oMateos 18:9, Markus 9:47 30Deng kalo lu bekin sala pake lu pung tangan kanan, na, potong buang itu tangan sa. Te lebe bae lu maso pi dalam sorga deng lu pung tangan satu sa, daripada dong lempar buang sang lu pi api naraka deng lu pung tangan dua-dua.”pMateos 18:8, Markus 9:43
Tuhan Yesus ajar ko jang bacere
(Mateos 19:9; Markus 10:11-12; Lukas 16:18)
31“Bosong su tau ba'i Musa pung atoran, bilang, ‘Orang yang cere buang dia pung bini, na, dia musti kasi surat cere sang itu parampuan.’qCarita Ulang so'al Jalan Idop 24:1-4, Mateos 19:7, Markus 10:4 32Ma Beta kasi tau bagini: orang yang cere buang dia pung bini, padahal dia pung bini sonde parná maen serong, itu su sama deng dia cap dia pung bini, parampuan barsina. Deng kalo ada laki-laki laen kawin ame sang itu parampuan, na, dong dua su maen serong tu.”rMateos 19:9, Markus 10:11-12, Lukas 16:18, 1 Korintus 7:10-11
Tuhan Yesus ajar so'al angka janji
33“Bosong su tau ba'i Musa pung atoran yang dia kasi tau sang kotong pung nene-moyang dong, bilang, ‘Kalo lu angka janji pake sumpa deng Tuhan Allah pung nama, na, lu su ta'ika deng itu janji.’sKapala Agama dong pung Atoran 19:12, Daftar Sensus 30:2, Carita Ulang so'al Jalan Idop 23:21 34Ma Beta kasi tau bagini: kalo lu angka janji, na, jang pake sumpa. Jang sumpa pake sorga pung nama, tagal sorga tu, Tuhan Allah pung tampa tenga.tYakobis 5:12, Yesaya 66:1, Mateos 23:22 35Jang sumpa pake bumi pung nama, tagal bumi tu Tuhan Allah pung alas kaki. Deng jang sumpa pake Yerusalem, tagal Yerusalem tu, Raja Bésar pung kota.uYesaya 66:1, Lagu Puji dong 48:3 36Jang sumpa deng bosong pung kapala. Te bosong sonde ada pung kuasa ko parenta rambu satu daon ko jadi itam ko puti. 37Jadi, kalo bosong mau angka janji, bilang, iya, na, kasi tau, bilang, ‘Iya’ sa. Ma kalo sonde, na, bilang ‘Sonde’ sa. Kalo bosong bilang laen dari itu, na, itu su ba'akar di setan.”
Tuhan Yesus ajar ko jang babalas jahat deng jahat, ma musti layani deng lebe bae lai
(Lukas 6:29-30)
38“Bosong su tau ba'i Musa pung atoran, bilang, ‘Kalo ada orang bekin rusak lu pung mata, na, balas bekin rusak dia pung mata. Deng kalo ada orang bekin rubu lu pung gigi, na, balas bekin rubu dia pung gigi ju.’vKaluar dari Masir 21:24, Kapala Agama dong pung Atoran 24:20, Carita Ulang so'al Jalan Idop 19:21 39Ma Beta kasi tau bagini: jang balas jahat deng jahat. Kalo orang tampeleng lu pung pipi sablá, na, kasi tenga ko dia tampeleng pipi yang laen lai. 40Kalo ada orang yang mau bekin parkara deng lu, ko mau ame lu pung baju, na, kasi pi lu pung baju panas lai. 41Kalo ada tantara satu paksa sang lu ko jalan pikol bawa dia pung barang satu kilometer, na, pikol bawa tarús sampe dua kilometer. 42Kalo ada orang minta lu pung barang apa, na, kasi pi sa. Deng kalo ada orang yang mau pinjam lu pung barang apa, na, kasi pi sa.”
Tuhan Yesus ajar ko sayang orang yang binci sang kotong
(Lukas 6:27-28,32-36)
43“Bosong su dengar orang bilang, ‘Sayang sang lu pung sodara, deng binci orang yang binci sang lu.’wKapala Agama dong pung Atoran 19:18 44Ma Beta mau kasi tau bagini: lu musti sayang sang orang yang binci sang lu. Deng minta ko Tuhan kasi berkat sang orang yang bekin sangsara sang lu. 45Kalo lu bekin bagitu, na, lu kasi tunju bilang, lu ni Bapa di sorga pung ana. Tagal Dia bekin matahari basinar kasi orang bae, deng Dia ju bekin matahari basinar kasi orang jahat. Dia ju kasi turun ujan kasi orang yang bekin iko Dia pung parenta sama-sama deng orang yang malawan Dia pung parenta. 46Jadi, kalo lu cuma sayang sang orang yang sayang sang lu, na, lu kira Tuhan Allah musti balas deng berkat kasi sang lu, ko? Sonde! Te orang jahat ju sayang dong pung tamán yang sayang sang dong. 47Jadi, kalo lu cuma kasi saloom sang lu pung tamán, na, dia pung lebe apa? Te orang yang sonde parcaya sang Tuhan Allah ju bekin bagitu. 48Jadi inga, é! Lu pung Bapa di sorga sayang samua orang. Jadi lu ju musti bekin iko bagitu!”xKapala Agama dong pung Atoran 19:2, Carita Ulang so'al Jalan Idop 18:13
Tuhan Yesus ajar ko tolong orang susa dong
61Yesus ajar tarús, bilang, “Inga, é! Jang iko-iko agama pung atoran ko biar orang puji-puji sang bosong. Te kalo bosong bekin bagitu, na, bosong pung Bapa di sorga sonde akan kasi bosong pung upa apa-apa.aMateos 23:5
2Kalo bosong mau tolong orang kasian dong, na, jang pi badodol di mana-mana. Te kalo bosong bekin bagitu, na, bosong su sama ke orang yang omong laen bekin laen. Dong suka pasiar pi ruma sambayang ko biar orang puji sang dong, bilang, ‘We, ini orang ni, hebat mati, ó!’ Beta omong yang batúl! Deng makan puji bagitu, dong su tarima abis dong pung upa. 3Jadi, kalo bosong mau tolong orang kasian dong, na, jang kasi tau sapa-sapa, é! 4Deng bagitu, orang di ini dunya sonde tau. Ma bosong pung Bapa di sorga yang tau apa yang bosong bekin diam-diam tu. Nanti Dia balas sang bosong deng berkat bam-banya.”
Tuhan Yesus ajar sambayang
(Lukas 11:2-4)
5“Waktu bosong sambayang, na, jang bekin diri sama ke orang yang omong laen, bekin laen. Dong suka pi pasiar di jalan rame, deng badiri di dalam ruma sambayang, ko biar orang banya lia deng puji-puji sang dong, bilang, ‘We! Dong ni, orang barisi, ó!’ Ma dengar, é! Deng makan puji bagitu, dong su tarima abis dong pung upa.bLukas 18:10-14 6Ma bosong sonde bole bagitu. Kalo bosong sambayang, na, maso pi dalam kamar ko tutu pintu. Ais sambayang diam-diam pi sang bosong pung Bapa. Biar orang laen sonde lia, ma bosong pung Bapa yang lia. Nanti Dia balas kasi sang bosong deng berkat bam-banya.
7Kalo bosong sambayang, na, jang omong bataputar pi-datang. Te orang-orang yang sonde kanál sang Tuhan Allah ju bisa sambayang bagitu. Dong pikir, kata, Tuhan Allah suka dengar dong pung sambayang yang panjang lalolak tu. 8Jang bekin iko sama ke dong, é! Te bosong balóm minta apa-apa sang Bapa di sorga, ma Dia su tau memang apa yang bosong parlú. 9Jadi, kalo sambayang, na, pake conto bagini:
‘Bapa di sorga! Bapa pung nama paling barisi.
Biar samua orang angka nae tinggi-tinggi Bapa pung nama yang hebat.
10Biar Bapa jadi Raja kasi samua orang!
Biar samua orang bekin iko Bapa pung parenta di ini dunya,
sama ke Bapa pung ana bua dong bekin iko Bapa pung parenta di sorga.
11Bapa tolong kasi sang botong makanan yang cukup tiap hari.
12Botong minta Bapa hapus buang botong pung sala-sala dong,
sama ke botong ju lupa buang orang pung sala yang dong bekin sang botong.
13Bapa, jaga ko botong sonde bekin jahat.
Deng kasi salamat sang botong, dari setan pung kuasa.
[Te Bapa tu, Raja yang paling kuasa deng paling hebat.
Bapa yang pegang parenta tarús-tarús.
Botong pung sambayang, bagitu sa Bapa. Amin.]’*Tulisan bahasa Yunani yang paling tua sonde tulis tamba ini bagian ahir ni.
14Ma dengar, é! Kalo bosong lupa buang orang pung sala sang bosong, nanti bosong pung Bapa di sorga ju hapus buang bosong pung sala-sala dong. 15Ma kalo bosong sonde mau lupa buang orang pung sala sang bosong, nanti bosong pung Bapa ju sonde lupa bosong pung sala-sala dong.”cMarkus 11:25-26
Tuhan Yesus ajar so'al puasa
16“Kalo bosong sambayang deng puasa, na, jang bekin muka masnana'ok sama ke orang yang omong laen bekin laen. Te dong bekin bagitu ko biar orang puji sang dong, bilang, ‘We! Dong ni, orang barisi, ó!’ Ma dengar, é! Deng makan puji bagitu, dong su tarima abis dong pung upa. 17Ma kalo bosong puasa, na, cuci bosong pung muka barisi-barisi, deng sisir rambu bae-bae! 18Jadi, nanti orang lia sang bosong, dong sonde tau, bilang, bosong ada puasa. Ma bosong pung Bapa yang tau. Nanti Dia balas kasi sang bosong deng berkat bam-banya.”
Tuhan Yesus ajar so'al kumpul harta di sorga
(Lukas 12:33-34)
19“Jang karjá karás ko kumpul harta bam-banya di ini dunya. Te fufuk deng karat nanti bekin rusak sang dong. Deng pancuri ju datang bongkar ko angka bawa.dYakobis 5:2-3 20Ma lebe bae bosong karjá karás ko kumpul harta bam-banya di sorga. Te di situ fufuk deng karat sonde bisa bekin rusak. Deng pancuri ju sonde bisa datang bongkar ko angka bawa. 21Bosong simpan bosong pung harta di mana, pasti bosong pung hati ju makaditi di situ.”
Tuhan Yesus ajar so'al idop dalam taráng
(Lukas 11:34-36)
22“Orang pung mata, sama ke lampu yang bekin taráng dia pung dalam hati. Kalo dia pung mata taráng, na, dia iko jalan idop yang bae, sama ke orang yang jalan dalam taráng. 23Ma kalo dia pung mata kabur, na, dia sonde iko jalan yang bae, sama ke orang yang jalan raba-raba dalam galáp. Jadi, kalo itu taráng yang ada di bosong pung hati su jadi galáp, na, bosong ju idop dalam galáp.”
Tuhan Yesus ajar orang ko jang bapikir-pikir mau idop karmana
(Lukas 16:13,12:22-31)
24“Orang sonde bisa karjá batúl-batúl kasi dua bos, tagal dia nanti suka sang bos yang satu, lebe dari bos yang laen. Bisa ju dia iko bos yang satu, ma dia sonde toe deng bos yang laen. Tagal itu, lu sonde bisa bilang, ‘Tuhan tu, beta pung bos,’ kalo lu su bekin doi jadi lu pung bos.
25Andia ko Beta kasi tau bagini: jang repot deng bapikir, beta mau idop karmana, beta mau makan apa, minum apa, pake apa? Bosong kira idop tu, cuma buat makan sa? Deng badan tu, cuma buat pake baju sa? Bukan bagitu. 26Coba lia itu burung-burung yang tarbáng di udara. Dong sonde repot batanam deng bakoru ko simpan makanan dalam gudang. Ma bosong pung Bapa di sorga piara sang dong tarús. Dia ju tantu bisa piara sang bosong lebe dari ini lai. Jadi, pikir bae-bae dolo. Te Dia nilei bosong, lebe dari itu burung dong. 27Kalo orang badiri di muka carmín, ais dia repot deng dia pung diri, dia bisa bekin tamba tinggi dia pung badan, ko? Sonde bisa! 28Kalo sonde, na, akurang ko bosong barepot ko pikir-pikir so'al pakean lai? Pi lia coba itu bunga bakung di padang. Dong sonde putar banáng, deng sonde tanún kaen.
29Ma dengar bae-bae, ó! Raja Soleman pung pakean yang paling mewa ju, sonde bisa lawan itu bunga-bunga dong pung bagus. 30Te Tuhan Allah taro hati di bunga yang cuma idop ini hari, ais beso mati ko orang buang pi dalam api. Kalo Dia bekin bagitu, Dia ju pasti kasi pake sang bosong lebe dari itu bunga dong. Jadi, akurang ko bosong sonde parcaya batúl-batúl sang Dia?e1 Raja-raja dong 10:4-7, 2 Sajara Isra'el deng Yahuda 9:3-6 31Jadi, sonde usa repot bapikir, bilang, ‘Botong mau makan apa?’ ko, ‘Botong mau minum apa?’ ko, ‘Botong mau pake apa?’ 32Orang yang sonde parcaya sang Tuhan Allah, dong banting tulang ko mau coba dapa itu hal samua. Ma bosong jang bagitu, te bosong pung Bapa di sorga su tau samua yang bosong parlú. 33Ma bosong musti kasi jalan Dia pung karjá dolo, deng musti iko Dia pung parenta dolo, ais nanti Dia kasi tamba samua hal yang bosong parlú. 34Jadi, jang repot bapikir deng apa yang bosong parlú beso. Te beso ada dia pung repot laen lai. Ini hari pung susa su cukup.”
Tuhan Yesus ajar ko jang maen tudu orang
(Lukas 6:37-38,41-42)
71“Bosong jang tudu orang, ko biar Tuhan jang tudu sang bosong. 2Bosong nilei orang karmana, na, nanti Tuhan Allah nilei sang bosong bagitu ju. Bosong ukur orang laen pung sala karmana, nanti Tuhan Allah ukur sang bosong bagitu ju.aMarkus 4:24 3Te lu suka tanda orang pung sala kici ana sa, ma lu pung sala yang bésar, lu anggap ke sonde ada sa. Itu sama ke lu lia abu satu titik di lu pung tamán pung mata. Padahal ada balok bésar pele lu pung mata, ma lu sonde rasa. 4Karmana ko lu barani omong, bilang, ‘Konco! Mari ko beta tolong lap kasi kaluar itu abu dari lu pung mata biji dolo.’ Padahal lu sandiri sonde bisa lia apa-apa, te ada balok pele lu pung mata na. 5Woi! Dasar lu tu, orang muka-balakang batúl! Tolong do! Angka buang itu balok dari lu pung mata sandiri dolo, baru lu bisa lia, ko tolong lap buang abu sapo'ong ana dari lu pung kawan pung mata tu.
6Jang ajar hal barisi so'al Tuhan kasi tukang ba'olok. Tagal dong tu, sama ke anjing jahat yang nanti bale datang ko saráng sang bosong. Dong ju bodo sama ke babi. Kalo orang kasi kalong mahal, na, dia sonde toe! Te dia cuma tau inja-inja sa.”
Tuhan Yesus ajar ko sambayang sonde putus-putus
(Lukas 11:9-13)
7“Kalo bosong sambayang,
minta tarús sang Tuhan;
nanti Dia kasi.
Kalo cari tarús;
nanti Dia kasi tunju jalan.
Kalo eki tarús;
nanti Dia buka pintu.
8Te samua orang yang minta tarús sang Tuhan,
nanti tarima.
Yang cari tarús,
nanti dapa.
Yang eki tarús,
nanti Dia buka pintu.
9Bosong pikir coba! Kalo ada ana yang minta roti, tantu dia pung bapa sonde kasi batu, wuang? 10Ko kalo ana minta ikan, bapa sonde kasi ular! 11Bosong pung Bapa di sorga tu, memang bae batúl. Jadi kalo manusia yang jahat macam bosong sa, suka kasi barang yang bae sang bosong pung ana-ana dong, apalai bosong pung Bapa! Dia tantu kasi apa yang bosong minta.
12Jadi, apa yang lu mau orang laen bekin kasi sang lu, na, lu musti bekin bagitu kasi sang dia ju. Tagal ini ni, dasar dari samua yang ba'i Musa deng Tuhan Allah pung jubir laen dong su ajar memang dari dolu.”bLukas 6:31
Tuhan Yesus ajar so'al pintu yang sampít
(Lukas 13:24)
13“Kalo orang mau maso sorga, na dia musti jalan lewat pintu yang sampít. Te ada ju jalan yang gampang deng pintu yang lebar, yang orang banya dong suka lewat. Ma awas, ó! Te jalan bagitu yang bawa orang pi naraka, ko dong tapisa buang dari Tuhan. 14Orang yang mau maso sorga musti iko itu jalan yang susa deng maso itu pintu yang sampít. Te biar cuma sadiki orang sa yang jalan di situ, ma jalan sampít bagitu yang bawa orang pi Tuhan.”
Tuhan Yesus ajar ko jang iko sang tukang putar-balek
(Lukas 6:43-44)
15“Ati-ati deng tukang tipu yang angka diri, bilang, dong tu Tuhan pung jubir. Te dong bekin diri pura-pura bae sama ke domba. Padahal dong tu jahat, sama ke anjing utan yang datang makan domba. 16Karmana bosong bisa kanál orang yang pura-pura tu? Lia sa dari apa yang dong bekin. Sama ke orang lia bua, ko kanál itu bua pung pohon. Bua yang bae, sonde kaluar dari pohon yang sonde bae. 17Te pohon yang bae kasi kaluar bua yang bae. Ma pohon yang sonde bae, kasi kaluar bua yang sonde bae. 18Sonde ada pohon yang bae yang kasi kaluar bua yang sonde bae. Deng sonde ada pohon yang sonde bae yang kasi kaluar bua yang bae. 19Pohon yang kasi kaluar bua yang sonde bae, tantu dong datang potong ko lempar buang maso pi dalam api.cMateos 3:10, Lukas 3:9 20Bagitu ju deng itu jubir pura-pura tu. Bosong bisa kanál sang dong dari dong pung bekin-bekin.dMateos 12:33
Tuhan Yesus kasi tau so'al orang yang cuma subu Tuhan Allah di bibir sa
(Lukas 13:25-27)
21“Nanti ada orang yang pange sang Beta, bilang, ‘Bos, Bos!’ Ma dong tu cuma subu di bibir sa. Nanti Tuhan Allah di sorga tola buang sang dong. Te, cuma orang yang iko batúl-batúl Dia pung mau sa, yang Dia tarima ame jadi Dia pung orang. 22Nanti waktu hari kiamat, banya orang mangaku, bilang, Beta ni dong pung Bos. Dong kokoe sang Beta, bilang, ‘Bos, é! Botong su pi kasi tasiar Bos pung ajaran. Botong ju usir setan dong pake Bos pung nama. Deng botong bekin tanda heran macam-macam pake Bos pung kuasa.’
23Ma biar dong maen kokoe sang Beta bagitu ju, nanti Beta kasi tau dong, bilang, ‘Bosong ni, sapa? Beta sonde kanál sang bosong, te bosong sonde idop iko Tuhan pung mau. Jadi, iskarobis dari sini su!’”eLagu Puji dong 6:9
Tuhan Yesus ajar so'al orang yang pintar deng orang yang bodo
(Lukas 6:47-49)
24“Orang yang datang dengar sang Beta, ais bekin iko Beta pung omong, dia tu sama ke orang yang pintar, yang kasi badiri dia pung ruma di atas fanderen batu. 25Lama-lama ju ujan bésar turun sampe banjer datang. Angin kincang ju datang hantam itu ruma. Ma itu ruma sonde rubu, tagal dia badiri di atas fanderen batu yang kuat.
26Orang yang datang dengar sang Beta, ma dia sonde bekin iko Beta pung omong, dia tu sama ke orang bodo yang kasi badiri dia pung ruma di atas pasir. 27Lama-lama ju ujan bésar turun sampe banjer datang. Angin kincang ju datang hantam itu ruma. Ju itu ruma rubu buang sampe ancor-ancor.”
Orang dong taheran-heran dengar Tuhan Yesus pung ajaran yang hebat
28Yesus omong abis bagitu, ju samua orang dong taheran-heran dengar Dia pung ajaran, 29te Dia tau batúl-batúl itu ajaran pung isi. Dia pung cara ajar tu, sonde sama deng dong pung guru agama dong.fMarkus 1:22, Lukas 4:32
Tuhan Yesus bekin bae satu orang panyaki kusta
(Markus 1:40-45; Lukas 5:12-16)
81Yesus turun datang dari gunung, ju orang banya dong rame-rame pi iko sang Dia. 2Takuju sa, ada satu orang panyaki kusta datang mangada sang Dia. Dia tikam lutut ko minta tolong sang Yesus, bilang, “Bos, é! Tolong sang beta dolo! Kalo Bos mau, na, Bos bisa kasi ilang beta pung panyaki ni, ko biar orang jang noju sang beta lai.”
3Dengar bagitu, ju Yesus sorong tangan, ais sonto itu orang kusta, deng omong, bilang, “Beta mau sa! Lu bae su!” Takuju sa, itu orang pung panyaki ilang memang. 4Ais Yesus kasi tau sang dia, bilang, “Inga, é! Lu su bae, ma sonde bole kasi tau sapa-sapa. Lu musti iko ba'i Musa pung parenta dolo. Jadi, pi di kapala agama, ko dia pareksa lu pung badan, biar dia tau lu pung panyaki su ilang batúl, ko sonde. Abis lu musti kasi persembahan tanda tarima kasi, ko orang samua tau, bilang, lu su bae batúl.”aKapala Agama dong pung Atoran 14:1-32
Tuhan Yesus bekin bae satu komandán tantara Roma pung ana karjá
(Lukas 7:1-10)
5Ais itu, ju Yesus maso pi kampong Kapernaum. Di situ, ada satu komandán tantara Roma yang datang ko mau minta tolong, bilang, 6“Bos, é! Beta pung ana karjá satu ada saki barát di ruma. Dia sonde bisa bangun dari koi, te dia ada sangsara mo mati.”
7Yesus manyao, bilang, “Bae! Nanti Beta pi ko bekin bae sang dia.”
8Ma itu komandán bilang, “Bos! Bos sonde usa cape-cape datang lai, te beta sonde pantas tarima sang Bos di beta pung ruma. Asal Bos omong sa dari sini, beta pung ana karjá tu, pasti bae memang. 9Beta mangarti ini hal, tagal beta pung bos dong ada pung kuasa ko parenta sang beta. Deng beta ju ada pung kuasa ko parenta beta pung tantara dong. Kalo beta kasi parenta beta pung ana bua, bilang, ‘Pi sana!’ pasti dia pi. Kalo beta bilang, ‘Datang sini!’ pasti dia datang. Deng kalo beta suru beta pung orang karjá, bilang, ‘Karjá ini!’ pasti dia bekin bagitu. Jadi, asal Bos omong sa, pasti beta pung ana karjá tu, bae memang.”
10Dengar bagitu, ju Yesus heran. Dia omong sang itu orang banya yang ada iko deng Dia, bilang, “Heran, é! Su bagini lama, ma Beta balóm parná katumu satu orang Yahudi ju yang parcaya sama kuat ke ini orang Roma! 11Dengar, é! Te nanti ada banya orang luar sama ke ini orang Roma ni yang datang dari sablá matahari nae deng dari sablá matahari turun, ko dudu makan pesta sama-sama deng ba'i Abraham, ba'i Isak deng ba'i Yakob dalam Tuhan Allah pung ruma di sorga. 12Padahal Tuhan su pili orang Yahudi ko jadi Dia pung orang, ma ada yang sonde toe sang Dia. Nanti Dia tola buang sang dong pi di tampa galáp buta. Di situ dong manangis makarereu deng sangsara mati pung.”bLukas 13:29
13Omong ais bagitu, ju Yesus kasi tau sang itu komandán, bilang, “Lu pulang su. Te lu pung ana karjá tu su bae, sama ke yang lu parcaya.” Pas itu waktu ju, itu ana bae memang.cMateos 22:13, 25:30, Lukas 13:28
Tuhan Yesus bekin bae orang saki bam-banya
(Markus 1:29-34; Lukas 4:38-41)
14Ais satu kali, Yesus pi di Petrus pung ruma. Dia lia Petrus pung mama mantu ada tidor di koi, te dia ada damám. 15Yesus pegang dia pung tangan, ju itu mamatua pung damám ilang memang. Ais dia bangun ko pi urus sang Yesus dong.
16Waktu matahari mulai turun, ju orang dong datang bawa dong pung orang-orang yang takaná setan. Ais Yesus parenta itu setan dong, bilang, “He, setan! Iskarobis dari sini!” Ju itu setan dong kaluar memang. Dia ju bekin bae samua orang saki. 17Dia bekin ini samua, tagal dolu Tuhan Allah pung jubir Yesaya su tulis memang, bilang,
“Dia bekin bae kotong pung panyaki.
Deng Dia tanggong kotong pung sangsara.”dYesaya 53:4
Orang yang mau iko sang Tuhan Yesus musti iko deng batúl-batúl
(Lukas 9:57-62)
18Ais itu, Yesus dapa lia orang bam-banya datang kuliling sang Dia. Ju Dia suru Dia pung ana bua dong, bilang, “Mari ko kotong balayar pi di dano pung sablá.”
19Ju ada satu guru agama datang omong, bilang, “Bapa Guru! Bapa pi mana sa, na, beta mau iko tarús deng Bapa!”
20Ma Yesus manyao, bilang, “Bae, ju! Ma inga bagini. Samua orang deng binatang ada dong pung tampa tenga sandiri. Anjing utan kambali pi dia pung lobang. Burung kambali pi dia pung sarang. Ma Beta, Manusia Tulen ni, sonde ada pung ruma sandiri ko pulang di situ. Tampa alas kapala, ju sonde ada.”
21Ais satu orang laen lai, yang ada iko-iko sang Dia, datang minta, bilang, “Bos! Beta mau iko sang Bos, ma biar beta pulang ko urus orang tua dong dolo. Kalo beta pung bapa su mati, na, baru beta iko.”
22Ma Yesus omong, bilang, “Bagini! Kasi tenga ko orang laen kubur orang mati. Te kalo lu mau iko sang Beta, na, lu musti iko batúl-batúl!”
Tuhan Yesus bekin tadó angin ribut
(Markus 4:35-41; Lukas 8:22-25)
23Ais itu, ju Yesus nae pi dalam parahu, sama-sama deng Dia pung ana bua dong. 24Waktu dong ada balayar pi dano pung sablá, ju Dia tidor. Sonde lama ju, angin ribut datang. Ombak puku datang, ju aer maso pi dalam parahu. 25Lia bagitu, ju ana bua dong kasi bangun sang Dia, bilang, “Bos! Bos, é! Bangun ko tolong kasi salamat sang botong dolo! Te kotong su mau mati tanggalám ni!”
26Ju Yesus manyao, bilang, “We, akurang ko bosong taku ni!? Bosong sonde parcaya sang Beta, ko?” Ju Dia bangun. Ais Dia togor itu angin deng ombak, bilang, “Barenti su!” Ju ombak deng angin jadi tadó memang.
27Ju Yesus pung ana bua dong heran. Dong bilang, “Awii! Dia ni, sapa, é? Karmana ko Dia bisa parenta angin deng ombak ko dong iko Dia pung mau?”
Tuhan Yesus bekin bae dua orang yang takaná setan
(Markus 5:1-20; Lukas 8:26-39)
28Sonde lama lai, ju dong sampe di dano pung sablá, di orang Gadara*Tulisan bahasa Yunani yang paling bae tulis Gadara di Injil Mateos. Ada tulisan saparu lai tulis Gergesa , deng saparu laen lai, tulis Gerasa . pung da'era. Di situ ada dua orang takaná setan yang tenga di goa batu tampa orang mati. Dong tu, jahat mo mati, sampe sonde ada satu orang ju yang barani jalan iko situ. Dong lia Yesus datang ju, 29dong batarea, bilang, “Woi, Tuhan Allah pung Ana! Akurang ko Lu datang ganggu sang botong? Biar dia pung waktu ko mau hukum sang botong balóm sampe, ma Lu su mau siksa sang botong.”
30Sonde jao dari situ, ada babi bam-banya do'i-do'i tana ko cari makan. 31Ju itu setan dong minta sang Yesus, bilang, “Suru sang botong ko maso pi dalam itu babi dong!”
32Ju Yesus parenta sang dong, bilang, “Pi su!” Ais, itu setan dong kaluar kasi tenga itu dua orang, ju dong maso pi dalam itu babi dong. Tarús itu babi dong lari harba-biruk turun iko pinggir gunung ko maso pi dalam dano. Ju dong samua mati tanggalám.
33Lia bagitu ju, tukang jaga babi dong lari pulang pi kampong, ju dong carita samua-samua. 34Dengar dong pung carita bagitu, ju orang banya dong kaluar pi itu tampa. Dong katumu sang Yesus, ju dong noki-noki ko Dia jalan kasi tenga dong pung tampa tu.
Tuhan Yesus bekin bae satu orang lumpu
(Markus 2:1-12; Lukas 5:17-26)
91Ais itu, Yesus dong nae kambali pi dalam parahu, ko balayar pi dano pung sablá, sampe di Dia pung kampong sandiri. 2Di situ ada orang yang dorok bawa dong pung kawan yang lumpu ko pi di Dia. Lia bagitu ju, Yesus tau dong ada parcaya sang Dia, bilang, Dia bisa bekin bae dong pung kawan tu. Ju Dia omong sang itu orang lumpu, bilang, “Ana, é! Beta su hapus buang lu pung sala dong.”
3Ma ada barapa orang guru agama Yahudi di situ, yang dengar Yesus pung omong tu. Ju dong pung hati panas memang. Ais dong ba'omong, bilang, “Ini orang talalu barani omong bagitu, ó! Cuma Tuhan Allah sa yang bisa kasi ampon orang pung sala. Ma ini orang pung omong tu, bekin diri sama ke dia Tuhan Allah sa. Dia su hojat tu!”
4Ma Yesus tau dong pung dalam hati. Ais Dia omong, bilang, “Akurang ko bosong pikir, kata, Beta ni, ada omong hojat? 5Mana yang lebe gampang? Kalo Beta kasi tau sang ini orang lumpu ni, bilang, ‘Lu pung sala su dapa ampon,’ ko, Beta bilang, ‘Bangun suda, ko pulang.’ 6Kalo dia bangun memang, bosong baru lia bukti, bilang, Beta ni, Manusia Tulen. Te Beta ada hak ko kasi ampon orang pung sala.”
Ju Yesus parenta sang itu orang lumpu, bilang, “Bangun su! Angka lu pung tandu ko jalan pulang!”
7Tarús, itu orang lumpu bangun, ju dia jalan pulang. 8Lia bagitu ju, samua orang heran. Ais dong angka nae tinggi-tinggi Tuhan Allah pung nama, bilang, “Tuhan Allah tu, talalu hebat, ó! Dia su kasi kuasa bésar bagini sang manusia.”
Tuhan Yesus pange sang Mateos ko iko sang Dia
(Markus 2:13-17; Lukas 5:27-32)
9Ais itu, Yesus jalan dari situ, ju Dia dapa lia satu orang tukang tagi bea yang ada karjá di kantor pajak. Dia pung nama, Mateos. Ais Yesus ajak sang dia, bilang, “Mari iko sang Beta!” Dengar bagitu, ju Mateos bangun ko iko memang sang Dia.
10Ais itu, Mateos undang sang Yesus dong datang makan di dia pung ruma. Dia ju undang dia pung kawan-kawan tukang tagi bea, deng tamu-tamu laen dong, ko datang makan sama-sama deng dong.
11Ma ada barapa orang dari partei Farisi, yang datang mangomek di Yesus pung ana bua dong, bilang, “Akurang ko bosong pung guru dudu makan sama-sama deng orang tar laku-laku dong, sama ke itu tukang tagi bea dong, deng dong pung kawan orang jahat dong?”aLukas 15:1-2
12Ma Yesus kasi tau sang dong, bilang, “Orang yang saki memang parlú dokter. Ma orang yang su bae, sonde parlú. 13Lebe bae bosong pulang ko pareksa bae-bae Tuhan Allah pung Kata-kata, yang dolu Dia suru Dia pung jubir Hosea tulis, bilang,
‘Beta pung mau, andia,
Beta pung orang dong basayang satu deng satu deng kasi tunju rasa kasian.
Kalo dong sonde bekin bagitu, na,
dong pung korban binatang yang dong bawa kasi Beta tu,
sonde ada pung arti apa-apa.’
Itu yang Tuhan Allah su bilang. Tagal itu, Beta sonde datang ko urus orang yang anggap diri su bae, ma Beta datang ko urus orang tar bae-bae dong.”bMateos 12:7, Hosea 6:6
Orang tanya akurang ko Tuhan Yesus pung ana bua dong sonde puasa
(Markus 2:18-22; Lukas 5:33-39)
14Ais itu, Yohanis Tukang Sarani pung ana bua dong datang sang Yesus. Dong tanya, bilang, “Botong yang iko sang Yohanis tu, biasa puasa. Orang Farisi dong ju puasa. Ma akurang ko Bapa pung ana bua dong maen makan-minum tarús? Dong tu, sonde tau puasa, ko?”
15Ma Yesus manyao sang dong, pake umpama, bilang, “Bagini: kalo ada pesta kawin, tamu dong sonde puasa, ma dong makan kinyang. Kalo baroit laki-laki masi ada di situ, tantu dong samua makan rame-rame. Ma nanti satu kali, kalo orang laen tangkap bawa itu baroit laki-laki, ju dia pung tamán dong rasa susa dolo, baru itu sa'at dong puasa.
16Orang sonde ame kaen baru sapo'ong, ko tempel pi di baju tua yang su tarobe. Te nanti kalo cuci itu baju, kaen tempel yang baru tu batakundur. Deng bagitu, itu baju tua tamba tarobe.
17Bagitu ju, orang sonde isi tuak baru pi dalam haik yang su lapuk. Te nanti itu haik pica, ju itu tuak malele buang. Jadi, tuak baru musti po'a pi dalam haik yang baru ko dong dua batahan bae-bae!”*Tulisan bahasa Yunani asli bilang, “jang isi aer anggor yang baru pi dalam tas kulit yang lama, ko jang sampe dia pica ko tarobe.” [Deng bagitu Yesus ajar sang dong bilang Dia pung ajaran tu, baru. Jadi, jang kasi bacampor deng ajaran lama.]
Tuhan Yesus bekin bae satu mama yang saki dara loos, deng kasi idop kambali satu ana nona
(Markus 5:21-43; Lukas 8:40-56)
18Waktu Yesus masi ba'omong deng Yohanis pung ana bua dong, ju ada satu kapala ruma sambayang datang katumu deng Dia. Itu orang tikam lutut di Yesus pung muka, ko minta, bilang, “Bapa, é! Tolong dolo! Te beta pung ana nona baru mati. Bapa tolong datang ko taro tangan di dia dolo, ko dia bisa idop kambali.”
19Dengar bagitu, ju Yesus deng dia pung ana bua dong iko memang sang itu orang.
20-21Di tenga jalan, ada satu mama yang jalan iko deng dong. Dia pung datang bulan sonde tau barenti batúl su 12 taon. Dia ada pikir di dia pung hati, bilang, “Asal beta bisa raba Yesus pung baju sa, tantu beta jadi bae.” Andia ko dia pi raba Yesus pung ujung baju.
22Yesus ada barasa, ju Dia bale muka ko lia itu mama. Tarús, Dia omong, bilang, “Ana, é! Kasi kuat lu pung hati. Te, tagal lu parcaya batúl-batúl sang Beta, andia ko lu jadi bae.” Itu waktu ju, itu mama bae memang.
23Ais itu, Yesus dong jalan tarús pi di itu kapala ruma sambayang pung ruma. Sampe di sana ju Dia maso deng lia tukang maen musik duka, deng orang banya manangis makarereu. 24Ma Yesus omong deng dong, bilang, “Barenti manangis, ko bosong pulang su! Te ini ana sonde mati. Dia cuma tidor sa.” Ma dong katawa bengko mulu sang Dia.
25Ais itu, ju itu orang dong kaluar samua. Ju Yesus maso pi dalam itu ana pung kamar, deng pegang dia pung tangan. Ju itu ana idop kambali memang. 26Lia bagitu, ju orang mulai bacarita rame kuliling dong pung da'era, so'al apa yang Yesus su bekin tu.
Tuhan Yesus bekin bae dua orang buta
27Ais ju Yesus jalan tarús. Di tenga jalan, ada dua orang buta iko-iko sang Dia. Dong ba'eki pange, bilang, “Raja Daud pung turunan, é! Kasian sang botong dolo!”
28Yesus maso pi dalam ruma, ju itu dua orang buta tu datang sang Dia. Ais Dia tanya sang dong, bilang, “Bosong parcaya batúl-batúl, bilang Beta ada pung kuasa ko bekin bosong bisa dapa lia?”
Ju dong manyao, bilang, “Awii! Bapa jang tanya lai, te botong su parcaya sang Bapa isi-isi.”
29Dengar bagitu, ju Yesus raba dong pung mata, deng omong, bilang, “Kalo bagitu, na, biar jadi iko bosong pung parcaya tu!” 30Yesus omong ais bagitu, ju dong dapa lia memang. Ma Yesus kasi inga karás sang dong, bilang, “Inga, é! Jang kasi tau satu orang ju deng apa yang su jadi ni!”
31Ma dong sonde bisa tahan diri. Ais dong jalan kuliling itu da'era ko kasi tasiar so'al Yesus pung bekin tu.
Tuhan Yesus bekin bae orang yang sonde bisa omong
32Itu dua orang buta kaluar abis ju, orang bawa datang satu orang laen pi di Yesus. Itu orang sonde bisa ba'omong, tagal dia takaná setan. 33Lia bagitu ju, Yesus parenta itu setan kaluar dari itu orang. Itu setan kaluar ju, itu orang bisa ba'omong memang. Ais orang banya di situ taheran-heran. Dong bilang, “Awii! Kotong orang Yahudi balóm parná lia yang bagini ni!”
34Ma orang Farisi dong sonde sanáng. Dong omong, bilang, “Weh! Setan dong pung bos yang kasi Dia kuasa ko Dia bisa usir kaluar setan.”cMateos 10:25, 12:24, Markus 3:22, Lukas 11:15
Tuhan Yesus jato kasian lia orang banya dong
35Ais Yesus pi kuliling banya kota deng kampong, ko ajar di ruma-ruma sambayang. Dia ajar orang so'al Tuhan Allah pung Kabar Bae, deng karmana dong bisa maso jadi Dia pung orang. Dia ju bekin bae samua macam panyaki, deng samua orang yang badan sonde batúl dong.dMateos 4:23, Markus 1:39, Lukas 4:44 36Lia itu orang banya tu, ju Yesus jato kasian sang dong, tagal dong sonde tau mau bekin karmana. Te dong samua tu, sama ke domba yang sonde ada pung gambala.eDaftar Sensus 27:17, 1 Raja-raja dong 22:17, 2 Sajara Isra'el deng Yahuda 18:16, Yeskial 34:5, Sakaria 10:2, Markus 6:34 37Ais Yesus omong deng Dia pung ana bua dong, bilang, “Ini orang banya ni, sama ke kabón pung hasil. Hasil su banya, ma orang karjá sonde cukup ko koru ame itu hasil, deng simpan pi dalam gudang. Tagal itu, bosong musti minta sang kabón pung Tuan, ko Dia kirim orang karjá, ko biar dong pi kumpul ame Dia pung hasil dong.”fLukas 10:2
Tuhan Yesus pili Dia pung ana bua 12 orang
(Markus 3:13-19; Lukas 6:12-16)
101Ais itu, Yesus pange Dia pung ana bua dong ko datang bakumpul. Ju Dia kasi dong kuasa ko usir setan deng bekin bae orang dari dong pung panyaki macam-macam. 2Itu 12 ana bua yang Dia utus dong pung nama, andia:
Yang partama, nama Simon (yang biasa orang pange, bilang, ‘Petrus’),
ais dia pung adi, nama Anderias,
ais itu, Yakobis,
deng dia pung adi, nama Yohanis (dong dua tu, Sabadeus pung ana).
3Ada ju Filipus,
deng Bartolomeos.
Ais Tomas,
deng Mateos (tukang tagi bea).
Ais Yakobis (Alpius pung ana),
deng Tadius.
4Ais Simon (yang iko partei politik Selot),*Partei Selot ni, ada cari jalan ko dong mardeka dari Roma pung pamarenta. Ju dong kasi nama ini partei bilang ‘Patriot’.
deng Yudas Iskariot (yang nanti jual buang sang Yesus).
Tuhan Yesus utus Dia pung ana bua dong
(Markus 6:7-13; Lukas 9:1-6)
5-6Ais itu, Yesus utus Dia pung ana bua 12 orang, deng Dia kasi parenta, bilang, “Beta utus sang bosong pi di kotong pung orang Yahudi, tagal ada banya dari kotong pung orang yang sonde iko Tuhan pung jalan. Dong tu, sama ke domba kasasar. Tagal itu, bosong sonde usa pi di orang bukan Yahudi, conto ke orang Samaria dong. 7Pi kasi tau sang kotong pung orang Isra'el dong, bilang, ‘Dia pung waktu su sampe ko samua orang bisa maso jadi Tuhan Allah pung orang.’ 8Deng pi bekin bae orang saki, kasi idop kambali orang mati, bekin bae orang kusta, deng usir kasi kaluar setan. Tuhan su kasi bam-banya sang bosong, ma Dia sonde minta kambali apa-apa. Jadi, sakarang bosong musti pi ko kasi bam-banya sang orang laen, ma bosong sonde usa minta kambali apa-apa ju dari dong. 9Barangkat deng kosong-kosong sa, é. Sonde usa bawa doi, 10bakál, pakean ganti, sapatu, ko tongkat. Te orang musti kasi sang orang karjá, apa yang pantas ko dong bisa idop.a1 Korintus 9:14, 1 Timotius 5:18
11Kalo bosong maso dalam satu kota, ko, satu kampong, na, bosong cari orang yang mau tarima sang bosong. Ais, tenga di situ, sampe bosong barangkat kasi tenga itu tampa. 12Kalo bosong maso pi orang pung ruma, na, omong, bilang, ‘Saloom! Tuhan kasi berkat sang bosong.’ 13Kalo orang di itu ruma tarima sang bosong deng bae, bosong minta ko Tuhan kasi berkat sang dong. Ma kalo dong sonde tarima sang bosong, Tuhan ju sonde kasi berkat sang dong. 14Kalo orang sonde mau dengar sang bosong, na, kaluar dari itu ruma, ko, itu kota, ais kabás buang abu dari bosong pung kaki, ko jadi tanda, bilang, dong sonde mau dengar, na, dong pikol tanggong-jawab sandiri.bUtusan dong pung Carita 13:51 15Nanti, kalo Tuhan Allah kasi jato hukum sang manusia di ini dunya, tantu Dia kasi jato hukum yang barát sang itu orang Sodom deng Gomora yang dolu paling jahat tu. Ma inga, é! Te nanti Dia kasi jato hukum yang lebe barát lai kasi orang yang sonde mau tarima sang bosong!”cLukas 10:4-12, Mateos 11:24, Carita Mula-mula 19:24-28
Tuhan Yesus kasi tau Dia pung ana bua dong, bilang, nanti dong dapa sangsara
(Markus 13:9-13; Lukas 21:12-17)
16“Inga, é! Te Beta utus sang bosong ni sama ke Beta kirim domba pi teng-tenga anjing utan yang jahat. Tagal itu, bosong musti pake otak sama ke ular yang pintar. Deng bosong pung hati ju musti lurus sama ke burung pompa yang sonde tau cari hal.dLukas 10:3 17Ma ati-ati, ó! Te nanti orang siksa sang bosong sama ke anjing jahat gigi bekin mati domba. Nanti dong hela bawa bosong maso pi di tampa urus parkara agama. Deng nanti dong firuk sang bosong di dong pung ruma sambayang. 18Nanti dong hela bawa sang bosong pi mangada di gubernor deng raja, tagal bosong iko sang Beta. Ma bosong musti pake itu kasampatan kasi tau Beta pung Kabar Bae sang dong. Deng bagitu, orang yang sonde kanál sang Tuhan ju dapa dengar so'al Beta. 19Ma kalo dong hela bawa sang bosong bagitu, na, bosong sonde usa taku, bilang, ‘Nanti beta mau ba'omong, bilang, apa?’ Ko, ‘Nanti beta manyao, bilang, apa?’ Sonde usa pikir-pikir bagitu, te sampe dia pung waktu, nanti bosong pung Bapa di sorga kasi tau so'al apa yang bosong musti omong. 20Itu waktu, apa yang bosong omong sonde ba'akar di bosong sandiri, te Dia pung Roh Barisi yang ajar ko bosong omong apa.eMarkus 13:9-11, Lukas 12:11-12, 21:12-15
21Bosong lia sa, te nanti dalam satu ruma, kalo ada orang yang parcaya sang Beta, nanti dia pung sodara sandiri yang cari jalan ko bunu sang dia. Ais kalo ana yang parcaya, nanti dia pung bapa yang bunu sang dia. Kalo bapa deng mama yang parcaya, nanti dong pung ana sandiri yang bunu sang dong.fMarkus 13:12, Lukas 21:16 22Lia te, nanti samua orang binci mati sang bosong, tagal bosong iko sang Beta. Ma, orang yang batahan tarús sampe abis, Tuhan Allah nanti kasi salamat sang dia.gMateos 24:9, 13, Markus 13:13, Lukas 21:17 23Kalo orang siksa sang bosong di satu kota, na, bangun lari pi kota laen. Batúl tu! Beta ni, Manusia Tulen. Nanti bosong masi balóm jalan kuliling abis samua kota di Isra'el, ma Beta su kambali.
24Kalo orang sonde suka satu guru, na, dong ju sonde suka deng dia pung ana bua dong. Kalo orang sonde suka satu bos, na, dong ju sonde suka deng dia pung ana karjá dong.hLukas 6:40, Yohanis 13:16, 15:20 25Kalo ana bua su balajar sama pintar deng dia pung guru, dia su rasa cukup. Deng kalo ana karjá su balajar sama pintar deng dia pung bos, na, dia ju rasa cukup.
Jadi inga, é! Kalo orang su pange tuan ruma, bilang, ‘Lu ni, Balsebul, andia setan dong pung bos!’ na, tantu dia pung isi ruma ju dapa nama lebe tar bae lai.”iMateos 9:34, 12:24, Markus 3:22, Lukas 11:15
Jang taku sang manusia, te Tuhan Allah ada jaga sang bosong
(Lukas 12:2-7)
26“Jadi, bosong sonde usa taku deng orang yang lawan sang bosong. Te apa yang orang bekin sambunyi-sambunyi, nanti samua orang dapa lia.jMarkus 4:22, Lukas 8:17 27Apa yang beta su ajar sang bosong sandiri-sandiri, nanti bosong musti pi kasi tau samua orang. Deng apa yang Beta kasi tau diam-diam, nanti bosong musti pi kasi tau kuliling di samua tampa. 28Jang taku manusia, te dong cuma bisa kasi mati orang sa, ma dong sonde bisa bekin rusak orang pung jiwa. Tagal itu, bosong musti taku sang Tuhan Allah, te Dia sa yang ada pung kuasa ko lempar buang orang pung badan deng dia pung jiwa pi dalam laut api yang manyala tarús-tarús. 29Jadi kasi kuat bosong pung hati. Orang jual burung pipit di pasar deng harga paling mura sa. Ma sonde ada satu ju yang jato mati, kalo bosong pung Bapa di sorga sonde kasi isin. 30Bosong pung Bapa di sorga ju ada taro mata sang bosong sampe hal yang paling kici. Bosong pung urat rambu pung banya di kapala ju, Dia su tau, na. 31Jadi, bosong jang taku! Tagal Tuhan Allah nilei sang bosong lebe mahal dari itu burung pipit dong samua.”
Jang malu mangaku sang Tuhan Yesus
(Lukas 12:8-9)
32Ais Yesus omong lai bilang, bagini, “Orang yang barani mangaku kanál sang Beta di muka orang banya di ini dunya, nanti Beta ju mangaku kanál sang dia di muka Beta pung Bapa di sorga, bilang, ‘Dia ni, Beta pung orang.’ 33Ma orang yang manyangkal sang Beta di muka orang banya, bilang, dia sonde kanál sang Beta, nanti Beta ju kasi tau sang Beta pung Bapa di sorga, bilang, ‘Beta sonde kanál sang dia.’”k2 Timotius 2:12
Tuhan Yesus datang bekin orang dong bamalawan, bukan badame
(Lukas 12:51-53,14:26-27)
34“Bosong jang sangka, bilang, Beta datang bawa dame di ini dunya. Te Beta datang ko bekin manusia bamalawan satu deng satu. 35Beta datang di ini dunya, iko apa yang Tuhan pung jubir su omong memang, bilang,
‘Nanti ana laki-laki malawan dia pung bapa,
ana parampuan malawan dia pung mama,
deng ana mantu parampuan malawan dia pung mama mantu,
36te isi ruma sandiri yang bamusu satu deng satu.’lMika 7:6
37Jadi, orang yang batúl-batúl mau iko sang Beta, dia musti sayang sang Beta lebe dari samua; lebe dari dia pung mama-bapa, deng lebe dari dia pung ana-ana dong. Te kalo sonde, na, itu orang sonde pantas jadi Beta pung orang. 38Te orang yang mau iko sang Beta, ma sonde mau pikol sangsara, dia sonde pantas jadi Beta pung orang.mMateos 16:24, Markus 8:34, Lukas 9:23 39Orang yang sadia mati tagal dia iko sang Beta, nanti dia dapa idop tarús deng Tuhan. Ma orang yang cuma mau idop buat dia pung diri sandiri sa, nanti dia pung idop tu, ilang buang bagitu sa!”nMateos 16:25, Markus 8:35, Lukas 9:24, 17:33, Yohanis 12:25
Tuhan Allah nanti balas apa yang orang bekin
(Markus 9:41)
40“Orang yang tarima sang bosong deng bae, dia ju tarima sang Beta. Deng orang yang tarima sang Beta, dia ju tarima sang Tuhan Allah yang utus sang Beta.oMarkus 9:37, Lukas 9:48, 10:16, Yohanis 13:20 41Orang yang tarima Tuhan Allah pung jubir, tagal itu jubir ada omong so'al Tuhan, nanti Tuhan balas sang dia sama ke Tuhan balas sang itu jubir. Deng orang yang tarima satu orang hati lurus, tagal itu orang ada iko batúl-batúl Tuhan pung mau, nanti Tuhan balas sang dia sama ke Tuhan balas sang itu orang hati lurus. 42Orang yang tarima sang satu orang yang paling kici tagal dia iko sang Beta, pasti Tuhan balas sang dia. Biar orang cuma kasi aer puti satu galás sa, tantu Tuhan Allah sonde lupa sang dia.”
Yohanis Tukang Sarani kirim utusan pi Tuhan Yesus
(Lukas 7:18-35)
111Waktu Yesus kasi pasán abis sang Dia pung ana bua 12 orang tu, ju Dia pi kuliling di kampong-kampong di itu da'era, ko ajar orang deng kasi tau Tuhan Allah pung Kabar Bae.
2Itu waktu, Yohanis su ada dalam bui. Waktu dia dengar samua hal yang Yesus su bekin, ju dia suru dia pung ana bua dong pi tanya sang Yesus, bilang, 3“Tuhan Allah su janji memang dari dolu, bilang, Dia mau kirim datang Kristus ko kasi salamat sang kotong orang Yahudi. Bapa ni, andia Kristus, ko? Ko, botong musti tunggu sang orang laen lai?” Ju dong pi tanya sang Yesus.
4Dengar bagitu, ju Yesus manyao, bilang, “Bosong su dengar deng su lia sandiri. Jadi pulang ko lapor sang Bu Anis, bilang, samua su jadi iko apa yang Tuhan Allah pung jubir Yesaya su tulis memang, bilang:
5Orang buta, dapa lia.
Orang kaki lumpu, bangun bajalan.
Orang panyaki kusta, jadi barisi.
Orang tuli, dapa dengar.
Orang mati, idop kambali.
Orang kasian, dengar Kabar Bae.aYesaya 35:5-6, 61:1
6Jadi, bagini: pi kasi tau Bu Anis, nanti dia ontong kalo dia parcaya tarús sang Beta. Tagal nanti Tuhan Allah kasi berkat sang orang yang dia pung parcaya sang Beta sonde tagoyang!”
7Waktu Yohanis pung ana bua dong su pulang, ju Yesus omong deng orang banya dong so'al Yohanis, bilang, “Waktu bosong pi cari Yohanis di tampa sunyi sana tu, bosong pikir mau katumu deng manusia model ke apa? Sonde mungkin bosong pi sana ko katumu orang yang noe-noe, sama ke bambu yang tagoyang-goyang iko angin sa! 8Deng sonde mungkin bosong pi ko lia orang yang pake pakean mahal-mahal, te orang macam bagitu cuma tenga di istana sa! 9Jadi, bosong pi lia orang macam karmana di sana? Bosong pikir bosong pi cari Tuhan Allah pung jubir? Batúl! Ma dia tu, jubir yang paling hebat. 10Te Tuhan Allah pung Tulisan Barisi ada tulis memang so'al Yohanis, bilang,
‘Dengar! Beta utus Beta pung orang,
ko pi buka jalan kasi sang Lu.’bMaleaki 3:1
11Dengar bae-bae, ó! Di ini dunya, sonde ada satu orang ju, yang lebe hebat dari Yohanis. Ma dari samua orang yang mangaku Tuhan Allah salaku Raja, orang yang paling kakorek sa su lebe hebat dari Yohanis. 12Mulai dari Yohanis angka dia pung karjá sampe sakarang, banya orang su maso jadi Tuhan Allah pung milik. Ma ada yang laen lai yang pikir sala, bilang, dong musti baparáng ko paksa orang maso jadi Tuhan Allah pung orang. 13Sampe deng Yohanis Tukang Sarani pung datang, kotong orang Yahudi biasa idop iko ba'i Musa deng Tuhan Allah pung jubir dong pung atoran.cLukas 16:16 14Jadi, parcaya sang Beta sa! Yohanis tu, andia Elia yang Tuhan Allah pung jubir dong su kasi tau memang so'al dia pung datang.dMaleaki 4:5, Mateos 17:10-13, Markus 9:11-13 15Jadi, yang kapingin mangarti musti dengar bae-bae, ó!
16Beta mau kasi umpama ko bosong dapa tau, orang sakarang ni, manusia macam apa. Te dong tu, sama ke ana-ana yang ada dudu-dudu di pasar. Dong ada maen babatarea deng dong pung tamán, bilang,
17‘We! Botong tiop suling rame-rame,
ma bosong sonde manari sanáng-sanáng.
Ais botong manyanyi lagu duka,
ma bosong sonde manangis.’
18Bosong ni sama ke ana kici dong yang sonde tau puas. Waktu Yohanis datang, dia suka puasa, deng sonde minum anggor. Ma, orang cap sang dia, bilang, ‘Dia ada takaná setan!’ 19Ma sakarang Beta, Manusia Tulen, su datang. Beta sonde puasa, deng Beta minum anggor. Ma orang cap sang Beta, bilang, ‘Dia tu, dasar manusia balalas! Pamabok barát lai! Dia pi bakawan deng tukang tagi bea dong! Satu partei deng orang tar laku-laku dong! Sonde tau diri lai!’ Ma bosong tanda sa, Beta pung omong, é! Tuhan pung pintar jadi kantara di Dia pung orang dong pung idop.”
Orang dong yang sonde mau tarima sang Tuhan Yesus
(Lukas 10:13-15)
20Abis itu, Tuhan Yesus mulai togor orang yang ada tinggal di barapa kampong. Dia su bekin tanda heran paling banya di sana, ma dong sonde mau kasi tenga dong pung sala-sala dong ko iko Tuhan pung jalan idop yang batúl. 21Yesus togor, bilang, “Bosong orang Korasin deng orang Betsaida dong! Awas, é! Nanti bosong calaka! Beta su bekin tanda heran macam-macam di bosong pung batang idong, ma bosong sonde mau parcaya sang Tuhan Allah. Padahal, bosong ni orang Yahudi, yang mangaku kanál sang Tuhan. Ma andekata itu tanda-tanda heran yang Beta bekin di bosong pung kampong, su jadi lebe dolo di kota Tirus deng kota Sidon, tantu bagini lama orang di situ dong su tobat memang, deng su kasi tenga dong pung sala-sala ko iko sang Tuhan. Deng dong ju tantu pake pakean duka, deng taro abu di atas kapala ko jadi tanda, bilang, dong ada manyasal deng dong pung sala-sala dong. Padahal orang Tirus deng orang Sidon ni, bukan orang Yahudi yang mangaku kanál sang Tuhan.eYesaya 23:1-18, Yeskial 26:1--28:26, Yoel 3:4-8, Amos 1:9-10, Sakaria 9:2-4 22Batúl! Nanti bosong lia sa! Kalo Tuhan putus samua orang dong pung parkara, orang Tirus deng orang Sidon pung hukuman masi jao lebe ringan dari bosong pung hukuman.
23Bosong orang Kapernaum! Awas, é! Bosong jang pikir, bilang, nanti Tuhan angka nae sang bosong maso pi sorga. Sonde! Nanti Tuhan lempar buang sang bosong maso pi naraka! Andekata itu tanda-tanda heran yang Beta bekin di bosong pung kampong su jadi lebe dolo di kota Sodom, tantu Tuhan Allah sonde parlú kasi ancor itu kota jahat tu. Te kalo orang Sodom lia itu tanda heran dong, su tantu dong kasi tenga dong pung jahat.fYesaya 14:13-15, Carita Mula-mula 19:24-28 24Batúl! Nanti bosong lia sa! Kalo Tuhan putus samua orang dong pung parkara, orang Sodom pung hukuman masi jao lebe ringan dari bosong pung hukuman!”gMateos 10:15, Lukas 10:12
Tuhan Yesus undang orang ko iko sang Dia, ko biar dong jadi kuat kambali
(Lukas 10:21-22)
25Omong abis bagitu, ju Yesus sambayang, bilang, “Bapa! Bapa yang jadi Bos Bésar di langit deng bumi. Beta minta tarima kasi bam-banya, tagal Bapa tutu ame so'al Tuhan kasi jato hukum dari orang-orang yang anggap diri pintar, deng yang tinggi hati dong. Ma Bapa buka itu hal samua kasi orang kici dong, deng orang yang randá hati dong. 26Batúl, Bapa! Te itu yang bekin Bapa pung hati sanáng!”
27Sambayang abis bagitu, ju Yesus kasi tau sang orang di situ dong, bilang, “Dengar bae-bae, ó! Beta pung Bapa di sorga su kasi samua kuasa sang Beta. Yang kanál bae sang Beta tu, andia cuma Bapa sa. Deng yang kanál bae sang Bapa, cuma Bapa pung Ana sa, andia Beta ni. Deng Beta pili orang laen dong, ko kasi tau sang dong, ko biar dong ju kanál bae sang Dia.hYohanis 3:35, 1:18, 10:15 Sapi luku
28Bosong samua yang cape karjá karás, mari iko sang Beta! Bosong samua yang ada pikol masala barát, mari datang sang Beta! 29Kalo bosong tarima Beta pung ajaran ko jalan sama-sama deng Beta, na, kotong ni sama ke sapi luku dua ekor yang ada hela sama-sama satu luku. Te Beta ni, pung hati bae, deng Beta ni, randá hati. Kalo bosong iko sang Beta, na, bosong jadi kuat kambali.iYeremia 6:16 30Tagal Beta pung ajaran tu, sonde susa. Deng Beta pung parenta tu, sonde barát.”
Orang karitik sang Tuhan Yesus so'al hari barenti karjá
(Markus 2:23-28; Lukas 6:1-5)
121Satu kali, kaná deng orang Yahudi dong pung hari barenti karjá, Yesus deng Dia pung ana bua dong ada jalan iko orang pung kabón. Dia pung ana bua dong lapar, andia ko dong ketu ame padi-gandum pung puler ko dong makan jalan-jalan.aCarita Ulang so'al Jalan Idop 23:25 2Di situ, ada barapa orang dari partei agama Farisi yang pegang karás dong pung adat Yahudi. Lia Yesus pung ana bua dong bekin bagitu, ju dong togor sang Dia, bilang, “Lu pung ana bua dong ada ketu padi-gandum kaná deng hari barenti karjá! Sonde bole bagitu! Te itu su langgar kotong pung atoran.”
3-4Ma Yesus manyao, bilang, “Karmana, ó? Bosong sonde inga ba'i Daud pung carita tu? Ba'i Daud deng dia pung ana bua dong pung parú su karoncong tagal lapar mo mati. Ju dong maso pi dalam Tuhan Allah pung Tenda Sambayang, ko ame itu roti yang kapala agama dong su kasi sang Tuhan, ko dong makan. Padahal cuma kapala agama dong sa yang bole makan itu roti. Orang laen sonde bole. Ais ba'i Daud makan, ma sonde ada orang kasi sala sang dia. Bosong tingka ke sonde tau baca Tuhan Allah pung Tulisan Barisi sa!b1 Samuel 21:1-6, Kapala Agama dong pung Atoran 24:9 5Te di situ ju ada tulis so'al kapala agama dong yang ada layani di ruma sambayang, kaná deng hari barenti karjá. Ma dong sonde dapa sala apa-apa.cDaftar Sensus 28:9-10 6Dengar, ó! Dolu, ruma sambayang yang pantíng, ma sakarang ada yang lebe pantíng lai. Andia, Beta, Manusia Tulen ni. 7Dalam Tuhan Allah pung Tulisan Barisi, Tuhan Allah ada bilang, ‘Beta pung mau bagini: Beta pung orang dong musti kasi tunju rasa kasian satu deng satu. Kalo dong sonde bekin bagitu, na, dong pung korban binatang yang dong bawa kasi Beta tu, sonde ada pung arti apa-apa.’ Naa, kalo bosong mangarti bae-bae Tuhan pung omong tu, tantu bosong sonde tudu Beta pung ana bua dong sala. Ko dong sonde bekin sala apa-apa na!dMateos 9:13, Hosea 6:6 8Te Beta ni, Manusia Tulen. Beta yang ada pung hak ko putus, bilang, orang bole bekin apa kaná deng hari barenti karjá.”
Tuhan Yesus bekin bae orang, kaná deng hari barenti karjá
(Markus 3:1-6; Lukas 6:6-11)
9Ais itu ju Yesus jalan kasi tenga itu tampa, ko pi di dong pung ruma sambayang. 10Di situ, ada satu laki-laki yang dia pung tangan mati sablá. Itu orang Farisi dong ada mau cari-cari jalan ko kasi sala sang Yesus, andekata Dia bekin bae itu orang yang tangan mati sablá, kaná deng hari barenti karjá. Ais, dong tanya sang Dia, bilang, “Iko kotong pung atoran agama, orang bole bekin bae orang kaná deng hari barenti karjá, ko sonde?”
11Ais Yesus manyao, bilang, “Kalo orang pung domba satu jato dalam lobang, kaná deng hari barenti karjá, tantu itu domba pung tuan pi angka kasi kaluar itu domba, wuang?eLukas 14:5 12Naa! Tuhan sayang sang manusia, lebe dari itu tuan sayang sang dia pung domba. Tagal itu, orang bole bekin hal bae kaná deng hari barenti karjá.”
13Tarús Dia omong deng itu orang yang tangan mati sablá tu, bilang, “Bu, é! Sorong datang lu pung tangan!” Ais dia sorong dia pung tangan mati sablá tu, ju itu tangan jadi bae memang, sama ke dia pung tangan sablá lai.
14Lia bagitu, ju itu orang Farisi dong maruak. Ais dong bangun jalan kasi tenga itu ruma sambayang, ju dong pi ba'akór bilang, “Kotong musti cari jalan, ko bunu sang Dia!”
Tuhan Allah yang pili Yesus ko karjá kasi sang Dia
15Ma Yesus tau dong pung rancana jahat tu, andia ko Dia jalan pi tampa laen. Banya orang iko sang Dia, ju Dia bekin bae samua orang saki. 16Ma Dia larang sang dong, bilang, “Bosong jang kasi tau orang laen, bilang, Beta ni, sapa. 17Te Beta bekin bagitu iko apa yang Tuhan Allah su kasi tau sang Dia pung jubir Yesaya, bilang,
18‘Coba lia! Ini Dia, Beta pung orang suru-suru yang Beta su pili.
Beta sayang sang Dia,
deng Beta pung hati sanáng tarús deng Dia.
Nanti Beta kasi Beta pung Roh sang Dia,
ko Dia pi ajar orang di samua bangsa
so'al Beta pung jalan idop yang lurus.
19Dia sonde tau puku-puku dada.
Dia sonde tau angka-angka diri.
20Dia pung hati bae.
Dia sonde bekin susa orang.
Kayu yang amper pata, Dia sonde pata buang.
Lampu te'oek yang amper mati, Dia sonde fuu bekin mati.
Dia ajar orang tarús, sampe lama-lama samua bangsa tau ko iko Tuhan pung jalan idop yang lurus.
21Orang dari samua bangsa nanti parcaya sang Dia, tagal dong tau Dia tu, sapa.’”fYesaya 42:1-4
Guru agama dong tudu sang Tuhan Yesus, bilang, setan dong pung bos yang kasi kuasa sang Dia
(Markus 3:20-30; Lukas 11:14-23)
22Ais satu kali, orang dong bawa pi Yesus satu orang yang takaná setan sampe dia buta deng sonde bisa ba'omong. Ju Yesus bekin bae sang dia, deng usir kasi kaluar itu setan. Ais, itu orang bisa lia deng bisa ba'omong memang. 23Lia bagitu, ju samua orang taheran-heran. Dong ba'omong, bilang, “Mangkali Dia ni, Daud pung turunan, yang Tuhan pung jubir dong su tulis memang dari dolu-dolu. Dia ni, tantu Orang yang kotong su tunggu-tunggu tu!”
24Ma waktu orang Farisi dengar bagitu, ju dong sonde tarima. Ais dong ba'omong, bilang, “Woe! Ini orang bisa usir kasi kaluar setan tagal setan dong pung bos Balsebul, yang kasi kuasa sang Dia.”gMateos 9:34, 10:25
25Ma Yesus tau orang Farisi dong pung omong tu. Ju Dia kasi tau sang dong, bilang, “Bosong pung omong tu, sonde maso di akal! Kalo dalam satu negrí, dia pung rakyat dong baku hantam, karmana ko itu negrí masi bisa batahan! Bagitu ju kalo orang dalam satu kota, ko dalam satu ruma, satu bara'u deng satu, tantu dong tu tapica-pica sampe ancor-ancor, ó! 26Jadi, kalo setan dong maen bamusu deng maen ba'usir satu deng satu, na, dong pung bos su sonde bisa pegang parenta lama-lama lai! 27Inga, é! Bosong pung orang dong ju tau usir setan. Dong pake kuasa dari setan, ko? Sonde! Jadi, bosong jang omong sambarang, bilang, Beta ada pake setan pung kuasa ko usir setan. Nanti bosong pung orang sandiri yang putus, bilang, apa yang bosong tudu tu, sala. 28Ma kalo Beta batúl-batúl usir setan pake Tuhan pung kuasa, itu kasi tunju, bilang, Tuhan tu memang Raja yang su ada di bosong pung muka idong.
29Kalo orang mau datang rampok barang di satu orang kuat pung ruma, dia musti ika mati itu orang dolo. Abis, baru dia bisa rampok ame itu orang pung barang.*Deng bagitu, Yesus kasi tau, bilang, Dia lebe kuat dari setan dong pung bos, yang dong biasa pange ‘Balsebul’.
30Inga bae-bae! Te orang yang sonde bapartei deng Beta, dia tu bamusu deng Beta. Deng orang yang sonde babantu deng Beta pung karjá, dia tu bekin kaco sa.hMarkus 9:40 31Jadi, dengar bae-bae Beta pung omong ni! Tuhan Allah su sadia hapus buang sang orang dong pung sala. Deng kalo orang omong tar bae-bae kaná orang laen, Tuhan Allah masi sadia kasi ampon sang dia. Ma kalo ada orang barani omong tar bae-bae kasi Tuhan Allah pung Roh yang Barisi, Tuhan Allah sonde hapus buang dia pung sala tu. 32Kalo orang omong jahat sang Beta, Manusia Tulen ni, Tuhan sadia kasi ampon sang dia. Ma kalo orang omong bekin hina lawan Tuhan pung Roh yang Barisi, biar sampe kiamat ju, Tuhan Allah sonde hapus buang dia pung sala tu!”iLukas 12:10
Pohon, deng dia pung bua
(Lukas 6:43-45)
33Ais Yesus omong tarús sang itu orang Farisi dong, bilang, “Pikir bae-bae! Pohon yang bae kasi kaluar bua yang bae. Ma pohon yang sonde bae kasi kaluar bua yang sonde bae. Tagal dari pohon pung bua, orang bisa tau, bilang, itu pohon tu, bae ko sonde.jMateos 7:20, Lukas 6:44 34Ma bosong ni sama ke ular tukang putar-balek! Bosong sonde bisa omong hal-hal yang bae. Tagal apa yang tasimpan dalam orang pung hati, itu yang nanti kaluar dari dia pung mulu.kMateos 3:7, 23:33, 15:18, Lukas 3:7, 6:45 35Orang bae, tantu omong yang bae, tagal ada hal-hal yang bae tasimpan dalam dia pung hati. Ma orang jahat, pasti omong yang jahat, tagal ada hal-hal yang jahat tasimpan dalam dia pung hati.
36Parcaya sang Beta! Te nanti hari kiamat datang, Tuhan Allah pareksa samua orang pung parkara. Itu waktu tiap orang musti tanggong-jawab dia pung kata-kata yang sonde ada pung guna. 37Jadi awas, é! Te nanti Tuhan Allah timbang bosong pung kata-kata, deng putus, bilang, bosong kaná hukum, ko sonde.”
Orang minta Tuhan Yesus kasi tunju bukti
(Markus 8:11-12; Lukas 11:29-32)
38Dengar Yesus pung omong bagitu, ada barapa guru agama deng orang Farisi yang minta sang Dia, bilang, “Bapa Guru, botong kapingin lia Pak bekin tanda heran, ko jadi bukti, bilang, Pak pung kuasa tu batúl-batúl dari Tuhan Allah.”lMateos 16:1, Markus 8:11, Lukas 11:16
39Ma Yesus masparak sang dong, bilang, “Wuih! Bosong orang sakarang ni, sonde mau dengar-dengar sang Tuhan! Bosong cuma tau bekin jahat sa! Biar bosong minta tanda heran, ma Beta sonde kasi. Tagal dolu Tuhan su kasi tanda heran pake Dia pung jubir Yunus. Itu su cukup!mMateos 16:4, Markus 8:12 40Yunus tenga tiga siang, tiga malam dalam ikan bésar pung parú. Bagitu ju Beta, Manusia Tulen ni. Nanti Beta tenga tiga siang, tiga malam dalam goa batu tampa orang mati.nYunus 1:17 41Nanti di hari kiamat, kalo Tuhan jadi hakim, orang Niniwe dong badiri jadi saksi ko tudu sang bosong, bilang, ‘Bosong samua ni, ngali!’ Dolu, itu orang Niniwe dong dengar sang Tuhan pung jubir Yunus, ju dong tobat deng kasi tenga dong pung sala-sala. Ma bosong sonde. Padahal, sakarang ada Orang di bosong pung teng-tenga yang lebe hebat dari Yunus, andia Beta ni. Ma bosong sonde mau toe sang Beta sadiki ju.oYunus 3:5 42Nanti di hari kiamat, kalo Tuhan jadi hakim, ratu Seba dari salatan sana, ju badiri jadi saksi. Dia tunju jari ko tudu sang bosong samua yang idop sakarang ni, bilang, ‘Bosong samua ni, bodo, é!’ Dolu, itu ratu datang dari jao-jao ko lia deng mata kapala sandiri raja Soleman pung pintar. Padahal, sakarang ada Orang di bosong pung teng-tenga yang lebe hebat dari Raja Soleman, andia Beta ni. Ma bosong sonde mau toe sang Beta sadiki ju.”p1 Raja-raja dong 10:1-10, 2 Sajara Isra'el deng Yahuda 9:1-12
Setan yang kambali lai pi di orang yang dolu dia parná tenga
(Lukas 11:24-26)
43“Kalo setan kaná usir kaluar dari satu orang, itu setan pi tampa sunyi ko cari tampa barenti cape. Ma dia sonde dapa tampa yang cocok. 44Ju dia pikir, bilang, ‘Hee! Sonde dapa tampa bagini, lebe bae beta pulang pi tenga kambali di itu orang yang dolu tu.’ Ais dia kambali, ju dia lia itu tampa tu, su barisi deng ta'ator bae-bae. 45Ais ju itu setan pi pange dia pung kawan tuju, yang lebe jahat lai dari dia. Tarús dong samua pi tenga di itu orang, ju dong karoyok rame-rame sang dia. Jadi sakarang, itu orang pung idop su lebe calaka lai.”
Tuhan Yesus pung kelu yang batúl-batúl dong
(Markus 3:31-35; Lukas 8:19-21)
46Itu waktu, Yesus masi ba'omong deng orang banya. Ju Dia pung mama deng Dia pung adi dong datang ko mau katumu deng Dia. Dong badiri sa di luar ruma ko suru orang pange sang Dia. 47Ju orang datang kasi tau, bilang, “Bapa, ó! Bapa pung mama deng adi-adi dong ada di luar. Dong mau katumu deng Bapa.”Ada tulisan bahasa Yunani saparu yang sonde muat ini ayat 47.
48Ais Yesus manyao, bilang, “Beta pung mama yang batúl tu, sapa? Deng Beta pung sodara-sodara yang batúl tu, sapa?” 49Ju Dia tunju pi di orang-orang yang iko sang Dia, deng kasi tau, bilang, “Lia, te dong ni Beta pung mama deng Beta pung sodara-sodara. 50Te orang yang bekin iko Beta pung Bapa di sorga pung mau, dong tu Beta pung kelu yang batúl.”
Tuhan Yesus kasi umpama so'al orang yang tanam bibit di tana macam-macam
(Markus 4:1-9; Lukas 8:4-8)
131Itu hari ju Yesus kaluar dari itu ruma, ko pi dudu di dano Galilea pung pinggir. 2Ju orang bam-banya datang makarubu sang Dia. Abis Dia nae pi dudu di atas satu parahu yang ada balabu di situ, ko mangajar. Itu orang di darat dong samua dengar sang Dia.aLukas 5:1-3 3Ju Dia ajar bam-banya sang dong, pake umpama. Dia angka carita, bilang, “Ada satu orang tani pi di dia pung kabón, ko siram bibit. 4Waktu dia siram itu bibit dong, ada yang jato di jalan. Ju burung dong datang ko toto bekin abis itu bibit dong samua. 5Ma ada bibit saparu jato kaná di tana babatu. Itu bibit banupuk capát, tagal itu tana tipis. 6Ma waktu matahari nae, ju itu nupuk dong mamalek, ko mati karíng. Te dong pung akar sonde maso sampe dalam tana na. 7Ada bibit saparu lai jato di tenga rumput baduri. Ju itu rumput baduri dong gepe bekin mati itu nupuk. 8Ma ada bibit saparu lai jato kaná di tana isi. Itu bibit dong banupuk, abis ju dong jadi bésar sampe baboa. Ada yang kasi bale hasil tiga pulu kali, ada yang anam pulu kali, deng ada yang sampe saratus kali.
9Sapa yang ada talinga, na, dengar bae-bae, ó!”
Tuhan Yesus kasi tau kanapa Dia suka ajar pake umpama
(Markus 4:10-12; Lukas 8:9-10)
10Ais ju Yesus pung ana bua dong datang ko tanya sang Dia, bilang, “Akurang ko Pak ajar sang itu orang banya dong pake umpama?”
11Ju Yesus manyao, bilang, “Tagal bosong mau mangarti batúl-batúl Tuhan Allah pung parenta, andia ko Beta kasi tau memang itu umpama pung arti. Ma kalo orang laen, na, Beta ajar pake umpama sa. 12Te orang yang mau cari tau batúl-batúl Tuhan pung mau, nanti Tuhan kasi dia tamba mangarti lai. Ma orang yang sonde toe deng Tuhan pung mau, nanti Tuhan bekin dia tabodo-bodo.bMateos 25:29, Markus 4:25, Lukas 8:18, 19:26 13Beta ajar sang dong pake umpama sa, tagal:
‘Dong su lia,
ma sonde mau mangarti.
Dong su dengar,
ma sonde mau tau.’
14Dong tu sama ke orang yang Tuhan Allah pung jubir Yesaya su tulis, bilang,
‘Bosong nanti dengar,
ma bosong sonde mau mangarti.
Bosong nanti lia,
ma bosong sonde mau tau apa yang su jadi.
15Tagal ini orang dong pung hati karás,
dong bekin tuli dong pung talinga,
dong bekin buta dong pung mata.
Jadi, kasi tenga pi sa, ko dong pung talinga jadi tuli bagitu sa,
deng kasi tenga pi sa, ko dong pung mata jadi buta bagitu sa.
Biar ko Beta sonde usa bekin bae sang dong,
tagal dong sonde mau toe sang Beta.’cYesaya 6:9-10
16Ma bosong ni, barontong, ó! Te bosong su dapa lia deng bosong pung mata sandiri, deng bosong su dapa dengar deng bosong pung talinga sandiri. 17Parcaya sang Beta! Dolu-dolu Tuhan pung jubir deng orang yang pung hati lurus dong ada rindu mau lia apa yang bosong su dapa lia, ma dong sonde bisa. Dong ju rindu mau dengar apa yang bosong su dapa dengar, ma dong sonde bisa.”dLukas 10:23-24
Tuhan Yesus kasi tau itu umpama bibit pung arti
(Markus 4:13-20; Lukas 8:11-15)
18Omong abis bagitu, ju Yesus kasi tau sang dong, bilang, “Jadi sakarang bosong dengar itu umpama pung arti. 19Bibit yang jato di jalan tu, andia orang yang dengar Kata-kata so'al Tuhan Allah pung pegang parenta, ma dia sonde mangarti batúl-batúl. Ais ju setan dong pung bos datang rampas bawa itu Kata-kata dari itu orang pung hati. 20Bibit yang jato di tana babatu tu, andia orang yang dengar Tuhan pung Kata-kata, ju dia tarima deng hati sanáng. 21Ma itu Kata-kata sonde ba'akar. Andia ko dia sonde tasimpan lama di itu orang pung hati. Bagitu orang laen bekin susa tagal dia tarima itu Kata-kata, dia langsung lapás buang sang dong. 22Deng bibit yang jato di tenga rumput baduri tu, sama ke orang yang su dengar itu Kata-kata. Ma dia talalu barepot deng macam-macam urusan ko bisa idop ena-ena sa. Ju itu urusan dong samua, seti buang itu Kata-kata dari dia pung hati, sampe sonde ada guna lai. 23Ma bibit yang jato kaná di tana isi, sama ke orang yang pasang talinga ko tarima itu Kata-kata, deng iko Tuhan pung mau. Ais dia bekin hal-hal yang bae sa, sama ke bibit yang baboa tu. Ada yang baboa tiga pulu kali lipat, ada ju yang anam pulu, deng ada yang sampe saratus kali.”
Tuhan Yesus kasi umpama so'al rumput di kabón pung teng-tenga
24Yesus kasi tau lai satu umpama, bilang, “Tuhan Allah pung pegang parenta tu, sama ke ada satu orang yang siram bibit yang bae di dia pung kabón. 25Waktu malam, samua orang ada tidor sonu. Ju orang jahat datang, ko siram bibit rumput liar di itu kabón. 26Waktu itu kabón mulai kasi kaluar hasil, ju dia pung orang karjá dong dapa lia rumput liar ada tumbu sama-sama di situ. 27Ais ju dong pi kasi tau sang itu kabón pung tuan, bilang, ‘Bos! Tempo hari botong tanam bibit yang bae di bos pung kabón, wuang? Akurang ko sakarang su ada banya rumput?’
28Itu bos manyao, bilang, ‘Itu tu, orang jahat pung karjá.’
Ju dia pung orang karjá dong usul, bilang, ‘Bos, botong pi tofa buang itu rumput, ko?’
29Ma dia manyao, bilang, ‘Jang! Te waktu bosong tofa itu rumput, nanti kotong pung tanaman bae dong ju iko tacabu buang. 30Tenga pi ko dong tumbu sama-sama sampe musim koru. Nanti itu waktu, baru beta kasi tau orang karjá dong, bilang, “Bosong kumpul dolo itu rumput liar dong. Ais ika satu-satu kaboak, ko bakar buang. Ais baru kumpul hasil yang bae dong, ko kasi maso dalam gudang.’””
Tuhan Yesus kasi umpama so'al biji yang kici ana
(Markus 4:30-32; Lukas 13:18-19)
31Ais itu, Yesus omong lai, bilang, “Beta tamba satu umpama lai, ko bosong bisa mangarti karmana Tuhan Allah jadi Raja kasi banya orang. Dia pung orang dong, mulai sama ke biji kici ana yang orang tanam di dia pung kabón. 32Itu biji tu, paling kici ana. Ma kalo dia su idop datang, na, dia jadi pohon yang paling bésar di kabón. Sampe burung dong datang basarang di dia pung cabang dong.”
Tuhan Yesus kasi umpama so'al bibit roti
(Lukas 13:20-21)
33Yesus tamba satu umpama lai, bilang, “Tuhan Allah pung orang tu, ju sama ke bibit roti yang satu parampuan ame ko campor deng tarigu satu sak.*Tulisan bahasa Yunani bilang, “tarigu tiga sata ”. Satu sata , andia kira-kira 12 liter. Tiga sata , andia kira-kira 36 liter, ko, satu sak. Ju itu roti reis sampe bésar, tagal itu bibit roti yang sadiki ana tu.”
Tuhan Yesus pake umpama, ko ajar hal-hal baru yang orang balóm parná dengar
(Markus 4:33-34)
34Yesus ajar orang banya deng pake carita banya macam bagitu. Dia pung omong samua tu, cuma pake umpama sa. 35Dia ajar bagitu ko iko apa yang Tuhan Allah pung jubir su tulis memang, bilang,
“Nanti Beta ajar pake umpama.
Nanti Beta kasi tau hal-hal yang orang balóm parná dengar,
mulai dari Tuhan bekin ini dunya sampe deng sakarang.”eLagu Puji dong 78:2
Tuhan Yesus kasi tau arti dari itu umpama so'al rumput liar di kabón pung teng-tenga
36Ais, Yesus jalan kasi tenga itu orang banya dong, ko pulang pi ruma. Ju Dia pung ana bua dong datang, ko minta tolong sang Dia, bilang, “Pak! Tolong kasi tau sang botong itu umpama so'al rumput liar pung arti dolo!”
37Ju Yesus manyao, bilang, “Orang yang siram bibit yang bae tu, andia Beta, Manusia Tulen ni. 38Deng kabón tu, andia ini dunya ni. Bibit yang bae tu, andia orang-orang yang su maso jadi Tuhan Allah pung kelu. Deng rumput liar tu, andia setan dong pung bos pung orang dong. 39Ais, itu orang jahat yang datang ko siram itu bibit rumput tu, andia setan dong pung bos bésar sandiri. Deng musim koru tu, andia hari kiamat. Orang karjá yang ame hasil tu, andia Tuhan Allah pung ana bua dong dari sorga. 40Waktu hari kiamat, dong kumpul ame itu rumput dong ko bakar buang. 41Te Beta, Manusia Tulen ni, nanti kirim datang ana bua dari sorga dong. Nanti dong pi kumpul ame sang samua orang yang sonde iko Tuhan pung parenta. Deng dong ju kumpul ame sang samua orang yang goda sang orang laen, ko dong jang iko Tuhan pung parenta. 42Nanti dong lempar buang itu orang jahat samua pi dalam api naraka, sama ke rumput yang kaná bakar tu. Di situ, baru dong rasa sangsara mo mati, deng manangis makarereu tar pake barenti. 43Ma orang yang idop lurus iko Tuhan Allah pung mau, nanti dong tenga tarús deng dong pung Bapa Raja di sorga. Di situ, dong basinar taráng sama ke matahari. Naa! Orang yang mau mangarti sang Beta, pasang talinga bae-bae, ó!”
Tuhan Yesus kasi umpama so'al barang yang mahal mo mati
44Yesus tamba satu umpama lai, bilang, “Orang yang mau mangarti Tuhan pung pegang parenta tu, sama ke orang yang kapingin mau dapa barang yang mahal mati pung, yang orang parná sambunyi dalam tana sapo'ong. Itu orang datang gali, ju dia dapa katumu itu barang di situ, andia ko dia sanáng mo mati. Ais, dia kubur bale itu barang. Ju dia pulang capát-capát, ko pi jual abis dia pung harta samua-samua. Tarús, dia pi béli ame itu tana, ko biar dia bisa soa memang itu barang mahal tu.”
Tuhan Yesus kasi umpama so'al mutiara yang mahal
45Yesus tamba lai, bilang, “Orang yang mau mangarti Tuhan pung pegang parenta tu, ju sama ke orang dagang satu yang kapingin mau dapa mutiara yang mahal mati pung. Ais dia cari-cari mutiara ko mau béli. 46Waktu dia katumu satu mutiara yang talalu bagus, ju dia pulang capát-capát, ko pi jual abis dia pung harta samua-samua. Tarús dia pi béli itu mutiara tu, ko biar dia bisa soa memang.”
Tuhan Yesus kasi umpama so'al ma'isi pukat
47Yesus tamba lai, bilang, “Tuhan Allah pung pegang parenta tu, sama ke satu pukat yang nalayan dong pi lapás di dano. Ais itu pukat dapa ikan macam-macam. 48Waktu itu pukat su ponu deng ikan, ju nalayan dong datang angka ame, ko bawa pi pante. Ais dong dudu ko ma'isi ikan dari pukat. Ikan yang bae, dong kasi maso pi karanjang. Ma ikan yang sonde bae, dong lempar buang. 49Bagitu ju, deng hari kiamat. Nanti Tuhan Allah pung ana bua dong datang dari sorga, ko pi kasi pisa orang yang jahat dari orang yang hati lurus. 50Nanti dong lempar buang itu orang jahat samua pi dalam api naraka. Di situ, baru dong rasa sangsara mo mati, deng manangis makarereu tar pake barenti.”
Tuhan Yesus ajar so'al ajaran lama, deng ajaran baru
51Omong abis bagitu, ju Yesus tanya sang dong, bilang, “Bosong mangarti samua yang Beta su omong tadi, ko?”
Dong manyao, bilang, “Mangarti, Bos!”
52Ais ju Yesus manyao bale, bilang, “Bae! Te tiap guru agama yang su batúl-batúl balajar Tuhan pung Kata-kata yang tatulis memang dari dolu, ais dia ju pegang kuat Beta pung ajaran sakarang ni, na, dia sama ke satu tuan ruma yang suka buka dia pung gudang ko kasi tunju dia pung harta yang lama, sama-sama deng dia pung harta yang baru.”
Orang Nasaret tola buang sang Tuhan Yesus
(Markus 6:1-6; Lukas 4:16-30)
53Waktu Yesus su ajar abis orang banya dong pake umpama, ju Dia jalan kasi tenga itu tampa, 54ko pulang pi Dia pung kampong. Di situ, Dia maso pi ruma sambayang ko ajar orang. Samua orang yang dengar sang Dia, heran mo mati. Dong ba'omong, bilang, “Awii! Ini Orang pung pintar ame lai! Dia balajar di mana ni? Karmana ko sampe Dia bisa bekin itu tanda heran dong? 55Padahal Dia ni cuma tukang kayu pung Ana sa. Kotong kanál bae Dia pung mama Maria; deng Dia pung adi-adi dong, andia Yakobis, Yusuf, Yudas deng Simon. 56Kotong ju kanál sang Dia pung adi parampuan dong, te kotong samua tenga satu kampong na! Jadi, Dia dapa Dia pung pintar tu, dari mana lai? Deng Dia dapa Dia pung kuasa hebat tu, dari sapa lai?” 57Andia ko dong kakodok, sampe dong su sonde mau dengar sang Dia lai.
Ma Yesus kasi tau, bilang, “Memang batúl! Di tampa laen, orang dong suka kasi hormat sang Tuhan Allah pung jubir. Ma di dia pung kampong deng isi ruma sandiri, orang sonde mau hormat sang dia.”fYohanis 4:44 58Tagal dong pung hati karás sampe dong sonde mau parcaya sang Yesus, andia ko Dia sonde bekin tanda heran bam-banya di situ.
Dong potong bekin mati sang Yohanis Tukang Sarani
(Markus 6:14-29; Lukas 9:7-9)
141Itu waktu, raja Herodes pegang parenta di propinsi Galilea. Dia ju dengar kabar macam-macam so'al Yesus. 2Dia kasi tau dia pung pagawe dong, bilang, “Ini Yesus ni, tantu Yohanis Tukang Sarani yang tempo hari beta suru potong ame dia pung kapala. Sakarang dia su idop kambali, ó! Andia ko dia ada pung kuasa ko bekin itu tanda heran dong.”
3Raja Herodes omong bagitu, te dolu dia ada baparkara deng Yohanis, sampe dia tangkap deng buang sang Yohanis pi bui. Itu parkara pung carita bagini: raja Herodes su kawin ame sang dia pung adi Filipus pung maitua, nama Herodias. Padahal Filipus deng Herodias balóm bacere. 4Andia ko Yohanis togor ulang-ulang, bilang, “Bapa raja sonde bole ba'ame deng bapa pung adi pung bini. Te itu su langgar kotong pung adat Yahudi na!”aLukas 3:19-20; Kapala Agama dong pung Atoran 18:16, 20:21
5Ma Herodes sonde mau toe sang dia, ju dia kawin deng Herodias sa. Iko yang batúl, Herodes kapingin mau bunu sang Yohanis Tukang Sarani. Ma dia eleng sang orang banya, tagal dong parcaya, bilang, Yohanis tu, Tuhan Allah pung jubir. Andia ko dia suru dia pung orang, ko kasi maso Yohanis pi dalam bui.
6Ma lama-lama, ju Herodes ada pung pesta hari jadi. Itu waktu, mama raja Herodias pung ana nona pi baronggeng mangada pi tamu dong. Dia pung ronggeng tu talalu bagus, sampe bekin Herodes pung hati sanáng mo mati. 7Baronggeng abis, ju Herodes pange itu ana nona ko bilang, “Lu mau minta apa sang beta, na, kasi tau sa! Te nanti beta kasi sang lu. Beta pegang batúl-batúl beta pung janji ni. Deng beta sumpa pake Tuhan Allah pung nama.”
8Dengar raja pung omong bagitu, ju itu nona pung mama tusu-tusu sang dia. Andia ko dia pi minta, bilang, “Bapa! Beta minta Yohanis Tukang Sarani pung kapala. Taro dalam dulang, ko bawa di sini, kasi sang beta.”
9Dengar itu nona minta bagitu, ju Herodes pung hati ilang memang. Ma dia sonde bisa hela kambali dia pung sumpa, te samua tamu su dengar na. Andia ko dia iko itu nona pung mau sa. 10Tarús dia parenta ko orang pi potong ame Yohanis pung kapala di dalam bui. 11Dong potong ame Yohanis pung kapala, ju dong taro dalam dulang, ko pi kasi sang itu nona. Dia tarima ame itu dulang ju, dia koko bawa ko pi kasi sang dia pung mama.
12Waktu Yohanis pung ana bua dong dengar dong su potong ame dia pung kapala, ju dong datang ame dia pung mayat, ko pi kubur. Ais dong pi lapor itu hal sang Yesus.
Tuhan Yesus kasi makan lima ribu orang lebe
(Markus 6:30-44; Lukas 9:10-17; Yohanis 6:1-14)
13Waktu Yesus dengar itu kabar so'al Yohanis, ju Dia deng Dia pung ana bua dong mau ondor diri dari itu tampa. Ju dong nae parahu ko mau pi di tampa sunyi ko bisa barenti cape. Ma orang banya dapa lia Yesus dong pung parahu ada iko-iko dano pung pinggir. Ais dong kaluar dari kampong dong, ju jalan capát-capát iko jalan darat. Andia ko dong sampe di tampa tujuan lebe dolo dari Yesus dong. 14Waktu Dia turun dari parahu, ju Dia lia itu orang banya dong ada tunggu-tunggu sang Dia. Ais Dia jato kasian sang dong. Ju Dia bekin bae dong pung orang saki dong.
15Waktu su sore, ju Dia pung ana bua dong datang kasi tau sang Dia, bilang, “Bapa, é! Lebe bae Bapa suru ini orang dong samua ko dong pi béli makan di kampong-kampong badeka di sini. Te su sore ni! Di sini sonde ada makan apa-apa.”
16Ma Yesus manyao, bilang, “Sonde usa! Bosong yang kasi makan sang dong sa.”
17Ma dong manyao, bilang, “Aiih, Bapa, é! Botong sonde ada apa-apa ko kasi makan orang bagini banya ni. Botong mau bekin karmana? Te cuma ada roti lima bua, deng ikan dua ekor sa, ma!”
18Ma Yesus omong, bilang, “Hoo! Su bae tu. Bawa datang su!” 19Tarús Dia suru itu orang dong samua ko dudu bakumpul di atas rumput. Ais ju, Yesus ame itu roti lima bua, deng itu ikan dua ekor. Ju Dia mangada pi langit ko minta tarima kasi sang Tuhan Allah. Ais itu, Dia kasi pica-pica itu roti, ju sorong kasi pi di Dia pung ana bua, ko dong pi bagi-bagi kasi sang itu orang dong samua. 20Ais ju dong samua makan sampe kinyang. Makan abis ju, dong pi kumpul ame itu makanan sisa dong, sampe ponu dua blas bakul. 21Samua orang yang iko makan tu, kira-kira ada lima ribu laki-laki. Balóm reken tamba parampuan deng ana-ana dong lai.
Tuhan Yesus bajalan di atas aer
(Markus 6:45-52; Yohanis 6:16-21)
22Dong samua makan abis ju, Yesus suru Dia pung ana bua dong pi nae parahu ko dong pi lebe dolo di dano pung sablá. Ma Dia masi tenga di situ, ko suru itu orang banya dong pulang. 23Waktu dong samua su pulang, ju Yesus nae pi atas gunung satu, ko sambayang. Sampe malam, te Dia masi sandiri di situ. 24Itu waktu, Dia pung ana bua dong pung parahu su sampe jao di dano pung teng-tenga. Ma dong ada badayong satenga mati, tagal parahu balayar lawan angin muka, deng ombak bésar hantam sang dong. 25Amper siang, ju Yesus pi iko sang dong. Ma Dia ada jalan di atas aer. 26Lia bagitu ju, itu ana bua dong takuju mati. Dong omong taku-taku, bilang, “He'e! Ada hantu tu!”
27Ma Yesus omong langsung sang dong, bilang, “Woe! Bosong jang taku, ó! Te Beta ni, Yesus! Aman-aman sa!”
28Dengar bagitu, ju Petrus manyao, bilang, “Kalo situ memang Bos, na, suru beta jalan di atas aer ko pi di Bos.”
29Ais Yesus manyao, bilang, “Neu! Mari sini su!” Ju Petrus kaluar dari parahu ko pi di Yesus deng bajalan di atas aer. 30Ma waktu Petrus rasa ada angin karás, ju dia taku mo mati. Dia mulai tanggalám, ju dia batarea, bilang, “Aduu, Bos, é! Kasi salamat sang beta do!”
31Langsung Yesus sorong Dia pung tangan capát-capát ko pegang ame sang dia. Dia omong, bilang, “Aiih, Pe'u, é! Akurang ko lu pung hati bacabang? Lu sonde parcaya batúl sang Beta, ko?”
32Ais itu, dong dua maso pi dalam parahu. Ju angin tadó memang. 33Lia bagitu, ju Dia pung ana bua dong angka puji-puji sang Dia, bilang, “Awii! Bapa ni, memang batúl-batúl Tuhan Allah pung Ana, ó!”
Tuhan Yesus bekin bae orang-orang saki di Genesaret
(Markus 6:53-56)
34Waktu dong sampe di dano pung sablá ju, dong turun di kampong Genesaret pung pante. 35Waktu dong turun, te orang banya dong langsung kanál sang dong. Ju dong mulai batarea, bilang, “We! Yesus su datang, ó!” Dong lari pi kasi tau kuliling, ju orang bawa datang samua orang saki dong. 36Dong minta ko dong bisa sonto ame Dia pung baju. Te dong pikir, bilang, “Asal orang saki sonto ame Yesus pung ujung baju sa, tantu dong bae memang.” Ju samua orang saki yang sonto Dia pung baju tu, bae memang.
Manusia bekin dong pung atoran ko ganti buang Tuhan Allah pung parenta
(Markus 7:1-13)
151Satu waktu, ada rombongan orang Farisi deng guru agama datang dari Yerusalem ko katumu deng Yesus. 2Itu orang Farisi dong pegang karás dong pung adat Yahudi. Waktu dong dengar, bilang, Yesus pung ana bua dong makan sonde cuci tangan iko adat pung mau, ju dong jengkel. Ais dong datang ko kasi sala sang Yesus, bilang, “Akurang ko lu pung ana bua dong makan, ma sonde cuci tangan dolo? Itu su malawan kotong pung nene-moyang pung adat tu!”
3Ma Yesus manyao, bilang, “Bosong ni memang orang yang omong laen bekin laen! Bosong pintar malawan Tuhan Allah pung parenta, ko iko bosong pung nene-moyang pung adat sa. 4Te Tuhan Allah su parenta, bilang, ‘Kasi hormat sang bosong pung mama-bapa.’ Deng tamba lai, bilang, ‘Kalo satu orang maki dia pung bapa ko mama, musti hukum kasi mati sang dia.’aKaluar dari Masir 20:12, 21:17, Kapala Agama dong pung Atoran 20:9, Carita Ulang so'al Jalan Idop 5:16 5-6Tuhan Allah ajar bagitu, ma bosong ajar laen lai. Te bosong bilang, ‘Satu orang sonde parlú pake dia pung barang ko tolong dia pung mama-bapa, biar dong sangsara mati pung, kalo dia su janji mau kasi itu barang sang Tuhan.’ Ma deng bosong ajar bagitu, bosong su buang Tuhan Allah pung parenta, ko ganti deng bosong pung atoran sandiri. 7Andia ko tadi Beta su bilang, bosong ni, orang yang omong laen, bekin laen! Itu pas deng apa yang Tuhan pung jubir Yesaya su tulis memang so'al bosong dari dolu-dolu! Te Tuhan ada pake dia ko tulis, bilang,
8‘Ada orang yang puji sang Beta,
cuma deng mulu sa, ma sonde deng hati.
9Biar dong bekin bagitu, ju parcuma sa.
Dong sonde toe deng Beta,
te dong cuma toe deng manusia pung atoran sa.’”bYesaya 29:13
Parkara jahat yang kaluar dari orang pung hati
(Markus 7:14-23)
10Ais itu, Yesus pange orang laen di situ ko ajar sang dong, bilang, “Pasang talinga bae-bae, ko bosong bisa mangarti! 11Apa yang maso pi dalam orang pung mulu, itu sonde bekin kamomos orang. Ma apa yang kaluar dari orang pung mulu, itu yang bekin kamomos.”
12Ais itu, Yesus pung ana bua dong datang ko kasi tau sang Dia, bilang, “Bapa tau, ko? Itu orang Farisi dong saki hati dengar Bapa pung omong tu.”
13Ma Yesus manyao, bilang, “Beta pung Bapa di sorga nanti cabu buang orang yang sonde ajar iko Dia pung mau. Sama ke orang tofa buang tanaman yang dia sonde mau. 14Jadi, jang toe deng itu orang Farisi dong! Te dong tu, sama ke orang buta yang kasi tunju jalan sang orang buta. Nanti dong jato rame-rame maso pi dalam lobang.”cLukas 6:39
15Ais ju Petrus omong, bilang, “Bapa, tolong kasi tau sang botong itu umpama tadi pung arti dolo!”
16Yesus manyao, bilang, “Naa! Bosong ju balóm mangarti? 17Dia pung maksud bagini: apa yang kotong makan, maso di mulu, tarús pi dalam parú, abis kaluar ulang pi tampa buang aer. 18Ma apa yang kaluar dari mulu, itu yang bekin kamomos orang, sampe Tuhan Allah ju noju sang dia, deng sonde mau tarima sang dia.dMateos 12:34 19Te banya parkara yang jahat kaluar dari orang pung hati! Sama ke: pikir jahat, bunu orang, barsina, maen serong deng orang yang bukan dia pung laki ko bini, mancuri, saksi putar-balek, deng omong bekin busuk orang pung nama. 20Hal-hal bagitu tu, yang bekin orang kamomos. Ma kalo orang makan deng sonde cuci tangan iko adat pung mau, na, itu sonde jadi so'al.”
Tuhan Yesus bantu satu mama yang bukan orang Yahudi
(Markus 7:24-30)
21Ais ju Yesus kasi tenga itu tampa, ko pi di da'era yang badeka deng kota Tirus deng kota Sidon. 22Di situ ada satu mama yang asal dari itu da'era. Dia bukan orang Yahudi. Waktu dia dengar Yesus su ada, dia datang minta deng sunggu-sunggu, bilang, “Raja Daud pung turunan, é! Kasian sang beta dolo! Te beta pung ana nona ada takaná setan. Aduu, kasian, é! Te dia su sangsara.”
23Ma Yesus diam sa, deng sonde manyao apa-apa. Ju Dia pung ana bua dong datang lapor, bilang, “Bapa, ini mama ni maen batarea bekin tasibu sa. Lebe bae Bapa suru dia iskarobis dari sini su!”
24Ju Yesus manyao, bilang, “Tuhan Allah suru Beta datang ko tolong kotong pung orang Yahudi, tagal dong su jalan sala, sama ke domba yang kasasar. Dia sonde suru Beta pi tolong orang laen.”
25Ma itu mama datang lai deka-deka sang Yesus. Dia tikam lutut deng minta tolong, bilang, “Bos, é! Tolong sang beta do.”
26Ma Yesus buang bahasa, bilang, “Sonde pantas ame makanan dari ana-ana dong, ais buang kasi anjing dong.” [Deng maksud tasambunyi, bilang, Yesus musti bantu Dia pung orang Yahudi dolo, baru bisa bantu orang laen.]
27Ma itu mama balas, bilang, “Batúl, Papa, é! Ma anjing dong ada di kolong meja. Dong ju makan apa yang jato dari ana-ana dong pung piring.” [Deng maksud, bilang, waktu ana-ana makan, anjing ju dapa makan. Biar Yesus bantu Dia pung orang, Dia ju musti lia orang laen.]
28Dengar bagitu, ju Yesus kasi tau, bilang, “Awii! Mama parcaya batúl sang Beta, ó! Jadi mama pulang su, te apa yang mama minta tu, su jadi memang!” Ais dia pulang, ju dia lia dia pung ana su bae memang.
Tuhan Yesus bekin bae banya orang
29Ais itu, Yesus deng Dia pung ana bua dong kasi tenga itu tampa, ju dong jalan iko-iko dano Galilea pung pinggir. Tarús dong nae satu gunung, ais Yesus dudu ko mangajar sang dong. 30Ju orang bam-banya datang sang Dia. Dong bawa orang kaki hela, orang buta, orang lumpu, orang sonde bisa omong, deng orang yang saki laen ju. Dong taro itu orang saki dong deka-deka di Yesus pung kaki. Ais Dia bekin bae sang dong. 31Lia bagitu, ju itu orang banya dong, heran. Dong ba'omong, bilang, “We! Talalu hebat, ó! Orang kaki hela, bisa bajalan bae. Orang buta, bisa dapa lia. Orang lumpu, bisa bajalan. Deng orang sonde bisa omong, su bisa ba'omong! Ini pasti Tuhan Allah yang bekin. Dia tu, andia Tuhan yang kotong pung nene-moyang dong sémba dari dolu-dolu tu.”
Tuhan Yesus kasi makan ampa ribu orang
(Markus 8:1-10)
32Abis barapa hari ju, Yesus pange ame Dia pung ana bua dong ko bilang, “Beta su rasa kasian sang ini orang banya dong. Ada yang su datang dari jao, baru dong bakumpul su tiga hari, sampe su sonde ada makanan lai. Lebe bae dong jang pulang dolo deng parú kosong. Te jang sampe dong samaput di tenga jalan.”
33Ma Yesus pung ana bua dong manyao, bilang, “Bapa! Ini tampa kosong yang jao dari kampong. Sonde mungkin kotong bisa kasi makan orang bagini banya.”
34Ma Yesus tanya sang dong, bilang, “Bosong pung roti, ada barapa banya?”
Dong manyao, bilang, “Tuju sa! Deng ikan sadiki!”
35Ais Yesus suru itu orang dong samua ko dudu di tana. 36Ju Dia ame itu roti tuju bua deng ikan, ko minta tarima kasi sang Tuhan Allah. Ais Dia bekin pica-pica, ju Dia kasi pi Dia pung ana bua dong, ko dong pi babagi kasi itu orang dong samua. 37Ju dong samua makan sampe puas. Ais, dong kumpul ame makanan lebe, sampe ponu tuju bakul. 38Samua orang yang iko makan tu, kira-kira ada ampa ribu orang laki-laki. Balóm reken tamba parampuan deng ana-ana dong. 39Ais itu, Yesus suru itu orang banya dong pulang. Ju Dia nae parahu ko dong pi di da'era Magadan.*Ini tampa di mana, sonde jalás. Ada tulisan bahasa Yunani yang laen, yang tulis, bilang, ‘Magdala’. Ada laen lai yang tulis, bilang, ‘Magdalan’.
Orang Farisi deng orang Saduki mau hiki kasi jato sang Tuhan Yesus
(Markus 8:11-13; Lukas 12:54-56)
161Satu kali, ada barapa orang Farisi deng orang Saduki datang sang Yesus. Dong mau baso'al-jawab deng Dia, ko mau hiki sang Dia. Tagal itu, dong minta sang Dia, bilang, “Pak! Tolong kasi tunju tanda heran do, ko jadi bukti, bilang, Pak su dapa kuasa dari Tuhan Allah.”aMateos 12:38, Lukas 11:16
2Ma Yesus manyao, bilang, “Kalo matahari tanggalám deng langit pung warna mera, bosong tanda, bilang, ‘Beso sonde akan ujan.’ 3Deng kalo matahari nae deng langit ba'awan itam, bosong tanda, bilang, ‘Ini hari mau ujan.’ Naa, kalo bosong bisa baca tanda cuaca bagitu, akurang ko bosong sonde bisa baca tanda jaman? 4Wuih! Bosong orang sakarang ni, cuma tau bekin jahat sa! Bosong sonde toe sang Tuhan! Biar bosong minta tanda heran, ma Beta sonde kasi. Tagal dolu Tuhan su kasi tanda heran pake Dia pung jubir Yunus. Jadi, itu su cukup!” Omong abis bagitu, ju Yesus jalan kasi tenga sang dong.bMateos 12:39, Lukas 11:29
Tuhan Yesus ajar, bilang, ati-ati deng orang Farisi deng orang Saduki dong pung pangaru
(Markus 8:14-21)
5Waktu Yesus dong sampe di tenga dano, baru Dia pung ana bua dong inga, bilang, dong lupa bawa roti buat dong pung bakál. 6Dengar dong omong bagitu, ju Dia kasi tau, bilang, “Bosong musti ati-ati sang orang Farisi deng orang Saduki dong pung bibit roti, é.”cLukas 12:1
7Dengar bagitu, ju Dia pung ana bua dong babingung. Dong ba'omong, bilang, “Bapatua ada omong apa tu? Mangkali Dia omong bagitu, tagal botong sonde bawa roti, ko?”
8Ma Yesus tau dong pung pikiran. Jadi, Dia omong, bilang, “Weh! Bosong ni su talalu! Akurang ko bosong omong so'al roti! Bosong kurang parcaya sang Beta, ko? 9Bosong masi balóm mangarti Beta pung kuasa, ko? Te itu hari waktu Beta bekin pica-pica itu roti lima bua ko kasi makan lima ribu orang tu, ada barapa bakul yang bosong kumpul ame dia pung lebe tu?dMateos 14:17-21 10Ais karmana lai deng itu tuju roti yang Beta bagi kasi ampa ribu orang tu? Ada barapa bakul yang bosong kumpul ame dia pung lebe tu?eMateos 15:34-38 11Akurang ko bosong sonde mangarti Beta pung omong tadi tu? Beta sonde omong so'al roti. Te Beta mau kasi inga sang bosong, ko biar bosong ati-ati deng orang Farisi deng orang Saduki dong pung ajaran. Te dong pung ajaran bisa pangaru orang banya, sama ke bibit roti bekin roti jadi bésar.”
12Yesus omong bagitu, baru dong mangarti, bilang, Dia sonde omong so'al roti. Ma Dia ada omong so'al orang Farisi deng orang Saduki dong pung ajaran yang sala.
Petrus mangaku, bilang, Tuhan Yesus tu, Kristus
(Markus 8:27-30; Lukas 9:18-21)
13Ais itu, ju Yesus dong bajalan pi di da'era yang badeka deng kota Kaisarea Filipi. Di tenga jalan, Dia tanya sang dong bilang, “Iko orang pung omong, dong bilang, Beta, andia Manusia Tulen ni, sapa?”
14Dong manyao, bilang, “Ada yang bilang Bapa ni, Yohanis Tukang Sarani yang su idop kambali. Laen bilang, mangkali Bapa ni, ba'i Elia. Laen lai bilang, ba'i Yeremia. Kalo sonde, na, Tuhan Allah pung jubir dolu-dolu yang laen.”fMateos 14:1-2, Markus 6:14-15, Lukas 9:7-8
15Tarús Yesus tanya lai sang dong, bilang, “Kalo iko bosong sandiri, na, Beta ni, sapa?”
16Ais ju Simon Petrus manyao, bilang, “Bapa ni, Kristus, andia itu Orang yang dolu-dolu Tuhan Allah su janji mau kirim datang! Deng Bapa ni, Ana dari Tuhan Allah yang idop tarús!”gYohanis 6:68-69
17Ais Yesus bilang, “Simon, Yunus pung ana, é! Lu ni, barontong, ó! Te bukan manusia yang kasi tau ini hal sang lu. Ma Beta pung Bapa di sorga yang kasi tau. 18Dengar, é! Sakarang Beta mau kasi nama ‘Petrus’ sang lu. Te itu nama pung arti andia, batu.*Yesus ada maen kata di sini. Te bahasa Yunani bilang, Petros (andia, nama orang), deng petra , (andia, batu). Tagal lu pung parcaya su kuat ke batu, nanti lu jadi fanderen kasi Beta pung orang parcaya dong. Biar dong kaná siksa sampe mati ju, dong batahan tarús. 19Beta nanti kasi hak sang lu, ko urus Beta pung orang dong, sama ke lu pegang sorga pung konci. Te apa yang lu larang di dunya, itu Tuhan su larang di sorga. Deng apa yang lu kasi isin di dunya, itu Tuhan su kasi isin di sorga.”hMateos 18:18, Yohanis 20:23
20Omong abis bagitu, ju Yesus larang sang dong ko jang kasi tau sapa-sapa bilang Dia tu, Kristus.
Tuhan Yesus kasi tau so'al Dia pung mati deng Dia pung idop kambali
(Markus 8:31--9:1; Lukas 9:22-27)
21Mulai dari itu waktu, ju Yesus kasi tau Dia pung ana bua dong, bilang, “Beta musti pi kota Yerusalem. Ma nanti di situ, Beta dapa sangsara bam-banya dari tua-tua adat, kapala agama Yahudi pung bos-bos, deng guru agama dong samua. Nanti dong bunu bekin mati sang Beta, ma dia pung lusa, Beta idop kambali.”
22Yesus kasi tau bagitu ju, Petrus hela ame sang Dia pi pinggir ko togor, bilang, “Bapa jang omong bagitu! Sonde mungkin Tuhan Allah kasi biar bagitu!”
23Ma Petrus pung omong tu, sonde iko Tuhan pung mau. Andia ko Yesus bale ko togor sang dia, bilang, “Hee! Iskarobis dari sini! Itu tu, setan pung Bos yang omong! Lu jang palang sang Beta! Lu cuma pikir iko manusia pung mau sa, bukan iko Tuhan pung mau!”
24Ais ju Yesus ajar sang Dia pung ana bua dong, bilang, “Orang yang mau iko sang Beta, dia musti batahan iko tarús tiap hari! Dia musti lupa buang dia pung mau sandiri, ko iko Tuhan pung mau sa. Biar orang mau bunu sang dia, dia musti iko tarús sa, sama ke orang pikol dia pung kayu palang ko pi mati.iMateos 10:38, Lukas 14:27 25Te orang yang sadia mati tagal dia iko sang Beta, nanti dia dapa idop tarús deng Tuhan. Ma orang yang cuma mau idop buat dia pung diri sandiri sa, nanti dia pung idop tu, ilang bagitu sa!jMateos 10:39, Lukas 17:33, Yohanis 12:25 26Dengar, é! Kalo lu dapa dunya pung isi samua, ma Tuhan Allah tola buang sang lu, na, dia pung ontong apa? Biar lu pikol bawa dunya pung isi samua ju, lu sonde bisa tukar deng lu pung jiwa!
27Beta kasi tau sang bosong ini hal samua, tagal Beta ni, Manusia Tulen. Nanti Beta turun datang kambali pake Beta pung Bapa pung kuasa yang hebat, sama-sama deng Dia pung ana bua dari sorga. Itu waktu, nanti Beta balas kasi tiap orang iko apa yang dia bekin.kMateos 25:31, Lagu Puji dong 62:13, Roma 2:6 28Inga bae-bae, é! Dari bosong samua ni, nanti ada barapa orang yang sonde akan mati, sampe kapan dong dapa lia sang Beta, andia Manusia Tulen, jadi Raja yang pegang parenta.”
Tuhan Allah kasi tunju Tuhan Yesus pung hebat
(Markus 9:2-13; Lukas 9:28-36)
171Abis anam hari ju, Yesus pange sang Petrus, Yakobis deng dia pung adi Yohanis, ko dong sama-sama pi nae di atas satu gunung tinggi, ko dong sandiri di situ sa. 2Sampe di atas, ju dong lia Yesus su jadi laen. Dia pung muka basinar sama ke matahari, deng Dia pung pakean jadi puti mangkilat. 3Takuju sa, dong dapa lia Dia ada ba'omong deng ba'i Elia deng ba'i Musa. 4Ju Petrus jadi bingung, sampe dia omong sambarang, bilang, “Bapa! Botong su enak di sini, ó! Jadi lebe bae botong bekin tiga lopo. Satu kasi sang Bapa, satu kasi ba'i Musa, deng satu lai kasi ba'i Elia.”
5Waktu Petrus masi omong bagitu, takuju sa, awan turun datang ko tutu ame sang dong. Ju dong taheran-heran dengar satu suara kaluar dari itu awan, bilang, “Dengar, ó! Yesus ni, Beta pung Ana sayang. Dia salalu bekin sanáng Beta pung hati. Dengar bae-bae sang Dia, é!”a2 Petrus 1:17-18, Carita Mula-mula 22:2, Lagu Puji dong 2:7, Yesaya 42:1, Mateos 3:17, 12:18, Markus 1:11, Lukas 3:22, Carita Ulang so'al Jalan Idop 18:15
6Dengar bagitu, ju itu ana bua dong taku mo mati, sampe dong jato matono. 7Ma Yesus datang korek sang dong, ju Dia bilang, “We! Bosong bangun su. Jang taku!” 8Ais dong angka muka, ma dong sonde lia sapa-sapa di situ. Te cuma ada Yesus sa.
9Ais itu, dong mulai turun dari itu gunung. Ju Yesus larang sang dong, bilang, “Apa yang bosong baru lia tadi tu, jang kasi tau sapa-sapa, é! Te Beta, Manusia Tulen ni, musti mati dolo. Ais, nanti kalo Beta su idop kambali, baru bosong bole kasi tau orang.”
10Ju dong tanya sang Dia, bilang, “Bapa ni, memang Kristus, ma ba'i Elia di mana? Te itu guru agama dong ajar, bilang, ba'i Elia musti datang dolo, baru Kristus datang. Ma iko Bapa, karmana?”bMaleaki 4:5
11Yesus manyao, bilang, “Memang batúl. Ba'i Elia musti datang dolo, ko buka jalan kasi sang Kristus. 12Ma dengar bae-bae, é! Ba'i Elia su datang, ma orang sonde kanál sang dia. Dong bekin susa sang dia, iko dong pung mau. Bagitu ju, nanti dong bekin sang Beta, Manusia Tulen ni.”cMateos 11:14
13Dengar abis bagitu, baru dong tau, bilang, Ba'i Elia yang Yesus ada omong tu, andia Yohanis Tukang Sarani.
Tuhan Yesus bekin bae satu ana yang takaná setan
(Markus 9:14-29; Lukas 9:37-43a)
14Ais waktu Yesus dong su kambali, dong katumu deng orang banya yang ada tunggu sang dong. Ju ada satu bapa datang tikam lutut ko minta tolong sang Dia, 15bilang, “Bos! Kasian beta pung ana dolo! Te dia saki gila kambing, deng dia sangsara mo mati. Kalo itu panyaki datang, na, dia suka tajato dalam aer, ko dalam api. Tolong dolo, Bos, é! 16Beta su bawa sang dia pi Bos pung ana bua dong, ma dong sonde bisa bekin bae sang dia.”
17Dengar bagitu, ju Yesus masparak sang Dia pung ana bua dong, bilang, “Hee! Bosong ni su talalu! Beta su ajar ulang-ulang sang bosong, ma bosong sonde mangarti bae-bae. Deng bosong sonde parcaya batúl-batúl sang Beta! Beta musti sabar sang bosong sampe kapan lai? Mari bawa itu ana datang sini!” 18Dong bawa itu ana, ais Dia usir buang setan kaluar dari itu ana. Ais, itu setan kaluar kasi tenga itu ana, ju dia bae memang.
19Ais itu, waktu Yesus ada sandiri sama-sama deng Dia pung ana bua dong, dong tanya sang Dia, bilang, “Bapa! Akurang ko tadi botong sonde bisa usir kasi kaluar itu setan?”
20Yesus manyao bale, bilang, “Bosong sonde bisa usir itu setan, tagal bosong sonde parcaya batúl na. Inga, é! Kalo bosong parcaya batúl-batúl sang Beta, biar cuma sadiki ana ju,*Tuhan Yesus banding orang pung parcaya deng satu biji yang kici ana. Di sini, itu biji pung bésar yang pantíng, bukan dia pung jenis. Alkitab bahasa Indonesia di sini, bilang, ‘biji sesawi’, ma ada barapa masala deng itu tafsiran. bosong bisa parenta satu gunung, bilang, ‘He, gunung! Pinda sana!’ Tantu sa dia pinda.dMateos 21:21, Markus 11:23, 1 Korintus 13:2 21[Ma dengar, é! Setan dong memang jahat. Kalo bosong sonde sambayang deng puasa ko minta tolong sang Tuhan, na, bosong sonde bisa usir setan macam bagitu.”]Tulisan bahasa Yunani yang paling bae deng yang paling tua sonde muat ini ayat 21 ni.
Tuhan Yesus omong kali kadua so'al Dia pung mati
(Markus 9:30-32; Lukas 9:43b-45)
22Ais satu kali, Yesus deng Dia pung ana bua ada bakumpul di propinsi Galilea. Dia kasi tau sang dong, bilang, “Sonde lama lai, te dong mau jual sang Beta pi orang laen. 23Ais dong bunu bekin mati sang Beta, Manusia Tulen ni. Memang Beta mati, ma nanti dia pung lusa, Beta idop kambali.”
Dengar Dia pung omong bagitu, ju Dia pung ana bua dong hati susa mo mati.
Tuhan Yesus omong so'al ruma sambayang pung pajak
24Waktu Yesus deng Dia pung ana bua dong datang di kampong Kapernaum. Ju tukang tagi bea dong, datang sang Petrus ko tanya, bilang, “Bosong pung Guru bayar Ruma Sambayang Pusat pung pajak, ko sonde?”eKaluar dari Masir 30:13, 38:26
25Ju Petrus manyao, bilang, “Bayar, é!”
Waktu dia pulang, ju Yesus langsung kasi tau sang dia lebe dolo, bilang, “We, Simon! Coba lu pikir. Raja-raja di ini dunya ame pajak dari sapa? Dari dong pung ana sandiri, ko dari orang laen?”
26Petrus manyao, bilang, “Dari orang laen!”
Yesus sambung lai, bilang, “Kalo bagitu, raja pung ana sandiri sonde usa bayar, to? 27Bagitu ju deng Ruma Sambayang Pusat pung pajak. Ma, kotong sonde usa bekin mara itu tukang pajak dong. Jadi lebe bae, lu pi pancing ikan di dano sa. Lu tangkap ame ikan partama, na, buka dia pung mulu. Nanti lu dapa doi perak satu di situ. Ais pake itu doi, ko pi bayar kotong dua pung pajak. Te itu su pas buat kotong dua.”Tiap taon, tiap laki-laki Yahudi yang su umur 20 pi atas musti bayar satu pajak ko bantu piara Ruma Sambayang Pusat (baca di Kaluar dari Masir 30:12-16). Waktu Tuhan Yesus idop, dong itong itu pajak deng doi didrakma . Satu didrakma pung nilei tu, sama ke dua dinari . Satu dinari tu, sama ke satu tukang pung gaji satu hari. Di sini, Yesus kasi tau sang Petrus, bilang, nanti dia dapa satu doi stater di itu ikan pung mulu. Satu stater pung nilei tu, andia dua didrakma , ko, ampa dinari -- cukup ko bayar itu pajak kasi Yesus deng Petrus.
Tuhan Yesus pung ana bua dong batanya, bilang, sapa yang paling bésar
(Markus 9:33-37; Lukas 9:46-48)
181Itu waktu, Yesus pung ana bua dong datang sang Dia ko tanya, bilang, “Bapa! Sapa yang paling bésar dari Tuhan Allah pung orang samua?”aLukas 22:24
2Ju Yesus pange satu ana kici, ais kasi badiri di dong pung teng-tenga. 3Ais Dia bilang, “Dengar bae-bae! Orang yang mau maso jadi Tuhan pung orang, dia musti oba dia pung cara pikir, ko jadi sama ke ana kici yang sonde tau angka-angka diri.bMarkus 10:15, Lukas 18:17 4Tagal orang yang randá hati sama ke ana kici ni, dia tu orang yang paling bésar di Tuhan pung muka. 5Deng orang yang tarima orang kici sama ke ini ana ni, tagal dia parcaya sang Beta, na, itu orang su tarima sang Beta.
Tuhan Yesus kasi inga so'al orang yang bekin orang laen bekin sala
(Markus 9:42-48; Lukas 17:1-2)
6Ais Yesus kasi tau lai sang dong, bilang, “Kalo ada orang yang bekin satu ana kici iko jalan yang sala, sampe dia sonde parcaya lai sang Beta, awas, ó! Lebe bae orang ika batu bésar satu,*Tulisan bahasa Yunani tulis, bilang, ‘batu giling’ yang dong pake ko mol padi-gandum. di dia pung batang leher, ko kasi tanggalám sang dia di tenga laut. 7Ini dunya ni memang tampa calaka, tagal ada banya hal yang bekin orang jato dalam dosa. Ma orang yang paling calaka tu, andia orang yang bekin gara-gara, ko orang laen bekin sala.
8Kalo lu bekin sala pake lu pung tangan, ko, lu pung kaki, na, potong buang sang dia sa! Te lebe bae lu maso sorga deng tangan sablá sa, ko, kaki sablá sa, daripada dong buang sang lu pi api naraka deng lu pung tangan deng kaki dua-dua.cMateos 5:30 9Kalo lu bekin sala pake lu pung mata, do'i buang lu pung mata sa! Te lebe bae lu maso pi sorga deng mata sablá sa, daripada dong buang sang lu pi api naraka deng lu pung mata dua-dua.”dMateos 5:29
Tuhan Yesus kasi umpama so'al satu domba yang ilang
(Lukas 15:3-7)
10Yesus omong lai bilang, “Awas, ó! Jang sampe bosong pandang enteng ana kici bagini. Te Tuhan ada dong pung ana bua dari sorga yang jaga sang dong. Deng itu ana bua dong bisa maso kapan-kapan sa, ko pi kasi tau ini orang dong pung hal di Tuhan Allah.
11-13Bosong pikir bae-bae, te Beta mau kasi umpama bagini. Ada satu orang pung domba saratus ekor. Ais satu hari, ada domba satu ekor yang serong, iko jalan sandiri. Naa, bosong kira itu gambala musti bekin apa? Tantu dia kasi tenga dia pung domba 99 ekor tu di atas gunung, ko pi cari itu domba satu ekor yang ilang tu.eLukas 19:10 Gambala dapa domba yang ilang
Kalo dia su dapa kambali, nanti dia lebe sanáng lia dia pung domba yang satu tu, daripada dia lia dia pung domba 99 ekor yang sonde ilang. [Beta, Manusia Tulen ni, ju datang ko mau kasi salamat sang orang yang serong dari jalan lurus.]Tulisan bahasa Yunani yang paling bae deng yang paling tua sonde muat ini kalimat dalam kurung ni. 14Te biar cuma satu ana kici sa yang ilang ju, Beta pung Bapa di sorga sonde sanáng.”
Tuhan Yesus kasi tau cara karmana kotong babae kambali deng orang yang bekin sala sang kotong
15Yesus omong lai, bilang, “Kalo lu pung sodara orang parcaya bekin sala sang lu, na, lu yang musti pi katumu deng dia. Ais, kalo bosong dua sandiri, baru kasi tau dia pung sala. Kalo dia dengar lu pung omong, na, bosong dua su babae kambali.fLukas 17:3 16Ma kalo dia sonde mau dengar sang lu, na, pi ame lu pung tamán satu-dua orang ko pi sama-sama deng lu. Ais bosong pi katumu deng itu orang, ko omong lai deng dia. Te dalam Tuhan Allah pung Tulisan Barisi ada tatulis, bilang, ‘Dalam satu parkara, musti ada dua ko tiga saksi yang omong sama, baru bisa tarima dong pung omong tu.’gCarita Ulang so'al Jalan Idop 19:15 17Ma kalo dia masi sonde mau dengar sang bosong, na, pi kasi tau sang jama'at. Deng kalo dia ju su sonde mau tarima bae jama'at pung omong, na, anggap dia sama ke orang yang sonde kanál sang Tuhan. Kalo sonde, na, anggap dia jahat sama ke tukang tagi bea.
18Inga bae-bae Beta pung omong, é! Apa yang bosong larang di dunya, itu Tuhan su larang di sorga. Deng apa yang bosong kasi isin di dunya, itu Tuhan su kasi isin di sorga.hMateos 16:19, Yohanis 20:23
19Deng Beta kasi tau ulang, bilang, kalo ada dua orang dari bosong yang sambayang satu hati, nanti Beta pung Bapa di sorga kasi apa yang dong minta. 20Te kalo ada dua ko tiga orang bakumpul ko sambayang sang Beta, na, Beta ju ada di dong pung teng-tenga.”
Tuhan Yesus kasi umpama so'al pagawe yang sonde kasi ampon sang dia pung tamán
21Ais itu, ju Petrus datang tanya sang Yesus, bilang, “Bos, beta mau tanya sadiki. Kalo beta pung sodara orang parcaya bekin sala ulang-ulang sang beta, na, beta musti kasi ampon sang dia sampe barapa kali? Sampe tuju kali, ko?”
22Ju Yesus manyao, bilang, “Sonde! Lu musti kasi ampon sang dia 7 kali 70 kali,Bahasa Yunani di sini, bisa dia pung arti, bilang, “7 kali 70 kali”. Bisa ju, “77 kali”. sampe lu sonde bisa itong lai.iLukas 17:3-4 23Bosong musti bekin iko bagitu, tagal Tuhan Allah tu sama ke satu raja yang ba'itong dia pung pagawe dong pung utang. 24Waktu dia mulai ba'itong, ju dia suru dia pung orang ko pi pange datang satu pagawe yang ada ba'utang doi deng dia, sampe juta-juta.§Alkitab bahasa Yunani di sini tulis, bilang, “10.000 talenta ”. Satu talenta pung nilei, andia, satu orang karjá pung gaji 15 taon. 25Ma itu pagawe sonde bisa bayar ganti dia pung utang tu. Jadi raja parenta, bilang, ‘Pi jual ini orang deng dia pung bini-ana samua, ko dong jadi budak. Deng jual abis dia pung harta dong samua, ko bayar dia pung utang dong.’
26Dengar bagitu, ju itu pagawe jato tikam lutut di raja pung muka, ko kokoe sang dia, bilang, ‘Aduu! Bapa, é! Bapa raja tolong kasi beta waktu sadiki do! Nanti beta kasi kambali beta pung utang dong samua.’ 27Dengar bagitu, ju itu raja jato kasian sang dia. Ju dia hapus memang dia pung pagawe tu pung utang samua. Ais dia kasi lapás sang itu pagawe.
28Ma waktu itu pagawe kaluar, ju dia katumu deng dia pung tamán satu yang ada ba'utang doi sadiki sang dia.**Alkitab bahasa Yunani di sini tulis, bilang, “100 dinari ”. Satu dinari pung nilei, andia, satu orang karjá pung gaji satu hari sa. Jadi, kalo banding deng 10.000 talenta di atas, na, ini utang ni sonde ada pung arti apa-apa. Tarús dia tangkap dia pung tamán, ko ceke dia pung batang leher deng masparak, bilang, ‘Weh! Bayar lu pung utang sakarang ju!’
29Dengar bagitu, ju dia pung tamán jato tikam lutut ko kokoe sang dia, bilang, ‘Aduu! Tamán, é! Tolong kasi beta waktu sadiki do! Nanti beta kasi kambali beta pung utang sang lu.’
30Ma itu pagawe bilang, ‘Sonde bisa! Pokonya, lu musti bayar sakarang!’ Ais dia lempar kasi maso dia pung tamán pi dalam bui, sampe dia bayar abis dia pung utang tu. 31Waktu raja pung pagawe yang laen dapa lia apa yang su jadi tu, ju dong pung hati susa. Ais dong pi lapor sang raja.
32Dengar bagitu, ju itu raja pange itu pagawe yang sonde tau diri tu. Dia togor, bilang, ‘Hee, orang jahat! Tagal lu minta beta kasian sang lu, andia ko beta su hapus buang lu pung utang dong samua. 33Ma akurang ko lu sonde tau kasian sang lu pung tamán, sama ke beta su kasian sang lu tu?’ 34Itu raja maruak, sampe dia suru dong pi tola maso sang dia dalam bui, ko biar dong siksa sang dia, sampe dia bayar abis dia pung utang dong samua.”
35Ju Yesus tutu Dia pung carita, deng kasi tau, bilang, “Naa, Beta pung Bapa di sorga ju ba'itong bagitu. Nanti Dia hukum sang bosong, kalo bosong sonde lupa buang batúl sang bosong pung sodara orang parcaya pung sala-sala dong.”
Orang Farisi cari jalan ko hiki sang Tuhan Yesus deng so'al kawin-cere
(Markus 10:1-12)
191Yesus ajar abis itu samua, ju Dia jalan kasi tenga Galilea ko pi di propinsi Yudea di kali Yarden pung sablá sana. 2Orang banya iko sang Dia, ju Dia bekin bae orang saki di sana.
3Ada ju barapa orang Farisi yang datang ko mau hiki kasi jato sang Dia. Dong tanya, bilang, “Bapa! Iko kotong pung atoran agama, kalo laki-laki su kawin, dia bole cere buang dia pung bini deng alasan apa sa, ko karmana?”
4Ma Dia manyao, bilang, “Bosong ni, orang yang pintar agama. Ma akurang ko bosong sonde tau Tuhan Allah pung Tulisan Barisi pung isi? Te di carita mula-mula, ada tulis, bilang, ‘Tuhan Allah bekin manusia, laki-laki deng parampuan.’aCarita Mula-mula 1:27, 5:2 5Deng ada tatulis lai, bilang,
‘Tagal itu, laki-laki musti kasi tenga dia pung mama-bapa,
ko pi idop satu hati deng dia pung bini,
te dong dua su jadi satu.’bCarita Mula-mula 2:24
6Tagal itu, kalo Tuhan Allah sandiri yang bekin dong dua jadi satu, na, manusia jang kasi cere lai!”
7Dengar Yesus omong bagitu, ju itu orang Farisi dong tanya lai, bilang, “Kalo bagitu, na, akurang ko ba'i Musa bilang, orang bole bacere, asal dia kasi surat cere sang dia pung bini dolo?”cCarita Ulang so'al Jalan Idop 24:1-4, Mateos 5:31
8Ju Yesus manyao lai, bilang, “Ba'i Musa kasi biar bosong pung nene-moyang bacere deng dong pung bini, tagal dong tu, kapala batu sama ke bosong! Ma waktu Tuhan Allah bekin ini dunya, Dia pung maksud bukan bagitu. 9Andia ko Beta kasi tau, é! Kalo bini ada maen serong lebe dolo, na, laki-laki bole bacere. Ma kalo bini sonde maen serong, laki-laki yang cere buang sang dia, ais kawin lai deng parampuan laen, na, dia su barsina tu!”dMateos 5:32, 1 Korintus 7:10-11
10Dengar Dia omong bagitu, ju Dia pung ana bua dong omong, bilang, “Kalo bagitu, na, lebe bae jang kawin sa.”
11Ju Yesus manyao, bilang, “Sonde samua orang yang bisa tarima Beta pung omong ni. Cuma orang yang Tuhan Allah tunju sa. 12Te ada orang yang sonde kawin, tagal dari lahir su bagitu. Ada ju yang sonde kawin, tagal orang bekin bagitu sang dia. Deng ada ju, yang pili ko sonde kawin, tagal dia cuma mau kasi jalan Tuhan Allah pung karjá sa. Orang yang bisa mangarti ini ajaran, na, biar dia tarima sa.”
Tuhan Yesus omong kasi berkat sang ana kici dong
(Markus 10:13-16; Lukas 18:15-17)
13Itu waktu, orang dong koko bawa dong pung ana-ana pi Yesus, ko biar Dia mua tangan deng omong kasi berkat sang dong. Ma Dia pung ana bua dong togor sang itu orang dong. 14Ju Dia mara sang Dia pung ana bua dong, bilang, “Kasi tenga itu ana dong datang sang Beta! Sonde usa larang! Te orang yang sama ke dong ni, andia Tuhan Allah pung orang.”
15Ais Dia mua tangan pi di itu ana kici dong, deng minta ko Tuhan Allah kasi berkat sang dong. Ais itu, ju Dia jalan kasi tenga itu tampa.
Orang kaya cari jalan ko idop tarús deng Tuhan Allah
(Markus 10:17-31; Lukas 18:18-30)
16Ais satu kali, ada orang datang tanya sang Yesus, bilang, “Bapa Guru! Beta musti bekin hal bae yang karmana, ko biar beta tau parsís, bilang, beta bisa maso sorga ko idop tarús sama-sama deng Tuhan Allah?”
17Ju Dia manyao, bilang, “Akurang ko lu tanya sang Beta so'al apa yang bae? Cuma Tuhan Allah sa yang bae. Kalo lu mau idop deng Dia, na, iko Dia pung parenta.”
18Itu orang tanya lai, bilang, “Parenta yang mana tu?”
Ju Yesus manyao, bilang,
“Jang bunu orang;
jang maen serong;
jang mancuri;
jang jadi saksi putar-balek;eKaluar dari Masir 20:13-16, Carita Ulang so'al Jalan Idop 5:17-20
19kasi hormat sang lu pung mama-bapa;
deng sayang lu pung sodara sama ke lu sayang lu pung diri sandiri.”fKaluar dari Masir 20:12, Carita Ulang so'al Jalan Idop 5:16, Kapala Agama dong pung Atoran 19:18
20Itu orang manyao, bilang, “Naa, itu parenta samua tu, beta su bekin. Apa yang masi kurang lai?”
21Dengar bagitu, ju Yesus bilang, “Naa! Kalo lu mau iko Tuhan pung mau samua, na, pulang ko jual lu pung harta samua. Ais pi bagi-bagi itu doi kasi orang miskin dong. Abis itu, baru lu datang ko iko sang Beta. Te nanti Tuhan Allah balas kasi lu harta bam-banya di sorga.”
22Dengar bagitu, ju itu orang pulang deng hati susa, te dia kaya mo mati.
23Ais ju Yesus omong deng Dia pung ana bua dong, bilang, “Parcaya sang Beta, te orang kaya paling susa maso sorga. 24Dia pung susa tu, sama ke binatang onta yang bésar, maso pi dia pung kandang lewat jarom pung lobang.”
25Dengar bagitu ju, Dia pung ana bua dong jadi taheran-heran. Ju dong manyao, bilang, “Kalo bagitu, na, sapa yang bisa maso sorga?”
26Dia lia bae-bae sang dong, ju Dia omong, bilang, “Kalo manusia yang karjá, memang sonde bisa. Ma kalo Tuhan Allah yang karjá, samua bisa jadi!”
27Ju Petrus kasi inga, bilang, “Bapa! Botong su jalan kasi tenga botong pung harta samua, ko iko sang Bapa. Ma botong dapa apa?”
28Dia manyao, bilang, “Parcaya sang Beta! Nanti kalo Tuhan Allah su bekin samua jadi baru, Beta, Manusia Tulen ni, dudu di korsi parenta bésar. Itu waktu, bosong yang iko sang Beta, ju iko dudu di atas 12 korsi parenta, ko jadi hakim kasi kotong pung 12 suku Isra'el!gMateos 25:31, Lukas 22:30 29Orang yang jalan kasi tenga dia pung ruma, kaka-adi, mama-bapa, ana-ana, deng dia pung kabón, ko iko sang Beta, nanti dia tarima bale sampe 100 kali lipat. Ais kalo ini dunya kiamat, dia ju dapa idop deng Tuhan tarús-tarús. 30Jadi, inga, é! Iko Tuhan Allah pung pikir, banya orang yang bekin-bekin diri bésar, dong tu, andia orang yang paling kici. Ma orang yang anggap diri kici, dong tu, andia orang yang bésar, iko Tuhan pung pikir.”hMateos 20:16, Lukas 13:30
Umpama so'al tukang garap kabón anggor
201Ais itu, Yesus ajar, bilang, “Tuhan Allah pung pegang parenta tu, sama ke ini umpama: ada satu tuan kabón yang kaluar pagi-pagi jam anam, pi cari orang ko karjá di dia pung kabón anggor. 2Dia dapa orang karjá, ju dong ba'akór ko karjá satu hari, deng dia pung sewa, satu doi perak, iko harga biasa.*Alkitab bahasa Yunani di sini tulis, bilang, “satu doi dinari ”. Satu dinari pung nilei, andia, satu orang karjá pung gaji satu hari anteru. Satuju abis, ju dia suru dong pi karjá di dia pung kabón tu. 3Jam sambilan pagi, ju dia kaluar lai pi pasar. Di situ dia dapa lia barapa orang yang ada dudu tanganga bodo sa. 4Ju dia kasi tau sang dong, bilang, ‘We, bu dong! Bosong mau karjá di beta pung kabón, ko? Nanti beta bayar sang bosong iko yang pantas.’ Dengar bagitu, ju dong iya bae, ais dong pi karjá. 5Jam 12 tenga hari, deng jam tiga sore, itu tuan kabón kaluar ruma, ko pi cari orang karjá lai. 6Su sore, kira-kira jam lima, ju itu tuan kabón kaluar lai. Dia lia pi-datang te, masi ada orang yang badiri-badiri kosong sa. Ais dia tanya sang dong, bilang, ‘Akurang ko bosong badiri kosong dari pagi sampe sore, deng sonde bekin apa-apa?’
7Itu orang dong manyao, bilang, ‘Bapa, é! Sonde ada orang yang kasi botong karjá.’
Ais, itu tuan bilang, ‘Kalo bagitu, na, bosong pi karjá di beta pung kabón su!’
8Sampe dia pung jam barenti karjá, ju itu tuan kabón pange dia pung mandor ko bilang, ‘Pange orang karjá dong, ko bayar dong pung doi karjá satu-satu. Mulai dari orang yang maso tarahir sampe deng orang yang maso partama tu.’aKapala Agama dong pung Atoran 19:13, Carita Ulang so'al Jalan Idop 24:15
9Ais, itu mandor pange itu orang dong yang karjá mulai dari jam lima sore. Dia kasi sang dong satu-satu tarima satu doi perak. 10Ais, itu mandor pange itu orang karjá laen dong, sampe deng orang yang karjá mulai dari jam anam pagi. Yang su karjá dari pagi pikir, kata, tantu dong tarima lebe banya dari itu orang yang mulai karjá jam lima sore. Tau-tau te, dong ju tarima satu doi perak. 11Tarima bagitu ju, dong mangomek sang itu tuan kabón, bilang, 12‘Awe'! Tar bisa bagini, Bos! Dong yang datang paling balakang, cuma karjá satu jam sa. Ma botong yang maso dari papagi hari ni, su karjá banting tulang satenga mati sampe karingat dong malele! Ma karmana ko Bos bayar sang botong sama ke dong tu?’
13Ju itu tuan kabón manyao sang dong satu, bilang, ‘Bu, é! Beta sonde panake sang bu. Tagal bu sandiri satuju karjá satu hari, deng dia pung sewa satu doi perak. Batúl, to? Jadi, beta su iko kotong pung janji, wuang? 14Ada lebe bae, bu tarima bu pung doi sewa ko pulang su. Kalo beta mau kasi orang yang maso karjá lebe lat dari bu sama banya deng apa yang beta kasi sang bu, na, itu beta pung urusan. 15Tantu beta ni bebas pake beta pung doi iko beta pung suka. Karmana ko bu jengkel tagal beta pung hati bae?’
16Bagitu ju, waktu Tuhan Allah jadi Raja kasi orang dong, Dia balas kasi Dia pung orang dong iko Dia pung suka. Jadi, orang yang datang tarahir, nanti dia tarima dia pung bagian sama ke orang yang datang partama. Deng orang yang datang partama, nanti dia tarima dia pung bagian sama ke orang yang datang tarahir.”bMateos 19:30, Markus 10:31, Lukas 13:30
Tuhan Yesus kasi tau yang katiga kali so'al Dia pung mati
(Markus 10:32-34; Lukas 18:31-34)
17Ais itu, ju Yesus dong mulai jalan pi Yerusalem. Di tenga jalan, Dia pange Dia pung ana bua ko dong bakumpul sandiri sa deng Dia. Ais itu, Dia kasi tau lai, bilang, 18“Bosong dengar, é! Kotong sakarang mau pi Yerusalem. Ma di sana dong jual buang sang Beta, Manusia Tulen, kasi pi di kapala agama Yahudi pung bos-bos, deng guru agama dong. Ais dong putus hukuman mati sang Beta. 19Ju dong sarakan sang Beta pi orang laen yang sonde kanál sang Tuhan Allah. Ais dong omong bekin malu sang Beta. Deng dong firuk kasi ancor Beta pung badan. Ais, baru dong bunu bekin mati sang Beta di kayu palang. Memang Beta mati batúl. Ma dia pung lusa, Beta idop kambali.”
Yakobis dan Yohanis pung mama minta ko angka dia pung ana jadi orang bésar
(Markus 10:35-45)
20Ais itu, Sabadeus pung bini datang sang Yesus, sama-sama deng dia pung ana Yakobis deng Yohanis. Ju dia tikam lutut deng kasi hormat ko noki-noki sang Yesus.
21Ju Yesus tanya sang dia, bilang, “Mama ada mau parlú apa?”
Ju itu mama kasi tau, bilang, “Bagini, Bapa! Beta minta, kalo Bapa su dudu pegang parenta, na, Bapa angka sang beta pung ana dua ni, ko dong ju iko pegang parenta sama-sama deng Bapa. Beta minta ko Bapa kasi dudu satu di Bapa pung sablá kanan, deng satu di sablá kiri.”
22Dengar dia pung minta, ju Yesus kasi tau sang Yakobis deng Yohanis, bilang, “Bosong sonde mangarti apa yang bosong minta. Te Beta nanti dapa sangsara banya. Jadi, karmana? Bosong kira bosong ju mampu pikol itu sangsara sama-sama deng Beta ko?”
Dong dua manyao ena-ena sa, bilang, “Talalu bisa, Bapa, é!”
23Ais Dia manyao lai, bilang, “Memang, bosong ju nanti pikol itu sangsara sama ke Beta. Ma sapa yang nanti dudu di Beta pung kanan deng kiri, itu bukan Beta yang putus. Itu Tuhan Allah yang pung hak putus. Dia su putus memang, sapa-sapa yang dudu di itu tampa.”
24Waktu sapulu ana bua yang laen su dengar dong dua pung minta bagitu, ju dong jengkel. 25Ma Yesus pange ame sang dong samua, ju Dia bilang, “Bagini! Bosong su tau, to? Orang-orang bésar yang pegang parenta biasa tendes dong pung rakyat, sampe dong sonde bisa bagarák. Deng kapala-kapala dari bangsa yang sonde kanál sang Tuhan Allah, dong kasi parenta lebe-lebe, sampe dong pung rakyat sonde bisa angka kapala. 26Ma bosong sonde bole bekin bagitu! Naa, sapa dari bosong yang mau jadi orang bésar, dia musti jadi sama ke jongos ko layani orang laen.cLukas 22:25-26 27Deng sapa yang mau jadi kapala, dia musti bekin diri sama ke hamba.dMateos 23:11, Markus 9:35, Lukas 22:26 28Dengar, é! Beta ju bagitu. Beta, Manusia Tulen ni, datang ko layani orang. Beta sonde datang ko orang layani sang Beta. Te Beta datang kasi Beta pung idop anteru-anteru, ko kasi tabús banya orang dari dong pung sala-sala dong.”
Tuhan Yesus bekin bae orang buta
(Markus 10:46-52; Lukas 18:35-43)
29Ais itu, Yesus dong jalan tarús. Waktu dong kaluar dari kota Yeriko, ada banya orang yang iko sang dong. 30Di situ, ada dua orang buta yang dudu di pinggir jalan. Waktu dong dengar, bilang, yang lewat tu, andia Yesus dari Nasaret, ju dong batarea karás-karás, bilang, “Bos! Daud pung turunan, é! Botong su tunggu-tunggu lama sang Bos! Kasian sang botong dolo!”
31Dengar dong batarea bagitu, ju orang togor, bilang, “Hee! Bosong dua jang baribut!”
Ma dong batarea lebe karás lai, bilang, “Bos, é! Daud pung turunan, é! Kasian sang botong do!”
32Waktu Dia dengar bagitu, ju Dia barenti ko tanya sang dong, bilang, “Bosong mau Beta bekin apa kasi bosong?”
33Dong manyao, bilang, “Bos é! Tolong ko botong bisa dapa lia do!”
34Dengar dong pung omong bagitu, ju Dia jato kasian sang dong. Ais Dia raba dong pung mata, ju dong lia memang. Ais itu, dong jalan iko sang Dia.
Tuhan Yesus maso kota Yerusalem sama ke Raja
(Markus 11:1-11; Lukas 19:28-40; Yohanis 12:12-19)
211Ais itu, Yesus dong jalan tarús sampe di satu kampong nama Betfage, di gunung Saitun pung pinggir.*Dong kasi nama ‘Saitun’ di itu gunung, tagal di sana ada banya kabón pohon saitun. Dong biasa parés pohon saitun pung bua ko dapa dia pung minya. Itu gunung Saitun pung jao, kira-kira satu kilo dari kota Yerusalem. Itu kampong su deka-deka deng kota Yerusalem. Di situ dong barenti tahan. Ju Dia suru Dia pung ana bua dua orang ko pi lebe dolo. 2Dia parenta sang dong, bilang, “Bosong dua pi di itu kampong sana. Kalo bosong maso, nanti bosong dapa lia binatang keledai mai deng dia pung ana satu, ada ta'ika di situ. Bosong pi buka dong pung tali ko hela bawa datang kasi sang Beta. 3Ma kalo ada orang tanya sang bosong, bilang, ‘Akurang ko bosong hela bawa orang pung keledai?’ Naa, bosong manyao, bilang, ‘Bos ada mau pake. Kalo su pake abis, nanti Dia kirim pulang memang.’
4Samua ni musti jadi, iko apa yang Tuhan Allah pung jubir su tulis memang, bilang,
5‘Hei bosong orang Yerusalem dong!Alkitab bahasa Yunani di sini tulis, bilang, “Sion pung ana parampuan”. Sion tu, andia Yerusalem pung nama laen. Jadi, di sini Sakaria ada pake bahasa alus ko batarea kasi kota Yerusalem pung orang dong.
Mari lia sini, ó!
Te bosong pung Raja ada datang.
Dia datang deng randá hati.
Dia datang nae keledai ana.’”aSakaria 9:9
6Ais ju itu ana bua pi, deng bekin iko samua, sama ke Yesus su pasán sang dong tu. 7Dong hela bawa itu keledai mai deng dia pung ana pi Yesus. Ais dong taro dong pung salimut, ju Dia nae di atas ko mau maso kota. 8Waktu dong mau maso pi dalam kota, ju banya orang ame dong pung salimut, deng dong pung salendang, ko taro di jalan. Ada ju yang pi potong ame daon-daon palamMateos pung tulisan asli bilang ‘cabang dong’. Ma kotong su tau dari Yohanis 12:13 bilang daon-daon palam. ko dong buka-buka di tenga jalan. Deng bagitu, dong bekin tanda, bilang, dong sambut sang Dia sama ke orang bésar. 9Ju ada orang saparu pi bajalan lebe dolo di muka Yesus, deng ada yang iko dari balakang. Dong ba'eki rame-rame, bilang,
“Hosana! Botong puji-puji sang Tuhan Allah!§Dong pung bahasa Aram bilang ‘Hosana’ . Dia pung arti dolu-dolu, bilang ‘dia kasi salamat orang’. Waktu Tuhan Yesus masi idop di ini dunya, itu kata tu, dong biasa pake ko puji sang Tuhan Allah.
Tagal Daud pung turunan su datang!
Hosana! Botong puji-puji sang Tuhan Allah!
Tagal Tuhan su utus datang ini Orang.
Hosana! Botong puji-puji sang Tuhan Allah!
Tagal Tuhan ada dudu parenta memang, di langit yang paling tinggi!”bLagu Puji dong 118:26
10Waktu Yesus maso Yerusalem deng rame-rame bagitu, ju isi kota samua kaluar ko batanya, bilang, “Awii! Sapa yang datang ni?”
11Orang banya manyao, bilang, “Dia ni, Tuhan Allah pung jubir. Dia pung nama Yesus, orang Nasaret, dari propinsi Galilea.”
Tuhan Yesus maso pi di Ruma Sambayang Pusat ko bongkar buang pasar di situ
(Markus 11:15-19; Lukas 19:45-48; Yohanis 2:13-22)
12Ais Yesus dong bajalan tarús, ju dong maso pi Tuhan Allah pung Ruma Sambayang Pusat. Di itu Ruma Sambayang pung kintal, orang su bekin jadi pasar ko dong bajual burung pompa yang orang pake jadi korban buat sambayang. Lia bagitu ju, Yesus pi usir kasi kaluar sang dong. Dia banting kasi talempar meja-meja yang dong pake tukar doi, deng banting kasi tabale bangku-bangku yang dong pake bajual itu burung dong. 13Ju Dia kasi tau sang dong, bilang, “Tuhan pung jubir su tulis, bilang,
‘Beta kasi bangun ini Ruma,
ko biar orang bisa datang sambayang di sini.’
Tuhan pung maksud bagitu, ma bosong su bekin ini Ruma jadi parampok dong pung tampa bakumpul!”cYesaya 56:7, Yeremia 7:11
14Ais ju orang buta deng orang lumpu dong datang sang Yesus di Tuhan Allah pung Ruma Sambayang tu. Ju Dia bekin bae sang dong samua. 15Di situ ada ju kapala agama Yahudi pung bos-bos deng guru agama dong. Waktu dong lia Yesus bekin tanda heran bagitu, ju dong jengkel. Lebe-lebe lai, waktu dong dengar itu ana-ana dong batarea rame-rame di Ruma Sambayang, bilang,
“Hosana! Botong puji-puji sang Tuhan Allah!
Tagal raja Daud pung turunan su datang ni!”
16Ais, itu bos-bos dong kasi tau sang Yesus, bilang, “Weh! Lu dengar itu ana-ana dong pung omong? Itu sonde batúl tu!”
Ma Yesus manyao sang dong, bilang, “Hoo, Beta ada dengar. Ko akurang? Bosong balóm parná baca di Tuhan Allah pung Tulisan Barisi so'al ana-ana yang puji sang Tuhan Allah, ko? Te di situ ada tatulis, bilang,
‘Tuhan Allah su siap memang ana mea deng ana kici,
ko dong puji-puji sang Dia.’”dLagu Puji dong 8:3
17Ais ju, Yesus dong kaluar kasi tenga itu kota, ko pi tidor di kampong Betania.
Tuhan Yesus parenta pohon satu ko jang baboa lai
(Markus 11:12-14,20-24)
18Dia pung beso papagi, Yesus dong jalan lai ko maso kambali pi kota Yerusalem. Ma di tenga jalan, Dia su rasa lapar. 19Dia dapa lia pohon satu di pinggir jalan yang orang biasa makan dia pung bua.**Bahasa Indonesia pake kata ‘pohon ara’ dari istila Yunani sukei . Ma Tuhan Allah pung Tulisan Barisi kasi tunju satu pohon di sana yang orang biasa tanam, deng makan dia pung bua. Di Indonesia sablá matahari nae, orang sonde makan ‘pohon ara’ pung bua. Jadi, ‘pohon ara’ di Tuhan Allah pung Tulisan Barisi, sonde sama ke kotong pung pohon ara di sini. Jadi Dia pi deka-deka itu pohon, ko mau lia coba ada bua, ko sonde. Ma waktu Dia sampe di itu pohon, Dia sonde dapa lia bua satu ju, tagal itu pohon baru badaon sa. Ju Dia omong deng itu pohon, bilang, “Tagal lu sonde kasi kaluar lu pung bua sang Beta, andia ko lu sonde akan baboa lai!” Dia omong abis, ju itu pohon karíng memang.
20Dia pung ana bua dong lia bagitu, ju dong takuju. Dong tanya, bilang, “Akurang ko takuju sa ini pohon karíng memang?”
21Ju Dia manyao, bilang, “Dengar bae-bae, é! Kalo bosong parcaya batúl-batúl sang Tuhan, deng sonde hati bacabang sadiki ju, bosong bisa bekin sama ke yang Beta su bekin tu. Bosong ju bisa bekin lebe dari itu. Conto ke: bosong bisa parenta gunung satu ta'angka pi laut. Tantu Tuhan Allah kasi pinda itu gunung memang, asal bosong parcaya batúl-batúl sang Dia!eMateos 17:20, 1 Korintus 13:2 22Te samua hal yang bosong minta sang Tuhan Allah, nanti bosong tarima, asal bosong parcaya batúl-batúl sang Dia.”
Bos-bos dong baso'al deng Tuhan Yesus pung hak
(Markus 11:27-33; Lukas 20:1-8)
23Ais Yesus dong jalan tarús. Sampe di Yerusalem, dong maso kambali lai pi di Ruma Sambayang Pusat. Waktu dong maso di kintal, ju kapala agama Yahudi pung bos-bos, deng tua-tua adat dong datang ko baso'al deng Dia, bilang, “Sapa yang suru lu datang bekin kaco di sini kamaren? Sapa yang kasi itu hak sang lu?”
24Ma Dia tau dong ada cari jalan ko mau kasi jato sang Dia. Ais Dia balas, bilang, “Beta ju mau tanya sang bosong. Bosong manyao sang Beta dolo, baru Beta manyao sang bosong. 25Beta mau tanya bagini: bosong samua kanál sang Yohanis, Tukang Sarani tu, to? Naa, sapa yang kasi hak sang dia ko sarani orang? Tuhan Allah ko, manusia?”
Ais dong bapikir pi-datang, deng barunding, bilang, “Awe'! Kotong su kaná hiki ni, ma! Te kalo kotong manyao, bilang, ‘Tuhan Allah yang kasi hak’, nanti Dia balas, bilang, ‘Kalo bagitu, akurang ko bosong sonde parcaya sang Yohanis?’ 26Ma kotong ju sonde bisa bilang, ‘Manusia yang kasi hak’, te nanti orang dong samua mangamok sang kotong. Tagal dong parcaya, bilang, Yohanis tu, Tuhan Allah pung jubir.” 27Andia ko dong manyao sang Yesus, bilang, “Botong sonde tau.”
Ju Yesus balas, bilang, “Naa! Kalo bagitu, Beta ju sonde parlú kasi tau Sapa yang kasi hak sang Beta.”
Tuhan Yesus kasi umpama so'al satu bapa deng dia pung ana laki-laki dua orang
28Yesus omong tarús deng itu bos-bos dong, bilang, “Bosong pikir karmana deng umpama ni? Ada satu bapa deng dia pung ana laki-laki dua orang. Dia parenta sang ana sulung, bilang, ‘Ana, é! Ini hari, na, lu pi karjá di kabón do.’
29Ma itu ana manyao, bilang, ‘Eeh! Beta sonde pi.’ Ma sonde lama ju dia manyasal, ais dia pi.††Alkitab bahasa Indonesia TB1 su serong dari tulisan bahasa Yunani yang paling tua deng yang paling bae di sini.
30Ais ju, itu bapa suru dia pung ana nomer dua, bilang, ‘Ana, é! Ini hari, na, lu pi karjá di kabón do.’
Ju itu ana manyao, bilang, ‘Bae bapa. Nanti beta pi’. Ma tau-tau, te dia sonde pi.”
31Carita ais bagitu, ju Yesus tanya sang dong, bilang, “Naa, Beta mau tanya bagini: Dari itu dua ana tu, yang mana yang bekin iko dia pung bapa pung parenta tu?”
Ju dong manyao, bilang, “Yang partama tu!”
Ais Dia omong, bilang, “Hoo. Ma dengar bae-bae, te Beta omong yang batúl. Orang yang bosong su cap orang tar laku-laku dong, sama ke ini tukang tagi bea, deng parampuan nakal, nanti dong maso jadi Tuhan Allah pung orang lebe dolo dari bosong. Te bosong cuma iya bae sang Tuhan sa, ma sonde bekin iko Dia pung mau. 32Dolu, Yohanis Tukang Sarani su ajar sang bosong jalan karmana ko bosong bisa idop lurus. Ma bosong sonde mau parcaya sang dia. Padahal, waktu orang tar laku-laku dong dengar sang Yohanis, dong kasi tenga dong pung sala-sala, ko iko dia pung ajaran tu. Bosong ju su tau itu samua. Ma bosong sonde mau barenti dari bosong pung sala, ko iko Tuhan Allah pung mau.”fLukas 3:12, 7:29-30
Tuhan Yesus kasi umpama so'al orang jahat yang garap kabón anggor
(Markus 12:1-12; Lukas 20:9-19)
33Ais itu, Yesus carita satu umpama lai, bilang, “Ada satu tuan tana yang pi buka kabón, ko mau tanam pohon anggor di dia pung tana sapo'ong. Ais dia bekin pagar kuliling. Deng dia bekin bak ko mau parés bua anggor pung aer. Ju dia kasi badiri satu tampa jaga yang tinggi. Ais dia kasi sewa itu kabón pi tukang garap, ko dong karjá bagi hasil deng dia. Tarús dia barangkat pi luar negrí.gYesaya 5:1-2
34Sampe musim ketu bua anggor, ju itu tuan kabón suru dia pung ana bua dong pi di itu tukang garap, ko minta dia pung bagian. 35Ma itu tukang garap dong sonde toe deng dia pung ana bua dong. Ada yang kaná pukul, ada yang kaná bunu, deng ada yang kaná lempar deng batu. 36Ma itu tuan kabón suru lai dia pung ana bua satu rombongan yang lebe bésar dari yang partama tu. Ma itu tukang garap dong bekin jahat bagitu ju sang dong samua.
37Lama-lama ju, itu tuan kabón suru dia pung ana sandiri. Te dia pikir, kata, ‘Kalo beta kirim beta pung ana sandiri, pasti dong tarima bae-bae, deng dong dengar sang dia.’
38Ma waktu itu tukang garap dong lia sang itu ana, ju dong ba'omong, bilang, ‘We, bosong lia dolo! Te bapatua su kirim datang dia pung ana sandiri. Dia yang nanti tarima bapatua pung pusaka samua. Jadi, mari kotong bunu sang dia su, ko biar kotong yang soa ini kabón.’ 39Ju dong tangkap ame itu ana, ais hela buang pi luar kabón ko dong bunu sang dia.”
40Yesus carita abis, ju Dia tanya sang dong, bilang, “Naa, Beta mau tanya bagini: kalo itu tuan kabón kambali, kira-kira dia bekin karmana deng itu tukang garap dong?”
41Ais, orang Yahudi pung bos-bos dong manyao, bilang, “Pasti dia bunu bekin mati itu orang jahat samua. Ais itu, dia kasi sewa itu kabón kasi pi sang orang laen, yang nanti bagi hasil pas deng dia pung waktu.”
42Ais Yesus omong deng dong, bilang, “Mangkali bosong sonde parná baca ame apa yang ada tatulis dalam Tuhan Allah pung Tulisan Barisi, bilang,
‘Ada satu batu yang tukang batu dong tola buang,
ma sakarang itu batu su jadi ruma pung batu alas!
Tuhan Allah sandiri yang pili ame, ju kasi dudu itu batu.
Andia ko kotong lia dia pung bagus lai!’”hLagu Puji dong 118:22-23
43Ais Yesus sambung Dia pung omong, bilang, “Jadi bosong pikir bae-bae, é. Dolu, Tuhan pili kotong orang Yahudi ni, ko jadi Dia pung orang. Ma tagal bosong sonde mau toe sang Beta, nanti Tuhan pili orang laen. Te orang yang iko Dia pung mau sa yang bisa maso jadi Dia pung orang. 44[Beta kasi tau lurus-lurus sa. Beta ni, andia itu batu alas tu. Orang yang jato kaná ini batu, nanti itu orang jadi ancor-ancor. Deng kalo itu batu jato kaná orang, nanti itu orang jadi uuk-uuk memang.]”‡‡Tulisan bahasa Yunani saparu sonde muat ini ayat 44 ni.
45Waktu kapala agama Yahudi pung bos-bos, deng orang Farisi dong dengar Yesus pung carita, ju dong tau, bilang, Dia ada ser sang dong. Dong parsís sama ke itu tukang garap kabón tu, deng itu tukang batu yang tola buang itu batu alas tu. 46Jadi, dong mara mo mati. Ais, dong ator siasat ko mau tangkap sang Dia. Ma dong ada eleng sang orang banya yang anggap Yesus tu, Tuhan Allah pung jubir. Andia ko dong sonde bisa bekin apa-apa sang Dia.
Tuhan Yesus kasi umpama so'al orang yang sonde mau datang di pesta kawin
(Lukas 14:15-24)
221Ais Yesus omong lai deng dong pake umpama, bilang, 2“Tuhan Allah pung pegang parenta tu, sama ke satu raja yang ada bekin pesta kawin kasi sang dia pung ana laki-laki. 3Waktu pesta su siap, ju dia suru dia pung hamba ko pi kasi tau orang-orang yang kaná undang dong, bilang, ‘Mari, te acara su mau mulai.’ Ma itu orang dong sonde mau datang.
4Ais, itu hamba dong pulang ko lapor sang raja. Dengar bagitu ju, itu raja suru dia pung hamba yang laen dong, bilang, ‘Bosong pi kasi tau itu orang dong, ko datang su, te pesta su siap. Beta su potong sapi, deng su masa ena-ena. Suru dong datang makan pesta, te samua su siap ni.’ 5Itu hamba dong pi kasi tau bagitu. Ma itu orang yang kaná undang dong sonde mau toe. Ada yang pi kabón, ada yang pi di dong pung tampa karjá, 6deng ada yang tangkap itu raja pung hamba dong, ko siksa sampe mati.
7Dengar bagitu, ju itu raja mara mo mati. Ais dia suru dia pung tantara dong ko pi bunu itu orang-orang yang su bunu dia pung hamba dong. Ais, itu tantara dong bakar itu kota sampe rata deng tana.
8Ais ju, itu raja pange dia pung hamba yang laen dong deng kasi tau, bilang, ‘Pesta kawin su siap, ma orang-orang yang beta su undang tu, sonde pantas iko beta pung pesta. 9Sakarang, bosong kaluar pi di jalan rame dong, ko undang sapa sa yang bosong katumu di situ.’ 10Ais, itu hamba dong pi di jalan rame dong. Dong bawa datang banya orang yang dong katumu di situ, ko pi di pesta kawin tu. Ada orang bae deng ada orang jahat yang datang bekin ponu itu tampa pesta.
11Ais, itu raja maso pi di tampa pesta ko lia kuliling dia pung tamu dong. Ju dia dapa lia satu tamu yang sonde pake pakean pesta. 12Ais itu raja tanya, bilang, ‘He, tamán! Akurang ko lu maso di sini sonde pake pakean pesta?’ Ma itu orang babingung bodo sa. 13Tarús itu raja parenta sang dia pung ana bua dong, bilang, ‘Ika ini orang pung kaki deng tangan, ko angka buang sang dia pi luar. Biar ko dia manangis deng sangsara di tampa galáp sana.’aMateos 8:12, 25:30, Lukas 13:28
14Bagitu ju, Tuhan Allah undang banya orang, ma Dia cuma pili sadiki sa ko jadi Dia pung orang.”
Tuhan Yesus omong so'al bayar pajak kasi pamarenta
(Markus 12:13-17; Lukas 20:20-26)
15Dengar abis Yesus pung omong bagitu, ju orang Farisi dong ba'akór ko mau hiki deng tudu sang Dia. 16Ais dong suru dong pung ana bua sama-sama deng orang dari Herodes pung partei politik, ko pi baso'al deng Yesus. Dong angka-angka nae sang Dia, bilang, “Bapa Guru! Botong tau Bapa pung hati lurus. Bapa sonde tau putar-balek deng sonde pili muka. Bapa salalu ajar Tuhan Allah pung Kata-kata deng batúl. 17Sakarang, botong mau tanya satu hal. Iko kotong pung atoran agama Yahudi, kira-kira kotong musti bayar pajak kasi pamarenta Roma pung raja bésar, ko sonde?”
18Ma Yesus su tau dong mau pancing sang Dia, ko Dia omong malawan pamarenta Roma. Ju Dia manyao, bilang, “Dasar orang muka-balakang! Akurang ko bosong mau hiki sang Beta deng itu so'al? 19Coba kasi lia sang Beta doi perak satu yang orang pake ko bayar pajak!” Ju dong kasi tunju satu doi perak sang Dia.
20Ais Dia tanya sang dong, bilang, “Ini sapa pung gambar ni? Deng ini sapa pung nama ni?”
21Dong manyao, bilang, “Itu keser, pamarenta Roma pung raja bésar tu.”
Ju Yesus kasi tau sang dong, bilang, “Naa! Kalo bagitu, bosong pi kasi sang pamarenta apa yang pamarenta pung hak. Deng kasi sang Tuhan Allah apa yang jadi Tuhan Allah pung hak.”
22Dengar Dia manyao bagitu, ju dong samua taheran-heran, ko Dia bilang batúl na. Andia ko dong sonde bisa hiki sang Dia. Ju dong jalan kasi tenga sang Dia.
Tuhan Yesus ajar so'al orang mati idop kambali; deng orang bakawin di sorga, ko sonde?
(Markus 12:18-27; Lukas 20:27-40)
23Di situ ada ju orang dari partei Saduki. Orang dari ini partei Saduki ni, ajar, bilang, orang mati sonde idop kambali. Itu hari, dong ju cari jalan ko mau hiki sang Yesus. Andia ko dong datang baso'al deng Dia, bilang,bUtusan dong pung Carita 23:8 24“Bapa Guru! Ba'i Musa su tulis kasi tenga sang kotong, ini adat bilang: kalo ada satu laki-laki mati kasi tenga dia pung bini, ma sonde ada ana, na, itu laki-laki pung adi musti kawin ame itu janda, ko biar kasi turunan sang dia pung kaka yang su mati tu.cCarita Ulang so'al Jalan Idop 25:5 25Memang, dolu ba'i Musa ajar bagitu, ma sakarang botong ada mau tanya bagini: ada tuju laki-laki basodara. Yang partama kawin, ma dia mati, deng sonde kasi tenga ana. Ju dia pung adi yang iko sang dia, kawin bale itu janda. 26Sonde lama lai dia ju mati, deng sonde ada ana. Bagitu ju deng adi yang nomer tiga; dia kawin deng itu janda, ma dia ju mati, deng sonde kasi tenga ana. Bagitu tarús-tarús sampe adi bungsu ju mati. 27Abis ju, itu janda mati.
28Naa! Sakarang botong mau tanya bagini: itu parampuan su parná kawin deng tuju laki-laki. Nanti kalo dunya kiamat, ais Tuhan kasi idop kambali orang mati dong, itu parampuan jadi sapa pung bini?”
29Ais Yesus manyao, bilang, “Kalo bosong batanya bagitu, na, bosong su sala bésar ni! Te bosong sonde mangarti Tuhan Allah pung Tulisan pung isi. Deng bosong ju sonde mangarti Dia pung kuasa yang hebat! 30Yang batúl, bagini. Nanti, kalo Tuhan Allah kasi idop kambali orang mati, dong ju sonde bakawin lai, sama ke Dia pung ana bua di sorga. 31Deng Beta ju mau omong so'al orang mati bisa idop kambali, ko sonde. Dalam ba'i Musa pung tulisan ada carita pohon kici yang tabakar ma sonde angus. Dari itu carita, kotong dapa tau, bilang, orang mati bisa idop kambali. Te di situ Tuhan Allah kasi tau sang ba'i Musa, bilang,
32‘Beta ni, lu pung ba'i-ba'i pung Tuhan Allah.
Andia ba'i Abraham, ba'i Isak, deng ba'i Yakob.
Dong samua sémba tarús sang Beta sampe sakarang.’
Naa! Kotong tau, bilang, waktu Tuhan omong bagitu, itu ba'i dong su lama mati. Ma Tuhan Allah bilang Dia masi tarús jadi dong pung Tuhan. Andia ko kotong tau, bilang, dong pung jiwa ada idop tarús, biar dong su lama mati. Jadi biar orang mati, ma dia idop kambali. Te cuma orang idop yang sémba sang Tuhan Allah, bukan orang mati, to?!”dKaluar dari Masir 3:6
33Dengar Yesus ajar bagitu, ju itu orang Saduki dong sonde bisa balas apa-apa lai. Ma itu orang banya dong ada taheran-heran deng ba'omong, bilang, “Awii! Ini Orang pung ajaran talalu hebat, ó!”
Tuhan Yesus ajar so'al parenta yang paling pantíng
(Markus 12:28-34; Lukas 10:25-28)
34Waktu orang Farisi dong dengar, bilang, Yesus su ontong sang itu orang Saduki dong, ju dong bakumpul rame-rame ko mau baso'al deng Dia. 35Dong pung ahli agama satu mau hiki coba sang Dia, bilang, 36“Bapa Guru! Beta mau tanya bagini: kotong pung adat pung atoran, deng agama pung parenta dong, banya sakali. Dari samua parenta yang datang dari ba'i Musa tu, yang mana yang paling pantíng?”
37Ju Dia manyao, bilang, “Parenta yang paling pantíng dalam Tuhan Allah pung Tulisan Barisi tu, bilang, bagini:
‘Tuhan Allah tu, bosong pung Allah.
Jadi, bosong musti sayang sang Dia lebe dari samua.
Tagal itu, bosong musti salalu rindu sang Dia,
mangarti sang Dia,
deng karjá karás ko iko Dia pung mau.’eCarita Ulang so'al Jalan Idop 6:5
38Itu parenta tu, yang paling pantíng deng paling hebat! 39Deng ada parenta nomer dua yang bilang bagini:
‘Lu musti sayang orang laen dong, sama ke lu sayang lu pung diri sandiri.’fKapala Agama dong pung Atoran 19:18
40Ini dua parenta ni, andia pohon dari ba'i Musa pung atoran deng Tuhan Allah pung jubir dong pung ajaran samua. Orang sonde mungkin iko parenta yang laen dong, kalo dia sonde iko lebe dolo ini dua parenta bésar ni.”gLukas 10:25-28
Kristus tu, memang raja Daud pung turunan, ma Dia ju jadi raja Daud pung Bos
(Markus 12:35-37; Lukas 20:41-44)
41Waktu itu orang Farisi dong masi ada bakumpul di situ, ju Yesus so'al bale sang dong, bilang, 42“Dari dolu-dolu Tuhan Allah su janji kirim Kristus ko kasi salamat Dia pung orang dong. Naa, iko bosong pung pikiran, Kristus tu, sapa pung turunan?”
Ju dong manyao, bilang, “Dia tu, raja Daud pung turunan.”
43Yesus omong tamba, bilang, “Kalo bagitu, na, akurang ko Tuhan Allah pung Roh Barisi kasi tau sang raja Daud ko dia pange sang Kristus tu, ‘Bos’? Te Daud su tulis, bilang,
44‘Tuhan Allah su kasi tau sang beta pung bos, bilang,
“Mari ko dudu di Beta pung sablá kanan, di tampa yang paling hormat ni.
Te nanti Beta bekin lu pung musu dong, sampe dong ta'alok sang lu.’”hLagu Puji dong 110:1
45Naa! Dari itu tulisan, kotong dapa tau, bilang, raja Daud sandiri yang pange sang Kristus tu, ‘Bos’. Jadi, kalo orang bilang Kristus tu, cuma raja Daud pung turunan sa, itu balóm cukup! Tagal Dia ju jadi raja Daud pung Bos na!”
46Dengar Yesus pung omong bagitu, ju itu orang Farisi dong jadi tabodo-bodo sa, te sonde ada satu orang ju yang bisa manyao sang Yesus. Andia ko mulai dari itu hari ju, dong su taku batanya-batanya, deng dong sonde barani hiki coba sang Dia lai.
Tuhan Yesus kasi inga ko ati-ati sang guru agama deng orang Farisi dong
(Markus 12:38-39; Lukas 11:43, 46; 20:45-46)
231Ais ju Yesus ajar Dia pung ana bua dong, sama-sama deng itu orang banya yang ada iko sang dong. 2Dia kasi tau, bilang, “Itu guru agama deng orang Farisi dong pegang hak ko ajar ba'i Musa pung atoran dong. 3Tagal itu, bosong musti dengar sang dong deng iko dong pung ajaran. Ma jang iko apa yang dong bekin, tagal dong sonde bekin iko dong pung ajaran sandiri. 4Dong paksa orang ko pikol iko dong pung atoran agama yang barát. Ma dong sandiri sonde mau tolong orang dong ko iko itu atoran. 5Samua yang dong bekin, dong bekin ko biar orang puji-puji sang dong. Conto ke: ada satu barang yang ada isi Tuhan Allah pung Kata-kata yang dong ika di dong pung kapala, deng dong pung tangan. Ma dong bekin tamba bésar dong punya, ko biar orang angka-angka sang dong, bilang, ‘We! Dong tu, orang barisi, ó!’aMateos 6:1, Carita Ulang so'al Jalan Idop 6:8, Daftar Sensus 15:38 Orang Yahudi ika Tulisan Barisi di kapala
6Kalo dong maso pi ruma sambayang, ko dong iko pesta, dong salalu cari tampa dudu yang paling bagus, ko banya orang lia sang dong. 7Kalo dong pi pasar, dong ju gila hormat. Dong cari ko orang soya sang dong, bilang, ‘Salamat pagi, Bapa Guru yang terhormat.’ 8Ma bosong jang iko dong pung cara tu! Orang sonde bole pange sang bosong, bilang, ‘Bapa Guru’, tagal bosong pung Guru cuma satu sa. Deng bosong samua ni, basodara. 9Jang angka-angka nae orang di dunya, bilang, ‘bapa’, tagal bosong pung Bapa di sorga cuma satu sa. 10Orang ju sonde bole pange sang bosong, bilang, ‘bos’, tagal bosong pung Bos cuma satu sa, andia Beta ni, yang Tuhan Allah su janji kirim dari dolu tu. 11Andia ko Beta bilang bosong sonde bole angka-angka diri sama ke itu orang yang gila hormat dong. Sapa dari bosong yang mau jadi orang bésar, dia musti jadi sama ke jongos ko layani orang laen.bMateos 20:26-27, Markus 9:35, 10:43-44, Lukas 22:26 12Te orang yang angka-angka diri, nanti Tuhan kasi jato sang dia. Ma orang yang bekin diri sama ke orang kici, nanti Tuhan angka nae sang dia.”cLukas 14:11, 18:14
Tuhan Yesus togor bos-bos agama dong, tagal dong omong laen, bekin laen
(Markus 12:40; Lukas 11:39-42, 44, 47-52; 20:47)
13Ais itu, Yesus omong sambung, bilang, “He, bosong guru agama deng orang Farisi dong! Dasar bosong tu, orang muka-balakang! Nanti bosong dapa calaka, tagal bosong sonde mau parcaya sang Beta, andia itu Orang yang Tuhan Allah su janji mau kirim datang ni. Deng lebe jahat lai, bosong palang ame orang yang mau datang ko dong jang parcaya sang Beta.
14[He, bosong guru agama deng orang Farisi dong! Dasar bosong tu, orang muka-balakang! Nanti bosong dapa calaka, tagal bosong maen putar-balek sang janda dong, ais rampas ame dong pung ruma. Ma di orang banya pung muka, bosong tutu bosong pung jahat tu, deng badiri sambayang lama-lama ko orang bilang bosong pung hati barisi. Ma nanti Tuhan Allah kasi hukum yang paling barát sang bosong.]*Ayat sonde ada di tulisan bahasa Yunani yang paling tua.
15He, bosong guru agama deng orang Farisi dong! Dasar bosong tu, orang muka-balakang! Nanti bosong dapa calaka, tagal bosong balayar pi mana-mana, deng nae-turun gunung, cuma mau cari satu orang sa, ko dia maso pi dalam bosong pung partei agama. Ma kalo dia su maso, na, bosong bekin dia pung idop jadi lebe jahat lai, sampe dia dapa hukum di naraka dua kali lebe barát dari bosong.
16Weh! Bosong su jadi buta di hati, ma akurang ko bosong masi mau tunju jalan kasi orang laen lai? Nanti bosong dapa calaka tagal bosong ajar sambarang, bilang, ‘Kalo orang angka janji pake sumpa deng subu Ruma Sambayang Pusat, na, itu orang sonde ta'ika deng dia pung janji tu. Ma kalo dia angka janji pake sumpa deng subu barang mas yang ada dalam itu Ruma Sambayang, na, baru dia ta'ika deng dia pung janji tu.’ 17Bosong ni orang bodo yang buta kanóp! Bosong kira Tuhan anggap barang mas lebe pantíng, dari Dia pung Ruma Sambayang Pusat? Sonde! Te itu Ruma yang bekin itu barang jadi barisi!
18Bosong ju ajar sambarang, bilang, ‘Kalo orang angka janji pake sumpa deng subu itu meja korban yang ada di Ruma Sambayang Pusat, na, itu orang sonde ta'ika deng dia pung janji tu. Ma kalo dia angka janji pake sumpa deng subu korban yang di atas itu meja, na, baru dia ta'ika deng dia pung janji tu.’ 19Bosong ni, su buta batúl-batúl. Su tantu itu meja korban tu, lebe pantíng dari korban yang ada di itu meja pung atas. Te itu meja tu, yang bekin sampe orang bisa kasi dong pung korban pi Tuhan Allah. 20Tagal itu, kalo orang sumpa deng subu meja korban, na, lebe bae subu itu meja, deng samua yang ada di itu meja pung atas ju. 21Deng kalo orang sumpa deng subu Ruma Sambayang Pusat, na, lebe bae subu Ruma Sambayang sama-sama deng Tuhan Allah pung nama, te Dia yang tenga di situ. 22Deng kalo orang sumpa deng subu sorga, na, itu tu, su sama ke dia subu Tuhan Allah pung korsi parenta sama-sama deng Dia pung nama, te Dia yang dudu pegang parenta di situ.dYesaya 66:1, Mateos 5:34
23He, bosong guru agama deng orang Farisi dong! Dasar bosong tu, orang muka-balakang! Nanti bosong dapa calaka, tagal bosong talalu pintar itong ko kasi Tuhan satu bagian dari sapulu. Bosong maen ba'itong samua-samua, sampe bosong pung bumbu-bumbu dari kabón, bosong ju itong mati. Conto ke bosong itong alus-alus bosong pung salasi, adas manis, deng jintan. Padahal bosong su lupa buang Tuhan Allah pung atoran yang paling pantíng dong! Te bosong sonde idop lurus. Bosong sonde sayang orang kasian dong. Deng bosong sonde idop tarús-tarús iko Tuhan pung mau. Lebe bae, bosong bekin iko itu samua dolo, baru bosong pi itong bosong pung bumbu-bumbu, ko kasi Tuhan pung bagian.eKapala Agama dong pung Atoran 27:30 24Bosong su jadi buta di hati, ma akurang ko bosong masi mau tunju jalan kasi orang laen lai? Bosong bekin atoran sampe alus-alus ko suru orang laen dong iko, ma Tuhan pung atoran yang paling pantíng tu, bosong sandiri sonde iko. Sama ke bosong pareksa alus-alus ko saring buang lalat kici dari bosong pung aer minum. Ma binatang bésar ke karbó, bosong kodo ame anteru-anteru!
25He, bosong guru agama deng orang Farisi dong! Dasar bosong tu, orang muka-balakang! Nanti bosong dapa calaka, tagal bosong cuci ame bosong pung piring mangko dong sampe mangkilat, ma itu cuma di bagian luar sa. Padahal dia pung dalam dadolek mati deng kotoran dari bosong pung parampok deng bosong pung balalas.
26Weh! Orang Farisi buta dong! Cuci lebe dolo bosong pung piring mangko pung bagian dalam! Deng bagitu, dia pung bagian luar ju bisa jadi barisi!
27He, bosong guru agama deng orang Farisi dong! Dasar bosong tu, orang muka-balakang! Nanti bosong dapa calaka, tagal bosong ni sama ke kubur yang kaná cet puti. Orang dapa lia dia pung luar tu, talalu bagus. Ma dia pung dalam tu, ponu deng orang mati pung tulang, deng samua yang baboo puruk.fUtusan dong pung Carita 23:3 28Bosong ju sama! Bosong suka bekin diri tingka ke orang barisi. Dari luar orang lia bosong tu, sama ke orang yang hati lurus. Padahal bosong pung dalam hati tu, su ponu deng hal jahat. Te bosong omong laen, bekin laen, deng lupa buang Tuhan Allah pung parenta dong.
29He, bosong guru agama deng orang Farisi dong! Dasar bosong tu, orang muka-balakang! Nanti bosong dapa calaka! Bosong bekin kubur bésar-bésar kasi Tuhan Allah pung jubir dong, deng hias bagus-bagus orang bae dong pung kubur. 30Ma bosong bilang, ‘Andekata botong idop satu jaman deng botong pung nene-moyang dong, tantu botong sonde iko-iko bunu Tuhan Allah pung jubir dong.’ 31Deng bagitu, bosong buka bosong pung kartu sandiri, bilang, bosong tu, ju jahat sama ke bosong pung nene-moyang dong. 32Jadi lebe bae, bosong bekin jahat bagitu sampe abis, iko bosong pung nene-moyang pung sala dong!
33Bosong ni batúl-batúl jahat sama ke ular baracon. Bosong kira Tuhan Allah sonde kasi hukum sang bosong? Jang harap! Tantu Dia lempar buang sang bosong pi dalam api naraka! 34Dengar, é! Nanti Beta kirim kasi bosong Beta pung utusan dong, ko dong ajar deng kasi tunju sang bosong Tuhan pung jalan idop yang batúl. Ma nanti bosong bunu saparu, deng paku bekin mati saparu di kayu palang. Ada ju yang bosong firuk di dalam ruma-ruma sambayang, deng ada yang bosong siksa sampe dong balari dari satu kota pi kota laen. 35Dolu-dolu bosong pung nene-moyang bunu sang Habel. Padahal dia tu, orang yang pung hati lurus. Bosong pung nene-moyang maen bunu tarús-tarús orang lurus dong dari satu turunan pi turunan laen. Sampe deng Sakaria, andia Barakia pung ana. Dong bunu sang dia di Ruma Sambayang Pusat pung kintal deka deng meja korban. Tagal bosong iko bosong pung nene-moyang pung jahat tu, andia ko bosong musti tanggong itu orang hati lurus dong pung dara samua. 36Memang batúl! Te bosong yang ada sakarang ni, nanti kaná hukum, tagal ini hal-hal jahat dong yang bosong pung nene-moyang su bekin dari dolu tu.”
Tuhan Yesus jato kasian sang orang Yerusalem dong
(Lukas 13:34-35)
37“Hei orang Yerusalem dong! Bosong ni yang maen bunu Tuhan Allah pung jubir dong, deng lempar bekin mati utusan yang mau datang tolong sang bosong. Beta maen buju sang bosong ulang kali ko datang sang Beta, sama ke ayam mai yang mau tutu ame dia pung ana dong di bawa dia pung sayap. Ma bosong sonde mau. 38Tagal itu, Tuhan su sonde toe lai deng bosong pung ruma. Ais beso-lusa, te dia su kosong. 39Dengar bae-bae, é! Te bosong sonde akan lia sang Beta lai, sampe dia pung waktu bosong mangaku, bilang, ‘Kotong minta ko Tuhan Allah kasi berkat sang ini Orang, tagal Tuhan yang utus sang Dia.’ Bosong mangaku bagitu, baru bosong dapa lia lai sang Beta.”
Tuhan Yesus kasi tau memang Ruma Sambayang Pusat pung rubu
(Markus 13:1-2; Lukas 21:5-6)
241Ais itu, Yesus mau jalan kasi tenga Ruma Sambayang Pusat. Waktu Dia kaluar, Dia pung ana bua dong datang kasi tunju itu Ruma Sambayang pung bagus. 2Ma Dia manyao, bilang, “Ini Ruma memang bagus! Ma dengar, é! Sonde lama lai, dong kasi rubu abis ini batu-batu samua.”
Tuhan Yesus kasi tau, bilang, nanti Dia pung ana bua dong dapa sangsara
(Markus 13:3-13; Lukas 21:7-19)
3Ais, Yesus jalan pi dudu di gunung Saitun. Ju Dia pung ana bua datang ko dong ba'omong sandiri deng Dia, bilang, “Bapa! Coba kasi tau ulang Bapa pung omong tadi tu. Kira-kira dia pung waktu kapan, é? Deng dia pung tanda-tanda tu, kira-kira karmana?”
4Ais Yesus manyao, bilang, “Jaga diri bae-bae, ó! Ko bosong jang kaná tipu. 5Te nanti ada macam-macam orang yang datang puku dada, bilang, ‘Beta ni, Kristus, Orang yang Tuhan Allah su janji dari dolu.’ Deng bagitu, dong tipu banya orang. 6Kalo bosong lia orang baparáng, ko bosong dengar kabar, bilang, ada paráng di mana-mana, na, bosong sonde usa taku. Te hal macam bagitu tu, musti jadi. Ma hari kiamat balóm sampe. 7Nanti satu suku baparáng lawan laen suku. Satu negara baparáng lawan laen negara. Ada tana goyang di mana-mana. Deng musim lapar ju hebat mo mati! 8Ma samua tu, baru tanda partama yang kasi tau, bilang, hari kiamat pung waktu su deka-deka datang. Itu sama ke parampuan yang baru mulai rasa saki, tagal dia pung waktu barana su deka-deka datang.
9Jadi, bosong musti jaga diri bae-bae, é! Te nanti dong siksa deng bunu bekin mati sang bosong. Deng orang dari samua bangsa nanti binci mati sang bosong, tagal bosong iko sang Beta.aMateos 10:22 10Itu waktu, banya orang bale balakang deng sonde mau parcaya sang Beta lai. Dong babinci, deng bajual satu deng satu. 11Nanti ada tukang tipu bilang dong tu, Tuhan pung jubir. Deng banya orang parcaya sang dong. 12Nanti orang pung jahat dong tamba lama tamba banya, sampe orang su sonde basayang satu deng satu lai. 13Ma orang yang batahan tarús sampe mati, pasti Tuhan Allah kasi salamat sang dia.bMateos 10:22 14Te orang musti kasi tasiar Tuhan Allah pung Kabar Bae, sampe di dunya pung huk-huk, ko biar samua orang bisa dapa tau Tuhan pung jalan idop yang batúl. Ais itu, baru hari kiamat datang.”
Tuhan Yesus kasi tau, bilang, satu orang jahat tukang bekin ancor nanti datang
(Markus 13:14-23; Lukas 21:20-24)
15Yesus omong tarús, bilang, “Tuhan Allah pung jubir Daniel su tulis so'al satu orang yang jahat mo mati. Nanti dia datang maso pi badiri di tampa pamali di Tuhan Allah pung Ruma Sambayang Pusat. Deng bagitu, dia bekin noju itu tampa. Andia ko Tuhan Allah bale balakang kasi tenga itu tampa. Naa! Kalo bosong su lia bagitu, ati-ati, ó! (Sapa yang baca ini tulisan ni, musti mangarti bae-bae!)cDaniel 9:27, 11:31, 12:11 16Te itu jadi tanda, bilang, hari-hari susa su ada di muka pintu. Kalo su lia bagitu, orang di propinsi Yudea bangun lari pi gunung suda. 17Kalo ada yang su kaluar dari ruma, jang pulang pi ame barang lai. Lari capát-capát su, ko biar jang kaná calaka. 18Orang yang ada di kabón, jang kambali ko ame kaen panas lai. Lari tarús su!dLukas 17:31 19Yang paling kasian, andia parampuan yang ada dudu parú, deng mama-mama yang ada kasi susu ana mea. Te dong sonde bisa lari capát na. 20Jadi, lebe bae bosong sambayang ko minta itu calaka jang jato kaná deng musim ujan, ko jato kaná deng hari barenti karjá. 21Te itu hari talalu susa mo mati! Mulai dari Tuhan Allah bekin ini dunya sampe sakarang, orang balóm parná lia susa bésar macam bagitu. Deng nanti orang ju sonde lia ulang lai susa macam bagitu.eDaniel 21:1, Dunya Model Baru 7:14 22Ma bosong ontong bésar, te Tuhan Allah kasi pende itu hari. Kalo sonde, na, sonde ada satu orang ju yang bisa batahan idop. Ma, tagal Tuhan Allah sayang Dia pung orang yang Dia su pili dong, andia ko Dia kasi pende itu hari-hari susa dong.
23Nanti kalo itu hari su sampe, bosong dengar orang bilang, ‘Lia dolo! Kristus ada di sini!’ Deng orang laen, bilang, ‘Kristus ada di sana!’ Ma bosong jang parcaya, é! 24Te nanti ada orang kaluar ko puku-puku dada, bilang, ‘Beta ni, Kristus!’ Deng yang laen lai bilang, ‘Beta ni, Tuhan Allah pung jubir.’ Nanti dong bekin tanda heran macam-macam pake setan pung kuasa ko putar-balek orang. Dong coba-coba ko Tuhan Allah pung orang dong ju kaná tipu! 25Jadi bosong musti jaga diri bae-bae, é! Itu hari-hari susa dong balóm sampe, ma Beta su kasi inga memang sang bosong, ó!”
26Kalo orang kasi tau sang bosong, bilang, ‘Kristus su ada di tana lapang sana, é!’ na, bosong jang pi sana. Deng kalo ada yang bilang, ‘Kristus su ada di dalam ini ruma!’, na, bosong jang parcaya deng dong pung putar-balek tu. 27Te Beta ni, Manusia Tulen. Nanti kalo Beta datang kambali di ini dunya, samua orang dapa lia sang Beta, sama ke orang lia kilat yang bacaya dari sablá matahari nae pi sablá matahari turun.fLukas 17:23-24
28Kalo Beta datang kambali, nanti bosong tau Beta ada di mana. Sama ke orang tau, bilang, kalo ada burung tukang makan bangke bakumpul di satu tampa, na, di situ pasti ada bangke.”gLukas 17:37
Tuhan Yesus kasi tau Dia pung datang kambali
(Markus 13:24-27; Lukas 21:25-28)
29Ais Yesus sambung lai, ko kasi tau Dia pung ana bua, bilang, “Kalo itu hari-hari susa dong su abis,
‘Nanti matahari jadi galáp,
bulan ju su sonde taráng lai.
Bintang-bintang bajato dari langit,
deng samua kuasa di langit jadi harba-biruk.’hYesaya 13:10, 34:4, Yeskial 32:7, Yoel 2:10, 31, 3:15, Dunya Model Baru 6:12-13
30Ais itu, ju samua orang dapa lia tanda di langit, bilang, Manusia Tulen ada mau datang kambali. Lia bagitu ju, samua bangsa di dunya jadi taku sampe dong manangis. Te nanti Beta turun datang deng awan, baru dong lia Beta pung kuasa deng Beta pung hebat samua.iDaniel 7:13, Sakaria 12:10-14, Dunya Model Baru 1:7 31Ais Beta parenta Tuhan Allah pung ana bua di sorga, ko pi kumpul samua orang yang Beta su pili ame dari dunya pung ujung-ujung, dari matahari nae sampe matahari turun; dari utara sampe salatan.”
Hari-hari susa jadi tanda Tuhan Yesus pung datang
(Markus 13:28-31; Lukas 21:29-33)
32“Beta ame conto ke pohon. Kalo dia pung daon mulai kuning, itu tanda, bilang, musim panas su deka-deka datang. 33Bagitu ju, kalo bosong su lia hari-hari susa datang, sama ke yang Beta su kasi tau tadi tu, itu tanda, bilang, Beta su deka-deka datang. 34Sakarang, dengar bae-bae! Dari samua orang yang idop sakarang ni, nanti ada yang balóm mati, te itu hari-hari susa dong su datang. 35Biar langit deng bumi su ilang buang, ma Beta pung kata-kata ni batahan sonde abis-abis.
Tuhan Yesus kasi tau, bilang, Dia pung waktu datang tu, rahasia
(Markus 13:32-37; Lukas 17:26-30, 34-36)
36Sonde ada orang yang tau kapan Beta datang kambali. Tuhan Allah pung ana bua di sorga, ju sonde tau. Beta sandiri, ju sonde tau. Cuma Beta pung Bapa sa yang tau. 37Te Beta ni, Manusia Tulen. Nanti kalo Beta datang kambali, itu sama ke dolu-dolu waktu Noh masi idop.jCarita Mula-mula 6:5-8 38Itu banjer bésar balóm datang, te orang dong makan-minum ena-ena, deng bakawin rame-rame sama ke biasa. Dong bekin bagitu tarús-tarús, sampe Noh maso pi dalam itu kapal bésar. 39Ma waktu banjer datang sapu bawa sang dong, baru dong pung mata tabuka, ko dong dapa tau apa yang su jadi tu. Bagitu ju deng Beta pung datang nanti.kCarita Mula-mula 7:6-24 40Itu waktu, kalo dua orang ada karjá kabón, takuju sa te, Tuhan Allah angka bawa yang satu, ma yang laen Dia kasi tenga. 41Kalo dua parampuan ada tumbu padi, takuju sa te, Tuhan Allah angka bawa yang satu, ma yang laen Dia kasi tenga.
42Tagal itu, bosong ju musti bajaga siang-malam, te bosong sonde tau kapan bosong pung Bos datang kambali. 43Pikir bae-bae, é! Kalo tuan ruma tau sabantar malam pancuri mau datang, su tantu dia bajaga tarús, ko biar pancuri jang maso dalam dia pung ruma. 44Tagal itu, bosong ju musti basiap-siap. Te Beta pung datang kambali tu, takuju-takuju sa!”lLukas 12:39-40
Tuhan Yesus ajar, bilang, tukang suru-suru musti iko bos pung mau tarús
(Lukas 12:41-48)
45Ais Yesus omong tamba, bilang, “Bosong musti jadi sama ke tukang suru-suru yang iko tarús-tarús dia pung bos pung mau. Te kalo bos mau jalan pi tampa jao, dia angka tukang suru-suru macam bagitu, ko urus dia pung isi ruma pung makan-minum samua. 46Kalo bos pulang deng dapa lia dia pung tukang suru-suru ada karjá bae-bae, pasti dia sanáng deng itu orang. 47Parcaya sang Beta, te nanti itu bos kasi itu tukang suru-suru kuasa ko urus dia pung harta-milik samua.
48Ma kalo itu tukang suru-suru jahat, dia pasti omong dalam dia pung hati, bilang, 49‘Bae su! Bos su jalan bagini, sapa pi tau kapan dia kambali, ó!’ Pikir bagitu ju, dia mulai papoko dia pung tamán orang karjá yang laen dong. Deng dia dudu makan-minum ena-ena sama-sama deng pamabok dong. 50Ma sonde sangka-sangka, te takuju sa, dia pung bos pulang. 51Ju itu bos siksa ukur kuat sang dia, ais lempar buang sang dia pi luar, ko dia tenga sama-sama deng orang muka-balakang dong. Di itu tampa, dong samua manangis makarereu, tagal dong ada sangsara mati pung.”
Tuhan Yesus kasi umpama so'al nona-nona yang tunggu ko sambut baroit laki-laki
251Ais ju, Yesus sambung dia pung omong, bilang, “Bosong musti basiap-siap ko sambut Beta pung datang kambali, sama ke ini umpama ni. Bagini: satu kali, ada nona sapulu orang yang kaluar malam deng bawa dong pung lampu te'oek, ko pi sambut baroit laki-laki di dong pung tamán pung ruma.aLukas 12:35 2Ma dari dong sapulu orang tu, ada lima yang bodo, deng lima yang pintar. 3Lima yang bodo, lupa bawa minya lebe. 4Ma lima yang pintar, su bawa memang.
5Sampe di itu ruma, itu baroit laki-laki balóm datang-datang ju. Lama-lama itu nona dong manganto kode, ju dong tatidor sonu.
6“Tau-tau te dia pung tenga malam, ju dong dengar orang batarea, bilang, ‘Woi! Baroit su datang, ó! Mari kotong pi sambut sang dia su!’ 7Dengar bagitu, ju itu nona dong bangun rame-rame. Ais dong pi siap-siap dong pung lampu te'oek. 8Ma itu nona bodo dong omong deng dong pung tamán, bilang, ‘We, tamán dong! Tolong bagi minya sadiki kasi botong do, te botong pung lampu su amper mati ni!’ 9Ma itu nona yang pintar dong manyao, bilang, ‘Awe'! Jang mara, ma sonde bisa, ó. Te botong pung minya ni sonde cukup kasi kotong samua! Lebe bae bosong pi béli minya di kios sa.’ 10Ju dong pi béli minya. Ma waktu dong ada kaluar, itu baroit su sampe. Ais, itu nona yang pintar dong iko maso pi dalam tampa pesta, sama-sama deng baroit deng tamu samua. Dong samua maso di dalam ruma, ju orang tutu pintu.
11Ais, itu nona yang bodo dong ju datang. Dong batarea noki-noki, bilang, ‘Bos! Bos, é! Tolong buka pintu do!’ 12Ma dia manyao, bilang, ‘Weh, sonde bisa, ó. Te beta sonde kanál sang bosong!’bLukas 13:25
13Tagal itu, bosong ju musti siap-siap ko bajaga tarús, te bosong ju sonde tau Beta pung datang kaná hari apa, ko jam barapa.”
Tuhan Yesus kasi umpama so'al tukang suru-suru yang urus bos pung doi
(Lukas 19:11-27)
14Ais Yesus sambung satu umpama lai, bilang, “Kalo Beta su kasi tenga sang bosong, na, bosong musti karjá bae-bae kasi Beta, sama ke ini umpama ni. Bagini: ada satu bos mau pi tampa jao. Waktu dia su siap mau jalan, dia pange dia pung tukang suru-suru dong, ais dia parenta sang dong, bilang, ‘Bosong pake ini doi jadi modal. Nanti kalo beta pulang, bosong musti lapor sang beta, bosong su ontong barapa.’ 15Ais dia kasi dia pung tukang suru-suru partama doi lima saku,*Bahasa Yunani di sini tulis, bilang, lima talenta . Satu talenta tu, sama ke satu tukang pung gaji 15 taon. ko dia kasi babunga itu doi. Tarús, dia kasi tukang suru-suru nomer dua doi dua saku, deng tukang suru-suru nomer tiga doi satu satu, iko dong satu-satu pung mampu. Ais ju dia barangkat pi jao.
16Tarima ame itu doi, ju itu tukang suru-suru partama kaluar memang ko pi badagang. Sonde lama te, dia su dapa ontong doi lima saku lai. 17Bagitu ju deng tukang suru-suru nomer dua. Dia dapa ontong doi dua saku lai. 18Ma tukang suru-suru nomer tiga yang tarima doi satu saku tu, dia pi gali lobang di tana, ko sambunyi dia pung bos pung doi tu.
19Lama-lama ju, baru itu bos datang. Ais dia kumpul dia pung tukang suru-suru ko mulai pareksa dia pung doi yang dong su urus tu. 20Itu tukang suru-suru partama maso deng sarakan doi sapulu saku, ko bilang, ‘Bos! Ini bos pung doi. Tempo hari bos su kasi beta doi lima saku. Ma sakarang, beta su dapa ontong lima saku lai.’
21Dengar bagitu ju, itu bos sanáng. Dia kasi tau, bilang, ‘Bagus! Lu ni, tukang suru-suru yang bae. Lu su karjá rajin, deng lu su iko tarús-tarús beta pung parenta, biar beta sonde ada di sini. Tagal lu su bisa urus hal kici bagini, nanti beta angka sang lu ko urus hal yang lebe bésar lai. Nanti beta bekin pesta ko kotong samua sanáng rame-rame.’
22Ais, itu tukang suru-suru nomer dua datang sarakan sang dia pung bos doi ampa saku, deng bilang, ‘Bos! Dolu bos sarakan kasi beta, doi dua saku. Lia sa, te beta su dapa ontong doi dua saku lai.’
23Itu bos ju sanáng. Dia kasi tau, bilang, ‘Bagus! Lu ni, ju tukang suru-suru yang bae. Lu su karjá rajin, deng lu su iko tarús-tarús beta pung parenta, biar beta sonde ada di sini. Tagal lu su bisa urus hal kici bagini, nanti beta angka sang lu ko urus hal yang lebe bésar lai. Nanti beta bekin pesta ko kotong samua sanáng rame-rame.’
24Ais, itu tukang suru-suru nomer tiga datang. Ju dia kasi tau, bilang, ‘Bos, ó! Beta tau bos ni orang hati karás. Te bos ame apa yang orang laen bekin, deng ketu ame apa yang orang laen tanam. 25Beta taku, jang sampe ini doi dong ilang buang, ais bos hukum sang beta. Andia ko beta sambunyi bae-bae sang dia. Ini bos! Ame pulang su, te bos pung doi satu saku ni ada aman-aman sa!’
26Dengar bagitu ju, itu bos masparak sang dia, bilang, ‘Lu ni tukang suru-suru jahat deng pamokol mati! Kalo lu su tau, bilang, beta ame apa yang orang laen bekin, deng ketu ame apa yang orang laen tanam, 27akurang ko lu sonde pi simpan beta pung doi di bank sa? Ko biar beta pulang, na, beta bisa dapa dia pung bunga, biar sadiki, ju bae!’
28Ais, itu bos suru dia pung orang suru-suru laen, bilang, ‘Ame itu doi dari dia, ko sarakan kasi itu tukang suru-suru yang su dapa ontong doi lima saku tu. 29Te orang yang urus bae-bae apa yang dia su pegang, nanti dia dapa tamba banya lai. Ma orang yang sonde mau urus apa yang dia su pegang tu, nanti dong ame itu samua dari dia.cMateos 13:12, Markus 4:25, Lukas 8:18
30Tangkap ame ini tukang suru-suru yang sonde ada pung guna apa-apa ni. Hela raroso ko angka buang sang dia pi luar. Kasi tenga ko dia manangis makarereu deng sangsara di tampa galáp sana!’”dLukas 19:11-27, Mateos 8:12, 22:13, Lukas 13:28
Tuhan Yesus kasi tau so'al hari kiamat waktu Dia mau putus samua orang pung parkara
31Ais ju Yesus omong tarús, bilang, “Beta, Manusia Tulen ni, nanti turun datang kambali pake Beta pung Bapa pung kuasa yang hebat, sama-sama deng Dia pung ana bua dari sorga. Ais Beta dudu di atas Beta pung korsi parenta yang paling hebat, ko pareksa samua orang pung idop.eMateos 16:27, 19:28 32Nanti samua orang yang parná idop di dunya, datang mangada sang Beta. Ais Beta kasi pisa sang dong, sama ke gambala kasi pisa domba dari kambing, ko jadi dua kumpul. 33Orang-orang yang bekin iko Tuhan Allah pung mau, Beta taro di Beta pung sablá kanan. Ma yang laen dong, Beta taro di sablá kiri. 34Itu waktu, Beta pegang parenta sama ke Raja. Nanti Beta kasi tau sang itu orang yang ada di Beta pung sablá kanan, bilang, ‘Bosong ni yang tarima berkat dari Beta pung Bapa. Mari ko maso pi dalam Dia pung ruma yang Dia su siap memang dari mula-mula kasi sang bosong. 35Beta undang sang bosong, tagal dolu waktu Beta lapar, bosong yang kasi Beta makan. Waktu Beta aus, bosong yang kasi Beta minum. Beta datang sama ke orang luar, ma bosong yang tarima sang Beta di bosong pung ruma. 36Beta sonde ada pung pakean, ma bosong yang kasi Beta pakean. Beta saki, ma bosong yang datang urus sang Beta. Beta di bui, ma bosong yang datang lia sang Beta.’
37Dengar bagitu, nanti itu orang hati lurus di Beta pung sablá kanan tu, manyao bale, bilang, ‘Tuhan, ini su karmana ni? Tuhan bilang, Tuhan lapar, ais botong kasi makan. Tuhan aus, ju botong kasi minum. 38Tuhan sama ke orang luar, ju botong tarima maso di botong pung ruma. Tuhan sonde ada pakean, ais botong kasi. 39Tuhan saki, ais botong pi urus. Tuhan di bui, ais botong pi tolong. Ma, kapan botong bekin hal-hal bagitu?’
40Nanti Beta manyao sang dong, bilang, ‘Parcaya sang Beta! Te waktu bosong bekin hal-hal bagitu kasi Beta pung orang dong, biar bekin kasi orang yang paling tar laku-laku ju, na, itu bosong su bekin kasi Beta!’
41Tarús Beta kasi tau itu orang dong di Beta pung sablá kiri, bilang, ‘He, orang jahat dong! Tuhan Allah su kutuk sang bosong. Iskarobis dari sini! Nanti Beta suru orang pi lempar buang sang bosong pi dalam api naraka yang manyala sonde tau abis-abis. Te Tuhan Allah su sadia itu tampa sangsara tu, kasi setan-setan, deng dong pung bos bésar. 42Beta usir buang sang bosong, tagal waktu Beta lapar, bosong sonde kasi Beta makan. Waktu Beta aus, bosong sonde kasi Beta minum. 43Beta datang sama ke orang luar, ma bosong sonde tarima sang Beta di bosong pung ruma. Beta sonde ada pung pakean, ma bosong sonde kasi Beta pakean. Beta saki, ma bosong sonde datang urus sang Beta. Beta di bui, ma bosong sonde datang tolong sang Beta.’
44Dengar bagitu, nanti itu orang jahat dong manyao, bilang, ‘Tuhan, ini su karmana ni? Tuhan bilang Tuhan lapar, ma botong sonde kasi makan. Tuhan aus, ma botong sonde kasi minum. Tuhan sama ke orang luar, ma botong sonde tarima maso di botong pung ruma. Tuhan sonde ada pakean, ma botong sonde kasi. Tuhan ada saki, ma botong sonde pi urus. Tuhan di bui, ma botong sonde pi tolong. Ma kapan botong ada bekin sang Tuhan bagitu?’
45Nanti Beta manyao sang dong, bilang, ‘Parcaya sang Beta! Te waktu bosong sonde tolong orang tar laku-laku dong, na, itu su sama ke bosong sonde tolong sang Beta.’ 46Ais, itu orang jahat dong dapa sangsara tarús-tarús sampe salamanya. Ma itu orang yang hati lurus dong, dapa idop tarús-tarús deng Tuhan sampe salamanya.”fDaniel 12:2
Orang Yahudi pung bos-bos cari akal ko mau bunu sang Tuhan Yesus
(Markus 14:1-2; Lukas 22:1-2; Yohanis 11:45-53)
261Waktu Yesus su ajar abis itu hal samua sang dong, ju Dia kasi tau Dia pung ana bua dong, bilang, 2“Bosong su tau, nanti dua hari lai ada kotong pung hari bae, andia, Pesta Paska. Itu waktu, nanti ada orang yang jual buang sang Beta, Manusia Tulen ni. Ais dong paku bekin mati sang Beta di atas kayu palang.”aKaluar dari Masir 12:1-27
3Itu hari, kapala agama Yahudi pung bos-bos deng tua-tua adat dong ada bakumpul di Kayafas pung ruma. Kayafas tu, andia kapala agama Yahudi pung Bos Bésar. 4Dong ada bacari akal ko mau tangkap sang Yesus deng diam-diam, ko dong bunu sang Dia. 5Ma dong ator siasat, bilang, “Tahan dolo! Kotong jang tangkap sang Dia capát-capát, tagal hari-hari bae su deka. Jang sampe orang banya yang suka sang Dia, bangun mangamok.”
Satu parampuan po'a minya wangi yang mahal kasi sang Tuhan Yesus
(Markus 14:3-9; Yohanis 12:1-8)
6Di kampong Betania, ada satu orang, nama Simon. Dolu, orang noju sang dia, tagal dia kaná panyaki kusta. Ma sakarang, dia su bae. Waktu itu hari bae dong balóm datang, ju Yesus dong ada pi makan di Simon pung ruma. 7Waktu dong makan, ju ada satu parampuan datang katumu sang Yesus. Dia ada pegang satu botol, bekin dari batu yang mahal.*Itu botol, dong bekin dari batu mahal yang orang bisa pahat. Alkitab Bahasa Yunani bilang itu botol dong bekin dari batu yang dia pung nama ‘alabastros’ . Lia ju di Lukas 7:37-38. Itu botol pung isi minya wangi asli yang ju mahal mo mati. Ais, itu parampuan puku bekin pata itu botol pung tutu. Ju dia po'a kasi malele palán-palán itu minya di Yesus pung kapala, ko jadi tanda dia kasi hormat sang Dia.
8Ma waktu Yesus pung ana bua dong lia itu parampuan bekin bagitu, ju dong mara, ko dong ba'omong, bilang, “Hee! Jang buang parcuma itu minya wangi yang mahal mati pung! 9Lebe bae dia jual itu minya sa! Ko biar dia pung doi, bagi kasi orang malarat dong!”
10Ma Yesus tau dong pung pikiran tu, ju Dia omong, bilang, “Bosong sonde usa bekin susa ini parampuan! Kasi tenga pi sang dia sa! Beta sanáng, tagal dia su po'a ini minya wangi di Beta pung badan. 11Te orang malarat dong salalu ada di bosong pung teng-tenga. Ma sonde lama lai, te Beta ni, su sonde ada sama-sama deng bosong.bCarita Ulang so'al Jalan Idop 15:11 12Deng ini parampuan po'a ini minya ni, dia su sadia Beta pung badan sama ke dia kasi rampe memang Beta pung mayat. Te Beta pung idop su sonde lama lai. 13Inga bae-bae, ó! Di mana sa Tuhan Allah pung Carita Bae tasiar kuliling ini dunya, dong ju pasti carita ini parampuan pung bae! Ko biar samua orang inga sang dia.”
Yudas ba'akór deng bos-bos agama Yahudi ko sarakan Tuhan Yesus pi dong pung tangan
(Markus 14:10-11; Lukas 22:3-6)
14Ada satu orang dari Yesus pung ana bua dua blas orang, nama Yudas Iskariot. Itu hari ju, dia kaluar pi cari kapala agama Yahudi pung bos-bos, ko mau sarakan sang Yesus pi dong pung tangan. 15Sampe di dong, ju dia tanya, bilang, “Bapa dong! Kalo beta bantu tangkap sang Yesus tu, na, bosong kasi beta apa?”
Ju dong manyao, bilang, “Kalo lu mau jual buang sang Dia kasi botong, na, botong bayar.” Ais, dong itong ame tiga pulu doi perak ko sarakan pi Yudas.cSakaria 11:12 16Ais itu, Yudas kaluar, ju dia mulai cari akal ko mau sarakan sang Yesus pi di dong.
Tuhan Yesus makan pesta Paska deng Dia pung ana bua dong
(Markus 14:12-21; Lukas 22:7-14, 21-23; Yohanis 13:21-30)
17Tiap taon, orang Yahudi dong ada hari-hari bae yang dia pung lama tuju hari. Dong subu itu hari bae, bilang, ‘Pesta Roti Bakál’.Itu pesta inga waktu orang Yahudi pung nene-moyang dong lari kaluar dari tana Masir. Itu waktu, dong angka kaki capát-capát. Andia ko sonde ada waktu cukup ko bekin reis dong pung roti bakál pake bibit roti. Baca Kaluar dari Masir 12:6,15. Waktu itu pesta su mau mulai, Yesus pung ana bua dong datang tanya sang Dia, bilang, “Bapa! Ini malam kotong musti buka kotong pung hari-hari bae, deng potong domba ko makan Paska. Jadi, Bapa mau botong pi sadia tampa pesta di mana?”
18Ais Dia manyao, bilang, “Bosong maso kota, nanti bosong katumu deng satu bapa. Kasi tau sang dia bilang bagini, ‘Bu, é! Bapa Guru ada minta tampa di bu pung ruma, ko Dia pake bekin pesta Paska deng Dia pung ana bua dong.”
19Dengar bagitu ju, Dia pung ana bua dong pi bekin iko Dia pung omong tu. Ais dong sadia makan pesta Paska di situ.
20Waktu su malam ju, Yesus deng Dia pung ana bua 12 orang dudu makan pesta. 21Waktu dong ada makan, ju Dia omong, bilang, “Bosong dengar, é! Ada satu dari bosong, yang nanti jual buang sang Beta pi di orang laen dong.”
22Dengar bagitu, ju dong pung hati rasa tar enak. Tarús dong satu-satu tanya sang Yesus, bilang, “Itu orang yang Bapa omong tu, bukan beta, to?”
23Ju Dia manyao, bilang, “Orang yang colo dia pung roti pi dalam ini mangko sama-sama deng Beta, dia tu yang nanti jual buang sang Beta.dLagu Puji dong 41:10 24Inga, é! Beta, Manusia Tulen ni, musti mati sama ke dong su tulis memang dalam Tuhan Allah pung Tulisan Barisi. Ma, awas! Itu orang yang mau jual buang sang Beta tu, nanti dia pikol dia pung calaka! Ada lebe bae kalo dia pung mama sonde barana ame sang dia!”
25Ais itu, Yudas ju iko tanya, bilang, “Tantu itu orang yang Bapa omong tu, bukan beta, to?”
Ju Yesus manyao, bilang, “Memang lu sandiri su bilang bagitu. Ko sapa lai?”
Tuhan Yesus kasi tau, bilang, itu roti deng aer anggor jadi tanda ko inga sang Dia
(Markus 14:22-26; Lukas 22:14-20; 1 Korintus 11:23-25)
26Waktu dong masi makan, ju Yesus angka ame roti satu balok, ko minta tarima kasi sang Tuhan Allah. Ais Dia bekin pica-pica itu roti, ju Dia sorong kasi sang Dia pung ana bua dong, deng kasi tau, bilang, “Ini roti ni, Beta pung badan. Bosong ame ko makan su!”
27Ais itu, Dia ame satu galás ponu deng aer anggor, ko minta tarima kasi sang Tuhan Allah. Ais ju Dia sorong pi di Dia pung ana bua dong, deng kasi tau, bilang, “Bosong samua ame ko minum. 28Te ini aer anggor ni, Beta pung dara. Nanti Beta mati, Beta pung dara tatumpa ko kasi salamat orang banya dari dong pung sala-sala dong. Ini dara jadi bukti ko kasi inga, bilang, apa yang Tuhan Allah su janji tu, memang sakarang ni su jadi. Naa, ame ko minum su!eKaluar dari Masir 24:8, Yeremia 31:31-34 29Ma dengar bae-bae! Mulai dari ini malam, Beta su sonde minum aer anggor lai. Nanti Beta pung Bapa di sorga su dudu pegang parenta, baru Beta minum lai deng bosong.”
30Ais ju, dong manyanyi satu lagu ko puji sang Tuhan Allah. Tarús, itu malam ju, dong kaluar pi gunung Saitun.
Tuhan Yesus kasi tau lebe dolo, bilang, Petrus nanti manyangkal sang Dia
(Markus 14:27-31; Lukas 22:31-34; Yohanis 13:36-38)
31Waktu dong bajalan tu, Yesus kasi tau Dia pung ana bua memang, bilang, “Nanti sabantar malam ni, bosong samua lari kasi tenga sang Beta. Te dong su tulis memang dalam Tuhan Allah pung Tulisan Barisi, bilang,
‘Nanti Tuhan Allah bekin mati gambala,
Ais dia pung domba dong lari batasiram.’fSakaria 13:7
32Beta memang mati. Ma nanti kalo Beta su idop kambali, Beta pi tunggu bosong di propinsi Galilea sana.”gMateos 28:16
33Ma Petrus protes, bilang, “Bapa! Biar orang laen dong samua lari kasi tenga Bapa, ma beta sonde akan!”
34Ju Yesus manyao, bilang, “Bagitu ko, Pe'u? Parcaya sang Beta! Ini malam, ayam balóm kokore'o, te lu su omong tiga kali, bilang, lu sonde kanál sang Beta!”
35Ma Petrus bakarás, bilang, “Sonde, Bapa! Kalo Bapa mati, beta ju iko mati sama-sama. Te beta sonde akan lari kasi tenga sang Bapa!” Petrus pung tamán laen dong ju satu-satu bilang bagitu.
Tuhan Yesus sambayang di kabón Getsemani
(Markus 14:32-42; Lukas 22:39-46)
36Ais Yesus dong jalan tarús di gunung Saitun, sampe di satu kabón, nama Getsemani. Dalam bahasa Ibrani, ‘Getsemani’ pung arti, bilang, ‘alat parés minya dari bua saitun’. Di situ Dia kasi tau sang Dia pung ana bua dong, bilang, “Bosong dudu tahan di sini do, te Beta mau pi sambayang di sana.” 37Ma Dia pange bawa sang Petrus, Yakobis, deng Yohanis, ko dong tiga pi sama-sama deng Dia. Mulai dari itu waktu, ju Dia pung hati rasa susa deng sonde tanáng. 38Dong baru jalan sadiki, te Dia kasi tau sang dong, bilang, “Beta pung hati ada susa mo mati! Beta rasa tingka ke Beta su mau mati sa. Bosong dudu mete jaga deng Beta di sini dolo.”
39Ais Dia maju lebe jao sadiki, ju Dia tikam lutut ko sambayang, bilang, “Bapa manis! Kalo Bapa satuju, na, Beta sonde usa tanggong ini sangsara. Ma jang iko Beta pung mau; biar iko Bapa pung mau sa.”
40Sambayang abis, ju Dia kambali pi Dia pung ana bua tiga orang tu. Ma dong ada tidor sonu. Ais Dia kasi bangun sang dong, ju Dia omong deng Petrus, bilang, “He, Pe'u! Kanapa ko bosong tidor? Beta di situ cuma sabantar sa, ma bosong sonde bisa mete jaga sadiki ju! 41Goso bekin taráng bosong pung mata dolo. Ais bangun ko bajaga deng Beta! Te bosong pung hati memang mau bekin yang bae, cuma bosong pung badan sonde kuat. Jadi, lebe bae bosong sambayang, ko kalo kaná coba'an, bosong bisa batahan.”
42Ais Dia pi sambayang lai, bilang, “Bapa! Kalo Beta yang musti pikol ini sangsara, na, biar iko Bapa pung mau sa.” 43Sambayang ais ju, Dia datang kambali di Dia pung ana bua tiga orang tu. Ma dong su tidor ulang lai, te dong pung mata barát.
44Ais Dia kasi tenga sang dong, ko pi sambayang satu kali lai. Dia minta ulang sang Bapa, ko jang kasi tenga Dia pikol itu sangsara, ma biar iko Bapa pung mau sa. 45Sambayang ais ju, Dia kambali ko kasi bangun sang Dia pung ana bua dong, bilang, “Bosong masi tidor tarús ni, ko? Bangun su! Te orang yang mau jual buang sang Beta, Manusia Tulen ni, su deka. Sakarang, dong su mau tangkap sang Beta, ko sarakan pi orang jahat dong pung tangan. 46Weh! Bangun su! Buka bosong pung mata ko lia coba pi sana dolo! Te itu orang yang jual buang sang Beta tu, su datang.”
Orang bésar dong kirim orang ko pi tangkap sang Tuhan Yesus
(Markus 14:43-50; Lukas 22:47-53; Yohanis 18:3-12)
47Waktu Yesus masi ba'omong bagitu, Yudas su datang deng orang bam-banya. Dong datang deng bawa kalewang kudung deng kayu kudung, ko mau tangkap sang Dia. Dong bekin bagitu, iko parenta dari kapala agama Yahudi pung bos-bos, deng tua-tua adat dong. 48Yudas su kasi sein memang sang dong, bilang, “Bosong lia bae-bae, é! Orang yang beta ciom tu, bosong tangkap ame sang Dia su! Te Dia tu, andia itu orang yang bosong cari!”
49Waktu dong sampe di Yesus, ju Yudas langsung pi di Dia pung muka, ko bilang, “Saloom, Bapa Guru!” Ju Yudas paló-ciom sang Dia.
50Ais Yesus tanya sang dia, bilang, “He, Yudas! Lu pung datang ni, buat ini maksud, ko?” Tarús, itu orang banya dong maju datang, ko mau tangkap sang Dia.
51Ma tau-tau te, Yesus pung orang satu cabu ame dia pung kalewang kudung, ko seruk bekin putus satu orang pung daon talinga. (Itu orang yang luka tu, andia kapala agama Yahudi pung bos bésar pung orang suru-suru.) 52Lia bagitu, ju Yesus kasi tau sang dia, bilang, “Kasi maso lu pung kalewang kambali pi dia pung tampa. Te orang yang idop deng maen kalewang, nanti dia ju mati kaná kalewang. 53Lu sonde tau, ko? Beta bisa minta Beta pung Bapa ko Dia kirim Dia pung ana bua puluan ribu§Alkitab bahasa Yunani bilang 12 legion . Satu legion tantara Roma, kira-kira 6.000 orang. dari sorga, ko dong datang tolong sang Beta. 54Ma sonde usa. Kasi tenga sa, ko ini orang dong tangkap ame sang Beta. Te samua yang ada tatulis memang di Tuhan Allah pung Tulisan Barisi so'al Beta tu, musti jadi.”
55Ais Yesus omong sang itu banya orang yang datang tangkap sang Dia, bilang, “Weh! Bosong kira Beta ni, orang jahat, ko? Akurang ko bosong datang tangkap sang Beta deng bawa kalewang kudung deng kayu kudung? Padahal, tiap hari Beta ajar sang bosong di Tuhan Allah pung Ruma Sambayang Pusat, ma sonde ada satu orang ju yang bekin apa-apa sang Beta.hLukas 19:47, 21:37 56Ma biar sa! Mari, tangkap sang Beta su! Te ini samua su tatulis memang dari dolu di Tuhan Allah pung Tulisan Barisi.”
Lia bagitu ju, Yesus pung ana bua dong taku mo mati. Ju dong bangun lari kasi tenga sang Dia.
Dong bawa sang Tuhan Yesus pi orang yang putus parkara agama dong
(Markus 14:53-65; Lukas 22:54-55, 63-71; Yohanis 18:13-14, 19-24)
57Ais ju, itu orang yang tangkap sang Yesus bawa sang Dia pi kapala agama Yahudi pung bos bésar, Kayafas, pung ruma, tagal orang bésar dong su bakumpul di situ. Andia, kapala agama Yahudi pung bos-bos, guru agama dong, deng tua-tua adat. 58Waktu dong pegang bawa sang Dia tu, Petrus ju ada iko sambunyi-sambunyi dari balakang, sampe di itu bos bésar pung ruma. Petrus ju maso di kintal, ko iko dudu sama-sama deng orang-orang yang ada di situ. Te dia mau tau apa yang nanti jadi. 59Dalam itu ruma, kapala agama Yahudi pung bos-bos ada berunding deng samua orang yang urus parkara agama. Dong samua cari bukti ko mau cari jalan putus hukuman mati sang Yesus. 60Ma biar dong sorong saksi palsu yang banya ju, dong sonde dapa bukti apa-apa yang dong bisa pake. Ahirnya dong dapa saksi dua orang. 61Itu dua orang basaksi, bilang, “Botong parná dengar ini Orang omong, bilang, ‘Nanti Beta kasi rubu Ruma Sambayang Pusat. Ma dalam waktu tiga hari ju, Beta nanti kasi bangun ulang.’”iYohanis 2:19
62Ais, itu Kapala agama Yahudi pung bos bésar bangun badiri di muka samua orang yang dudu di situ. Ju dia tanya sang Yesus, bilang, “Lu su dengar banya orang tudu sang Lu. Ma, akurang ko Lu diam-diam sa?” 63Ma Yesus sonde manyao apa-apa. Ju itu bos bésar tanya lai, bilang, “Beta mau tanya ni! Ma Lu musti manyao batúl-batúl sama ke Lu ada manyao kasi Tuhan Allah yang idop di sorga. Ada orang yang bilang, Lu ni, Kristus, Tuhan Allah pung Ana yang Dia su janji dari dolu tu. Batúl tu, ko?”
64Ais ju, Yesus manyao, bilang, “Memang batúl, sama ke pak omong tu. Ma inga, é! Te nanti bosong samua dapa lia Beta, Manusia Tulen ni. Nanti Beta dudu di sorga di Tuhan Allah pung sablá kanan, ko pegang parenta sama-sama deng Dia yang paling kuasa. Ais itu, nanti Beta turun datang kambali deng awan.”jDaniel 7:13
65Dengar Dia omong bagitu, ju itu bos bésar mara mo mati, sampe dia ru'i bekin tarobe dia pung baju panjang. Ais dia batarea kasi tau samua orang yang dudu di situ, bilang, “Woeh! Kotong sonde parlú saksi lai! Bosong su dengar deng bosong pung talinga sandiri, Dia pung omong tu. Dia su angka diri jadi Tuhan Allah pung Ana. Ini su hojat ni! Bosong samua su tau, bilang, iko kotong pung atoran agama, kalo ada orang bekin diri sama deng Tuhan, na, itu orang musti mati! 66Jadi sakarang, bosong mau putus, bilang, apa?”
Ju dong samua batarea bilang, “Ini orang memang sala batúl! Jadi, Dia musti kaná hukum mati!”kKapala Agama dong pung Atoran 24:16
67Ais, ada barapa orang maju ko sumbur luda sang Yesus. Ju dong papoko barmaen deng tampeleng sang Dia.lYesaya 50:6 68Ais dong ejek sang Dia, bilang, “Weh! Lu ni, Kristus, wuang? Coba Lu rai do! Sapa yang falungku sang Lu tu?”
Petrus omong tiga kali, bilang, dia sonde kanál Tuhan Yesus
(Markus 14:66-72; Lukas 22:56-62; Yohanis 18:15-18, 25-27)
69Itu waktu, Petrus masi iko dudu di kintal. Ais ada budak parampuan satu datang omong deng dia, bilang, “Tadi, lu ju ada iko sama-sama deng Yesus, itu orang Nasaret, to?”
70Ma dia manyangkal di muka orang banya tu, bilang, “Sonde! Akurang ko lu tanya bagitu! Beta sonde kanál sang Dia, ma.” 71Ais, Petrus kaluar ko pi badiri di muka pintu pagar. Ju, ada satu parampuan laen yang lia sang dia di situ. Tarús, dia kasi tau sang orang-orang di situ, bilang, “We, tadi beta lia ini orang ada sama-sama deng Yesus, itu orang Nasaret tu.”
72Ju Petrus protes, bilang, “Lu gila mangkali! Beta sonde kanál itu Orang, ma! Beta sumpa!”
73Sonde lama lai, orang laen dong yang ada di situ omong lai sang dia, bilang, “Hee! Lu jang putar-balek lai, bilang, lu sonde sama-sama deng itu orang! Te botong dengar lu pung balogat tu, parsís sama ke orang Galilea!”
74Ma dia mulai maki-maki, ju dia malawan, bilang, “Weh! Beta sumpa pake Tuhan Allah pung nama! Beta sonde kanál itu Orang!” Pas dia omong bagitu, ju ayam kokore'o.
75Dengar itu ayam pung kokore'o, ju Petrus inga ame Yesus pung bahasa tadi, bilang, “Ayam balóm kokore'o, te lu su omong tiga kali, bilang, lu sonde kanál sang Beta.” Inga ame bagitu ju, dia pi luar ko manangis maskakeduk.
Dong bawa Tuhan Yesus pi di gubernor Pilatus
(Markus 15:1; Lukas 23:1-2; Yohanis 18:28-32)
271Papagi sakali, samua orang yang urus parkara agama tu, basakongkol ko mau bekin mati sang Yesus. 2Tagal itu, dong ika bawa sang Dia pi mangada sang gubernor Pilatus. Te dong mau ko gubernor hukum mati sang Dia.*Itu waktu, orang Yahudi dong sonde ada pung hak ko bunu orang. Andia ko dong bawa Tuhan Yesus di pamarenta Roma.
Yudas gantong diri, ju dia mati
(Utusan dong pung Carita 1:18-19)
3Waktu Yudas tau, bilang, Yesus su kaná hukuman mati, ju dia manyasal, tagal dia yang jual buang sang Yesus. Ais dia kambali pi di kapala agama Yahudi pung bos-bos, deng tua-tua adat, ko kasi pulang dong pung doi tiga pulu perak tu. 4Dia kasi tau, bilang, “Beta su bardosa ni, tagal beta su sarakan Orang yang sonde ada pung sala apa-apa ju.”
Ma dong manyao, bilang, “Weh! Botong sonde mau toe deng lu lai! Lu sandiri yang musti tanggong itu dosa.” 5Ais Yudas lempar buang itu doi pi dalam Ruma Sambayang Pusat. Ju dia kaluar ko pi gantong diri sampe dia mati buang.
6Ju kapala agama Yahudi pung bos-bos pi kumpul ame itu doi yang Yudas su lempar tu. Dong ba'omong, bilang, “Kotong sonde bole kasi maso kambali ini doi di dalam peti doi, tagal ini doi kotor. 7Jadi, lebe bae kotong pi béli tana sapo'ong dari tukang bekin pareu. Kalo ada orang asing yang mati, deng sonde ada orang yang kanál sang dia, na, kotong bisa kubur sang dia di situ sa.” 8Ais ju dong pake itu doi, ko pi béli itu tana. Andia ko sampe sakarang, orang subu itu tana, bilang, ‘Tana Dara’.aUtusan dong pung Carita 1:18-19
9Deng bagitu, dong iko apa yang Tuhan pung jubir Yeremia su omong memang, bilang,
“Dong pake buang doi perak tiga pulu ko béli tana.
Dong pake itu doi, tagal itu doi tu, harga béli orang,
iko apa yang orang Isra'el dong su putus memang.
10Itu tana dong béli dari tukang bekin pareu,
iko Tuhan Allah pung parenta sang beta.”bSakaria 11:12-13; Yeremia 18:2-4, 19:1-11, 32:6-15
Tuhan Yesus mangada sang gubernor Pilatus
(Markus 15:2-5; Lukas 23:3-5; Yohanis 18:33-38)
11Waktu itu orang dong ame bawa Yesus sampe di gubernor, ju dia so'al sang Yesus, bilang, “Karmana? Lu ni, batúl-batúl orang Yahudi pung Raja, ko?”
Dia manyao, bilang, “Batúl. Pak su omong batúl tu.”
12Ma waktu kapala agama Yahudi pung bos-bos deng tua-tua adat dong tudu banya hal sang Yesus, Dia sonde manyao apa-apa ju.
13Ais gubernor tanya sang Dia, bilang, “Lu sonde dengar dong pung omong tu? Dong su kasi sala bam-banya sang Lu. Ma akurang ko Lu sonde balas ju?!”
14Ma Dia sonde manyao sadiki ju, sampe itu gubernor taheran-heran.
Gubernor Pilatus kasi jato hukum mati sang Tuhan Yesus
(Markus 15:6-15; Lukas 23:13-25; Yohanis 18:39--19:16)
15Tiap taon, kalo orang Yahudi dong bekin pesta Paska, orang banya dong biasa pili satu orang bui, ko gubernor kasi lapás sang dia. 16Itu waktu, ada orang bui satu, nama Barabas.Tulisan bahasa Yunani saparu tulis, bilang, ‘Yesus Barabas’, deng saparu lai tulis, bilang, ‘Barabas’ sa. Samua orang su tau dia tu sapa, tagal dia talalu jahat. 17Itu hari ju, orang banya pi di gubernor Pilatus ko minta dia kasi lapás satu orang bui sama ke biasa. Ju Pilatus tanya sang dong, bilang, “Bae! Ma beta kasi lapás sang sapa? Di sini ada Barabas, deng ada ju Yesus yang orang subu, bilang, Kristus. Beta kasi lapás yang mana? Bosong pili sa.” 18(Gubernor omong bagitu, te dia su tau kapala agama Yahudi pung bos-bos ame bawa sang Yesus kasi dia, tagal dong ada camburu mati sang Dia.)
19Waktu gubernor masi pareksa itu parkara, ju dia pung maitua kirim pasán kasi sang dia, bilang, “Bapa, é! Ati-ati, ó, te Yesus ni Orang yang sonde ada pung sala apa-apa. Gara-gara Dia, andia ko tadi malam beta mimpi sonde bae. Sampe sakarang ju beta masi rasa tar enak sakali.” 20Ma itu kapala agama Yahudi pung bos-bos deng tua-tua adat dong tusu-tusu itu orang banya tu, ko dong minta gubernor kasi lapás sang Barabas, deng hukum mati sang Yesus. 21Ais dia tanya ulang lai sang dong, bilang, “Dari ini dua orang ni, beta lapás yang mana?”
Ju dong samua manyao rame-rame, bilang, “Barabas! Kasi lapás sang Barabas sa!”
22Ais dia tanya sang dong, bilang, “Kalo bagitu, na, beta bekin karmana deng ini Yesus, yang orang subu, bilang, Kristus?”
Ju dong samua batarea rame-rame, bilang, “Paku bekin mati sang Dia di kayu palang sa!”
23Ais, gubernor tanya lai, bilang, “Ko Dia pung sala apa? Beta su pareksa sang Dia, ma beta sonde dapa Dia pung sala apa-apa!”
Ma dong samua batarea lebe karás lai, bilang, “Bekin mati sang Dia! Paku sang Dia di kayu palang suda!”
24Sonde lama ju, dia tau, bilang, dia sonde bisa bekin apa-apa lai, te itu orang banya dong su mau mangamok. Andia ko dia ame aer ko cuci dia pung tangan di dong pung muka, deng kasi tau, bilang, “Beta sonde tanggong ini Orang pung mati! Biar bosong yang musti tanggong!”cCarita Ulang so'al Jalan Idop 21:6-9
25Ju itu orang banya dong batarea manyao, bilang, “Hoo, biar pi! Biar ko botong deng botong pung ana-cucu dong yang tanggong Dia pung dara tu!”
26Dengar bagitu, ju dia bilang, “Neu pi.” Ju dia kasi lapás sang Barabas, iko dong pung mau. Ais dia parenta orang jaga dong, ko pi firuk sang Yesus pake cambuk. Firuk abis, ju tantara dong ame bawa sang Yesus, ko mau pi paku bekin mati sang Dia di kayu palang.
Tantara dong olok barmaen sang Tuhan Yesus
(Markus 15:16-20; Yohanis 19:2-3)
27Abis itu, tantara dong hela bawa sang Yesus pi di dong pung benteng pung kintal bésar. Di situ, dong pange ame dong pung tamán satu batalyon.Tantara dong pung tampa itu, dong pange dalam bahasa Latin, bilang, praetorium . Itu tantara dong pung tampa sandiri di kompleks ruma jabatan. Alkitab bahasa Yunani bilang dong pange dong pung tamán satu speira . Satu speira tu, sama deng 600 tantara. 28Ju dong kasi pake sang Dia satu baju panjang warna ungu sama ke raja dong biasa pake. 29Ais, dong ame pohon baduri pung takis ko mala'e bekin topi. Ju dong tendes itu topi baduri pi Yesus pung kapala, ko bekin maen-maen sama ke dong mau angka raja baru pake topi jabatan. Ais dong kasi Dia pegang kayu satu di Dia pung tangan kanan, sama ke tongkat parenta. Ju dong tikam lutut mangada sang Dia, deng dong ejek sang Dia, bilang, “Hormat orang Yahudi pung Raja.” 30Ju dong buang luda sang Dia, deng ame itu tongkat dari Dia pung tangan, ko kadeluk barmaen Dia pung kapala. 31Dong olok barmaen abis sang Dia, ju dong buka buang itu baju panjang. Tarús dong kasi pake ulang Dia pung pakean. Ais ju, dong ame bawa sang Dia pi kaluar kota Yerusalem, ko mau pi paku sang Dia di kayu palang sampe mati.
Dong paku sang Tuhan Yesus di kayu palang
(Markus 15:21-32; Lukas 23:26-43; Yohanis 19:17-27)
32Waktu dong ada hela bawa sang Yesus tu, di tenga jalan dong nae katumu satu orang yang baru datang dari kota Kirene. Dia pung nama Simon. Dong paksa sang dia ko pikol ganti Yesus pung kayu palang. 33Ais dong sampe di satu tampa, nama Golgota. (Dalam bahasa Aram, dia pung arti, bilang, “Tampa tulang kapala.”) 34Di situ dong mau kasi Dia minum anggor yang su campor deng obat, ko biar Dia bisa tahan saki. Yesus rasa sadiki ma, ais Dia tola buang.dLagu Puji dong 69:22 Tuhan Yesus di kayu palang
35Ais ju dong paku sang Dia di kayu palang. Ju tantara dong hela lot ko mau tau sapa yang dapa Dia pung pakean tu.eLagu Puji dong 22:19 36Ais dong dudu jaga sang Dia di situ. 37Dong ju tulis di satu papan bilang,
“INI YESUS, ORANG YAHUDI PUNG RAJA”
Tarús dong paku itu papan di Dia pung atas kapala, ko kasi tau alasan kanapa ko dong hukum mati sang Dia.
38Di situ, dong ju paku bekin mati dua orang parampok. Satu di Dia pung sablá kanan; satu di Dia pung sablá kiri.
39Samua orang yang jalan lewat situ, lia sang Dia. Ju dong bekin babengko mulu ko olok sang Dia.§Orang Yahudi pung biasa andia, goyang dong pung kapala ko jadi tanda dong ada olok orang.fLagu Puji dong 22:8, 109:25 40Dong eki-eki sang Dia, bilang, “Hoi! Lu bilang Lu bisa kasi rubu Tuhan Allah pung Ruma Sambayang Pusat, ais kasi bangun ulang dalam tempo tiga hari, to? Kalo Lu batúl-batúl Tuhan Allah pung Ana, na, coba Lu kasi lapás Lu pung diri ko turun dari itu kayu su.”gMateos 26:61, Yohanis 2:19
41Bagitu ju kapala agama Yahudi pung bos-bos, guru agama, deng tua-tua adat iko olok-olok sang Dia, bilang, 42“Dia su kasi salamat orang laen, ma Dia sonde bisa kasi salamat Dia pung diri sandiri, ó. Dia bilang, Dia tu orang Isra'el pung Raja! Kalo bagitu, na, lebe bae Dia turun memang dari itu kayu. Kalo kotong lia bagitu, baru kotong parcaya sang Dia. 43Kalo Dia batúl-batúl Tuhan Allah pung Ana, biar ko
‘Dia baharap sang Tuhan Allah.
Jadi, kalo Tuhan suka sang Dia,
biar ko Tuhan yang kasi salamat sang Dia.’hLagu Puji dong 22:9
44Itu parampok dua orang tu, ju iko ba'olok sang Dia bagitu.
Tuhan Yesus pung mati
(Markus 15:33-41; Lukas 23:44-49; Yohanis 19:28-30)
45Ais itu, galáp gulita tutu ame itu tampa dari tenga hari sampe jam tiga sore. 46Pas jam tiga sore, ju Yesus batarea pake bahasa Aram, bilang, “Eli! Eli! Lema sabaktani?” (Dia pung arti, bilang, “Beta pung Tuhan! Beta pung Allah, é! Akurang ko Bapa bale balakang kasi tenga sang Beta bagini?”)iLagu Puji dong 22:2
47Ada barapa orang deka-deka di situ dengar Dia pung suara tu. Ju dong bilang, “Hoi! Bosong dengar dolo. Dia ada pange sang Elia, Tuhan pung jubir dolu-dolu tu!” 48Ais satu orang lari-lari pi ame lumut ko calóp maso pi dalam anggor asam. Ju dia tusu itu lumut deng ujung tongkat, tarús sorong pi Yesus pung bibir ko Dia isap.jLagu Puji dong 69:22
49Ma ada orang laen lai yang omong, bilang, “Tunggu dolo ko kotong lia coba, Elia mau datang kasi salamat sang Dia, ko sonde?”
50Ais Yesus batarea ulang lai deng suara karás, ju Dia mati.
51Di Ruma Sambayang Pusat, ada satu gorden bésar tagantong ko pele Tuhan Allah pung Kamar Paling Barisi. Parsís Yesus pung putus napas, ju itu gorden tarobe putus bagi dua, dari atas sampe bawa. Ju tana tagoyang, sampe batu bésar tabalá.kKaluar dari Masir 26:31-33 52Kubur-kubur dong ju tabuka. Deng Tuhan Allah pung orang yang su mati, ada yang Dia kasi idop kambali. 53Waktu Yesus su idop kambali, ju dong kaluar datang dari kuburan, ais maso pi Yerusalem. Banya orang dapa lia sang dong di situ.
54Di Golgota, ada komandán deng dia pung ana bua yang jaga Yesus pung kayu palang. Waktu dong lia bumi tagoyang, deng samua hal yang su jadi tu, ju dong taku mo mati. Dong ba'omong, bilang, “Awii! Ini Orang ni, memang batúl-batúl Tuhan Allah pung Ana!”
55Di situ ju ada mama barapa orang, yang iko lia Dia pung mati dari jao. Dong su iko sang Dia dari Galilea, te dong yang layani sang Dia dari dolu. 56Dari itu mama dong, ada Maria dari kampong Magdala, Maria yang satu lai (andia Yakobis deng Yusuf pung mama), deng Sabadeus pung maitua (andia Yakobis deng Yohanis pung mama).lLukas 8:2-3
Dong kubur sang Tuhan Yesus
(Markus 15:42-47; Lukas 23:50-56; Yohanis 19:38-42)
57Di situ ada satu orang kaya dari kampong Arimatea, nama Yusuf. Dia su lama iko Yesus pung ajaran. Naa, Yesus pung mati tu, jato kaná deng hari Jumat. Dia pung beso kaná deng orang Yahudi dong pung hari sambayang. Andia ko waktu matahari mau tanggalám, ju Yusuf cari jalan ko mau kasi turun memang Yesus pung mayat dari itu kayu palang. 58Ais dia pi di gubernor Pilatus, ko minta Yesus pung mayat. Ais gubernor parenta ko dong sarakan itu mayat sang dia. 59Tarús Yusuf pi Golgota. Ju dia kasi turun Yesus pung mayat dari kayu palang tu. Ju dia bungkus bae-bae itu mayat deng kaen baru yang mahal. 60Itu waktu, orang baru pahat abis satu lobang di gunung batu ko sadia memang kubur kasi Yusuf deng dia pung kelu dong kalo dong mati. Jadi, Yusuf dong koko kasi maso Yesus pung mayat ko pi taro dalam itu lobang. Tarús, dong guling ame satu batu bésar, ko dong tutu bae-bae itu lobang. Ais itu, Yusuf dong pulang.
61Itu waktu, Maria dari Magdala deng Maria yang laen tu, ju iko sampe di situ. Dong dudu-dudu mangada pi itu lobang.
Gubernor suru orang ko dong jaga di tampa simpan Tuhan Yesus pung mayat
62Dia pung beso, kaná deng orang Yahudi pung hari barenti karjá. Ju kapala agama Yahudi pung bos-bos deng orang Farisi dong pi mangada sang gubernor. 63Dong kasi tau, bilang, “Pak gub, botong inga waktu itu tukang tipu masi idop, dia ada parná bilang bagini: ‘Beta memang mati, ma lewat tiga hari ju, Beta idop kambali.’mMateos 16:21, 17:23, 20:19, Markus 8:31, 9:31, 10:33-34, Lukas 9:22, 18:31-33 64Tagal itu, Pak tolong suru tantara dong ko jaga bae-bae itu kubur sampe dia pung tiga hari. Deng bagitu, Dia pung ana bua dong sonde bisa mancuri ame Dia pung mayat, ko tipu orang, bilang, Dia su idop kambali. Te kalo dong tipu bagitu, itu su lebe jahat dari dong pung tipu dolo tu, waktu dong bilang Dia tu, andia Kristus.”
65Dengar bagitu, ju gubernor manyao, bilang, “Bae ju! Ma bosong ada pung orang jaga sandiri. Lebe bae pake sang dong sa, ko pi jaga bae-bae itu tampa.”
66Ais dong pi di itu tampa, deng bawa dong pung orang jaga. Sampe di situ, dong segel mati itu batu di kubur pung pintu.**Ahli dong bilang, dong segel deng cara taro banáng di batu deng dinding lobang, pake lak kuliling itu batu. Ju dong suru itu orang ko jaga tarús itu tampa, ko orang laen jang datang ame itu mayat.
Tuhan Yesus idop kambali!
(Markus 16:1-10; Lukas 24:1-12; Yohanis 20:1-10)
281Ais hari Minggu papagi, ju Maria dari Magdala deng Maria yang laen tu, pi lia itu tampa kubur. 2Takuju sa, bumi tagoyang hebat. Tuhan Allah pung ana bua satu dari sorga turun datang, ju dia pi guling buang itu batu bésar yang ada tutu itu lobang. Ais ju dia dudu di itu batu pung atas. 3Itu ana bua pung muka basinar sama ke kilat, deng dia pung pakean puti barisi. 4Itu orang jaga dong taku mo mati, sampe gamatar dingin, deng dong sonde bisa bagarak tingka ke orang mati.
5Ju itu ana bua dari sorga tu, kasi tau sang itu mama dong, bilang, “Bosong sonde usa taku! Beta tau bosong datang cari sang Yesus, itu Orang yang dong paku bekin mati di kayu palang tu. 6Ma Dia su sonde ada di sini lai. Te Dia su idop kambali, sama ke Dia su omong memang tu. Mari maso ko lia sandiri itu tampa yang dong taro Dia pung mayat. Itu tampa su kosong! 7Naa, sakarang bosong pulang capát-capát su! Pi kasi tau sang Dia pung ana bua dong, bilang, Yesus su idop kambali. Dia su jalan lebe dolo pi Galilea. Dong musti pi katumu deng Dia di sana, sama ke dolu Dia su janji memang sang dong. Parcaya sa. Pulang su ko kasi tau apa yang beta omong ni!”
8Ju itu mama dong lari kaluar kasi tenga itu tampa. Dong rasa taku, ma dong ju ada rasa sanáng. Dong pulang capát-capát ko lapor itu hal samua sang Dia pung ana bua dong.
9Ma sampe di tenga jalan, takuju sa Yesus datang katumu sang dong. Dia omong, bilang, “Saloom!” Lia bagitu, ju dong datang deka-deka ko paló Dia pung kaki, deng sémba sang Dia. 10Ju Dia omong, bilang, “Jang taku, é! Pi kasi tau Beta pung ana bua dong, ko dong pi tunggu sang Beta di Galilea.”
Orang jaga dong pi lapor so'al apa yang su jadi di tampa simpan Tuhan Yesus pung mayat
11Waktu itu mama dong masi di tenga jalan, ju itu orang jaga dong kambali pi kota. Dong pi lapor di kapala agama Yahudi pung bos-bos, samua hal yang su jadi tu. 12Ju itu bos-bos ator siasat deng tua-tua adat dong, ko tempel doi bam-banya, ko tempel itu orang jaga deng doi bam-banya, ko tutu dong pung mulu. 13Itu bos dong kasi tau, bilang, “Bagini. Kalo orang tanya, na, bosong musti manyao, bilang, malam-malam bosong ada tidor sonu. Tau-tau, te Dia pung ana bua dong datang mancuri ame Dia pung mayat. 14Deng kalo pak gub dengar itu hal, na, bosong jang taku, te nanti botong yang ator sang bapatua.”
15Ju itu orang jaga dong ame itu doi. Dong bekin iko itu bos-bos dong pung mau. Andia ko sampe sakarang orang Yahudi dong masi parcaya itu carita putar-balek tu.
Tuhan Yesus pi tunju muka sang Dia pung ana bua dong
(Markus 16:14-18; Lukas 24:36-49; Yohanis 20:19-23; Utusan dong pung Carita 1:6-8)
16Dengar abis itu mama-mama dong pung laporan, ju Yesus pung ana bua sablás orang tu, pi di propinsi Galilea ko katumu deng Dia di satu gunung, iko Dia pung janji tu.aMateos 26:32, Markus 14:28 17Waktu dong lia sang Dia di sana, ju dong sémba sang Dia. Biar bagitu, ma masi ada yang pung hati bacabang.
18Ju Dia datang deka-deka sang dong, deng omong, bilang, “Tuhan Allah su kasi Beta kuasa, ko Beta parenta samua yang ada di sorga, deng samua yang ada di dunya. 19Jadi, bosong pi mana-mana, na, bosong musti kasi tau samua bangsa Beta pung Carita Bae. Bosong musti ajar bae-bae sang dong ko biar dong jadi Beta pung ana bua. Deng bosong musti sarani sang dong ko jadi tanda, bilang, dong su ta'ika deng Bapa, deng Dia pung Ana, deng Dia pung Roh yang Barisi.bUtusan dong pung Carita 1:8 20Deng ajar sang dong ko bekin iko samua parenta yang Beta su kasi tau sang bosong. Inga, é! Beta ada tarús-tarús di bosong pung teng-tenga, sampe ini dunya kiamat.”

*1:8: Tulisan bahasa Yunani yang paling bae, tulis Asaf . Ada tulisan saparu lai yang tulis, bilang, Asa.

1:10: Tulisan bahasa Yunani saparu tulis Amos , deng saparu lai tulis Amon .

1:21: Nama Yesus pung arti, bilang, “Tuhan kasi salamat orang”.

*2:18: Rama tu, satu kota deka kota Yerusalem.

*3:11: Dia pung kata bahasa Yunani asli bilang “baptis deng Tuhan pung Roh Barisi pake api.” Dia pung arti, andia, “bekin bosong jadi barisi, deng po'a kasi sang bosong pake Tuhan Allah pung Roh.”

*6:13b: Tulisan bahasa Yunani yang paling tua sonde tulis tamba ini bagian ahir ni.

*8:28: Tulisan bahasa Yunani yang paling bae tulis Gadara di Injil Mateos. Ada tulisan saparu lai tulis Gergesa , deng saparu laen lai, tulis Gerasa .

*9:17: Tulisan bahasa Yunani asli bilang, “jang isi aer anggor yang baru pi dalam tas kulit yang lama, ko jang sampe dia pica ko tarobe.”

*10:4: Partei Selot ni, ada cari jalan ko dong mardeka dari Roma pung pamarenta. Ju dong kasi nama ini partei bilang ‘Patriot’.

*12:29: Deng bagitu, Yesus kasi tau, bilang, Dia lebe kuat dari setan dong pung bos, yang dong biasa pange ‘Balsebul’.

12:47: Ada tulisan bahasa Yunani saparu yang sonde muat ini ayat 47.

*13:33: Tulisan bahasa Yunani bilang, “tarigu tiga sata ”. Satu sata , andia kira-kira 12 liter. Tiga sata , andia kira-kira 36 liter, ko, satu sak.

*15:39: Ini tampa di mana, sonde jalás. Ada tulisan bahasa Yunani yang laen, yang tulis, bilang, ‘Magdala’. Ada laen lai yang tulis, bilang, ‘Magdalan’.

*16:18: Yesus ada maen kata di sini. Te bahasa Yunani bilang, Petros (andia, nama orang), deng petra , (andia, batu).

*17:20: Tuhan Yesus banding orang pung parcaya deng satu biji yang kici ana. Di sini, itu biji pung bésar yang pantíng, bukan dia pung jenis. Alkitab bahasa Indonesia di sini, bilang, ‘biji sesawi’, ma ada barapa masala deng itu tafsiran.

17:21: Tulisan bahasa Yunani yang paling bae deng yang paling tua sonde muat ini ayat 21 ni.

17:27: Tiap taon, tiap laki-laki Yahudi yang su umur 20 pi atas musti bayar satu pajak ko bantu piara Ruma Sambayang Pusat (baca di Kaluar dari Masir 30:12-16). Waktu Tuhan Yesus idop, dong itong itu pajak deng doi didrakma . Satu didrakma pung nilei tu, sama ke dua dinari . Satu dinari tu, sama ke satu tukang pung gaji satu hari. Di sini, Yesus kasi tau sang Petrus, bilang, nanti dia dapa satu doi stater di itu ikan pung mulu. Satu stater pung nilei tu, andia dua didrakma , ko, ampa dinari -- cukup ko bayar itu pajak kasi Yesus deng Petrus.

*18:6: Tulisan bahasa Yunani tulis, bilang, ‘batu giling’ yang dong pake ko mol padi-gandum.

18:11-13: Tulisan bahasa Yunani yang paling bae deng yang paling tua sonde muat ini kalimat dalam kurung ni.

18:22: Bahasa Yunani di sini, bisa dia pung arti, bilang, “7 kali 70 kali”. Bisa ju, “77 kali”.

§18:24: Alkitab bahasa Yunani di sini tulis, bilang, “10.000 talenta ”. Satu talenta pung nilei, andia, satu orang karjá pung gaji 15 taon.

**18:28: Alkitab bahasa Yunani di sini tulis, bilang, “100 dinari ”. Satu dinari pung nilei, andia, satu orang karjá pung gaji satu hari sa. Jadi, kalo banding deng 10.000 talenta di atas, na, ini utang ni sonde ada pung arti apa-apa.

*20:2: Alkitab bahasa Yunani di sini tulis, bilang, “satu doi dinari ”. Satu dinari pung nilei, andia, satu orang karjá pung gaji satu hari anteru.

*21:1: Dong kasi nama ‘Saitun’ di itu gunung, tagal di sana ada banya kabón pohon saitun. Dong biasa parés pohon saitun pung bua ko dapa dia pung minya. Itu gunung Saitun pung jao, kira-kira satu kilo dari kota Yerusalem.

21:5: Alkitab bahasa Yunani di sini tulis, bilang, “Sion pung ana parampuan”. Sion tu, andia Yerusalem pung nama laen. Jadi, di sini Sakaria ada pake bahasa alus ko batarea kasi kota Yerusalem pung orang dong.

21:8: Mateos pung tulisan asli bilang ‘cabang dong’. Ma kotong su tau dari Yohanis 12:13 bilang daon-daon palam.

§21:9: Dong pung bahasa Aram bilang ‘Hosana’ . Dia pung arti dolu-dolu, bilang ‘dia kasi salamat orang’. Waktu Tuhan Yesus masi idop di ini dunya, itu kata tu, dong biasa pake ko puji sang Tuhan Allah.

**21:19: Bahasa Indonesia pake kata ‘pohon ara’ dari istila Yunani sukei . Ma Tuhan Allah pung Tulisan Barisi kasi tunju satu pohon di sana yang orang biasa tanam, deng makan dia pung bua. Di Indonesia sablá matahari nae, orang sonde makan ‘pohon ara’ pung bua. Jadi, ‘pohon ara’ di Tuhan Allah pung Tulisan Barisi, sonde sama ke kotong pung pohon ara di sini.

††21:29-31: Alkitab bahasa Indonesia TB1 su serong dari tulisan bahasa Yunani yang paling tua deng yang paling bae di sini.

‡‡21:44: Tulisan bahasa Yunani saparu sonde muat ini ayat 44 ni.

*23:14: Ayat sonde ada di tulisan bahasa Yunani yang paling tua.

*25:15: Bahasa Yunani di sini tulis, bilang, lima talenta . Satu talenta tu, sama ke satu tukang pung gaji 15 taon.

*26:7: Itu botol, dong bekin dari batu mahal yang orang bisa pahat. Alkitab Bahasa Yunani bilang itu botol dong bekin dari batu yang dia pung nama ‘alabastros’ . Lia ju di Lukas 7:37-38.

26:17: Itu pesta inga waktu orang Yahudi pung nene-moyang dong lari kaluar dari tana Masir. Itu waktu, dong angka kaki capát-capát. Andia ko sonde ada waktu cukup ko bekin reis dong pung roti bakál pake bibit roti. Baca Kaluar dari Masir 12:6,15.

26:36: Dalam bahasa Ibrani, ‘Getsemani’ pung arti, bilang, ‘alat parés minya dari bua saitun’.

§26:53: Alkitab bahasa Yunani bilang 12 legion . Satu legion tantara Roma, kira-kira 6.000 orang.

*27:2: Itu waktu, orang Yahudi dong sonde ada pung hak ko bunu orang. Andia ko dong bawa Tuhan Yesus di pamarenta Roma.

27:16: Tulisan bahasa Yunani saparu tulis, bilang, ‘Yesus Barabas’, deng saparu lai tulis, bilang, ‘Barabas’ sa.

27:27: Tantara dong pung tampa itu, dong pange dalam bahasa Latin, bilang, praetorium . Itu tantara dong pung tampa sandiri di kompleks ruma jabatan. Alkitab bahasa Yunani bilang dong pange dong pung tamán satu speira . Satu speira tu, sama deng 600 tantara.

§27:39: Orang Yahudi pung biasa andia, goyang dong pung kapala ko jadi tanda dong ada olok orang.

**27:66: Ahli dong bilang, dong segel deng cara taro banáng di batu deng dinding lobang, pake lak kuliling itu batu.

a1:11: 2 Raja-raja dong 24:14-15, 2 Sajara Isra'el deng Yahuda 36:10, Yeremia 27:20

b1:18: Lukas 1:27

c1:21: Lukas 1:31

d1:23: Yesaya 7:14

e1:25: Lukas 2:21

a2:6: Mika 5:1; 2 Samuel 5:2

b2:15: Hosea 11:1

c2:18: Yeremia 31:15

d2:23: Markus 1:24, Lukas 2:39, Yohanis 1:45

a3:2: Mateos 4:17, Markus 1:15

b3:3: Yesaya 40:3

c3:4: 2 Raja-raja dong 1:8

d3:7: Mateos 12:34, 23:33

e3:9: Yohanis 8:33

f3:10: Mateos 7:19

a4:12: Mateos 14:3, Markus 6:17, Lukas 3:19-20

b4:13: Yohanis 2:12

c4:15-16: Yesaya 9:1-2

d4:17: Mateos 3:2

e4:23: Mateos 9:35, Markus 1:39

a5:4: Yesaya 61:2

b5:5: Lagu Puji dong 37:11

c5:6: Yesaya 55:1-2

d5:8: Lagu Puji dong 24:3-4

e5:10: 1 Petrus 3:14

f5:11: 1 Petrus 4:14

g5:12: 2 Sajara Isra'el deng Yahuda 36:16, Utusan dong pung Carita 7:52

h5:13: Markus 9:50, Lukas 14:34-35

i5:14: Yohanis 8:12, 9:5

j5:15: Markus 4:21, Lukas 8:16, 11:33

k5:16: 1 Petrus 2:12

l5:18: Lukas 16:17

m5:21: Kaluar dari Masir 20:13, Carita Ulang so'al Jalan Idop 5:17

n5:27: Kaluar dari Masir 20:14, Carita Ulang so'al Jalan Idop 5:18

o5:29: Mateos 18:9, Markus 9:47

p5:30: Mateos 18:8, Markus 9:43

q5:31: Carita Ulang so'al Jalan Idop 24:1-4, Mateos 19:7, Markus 10:4

r5:32: Mateos 19:9, Markus 10:11-12, Lukas 16:18, 1 Korintus 7:10-11

s5:33: Kapala Agama dong pung Atoran 19:12, Daftar Sensus 30:2, Carita Ulang so'al Jalan Idop 23:21

t5:34: Yakobis 5:12, Yesaya 66:1, Mateos 23:22

u5:35: Yesaya 66:1, Lagu Puji dong 48:3

v5:38: Kaluar dari Masir 21:24, Kapala Agama dong pung Atoran 24:20, Carita Ulang so'al Jalan Idop 19:21

w5:43: Kapala Agama dong pung Atoran 19:18

x5:48: Kapala Agama dong pung Atoran 19:2, Carita Ulang so'al Jalan Idop 18:13

a6:1: Mateos 23:5

b6:5: Lukas 18:10-14

c6:14-15: Markus 11:25-26

d6:19: Yakobis 5:2-3

e6:29: 1 Raja-raja dong 10:4-7, 2 Sajara Isra'el deng Yahuda 9:3-6

a7:2: Markus 4:24

b7:12: Lukas 6:31

c7:19: Mateos 3:10, Lukas 3:9

d7:20: Mateos 12:33

e7:23: Lagu Puji dong 6:9

f7:28-29: Markus 1:22, Lukas 4:32

a8:4: Kapala Agama dong pung Atoran 14:1-32

b8:11: Lukas 13:29

c8:12: Mateos 22:13, 25:30, Lukas 13:28

d8:17: Yesaya 53:4

a9:10-11: Lukas 15:1-2

b9:13: Mateos 12:7, Hosea 6:6

c9:34: Mateos 10:25, 12:24, Markus 3:22, Lukas 11:15

d9:35: Mateos 4:23, Markus 1:39, Lukas 4:44

e9:36: Daftar Sensus 27:17, 1 Raja-raja dong 22:17, 2 Sajara Isra'el deng Yahuda 18:16, Yeskial 34:5, Sakaria 10:2, Markus 6:34

f9:37-38: Lukas 10:2

a10:10: 1 Korintus 9:14, 1 Timotius 5:18

b10:14: Utusan dong pung Carita 13:51

c10:7-15: Lukas 10:4-12, Mateos 11:24, Carita Mula-mula 19:24-28

d10:16: Lukas 10:3

e10:17-20: Markus 13:9-11, Lukas 12:11-12, 21:12-15

f10:21: Markus 13:12, Lukas 21:16

g10:22: Mateos 24:9, 13, Markus 13:13, Lukas 21:17

h10:24: Lukas 6:40, Yohanis 13:16, 15:20

i10:25: Mateos 9:34, 12:24, Markus 3:22, Lukas 11:15

j10:26: Markus 4:22, Lukas 8:17

k10:33: 2 Timotius 2:12

l10:35-36: Mika 7:6

m10:38: Mateos 16:24, Markus 8:34, Lukas 9:23

n10:39: Mateos 16:25, Markus 8:35, Lukas 9:24, 17:33, Yohanis 12:25

o10:40: Markus 9:37, Lukas 9:48, 10:16, Yohanis 13:20

a11:5: Yesaya 35:5-6, 61:1

b11:10: Maleaki 3:1

c11:12-13: Lukas 16:16

d11:14: Maleaki 4:5, Mateos 17:10-13, Markus 9:11-13

e11:21: Yesaya 23:1-18, Yeskial 26:1--28:26, Yoel 3:4-8, Amos 1:9-10, Sakaria 9:2-4

f11:23: Yesaya 14:13-15, Carita Mula-mula 19:24-28

g11:24: Mateos 10:15, Lukas 10:12

h11:27: Yohanis 3:35, 1:18, 10:15

i11:29: Yeremia 6:16

a12:1: Carita Ulang so'al Jalan Idop 23:25

b12:3-4: 1 Samuel 21:1-6, Kapala Agama dong pung Atoran 24:9

c12:5: Daftar Sensus 28:9-10

d12:7: Mateos 9:13, Hosea 6:6

e12:11: Lukas 14:5

f12:18-21: Yesaya 42:1-4

g12:24: Mateos 9:34, 10:25

h12:30: Markus 9:40

i12:32: Lukas 12:10

j12:33: Mateos 7:20, Lukas 6:44

k12:34: Mateos 3:7, 23:33, 15:18, Lukas 3:7, 6:45

l12:38: Mateos 16:1, Markus 8:11, Lukas 11:16

m12:39: Mateos 16:4, Markus 8:12

n12:40: Yunus 1:17

o12:41: Yunus 3:5

p12:42: 1 Raja-raja dong 10:1-10, 2 Sajara Isra'el deng Yahuda 9:1-12

a13:2: Lukas 5:1-3

b13:12: Mateos 25:29, Markus 4:25, Lukas 8:18, 19:26

c13:14-15: Yesaya 6:9-10

d13:16-17: Lukas 10:23-24

e13:35: Lagu Puji dong 78:2

f13:57: Yohanis 4:44

a14:3-4: Lukas 3:19-20; Kapala Agama dong pung Atoran 18:16, 20:21

a15:4: Kaluar dari Masir 20:12, 21:17, Kapala Agama dong pung Atoran 20:9, Carita Ulang so'al Jalan Idop 5:16

b15:8-9: Yesaya 29:13

c15:14: Lukas 6:39

d15:18: Mateos 12:34

a16:1: Mateos 12:38, Lukas 11:16

b16:4: Mateos 12:39, Lukas 11:29

c16:6: Lukas 12:1

d16:9: Mateos 14:17-21

e16:10: Mateos 15:34-38

f16:14: Mateos 14:1-2, Markus 6:14-15, Lukas 9:7-8

g16:16: Yohanis 6:68-69

h16:19: Mateos 18:18, Yohanis 20:23

i16:24: Mateos 10:38, Lukas 14:27

j16:25: Mateos 10:39, Lukas 17:33, Yohanis 12:25

k16:27: Mateos 25:31, Lagu Puji dong 62:13, Roma 2:6

a17:1-5: 2 Petrus 1:17-18, Carita Mula-mula 22:2, Lagu Puji dong 2:7, Yesaya 42:1, Mateos 3:17, 12:18, Markus 1:11, Lukas 3:22, Carita Ulang so'al Jalan Idop 18:15

b17:10: Maleaki 4:5

c17:12: Mateos 11:14

d17:20: Mateos 21:21, Markus 11:23, 1 Korintus 13:2

e17:24: Kaluar dari Masir 30:13, 38:26

a18:1: Lukas 22:24

b18:3: Markus 10:15, Lukas 18:17

c18:8: Mateos 5:30

d18:9: Mateos 5:29

e18:11: Lukas 19:10

f18:15: Lukas 17:3

g18:16: Carita Ulang so'al Jalan Idop 19:15

h18:18: Mateos 16:19, Yohanis 20:23

i18:21-22: Lukas 17:3-4

a19:4: Carita Mula-mula 1:27, 5:2

b19:5: Carita Mula-mula 2:24

c19:7: Carita Ulang so'al Jalan Idop 24:1-4, Mateos 5:31

d19:9: Mateos 5:32, 1 Korintus 7:10-11

e19:18: Kaluar dari Masir 20:13-16, Carita Ulang so'al Jalan Idop 5:17-20

f19:19: Kaluar dari Masir 20:12, Carita Ulang so'al Jalan Idop 5:16, Kapala Agama dong pung Atoran 19:18

g19:28: Mateos 25:31, Lukas 22:30

h19:30: Mateos 20:16, Lukas 13:30

a20:8: Kapala Agama dong pung Atoran 19:13, Carita Ulang so'al Jalan Idop 24:15

b20:16: Mateos 19:30, Markus 10:31, Lukas 13:30

c20:25-26: Lukas 22:25-26

d20:26-27: Mateos 23:11, Markus 9:35, Lukas 22:26

a21:5: Sakaria 9:9

b21:9: Lagu Puji dong 118:26

c21:13: Yesaya 56:7, Yeremia 7:11

d21:16: Lagu Puji dong 8:3

e21:21: Mateos 17:20, 1 Korintus 13:2

f21:32: Lukas 3:12, 7:29-30

g21:33: Yesaya 5:1-2

h21:42: Lagu Puji dong 118:22-23

a22:13: Mateos 8:12, 25:30, Lukas 13:28

b22:23: Utusan dong pung Carita 23:8

c22:24: Carita Ulang so'al Jalan Idop 25:5

d22:32: Kaluar dari Masir 3:6

e22:37: Carita Ulang so'al Jalan Idop 6:5

f22:39: Kapala Agama dong pung Atoran 19:18

g22:35-40: Lukas 10:25-28

h22:44: Lagu Puji dong 110:1

a23:5: Mateos 6:1, Carita Ulang so'al Jalan Idop 6:8, Daftar Sensus 15:38

b23:11: Mateos 20:26-27, Markus 9:35, 10:43-44, Lukas 22:26

c23:12: Lukas 14:11, 18:14

d23:22: Yesaya 66:1, Mateos 5:34

e23:23: Kapala Agama dong pung Atoran 27:30

f23:27: Utusan dong pung Carita 23:3

a24:9: Mateos 10:22

b24:13: Mateos 10:22

c24:15: Daniel 9:27, 11:31, 12:11

d24:17-18: Lukas 17:31

e24:21: Daniel 21:1, Dunya Model Baru 7:14

f24:26-27: Lukas 17:23-24

g24:28: Lukas 17:37

h24:29: Yesaya 13:10, 34:4, Yeskial 32:7, Yoel 2:10, 31, 3:15, Dunya Model Baru 6:12-13

i24:30: Daniel 7:13, Sakaria 12:10-14, Dunya Model Baru 1:7

j24:37: Carita Mula-mula 6:5-8

k24:39: Carita Mula-mula 7:6-24

l24:43-44: Lukas 12:39-40

a25:1: Lukas 12:35

b25:11-12: Lukas 13:25

c25:29: Mateos 13:12, Markus 4:25, Lukas 8:18

d25:14-30: Lukas 19:11-27, Mateos 8:12, 22:13, Lukas 13:28

e25:31: Mateos 16:27, 19:28

f25:46: Daniel 12:2

a26:2: Kaluar dari Masir 12:1-27

b26:11: Carita Ulang so'al Jalan Idop 15:11

c26:15: Sakaria 11:12

d26:23: Lagu Puji dong 41:10

e26:28: Kaluar dari Masir 24:8, Yeremia 31:31-34

f26:31: Sakaria 13:7

g26:32: Mateos 28:16

h26:55: Lukas 19:47, 21:37

i26:61: Yohanis 2:19

j26:64: Daniel 7:13

k26:65-66: Kapala Agama dong pung Atoran 24:16

l26:67: Yesaya 50:6

a27:3-8: Utusan dong pung Carita 1:18-19

b27:9-10: Sakaria 11:12-13; Yeremia 18:2-4, 19:1-11, 32:6-15

c27:24: Carita Ulang so'al Jalan Idop 21:6-9

d27:34: Lagu Puji dong 69:22

e27:35: Lagu Puji dong 22:19

f27:39: Lagu Puji dong 22:8, 109:25

g27:40: Mateos 26:61, Yohanis 2:19

h27:43: Lagu Puji dong 22:9

i27:46: Lagu Puji dong 22:2

j27:48: Lagu Puji dong 69:22

k27:51: Kaluar dari Masir 26:31-33

l27:55-56: Lukas 8:2-3

m27:63: Mateos 16:21, 17:23, 20:19, Markus 8:31, 9:31, 10:33-34, Lukas 9:22, 18:31-33

a28:16: Mateos 26:32, Markus 14:28

b28:19: Utusan dong pung Carita 1:8