Dehet Dais Banan Muding Yuhanis in dula ka
Se Dehet deng Apan-kloma ki in Dadi ka (1:1-2:4) Ama Lamtua suma aa tuun, kon Un in Teka-teka ngas tao totoang sa-saa lias le dadi. Banansila el: apan nua, dale-dapa kia, langa ka, nol tenga las pait. Se Dehet Dais Banan muding Yuhanis sia, Yesus na mo, Ama Lamtua in Teka-teka ngas, man kil in nuli bel atuil in ne apan-kloma ki ngias.

Asii man dul buk nia? Dulan se ola ka? Nol dulan blingan na?
Se in dula esa ka lam, dul deng asii man in dul buk nia ka lo. Mo muid sejara grija la lam se abad dua la, “ima-ii man Yesus in namnau dui ka” man dul buk nia, na Yuhanis. Un nam Sabadeus ana, nol Yakobus palin. Un nam at mes deng Lamtua Yesus ima-ii at hngul dua kas. Hidim un kon man ngat net nol mata esa deng totoang man un in dul ne buk ni dalen nias. Muid atuil in tana ngas sam, Lamtua Yesus Dehet Dais Banan muding Yuhanis sia, daid buk in dula mudi deng buk Matius, Markus nol Lukas. Nataka le dulan se taun 85-95M1. Yuhanis dul buk ni se kota Efesus.

Tasao le Yuhanis dul buk ni lia?
Yuhanis le tao kuat taplaeng atuli li in parsai se Lamtua Yesus sa. Hidim se Yuhanis 20:31 un nikit dasi ila lo man musti kit nangan muun dui, nas elia:

  1. Yesus na mo, Kristus (Mesias), man Ama Lamtua Allah hid meman son deng lolo hmunan nu le belen maa ka.
  2. Yesus na mo, Ama Lamtua Allah Ana.
  3. Eta kit parsai se Kristus sam, kit haup in nuil toma, man hidi nutus taan lo ka.
Buk ni dul deng asa la?
Atuil Yahudi nol atuil Yahudi lo kas hao noan, Yesus na mo, Kristus(Mesias), Ama Lamtua Lai-blai Ana ka, Ama Lamtua Ana, atuil Israel las Lahin, nol Atuling man bel boa-blingin atuil in se apan-kloma ki ngias deng oen in kula-sala ngas sa (1:29-36,41, 45,49; 4:29; 4:42).

Yuhanis dul mamo deng in nuil toma man hidi nutus taan lo ka (3:15,16,36; 4:14,36; 5:24,26,39-40; 6:27,33,40,47,54,68; 10:10,28;12:25,50: 17:2,3).

Yuhanis tulu bel noan, Ama Lamtua Allah nam muun isi. Ta Un inu nol in namnau. Un tade le bel Un Ana ka le mate halin tulu bel totoang atuil in se apan-kloma ki ngias deng Un in namnau ka (Yuhanis 3:16). Mo Un nodan le atuli li musti parsai se Yesus Kristus (Yuhanis 20:31). Hidim oen musti tulu oen in namnau ka, nol daek muid Un in prenta ngas (Yuhanis 14:15,21), nuil butu-kil napuit nol Yesus (Yuhanis 15:4), nol nuil dalen mesa, banansila el lai-blai man muid nakeon atuling in lolo-poa mes sii ka (Yuhanis 10:16).

Se Dehet Dais Banan muding Yuhanis sia, Yesus tek deng Un apa ka oe-oe noan, “Auk niam”: ruti man kil in nuli (6:33); langa taung atuil in se apan-kloma ki ngias(8:12); hnita se lai-blai las okat ta(10:7); atuil in lolo-poa man banan(10:11); atuling man tao atuil hmate kas le nulis pait, nol bel in nuli man toma ka (11:25); lalan man kil nol atuli li lako se Ama, man kil langa, man bel atuli li in nuil toma (14:6); nol kai anggor ina man in toma (15:1).

Yuhanis kon dul mamo deng Ama Lamtua Koo Niu ka. Koo la niu maa bel Yesus kuasa (Yuhanis 1:32). Ama Lamtua Allah bel Un Koo la se Yesus, nol tahang bubuit lo kon (Yuhanis 3:34). Koo la daid in Hulung man: a) Yesus belen lako se atuil man in butu-kil nol Una ngas, b) tek nuting Yesus in tui ngas, c) tulu bel asa man in toma ka, (Yuhanis 7:39; 14:15-17,25-26; 15:26; 16:7-11,12-15; 20:22-23).

Buk ni lalan in dula ka elola la?
1. Yesus na mo asii la?1:1-18
2. Mana le lako-daek Un osa la1:19-51
A. Yuhanis In Sarain Atuli ka1:19-34
B. Yesus ima-ii laih hmunan nas1:35-51
3. Yesus lii-lau atuli hut mamo2:1-12:50
4. Yesus in se Yerusalem ma13:1-19:42
A. Yesus nol Un ima-ii las13:1-17:26
B. Oen daek Yesus; pres Un dasi la; keo tele Una; hidim puan Una18:1-19:42
5. Yesus nuli pait, hidim tulu-balang Un apa ka20:1-21:25

1Muik atuil in tana deeh tek noan, Yuhanis dul buk nia ki, nataka le se taun 64-66M. Muid one lam, dedeng Yuhanis in dul buk nia ka, Um in Kohe-kanas Tene ka nol ui in nangen Batesda la muik nabale. Se taun 70M la, halas-sam Um in Kohe-kanas Tene ka nol ui in nangen na dudus le daat.